________________
( તા. ૧૬ જુલાઈ, ૨૦૦૭
આદતને કારણે મારા ગામડાની બહાર પણ એક વિશ્વ વસી રહ્યું છે આદર્શ રહેતા એસ. રાધાકૃષ્ણનનું અને કાર્ડિનલ ગ્રેશિયશ અને તેનો મને પહેલી જ વાર ખ્યાલ આવ્યો.
હિન્દીમાં આપવાનું થતું ત્યારે જયપ્રકાશ નારાયણ અને અશોક મહેતા બચપણમાં ચોરીની લાલચથી મુક્ત ન રહી શક્યો તેવી એક મારા આદર્શ રહેતા. ઘટનાની પણ વાત કરી લઉં.
રાષ્ટ્રીય નેતાઓમાં પણ જે ખરેખર મોટી હસ્તીઓ હતી જેવી કે ' મનની ભીતર સતત અભાવની લાગણી રહેતી હોવાના કારણે ગાંધીજી, નહેરુ, સરદાર, જયપ્રકાશ વગેરે માટે મારા દિલમાં પ્રેમ ઘરે પધારેલા મહેમાનના સોનાના બટન મેં ચોરી લીધા. ખૂબ માર જાગ્યો-માનની લાગણી થઈ. મોદીસાહેબ તે નેતાઓ વિશે અમને પડ્યા પછી મેં ચોરીની કબૂલાત તો કરી લીધી અને એ વાતનો ત્યાં વિગતવાર વાતો કરતા અને તેમના પર લખાયેલ પુસ્તકો વાંચવાની અંત પણ આવ્યો. હા, તે પછી બાલકૃષ્ણની જ્યાં પૂજા થતી હતી તે આગ્રહભરી વિનંતી કરતા. ગાંધીજીની આત્મકથા તથા નહેરુએ લખેલ ખંડમાં મારી પાસે ભવિષ્યમાં કોઈ પણ પ્રકારની ચોરી ન કરવાની પુસ્તકો-Discovery of India તથા Glimpses of World પ્રતિજ્ઞા લેવડાવવામાં આવી. પાછળથી જીવનમાં અને અંતરમાં History મારા પ્રિય પુસ્તકો હતા. ખરા-ખોટાની સમજ ઊગતી ગઈ અને આજે સંપૂર્ણ સંતોષની હાઈસ્કૂલના આખરી વર્ષમાં હું આવ્યો ત્યારે આચાર્ય મોદીસાહેબે લાગણી સાથે કહી શકું છું કે ચોરી તો બહુ દૂરની વાત રહી- પોતાની નોકરીનું એક વર્ષ ખાસ મારા માટે લંબાવ્યું–તેમણે નિવૃત્તિ અણહક્કનું લેવાની પણ ઇચ્છા ક્યારેય રહી ન હતી.
ના સ્વીકારી. જીવનના ખાસ પ્રસંગોએ જ્યારે જ્યારે હું તેમનું સ્મરણ આ અભ્યાસના પ્રત્યે મને વિચારતા કરી મૂક્યો. સાતમું ગુજરાતી કરું છું ત્યારે મારું મસ્તક તેમના માટે આદર અને પ્રેમથી ઝૂકી જાય ધોરણ પૂરું કર્યા પછી મારે કરવું શું? ખાનપુરમાં રહીને આથી વધારે છે. અભ્યાસ કરવો શક્ય જ નહોતો, વધારે અભ્યાસ માટે પાસેના શહેર હાઈસ્કૂલના અભ્યાસ પછી અમદાવાદના બદલે મુંબઈની લુણાવાડા પહોંચી જવું અનિવાર્ય હતું. ઉચ્ચાભ્યાસ માટેના ખર્ચાની કૉલેજમાં પ્રવેશ લઈ લેવાનું મેં મનોમન નક્કી કર્યું. મારી પિત્રાઈ પૂરી જોગવાઈ કર્યા સિવાય પિતાજી અથવા પરિવારના અન્ય સભ્યો બહેનના વર અંબાલાલભાઈ જે મુંબઈમાં જ રહેતા હતાં તેમણે મને સંમતિ આપે તે વાતમાં પણ ખાસ દમ ન હતો.
બધી જ રીતે સહાય આપવાની તૈયારી બતાવી.મુંબઈની પ્રતિષ્ઠિત - ગાંધીજીના સત્યાગ્રહ વિશે તો મારી પાસે વિશેષ માહિતી ન સેન્ટ ઝેવિયર્સ કૉલેજના આસ વિભાગમાં પ્રવેશ લેવાની મારી તીવ્ર હતી પરંતુ લક્ષ્ય પ્રાપ્તિ માટે તેમનું ઉપવાસનું શસ્ત્ર મને ઉપયોગી ઇચ્છા હતી. s.s.c.ની પરીક્ષા મેં ગોધરામાંથી આપી અને લાગ્યું. ઉપવાસના ભારેખમ શસ્ત્ર સામે પરિવારજનોએ શરણાગતિ ૭૬.૪૦% માર્કસ સાથે હું તે પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ થયો. પૂરા ગોધરા સ્વીકારી લીધી અને અંતે ખાનપુરની સંકુચિત સૃષ્ટિને અલવિદા કરી કેન્દ્રમાં મારો નંબર પહેલો હતો. મને ચાર વર્ષની Open Merit લુણાવાડાની હાઈસ્કૂલના વિશાળ જગતમાં મેં પ્રવેશ મેળવ્યો. Scholarship સરકારી શિક્ષણ વિભાગ તરફથી મળી હતી.
જૂન ”૪૬ના એક શુભ દિવસે મારા પિતાએ મને લુણાવાડાની લુણાવાડામાં વિતાવેલ વર્ષો યાદગાર બની રહ્યા.અંતરથી માનું હાઈસ્કૂલમાં પ્રવેશ અપાવ્યો.
છું કે જીવનને ઊંચાઈ પર લઈ જવું હોય તો ચાર આશીર્વાદો અનિવાર્ય હાઈસ્કૂલના પ્રારંભમાં જ શિક્ષણના માધ્યમનો પ્રશ્ન મને નડ્યો. ગણાય-સારા શિક્ષકો, સારું વાંચન, સારી આદતો અને સારા ખાનપુરનું પ્રાથમિક શિક્ષણ મેં ગુજરાતી માધ્યમમાં લીધું હતું. મિત્રો.મને ચારે આશીર્વાદોનો ભરપૂર લાભ મળ્યો. હાઈસ્કૂલના આચાર્ય શ્રી મોદીના માર્ગદર્શન પ્રમાણે ત્રણ વર્ષનો
વિશાળ દુનિયાના ઉંબર પર ઇંગ્લિશનો અભ્યાસક્રમ મેં એક વર્ષમાં પૂરો કર્યો જેથી ઇંગ્લિશ પરિવારની આર્થિક સ્થિતિ કંઈ બહુ સધ્ધર તો નહોતી અને એટલેમાધ્યમવાળો મારો હાઈસ્કૂલનો અભ્યાસ સરળ બની ગયો. પ્રાથમિક જ પિતાજી ઇચ્છતા હતા કે હું મારા ભાઈની સાથે અમદાવાદ રહી અનેક અવરોધો પાર કર્યા પછી મેં મારું સંપૂર્ણ ધ્યાન અભ્યાસ પર ત્યાં અભ્યાસ આગળ વધારું. પરંતુ અંબાલાલભાઈ પાસેથી સહાયની જ આપ્યું. વર્ગમાં સામાન્ય રીતે મારો નંબર પહેલો જ રહેતો અને ખાત્રી મળતાં મેં મુંબઈની સેંટ ઝેવિયર્સ કૉલેજમાં પ્રવેશ લઈ લીધો. બીજા શિક્ષકો સાથે આચાર્ય મોદીસાહેબનો હું પ્રિય વિદ્યાર્થી બની મુંબઈ જવા નીકળ્યો ત્યારે મારી પાસે એક ટ્રક હતી, એક બેડિંગ રહ્યો.
હતું અને સો-સવાસો રૂપિયાની મૂડી હતી. આ મૂડીતો બહુ સામાન્ય લુણાવાડાની શાળામાં પ્રવેશ લીધા પછી થોડા જ દિવસમાં વસ્તૃત્વ હતી પરંતુ અસલી મૂડી હતી શિક્ષકોની શુભેચ્છા અને પરિવારજનોના સભાનું આયોજન થયું. મેં લાગણીપૂર્વક આપેલ વક્તવ્ય ખૂબ જ આશીર્વાદ, સરસ રહ્યું અને આશરે પંદરેક વિદ્યાર્થીઓમાં હું પ્રથમ ઇનામને લાયક અભ્યાસ સિવાયની ઇતર પ્રવૃત્તિ માટે દા. તે. રમત-ગમત, ગણાયો. જિલ્લા કક્ષાએ યોજાયેલ સ્પર્ધામાં પણ હું બે વાર પ્રથમ સાહિત્ય-સંગીત વગેરે માટે પણ મારી કોલેજ મશહૂર હતી. કોલેજના આવ્યો.જ્યારે પણ ઇંગ્લિશમાં વક્તવ્ય આપવાનું થતું ત્યારે મારો પહેલા બે વર્ષમાં ફિલસૂફી, સાહિત્ય અને ઇતિહાસને લગતા ઘણા
