________________
બુદ્ધ જીવન
હતી. તા. ૧૬ એપ્રિલ, ૨૦૦૭ થી જીવદયા એટલે માત્ર પાંજરાપોળ અને પક્ષીઓને ચણ અને જ્યારે હોટલોમાં જૈન ફૂડ’નો વિશેષ વિભાગ હોય છે તેવા સમયે ચબુતરા કે કતલખાનેથી પ્રાણીઓ છોડાવવા એટલું જ નહિ, એથી કોઈ જૈન શાકાહારી વર્તુળમાંથી બહાર નીકળે તો દોષ કોને દેવો ? ઘણું વિશેષ કરવાનું છે એ મેનકાજીએ સમાજને દેખાડ્યું અને કરી સંસ્કારના પ્રચારની ઉણપ ક્યાં રહી ગઈ? બતાવ્યું. માણસને તો વાચા છે, પ્રાણીઓને વાચા નથી, તો એમની પ્રાણીઓની સંસ્થાને પૂરા સમર્પિત એવા જન્મે ઈસ્લામી એટલે એ ‘વાચા' બન્યા મેનકાજી.
માંસાહારી અને દામ્પત્ય જેન એવા ફીઝા બહેનને મેં જ્યારે પૂછવું કે આજે ભારતની મોટામાં મોટી પ્રાણી સંરક્ષણ સંસ્થા “પીપલ ફોર તમને પ્રાણી રક્ષા ચળવળમાં રસ કેમ લાગ્યો? તમે શાકાહારી કેમ એનીમલ'ના સંસ્થાપક પ્રમુખ મેનકાજી છે. સમગ્ર ભારતના પ્રાણી બન્યા? એમણે ઉત્તર આપ્યો કે 'પ્રાણીઓની વેદના હું જોઈ ન શકી, પક્ષીઓ માટેની એમની હોસ્પીટલનું કામ પ્રત્યેક જીવદયા પ્રેમીને પ્રાણીઓ પ્રત્યે પ્રેમ જાગ્યો, અને જેના પ્રત્યે પ્રેમ જાગ્યો એને કેમ આચર્ય પમાડે એવું છે.
ખવાય?” આ પશુ પક્ષીઓ માટે મેનકાજી ક્યાં ક્યાં નથી લડ્યા? પ્રાણીઓ મેનકાજીના જીવન વિશે તો એક પુસ્તક લખી શકાય, પરંતુ એ ઉપર થતા પ્રયોગો માટે લડ્યા, મનોરંજન માટે પ્રાણીઓ ઉપર થતી પોતે જ ઉત્તમ લેખક છે, સંવેદનશીલ છે એટલે પોતે જ પોતાના કુરતા માટે લડ્યા, સૌંદર્ય પ્રસાધન અને ફેશન માટે થતી પ્રાણી હત્યા જીવન વિશે હજી વધુ લખે તો આંતર સંવેદનાનુંએક અનેરું વિશ્વ માટે સમાજને જાગૃત કર્યો. માત્ર પશુ-પક્ષી જ નહીં, વનસ્પતીની આપણને મળે. જાળવણી માટે અને વૃક્ષ રક્ષા માટે જૈન વિદ્વાનોને આશ્ચર્ય પમાડે વ્યક્તિને જ્યારે એક મીશન મળી જાય છે અને એ “મીશન' જ્યારે એવું સંશોધન કરી એ સર્વનું કાયદાથી રક્ષણ થાય એવી વ્યવસ્થા “પેશન' બની જાય ત્યારે એ ‘મીશન-પેશન'નો એક ઈતિહાસ સર્જાઈ કરી, “જૈન ધર્મ અને પર્યાવરણ’ એ માત્ર ઉપદેશ કે વ્યાખ્યાન ન જાય છે. પર્યાવરણ અને પ્રાણી રક્ષા ક્ષેત્રે મેનકાજીએ ભારતમાં આવો રહેતા આખ્યાન બની જાય એવું કામ પર્યાવરણ ક્ષેત્રે એમણે કર્યું.
ઈતિહાસ સર્જી દીધો છે એવું લખતા અતિશયોક્તિ નથી લાગતી; પોતાના વિષયમાં ઊંડા ઉતરી એમણે વીસથી વધુ પુસ્તકોનું સર્જન કારણ કે આપણી પાસે એમના કાર્યોના પૂરાવા છે. જૈન ધર્મના પ્રાણી કર્યું છે.
અહિંસાના અને પર્યાવરણના સિદ્ધાંતોના વિચારને આકાર આપવામાં 'Animal Law of India, 'Heads And Tails', 'First Aid એમણે ચિંતનશીલ સફળ પ્રયત્નો કર્યા છે. for Animal', 'Natural Health for Your Dog' qo12 y2r1slil
ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશને આત્મસાત કરનાર આ સંઘર્ષશીલ શીર્ષક થી જ એમની, એમના મિશન' વિશેની પ્રતિભાનો આપણને નારીના જીવનને આપણે અભિનંદીએ અને સર્વ પ્રાણી જગત તરફથી ખ્યાલ આવે છે અને એમાંથી એમની વિવિધ શક્તિઓની પણ આપણને આ પ્રાણી મિત્રને એમના કાર્યની પ્રગતિ માટે શુભેચ્છા આપી કાર્ય જાણ થાય છે. ઉપરાંત વિવિધ વર્તમાન પત્રોમાં વર્ષોથી પોતાના વંદના પણ કરીએ. વિષયની નિયમિત લખાતી કોલમેં અને એમની પ્રસિદ્ધ અને યશસ્વી
1 ધનવંત શાહ પ્રાણીઓના હક માટેની ટી.વી. સીરીયલ 'Head & Tails' અને “Menka's Ark આ બધું જોઈએ ત્યારે પોતાના કાર્યમાં સતત રમમાણ
પ્રાણી રક્ષા માટે શ્રીમતી મેનકા ગાંધી રહેનારા આ એકલ યુવાન નારીને કયા શબ્દોથી નવાજીએ?
આ સંસ્થાઓ સાથે સંકળાયેલા છે
. Founder and Chairperson of People For માત્ર ભારતમાં જ નહિ, અન્ય દેશમાં પણ એમના આ મિશન'નો
Animals.Largest animal welfare organization with વાયુ વેગે પ્રચાર થયો છે અને જગતે એમના ખોળાને અનેક સન્માનોથી 250,000 members, it runs free veterinery hospitals and ભરી દીધો છે. બધાંની યાદી આપું તે પાનું ભરાઈ જાય પણ ૧૯૯૯માં
animal ambulances throughout India.
Chairperson of the Committee on the Control and Suભગવાન મહાવીર ફાઉન્ડેશન દ્વારા અપાયેલા “મહાવીર એવોર્ડ'
pervision of Experiments on Animals constitututed by અને “અહિંસા એન્ડ સભાવના એવોર્ડ'નો ઉલ્લેખ કરી કદરદાની the Central Government માટે જૈન સમાજને અભિનંદન આપવાની ભાવના થાય જ,
Patron-for-life of the society for the Prevention of Cru
elty to Animals (SPCA) and Chairperson of the Delhi પ્રાણી રક્ષા ક્ષેત્રે અજૈન એવા ઘણાં કાર્યકરોને મળવાનું થયું. SPCA which is the only SPCA with an inspectorate. વેજીટેરિયન સોસાયટીમાં મુસ્લિમ, ખ્રિસ્તી, પારસી અને અન્ય
• Member of Beauty-Without-Cruelty, a nationwide move
ment against the use of animals for consumer prodમાંસાહારીનો દિન પ્રતિદિન વધારો થતો જોવા મળે છે ત્યારે એવા
ucts. સમાચાર પણ મળ્યા છે કે કેટલાંક જૈનો માંસાહારી થવા લાગ્યા છે. Patron-for-life of Compassion Unlimited Plus Action આ આશ્ચર્યકારક જ નહિ આઘાત-જનક દુ:ખદ સમાચાર છે. આજે
(CUPA), an animal welfare Society of Bangalore.
