________________
- તા. ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૭.
પ્રબુદ્ધ જીવન
કોણ તેજ રવિ થકી! કોણ સાકરથી ગળી?
પાર્વતી કહે છેઃ જો તું મોર હોય તો કેકારવ કર. શામળ કહે ઉત્તર લખે, તો તે પહોંચે રળી.
કેકાનેકાં કુરુ, પશુપતિનવ દૃષ્ટ વિષાણે. આ બધા કોણ? નો જવાબ છે :
ભગવાન કહે છે હું પશુપતિ છું...પશુપતિના બે અર્થ...પ્રાણીઓનું અવનિથી મોટું નીર, અણુથી લોભી નાનો,
પાલન કરનાર શિવ ને બીજો અર્થ આખલો. પાર્વતી કહે છેઃ પવનથી પહેલું મન, વિવેક દેવીથી દાનો.
“આખલાને તો શીંગડાં હોય, તારે નથી. ' ચંદ્રથી નિર્મળ નીર, ક્રોધ અગ્નિથી તાતો,
સ્થાણુર્મુગ્ધ, ન વદતિ તરુજીવિતેશઃ શિવાયાઃ દૂધથી ઉજળો જશ, અમલ મદિરાથી માતો.
ભગવાન કહે છે હું સ્થાણું ...સ્થાણું એટલે થાંભલો. તેજ રવિથી નેત્રનું, ગરજ સાકરથી ગળી,
પાર્વતી કહે છે થાંભલો. લાકડું કદાપિ બોલતું નથી. કિરત લહેર દરિયા થકી, શામળ કહે ટાળી નવ ટળો... ભગવાન કહે છે હું પાર્વતીનો પતિ શિવા' છું. શિવાનો બીજો
અંતમાં અંગ્રેજીના એક અક્ષરના શબ્દથી લઇને તે દશ અક્ષર અર્થ શિયાળ થાય છે. પાર્વતી કહે છે જો તું શિયાળ (નર) હોય તો સુધીના શબ્દો બનાવી એ શબ્દોના ભાવાર્થને નકારાત્મક કે હકારાત્મક જંગલમાં જા. સંદર્ભમાં અસ્વીકાર-ત્યાગ કરવાની શબ્દ-રમત પણ જાણવા જેવી | ગચ્છારણ્ય, પ્રતિવચનડ: પાતુ વિશ્ચન્દ્રચૂડ છે. દા. ત. :
આવી રીતે પ્રત્યુત્તર આપવામાં જે જડ સાબિત થયા છે એવા (૧) ધી મોસ્ટ ડેમેજિંગ વન લેટર વર્ડ–'' Avoid it (એવોઇડ ઇટ) ભગવાન શંકર, જેમના મસ્તક પર ચન્દ્ર છે, તે તમારું રક્ષણ કરો. (૨) ધી મોસ્ટ સેટીસ્ફાયિંગ ‘ટૂ' લેટર વર્ડ–We યુઝ ઇટ
સંસ્કૃત કાવ્ય સાહિત્યમાં પ્રશ્નોત્તરી–પ્રધાન આવી સમસ્યાઓ (૩) ધી મોસ્ટ પોઇઝનસ થ્રી લેટર વર્ડ-Ego (ઇગો) કીલ ઇટ. અનેક જોવા મળે છે. નમૂના રૂપે આ એકઃ(૪) ધી મોસ્ટ યુઝડ ફોર લેટર વર્ડ-“લવ' –વેલ્યુ ઈટ
સૂતેલો હોવા છતાં કોણ આંખ બંધ કરતો નથી ? જન્મ લેવા (૫) ધી મોસ્ટ હાર્મફુલ ફાઈવ લેટર વડ–“એન્ગર' કોન્કર ઈટ છતાં કોણ હલનચલન કરતો નથી ? કોને હૃદય નથી ? વેગ થકી (૬) ધી મોસ્ટ ફાસ્ટેસ્ટ એડીંગ સીક્સ લેટર વર્ડ–“ટ્યુમર'- ઇગ્નોર કોણ વૃદ્ધિ પામે છે? અનુક્રમે આ ચારેય પ્રશ્નપ્રધાન સમસ્યાઓનો ઇટ ?
ઉત્તર છે:- માછલી સૂતેલી હોવા છતાં આંખ બંધ કરતી નથી. ઇંડુ (૭) ધી મોસ્ટ એન્વીએબલ સેવન લેટર વર્ડ–“સક્સેસ' એચીવ ઇટ જન્મ લેવા છતાં હલનચલન કરતું નથી, પથ્થર ને હૃદય હોતું નથી, (૮) ધી મોસ્ટ નિફેરિયસ એઇટ' લેટર વર્ડ– જેલસી” ડીસ્ટસ ઇટ નદી વેગ થકી વૃદ્ધિ પામે છે.” (૯) ધી મોસ્ટ પાવરફુલ નાઇન લેટર વર્ડ–“નોલેજ' –એકવાર ઇટ અંતમાં, શબ્દ-ચમત્કૃતિ દ્વારા અર્થ–ચમત્કૃતિ સાધતી કવિ (૧૦) ધી મોસ્ટ ઇસેન્સિયલ ટેન લેટર વર્ડ– કોન્ફીડન્સ' ટ્રસ્ટ ઇટ Dianal-Loomen ની આ અંગ્રેજી કવિતા માણો. (૧) (૨)We(૩) Ego (૪)Love(૫) Anger (૬)Rumour (૭) If I had my Child to raise all over again Success (<) Jealousy () Knowledge (20) Confidence I would fingerprint more, And paint fingerprint less.
પૂછાયેલા પ્રશ્નનો ઉત્તર પણ પ્રશ્નમાં જ હોય એવી શબ્દ-૨મત I would do less correcting and more connecting પણ જોવા જેવી છે. દા. ત. પ્રશ્ન છેઃ “કમ્બલવન્તમ્ ન બાબતે I would take my eyes of my watch, And watch with. શીતમ્ ?...એટલે કે કોણ એવું બળવાન છે, જેને ઠંડી નથી my eyes. લાગતી? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર પણ એ વાક્યમાં જ છે... કે I would care to know less and know to care more. કમ્બલવન્તમ્ ન બાબતે શીતમ્ એટલે કે જેની પાસે કમ્બલ i would take more hikes, and fly more kites. (ધાબળો) હોય તેને ઠંડી નથી લાગતી. અહીં શ્લેષ અલંકાર પણ I would stop playing serious And Seriously play. છે, કંબલવન્ત”. અંગ્રેજીમાં એને પન (pun) કહે છે.
I would run through more fields, and gaze at more કેટલીક વાર આવો શ્લેષ અલંકાર પ્રશ્નોત્તરી રૂપે નાટકીય અસર stars. જન્માવે છે. દા. ત.:-ભોળાનાથ શંકર અને જગન્તમાતા પાર્વતીનો Twould do more hugging And legs Tugging આ સંવાદ સાંભળો -
I would be firm less often And atfirm much more કરૂં, લૂલી, મૃગય ભિષજં, નીલકંઠ પ્રિયે હમ્'
I would build self esteem first And house later ભગવાન શંકર એક દિવસ ઘરે રાત્રે મોડા આવી બારણું ખટખટાવે I would teach less about love of power છે એટલે પાર્વતી પૂછે છે:- “તું કોણ છે ? –કરૂં ? ભગવાન શંકર And more about power of Love. જવાબ આપે છે. “શૂલી' હું ત્રિશૂળધારી શંકર છું. પાર્વતી ‘શૂલી'નો શબ્દભંડોળ, શબ્દશક્તિ, તર્ક ને ચમત્કૃતિ સાધવાની શક્તિ બીજો અર્થ સમજે છેઃ- શૂળના રોગથી પીડાતો. તો વૈદ્ય ને ઘરે જા. હોય તો પ્રયત્નપૂર્વક આવી કવિતાઓ રચી શકાય. * * * ભગવાન કહે છેઃ – હું નીલકંઠ છું. નીલકંઠનો અર્થ મોર. એટલે ૨૨/૨, અરુણોદય સોસાયટી, અલકાપુરી, વડોદરા-૩૯૦૦૦૭.
