________________
બર ર009
પોતાના તરફથી સર ચીમનલાલ સેતલવાડને રજૂઆત કરવા રાખ્યા (લંડન) વગેરે સમાચારપત્રોમાં આ લડત સંબંધી મોટા મથાળાઓ હતા. નવયુવાન શેઠશ્રી કસ્તુરભાઈ લાલભાઈની પેઢીના વહીવટદાર સાથે સમાચારો અને લેખો પ્રસિદ્ધ થતા હતા. લડત દરમ્યાન તરીકે સને ૧૯૨૫માં વરણી કરવામાં આવી હતી. '
પાલીતાણાની જનતાને ઘણું આર્થિક નુકસાન વેઠવું પડ્યું. અંગ્રેજો તરફથી આપવામાં આવેલ મુદત દરમ્યાન પેઢી તરફથી શેઠશ્રી આ લડતની પ્રસિદ્ધિથી હિંદ સરકાર સફાળી જાગી. નામદાર કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ, શેઠશ્રી માણેકલાલ મનસુખભાઈ તથા શેઠશ્રી વાઇસરોય ઇરવિ પેઢીને આ બહિષ્કારનો અંત લાવવા અપીલ કરી. સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈ વગેરે અગ્રણીઓની સહીથી સર ચીમનલાલ સેતલવાડે તા. ૨૨-૫-૧૯૨૮ના રોજ સીમલા મુકામે પેઢીના વહીવટદારો ઘડેલો જવાબ આપવામાં આવ્યો. બન્ને પક્ષોની રજૂઆત પછી મિ. વોટસને પોતાનો પક્ષ તેમની સામે રજૂ કરવા ગયા, જેમાં શ્રી કસ્તુરભાઈ પોતાનો ચુકાદો આપ્યો કે (૧) જૈનસંઘે દરબારને તા. ૧-૪-૧૯૨૭થી મણિભાઈ, કીકાભાઈ પ્રેમચંદ, માણેકલાલ મનસુખભાઈ, સારાભાઈ વાર્ષિક રૂ. એક લાખ રખોપાની ઉચ્ચક રકમ તરીકે આપવા. (૨) આ ડાહ્યાભાઈ તથા પ્રતાપસિંહ મોહોલાલનો સમાવેશ થતો હતો. શેઠશ્રી ગોઠવણ દસ વર્ષ સુધી અમલમાં રાખવી. (૩) મુદત પૂરી થયા બાદદરબારશ્રી કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ ત્યારે પરદેશમાં હતા. આ પ્રતિનિધિઓ સાથે -મૂંડકાવેરો ઉઘરાવી શકશે.
સર ચીમનલાલ સેતલવાડ તથા ભૂલાભાઈ દેસાઈ પણ સીમલા ગયા મિ. વોટસનનો આ ચુકાદો એક તરફી હતો. જૈન સંઘને તે માન્ય હતા. પાલીતાણાના દરબાર પણ આવ્યા. ચાર દિવસની વાટાઘાટોને રહે તેમ ન હતો. રખોપામાં સાત ગણો વધારો અને દસ વર્ષ બાદ અંતે જૈનો અને બહાદુરિંસહજી વચ્ચે ૨૦ કલમો જેટલું કરારનામું મૂંડકાવેરો લેવાની દરબારને છૂટ-આ વસ્તુઓ અગાઉના કરાર સાથે કરવામાં આવ્યું. બન્ને પક્ષોની મંજૂરી પછી વાઇસરોયે પણ તેમાં કોઈ રીતે સુસંગત ન હતા. જેનોમાં આ કારણે તીવ્ર રોષ અને દુઃખની સહી કરી. . લાગણી પ્રસરી.
. આ કરાર અન્વયે પાંત્રીસ વર્ષના સમયગાળા માટે રૂા. ૬૦,૦૦૦ની સમગ્ર દેશમાં ગાંધીજીના નેતૃત્વમાં અસહકારની લડત ૧૯૨૦- વાર્ષિક રકમ રખોપા પેટે નક્કી કરવામાં આવી અને તા. ૧-૬૨૨ના ગાળામાં ચાલી હતી અને નવી જ હવા પ્રસરી હતી. તેમાંથી ૧૯૨૮થી તેનો અમલ કરવાનું નક્કી થયું. પાંત્રીસ વર્ષ બાદ આ પ્રેરણા મેળવી પેઢીના સંચાલકોએ લોકલાગણીની તીવ્રતાને શાંત રકમમાં ફેરફાર થઈ શકશે. આ ફેરફાર નિશ્ચિત રકમનો જ હશે જેથી છતાં અસરકારક વળાંક આપવાનું નક્કી કર્યું. શાસનસમ્રાટ શ્રી ભવિષ્યમાં મૂંડકવેરો ઉઘરાવવાની પ્રથા ચાલુ થાય નહિ. વિજયનેમિસૂરિજીના માર્ગદર્શન હેઠળ જરૂરી પગલાં ભરવાં જેન આ કરારને પરિણામે જૈન સંઘમાં હર્ષોલ્લાસ વ્યાપી ગયો. સહુએ અગ્રણીઓની એક સભા અમદાવાદમાં બોલાવવામાં આવી. તેમાં તેને ઉત્સાહભેર આવકાર આપ્યો. ગામેગામ સંઘોમાં સ્વામીવાત્સલ્યો એવો સર્વાનુમતે નિર્ણય લેવામાં આવ્યો કે રખોપાના આ પ્રકરણનો સાકરની લ્હાણી, પૂજા-પૂજનના આયોજન, ગરીબોને મીઠાઈ વિતરણ સંતોષકારક ઉકેલ ન આવે ત્યાં સુધી પાલીતાણા રાજ્ય સામે વગેરે દ્વારા આ આનંદની ઉજવણી કરવામાં આવી. આ સોનેરી અસહકારની લડતરૂપે કોઈપણ જેને શત્રુજ્ય તીર્થની યાત્રાએ તા. અવસરને એક ઐતિહાસિક ઘટના લેખવામાં આવી. ૧-૪-૧૯૨૬થી જવું નહિ. આ રીતે એક અહિંસક છતાં શાંત લડતના આ રખોપા પ્રકરણનો સુખદ અંત આણવા માટે યાત્રાબહિષ્કારની મંડાણ થયા.
- લડત બે વર્ષ અને બે માસ સુધી ચાલી. ૧-૪-૧૯૨૬થી ૩૧-૫યાત્રાના બહિષ્કારથી ભારતભરના બધા જૈન સંઘોમાં અસાધારણ ૧૯૨૮ સુધીના સમયગાળાની આવક પાલીતાણા દરબારે ગુમાવી. જાગૃતિ આવી. અસહકારના આ નવીન પ્રકરણે દેશની સામાન્ય સામે પક્ષે જૈનોએ તેમના વહાલા તીર્થાધિરાજ અને દાદાની યાત્રાનો જનતામાં પણ કુતૂહલ અને જિજ્ઞાસા જન્માવ્યા હતા. તેના પડઘા ભારે હૈયે વિરહ વેક્યો! મિડિયામાં પણ પડ્યા. યાત્રા બહિષ્કારની આ લડતમાં ગેરસમજ, દરબારશ્રીને ચૂકવી શકાય તેટલી રકમનું ફંડ તાત્કાલિક મુંબઈ, અફવાઓ કે ખોટા પ્રચારને કારણે લેશમાત્ર શિથિલતા ન આવે તે અમદાવાદ અને અન્ય સ્થળોએ એકઠું કરવામાં આવ્યું જેના વ્યાજમાંથી માટે શ્રી સંઘને સતત જાગ્રત અને માહિતગાર રાખવાની જરૂર હતી. રૂા. ૬૦,૦૦૦ની રકમ નિયમિતપણે દર વર્ષે રખોપારૂપે મળી શકે. પાયા વગરની જાહેરાતો-જેવી કે યાત્રા છૂટી થાય છે, રખોપાકરાર સને ૧૯૪૮માં દેશી રાજ્યો ભારતમાં વિલીન થયાં એ જ થઈ ગયા છે વગેરે સામે પેઢીએ ઘણી સર્તકતા દાખવી હતી. પેઢીએ અરસામાં સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યની રચના થઈ. તેથી રખોપાની ૨કમ લેવાનું આ ઉપરાંત દિલ્હીમાં સર્વોચ્ચ કક્ષાએ પણ આ પ્રશ્નના ઉકેલ માટે સરકારે બંધ કર્યું અને આ મહાતીર્થની યાત્રા સર્વથા કરમુક્ત બની. પ્રયત્ન ચાલુ રાખ્યા હતા.
* * * મુંબઈ સમાચાર, ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા, બોમ્બે ક્રોનિકલ (મુંબઇ), ૬૫, શિવાલિક બંગલોઝ,આનંદનગર ચાર રસ્તા, ઇંગ્લિશમેન (કલકત્તા), પાયોનિયર (અલાહાબાદ), ધી ટાઇમ્સ સેટેલાઇટ, અમદાવાદ-૧૫ કરી છે જેમ ડોક્ટર દદીના ભલા માટે જ તેના પર શસ્ત્રક્રિયા કરે છે, તેમ ગુરુ શિષ્યના હિત માટે જ આ 5 TRી તેના દોષ કરવાપૂર્વક તેને શાનાદિ આપીને જન્મ અને મરણના ફેરામાંથી બચાવે છે. . .
- ST
:
|
આ ભજન રજની નોકરી ,ઈન
13
,
