________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनु
88
अनुकाङ्क्षा
as a कर्मप्रवचनीय). 1 After, behind, along after (पश्चात्): सर्वे नारदमनु उपविशन्ति .;: प्रमदामनु संस्थितः शुचा नृपतिः सन् : 11.8.72: नं गच्छन्त्यनु ये विपत्तिषु सदा ते तत्प्रतिष्ठाशया Mn. 1. 11: असो कुमारस्तमजोनुजातः P. 6.78: रत्या च साशङ्कमनुप्रयातः Ku. 3. 28: क्रमेण सुप्तामनु संविवेश सुप्तोत्थितां प्रातरनूदतिष्टत् ।।.2. 21: अनुविष्णु = विष्णोः पश्चात् P. II. 4. 18. Sk.; तदनु कथयेर्माधबीयामवास्थाम Mal.9.2 afterwards.-2 Along, alongside, by the side of, longthwise यस्यचायामः P. II.1.16 जलानि । सा तीरनिखातयूपा वहत्ययोभ्यामनु राजधानीम् R. 13.61; सोऽश्वमेधशतेनेष्ट्वा यमुनामन वीर्यवान् । त्रिशताश्वान् सरस्वत्यां गहामनु चतुःशतान् Mb.; अनुगडं वाराणसी-गजामन्वायतम् (गङ्गादर्ध्यसदृशदेयोपलक्षिता) situnted alongsile the Ganga P. II. 1.16 Sk.; आविर्भतप्रथममकुलाः कन्दलीश्चानुकच्छम् M.21; गिरिरिव अनुतरपुष्पितकर्णिकारयष्टिः V. 3.3 along the sitles or slopes. -3 After, in consequence of, being indicated by; जपमनु प्रावर्षत P. II 3.8 Sk. (हेनुभूतजपोपलक्षितं वर्षणम्); 80 वृक्षमनु विद्योतते विद्युत्. - With, along with (सहार्थे); connected with; नदीमन्वसिता सेना P. I.1.85 Sk. (नद्या सह सम्बद्धा) उमास्तनोद्भदमनु प्रवृद्धः Ku.7.24 along with, contemporaneously: Si. 8.56%3 दिवसोऽनुमित्रमगमद्विलयम् 9.17.-5 Inferior or subordinate to, (मित्रलाभमनु लाभसम्पद: Ki. 13.52 inferior, lower in value or importance; अनु हरिं सुराः = हरेहींनाः हीने); P.I.1.868k. -8 In a particular rolation or state (इत्थंभताख्याने प्रकारविशेषनिरूपणे); भक्तो विष्णमनु Sk. (विष्णोरित्थभूतः , भक्तिविशेषयुक्तः) an ardent devotee of Visnu; यस्त्वां द्वेष्टि स मां द्वेष्टि यस्त्वामनु स मामनु Ram. favourably inclined or devoted to. - Ilaving a part or share, participation; or one that claims to share of (भागे); भागोऽस्यास्ति इति भागस्वामी; लक्ष्मीहरिमनु (हरेभीगः) Sk., हरिस्वामिकभागवतीत्यर्थः. -8 Repetition, in a distributive sense, mostly in comp. (वीप्सार्थे, विषयतायाम् ); अनुदिवसम् day by day, every day; अनुक्षणम् every moment; वेलम् every time, frequently; वृक्षम् वृक्षमनु सिञ्चति Sk. waters tree after tree, i... every tree (यावयुक्षव्यापकः सेकः ). -9 Towards, im the direction of, near, to.st (अनुयत्समया P. II.1.15); अनुवनमशानगतः Sk.:. 'नदि Si.7.Oneur the river; प्रजिघाय कान्तमनु मुग्धतरः 9.55 to (प्रति); on or in, with the force of the locative; यदेतदस्यानुतटं विभाति 1.30,7.1: तस्मा गच्छेरनुकनखलं शैलराजाचतीर्णाम् (जहोः कन्याम् ) Me.52. -10 In orderly succession, according to; अनुक्रमम् in regular order; अनुज्येष्ठम् = ज्येष्ठस्यानुपूज्यण in order of Homiority; "पूर्वम् अनुरूपम् = रूपस्य योग्यम् Sk. -11 Corresponding with, like, in imitation of ; सर्व मामन ते प्रियाविरहजो त्वं तु व्यथां मानुभूः V.4.47; so 3191T to roar after or in imitation of. -12 Following, conforinable to (अनुगत); तथैव मोऽभूदन्वर्थो राजा प्रकृतिरञ्जनान् ।.4.12. (अनुगतोऽयों यस्य). -13 With regard to, towards, in respect of3; अध्येदानमनु चोदिता वचः Si. 14,533; साधुदेवदत्तो मातरमनु; -14 On account of, by reason of (with abl.); समस्तो बत लोकोऽयं भजते कारणादनु । त्वं तु निष्कारणादेव प्रीयसे वरणिनि || Ram. As a separablondverb अनु is used only in the Vedas and means after, afterwards, later on, now, at this time, again, once moro, then, and further. The senses of 317 as given by G. M. are:--- अनु वेदाध्ययनानुष्टानसामीप्यपश्चाद्भावानुबन्धनसाम्याभिमुखहीनविसर्ग
सं. ई. को...१२
लक्षणेषु ; .. वेदे अनुवाकः; अनुष्ठाने अनुतिष्ठति : सामीप्ये अनुमेधं वर्षतिः पश्चाद्भावे तदनु; अनुबन्धने अनुशेते: साम्ये अनुकरोति: आभिमुख्ये मातरमनुधावति वत्सः; हीने अनुहरिं मुराः; विसर्गे अनुजानीते: लक्षणे अनुवनमशनिर्गतः.) The senses of अनु may be thus expressed in verse: -आयामेऽपरभावे च (पश्चादर्थे) वीप्सायां सन्निधौ तथा । इत्थंभूते लक्षणे च भागसादृश्ययोरपि ॥ योग्यतायां तथा हीने तृतीयार्थे ह्यनुक्रमे। अर्थेष्वेतेषु बहुशो ह्यनुशब्दः प्रयुज्यते ॥.
अनु: Vod. 1 A man. -2 N. of a son of Yayati. -3 An ancient tribe in India; अनुत्वाहिन्ने अध देव देवा Rv. 6. 18. 14.
अनुक . [ अनु-कन् P.V.2.74, अनुकामयते इति अनुकः कमिता Sk.]1Greedy, desirous. -2 Libidinous, lustful (as a lover ). -3 Sloping. ___ अनुकच्छ म् Along or neur the marshy ground; आविर्भूतप्रथममुकुलाः कन्दलीश्चानुकच्छम् (Me. 21).
अनुकथ् 10 P. To relate after ( some one else), mention subsequently.
अनुकथनम् Subsequent mention: आदेशः कथनम्, अन्वादेशोऽनुकथनम् Kasi. on P. II.1.32.-2 Relation, narration; discourse, conversation.
अनुकनीयस् ।. The next youngest. P. VI. 2. 189.
अनुकम्प 1 A. To take pity or compassion om, sympathize with, pity (with aver); किमुज्जिहानजीविता बराकी नानुकम्पसे Mal. 10; कथं ब्राह्मणी मामनुकम्पते Mk.8 कम्पसे नानुकम्पसे+.83; with los. also; सौहृदेन तथा प्रेम्णा सदा मम्पनुकम्पसे Mb. -Mans. To pity &c.: शफरीं प्रथमा वृष्टिरिवान्वकम्पयत् Ku. 1.39.
अनुकम्पक .. Pitying, taking compassion on, sympathiring with.
अनकम्पन . One who pities, kindheurted, compassionate. -नम् Compassion, pity, tendernesty sympathy.
अनुकम्पा [कम्प् -अत्] Compassion, commiseration, pity; with gen.; तेषामेवानुकम्पार्थम् Bg.10.11; or with loc.; भक्त्या गुरौ मन्यनुकम्पया च R. 2.63 : or in eomp. भूतानुकम्पा तव चेत् R.2.18; अनुकम्पायों कन् P.V.3.76.
अनुकम्पित . . Pitied; °आत्मन् havings comprussionate spirit.
अनुकम्पिन् (४. Pitying (in eomp.): sympathizing with.
37791C27 ot. Pitia ble, worthy of sympathy; f तन्न येनासि ममानुकम्प्या R. 14.74; दुहितरमनुकम्प्यामदिरादाय दोाम् Ku.8.76. -स्प्यः 1A courier, express messenger. -2 An ascetic.
अनुकल्प: An alternative, a second alternative, a make-shift, अभावे हि श्रुतस्य अनुकम्पः प्रतिनिधिः। SH. on MS. 6.3.35.
अनुकाङ्क्षा Desire, wish.
For Private and Personal Use Only
