________________
PASS
GESSENEGADEYONCE
કરજો
!
* પંથે પંથે પાથેય... |
Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R.N. 1. 6067/57 Licence to post without prepayment No. South-81/2006-08 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001. On 16th of every month. Regd.No.MH/MR/SOUTH-146/2006-08 PAGE No. 20 do PRABUDHHA JIVAN
DATED 16 JUNE, 2007 સાબરકાંઠા જિલ્લાના ઈડર તાલુકામાં
હું ભણવા માંડ્યો. શાળાનો નિયમ હતો આવેલા ગામ બડોલી ખાતે ઈ. સ. ૧૯૩૦ની
કે દસ નંબર પછી કોઈની રેન્ક આવે તો માફી ૬ માર્ચે જન્મ લીધા પછી ચાર-પાંચ વર્ષની
બંધ અટલે ખૂબ ખૂબ મહેનત કરીને સતત વયે ગામઠી નિશાળમાં મા-બાપે પ્રવેશ મારી જીવનસિદ્ધિના દસની અંદર જ રેન્ક લાવતો. એમ કરતા અપાવ્યો. ત્યારબાદ પિતાશ્રી (સદ્ગત શાસ્ત્રી
ત્રણ યાદગાર સોપાન
કરતા હું ૧૯૪૯ની સાલમાં એસ.એસ.સી. જટાશંકર મોતીરામ રાવલ) અને માતુશ્રી
સુધી પહોંચ્યો. દરમિયાન ૧૯૪૭ની ૮મી (સદ્ગત લક્ષ્મીબા) સાથે મુંબઈ આવ્યો. . . ] પ્રા. બકુલ રાવલ ,
ઓગસ્ટે પિતાશ્રીનું અવસાન થયું. હું કર્મકાંડ પિતાશ્રી કર્મકાંડી બ્રાહ્મણ હતા અને ગોરપદું ગીતા, રૂદ્રી, ભાગવત, વગેરે ભણતો. મારી ભણ્યો હોઈ પિતાશ્રીના યજમાનોને ત્યાં કરીને આજીવિકા ચલાવતા. બા સીધીસાદી અને મારા બાની ઇચ્છા હતી કે મારે આગળ પાઠ-પૂજા કરાવવી જતો અને મારી વિધવા ગૃહિણી હતી. દરમિયાન બાપુજીને તેમનું ભણવું પણ પિતાશ્રીએ અમને સ્પષ્ટ કહી માતા સાથે ટ્યૂશન્સ–ગોરપદું કરીને જે ભાગ્ય સતારા (મહારાષ્ટ્ર) લઈ ગયું અને દીધું. “મારી પાસે બાલને ભણાવવાના પૈસા આવક થતી, તેમાં આજીવિકા ચલાવતો. ત્યાંની સંસ્કૃત પાઠશાળાના આચાર્યપદે નથી. જે શાળા મફત શિક્ષણ આપતી હોય એસ.એસ.સી.ની પરીક્ષા આવી. ફી તો , વરણી થઈ. પિતાજી કાશીથી સંસ્કૃતના પંડિત ત્યાં ભલે દાખલ થાય.”
માફ હતી પણ બોર્ડની પરીક્ષા ફી ભરવા માટે બનીને આવ્યા હતા અને તેમનું ધ્યેય હતું તપાસ આરંભી. તે સમયે ત્રણ રૂપિયા પંદરની જોગવાઈ (તે સમયે ઘણી સંસ્કૃતના પ્રચાર-પ્રસારનું. એટલે તેમણે તો શાળાઓ જી.ટી. કબીબાઈ અને કબબાઈ મોટી રકમ) ક્યાંથી કરવી? મામા-કાકાને હોંશભેર આ પદ સ્વીકારી લીધું.
જાણીતી હતી. મારા ઘરથી કબબાઈ વાત કરી. કોઈએ દાદ ન આપી. પણ મેં સતારા ખાતેની શાળામાં આ લખનારે (લીલાવતી) લાલજી દયાળ હાઈસ્કૂલ નજીક જીવનમાં અનુભવ્યું છે કે ઇશ્વર સદા મારી પ્રવેશ મેળવ્યો. મારું મૂળ નામ તો છે હોઈ ત્યાં તપાસ કરતા ખબર પડી કે જે સહાયે આવ્યો છે. મારી સાથે ભણતા (નામ બાલકૃષ્ણ પણ લાડમાં બકુલ કહેતા. હવે તો વિદ્યાર્થી દસની અંદર પાસ થયો હોય તેને યાદ નથી) મારા જેવા વિદ્યાર્થીને મેં વાત કરી. બકુલ નામે જ ઓળખાઉં છું. સતારાની માફી મળે છે. હું તો રાજીનો રેડ થઈ ગયો. (નરસૈયો વાત કરે તો સુદામાને જ કરેને ?) રામજી મંદિરની શાળામાં મરાઠી માધ્યમમાં ઊપડ્યો શાળામાં. ફોર્મ ભર્યું. પ્રિન્સિપાલ મારી વ્યથા સાંભળી તેણે મને લાગતું જ બે વર્ષ ભણ્યા પછી બાપુજીને કોઈ સૈદ્ધાંતિક હતા અડાલજા સાહેબ. (એમનો પુત્ર, હાલ પૂછયું: ‘તું છાપાની ફેરી કરી શકીશ? હું પણ કારણોસર પાઠશાળા છોડવી પડી અને અમે દિવંગત મહેન્દ્ર અને હું સેંટ ઝેવિયર્સ કરું છું !' બધા પાછા મુંબઈ આવ્યા. અહીં ઠાકુરદ્વાર કૉલેજમાં સહાધ્યાયી હતા. આજે જાણીતા મેં કહ્યું: “મને એનો અનુભવ નથી.” સ્થિત મ્યુનિસિપલ શાળામાં ગુજરાતી નવલકથાકાર વર્ષા અડાલજાના તેઓ સસરા “એ બધું હું સમજાવીશ. તું ચાલ મારી માધ્યમમાં પ્રવેશ લીધો. બે વર્ષ બગાડ્યાં. તે થાય.) મને પ્રવેશ મળ્યો. પણ પુસ્તકો અને સાથે માટુંગા સ્ટેશને.” સમયે મ્યુનિસિપલ શાળાઓમાં ચાર ધોરણ નોટબુકની રકમ ક્યાંથી કાઢવી? પિતાશ્રીએ તે વખતે ટ્રામ હતી. એક આનામાં સુધીનું મફત શિક્ષણ અપાતું. શાસ્ત્રીનો પુત્ર કહી દીધું, “આ બધું છોડીને કર્મકાંડ શીખ. ગિરગામથી કિંઝસર્કલ જવાતું. હોઈ વિદ્યા તો મને વારસામાં મળી હતી. લોકો પગે લાગશે અને દક્ષિણા આપશે. મેં કહ્યું, “મારી પાસે પૈસા નથી.” એટલે ચારે ધોરણમાં હું પહેલા-બીજા નંબરે પણ મારે તો ખૂબ ભણવું હતું. વળી તપાસ “તું ચિંતા ન કર. તારી ટિકિટ હું કઢાવીશ.” પાસ થતો. ચોથામાં પણ બીજો નંબર આવ્યો આરંભી. ત્યારે ખબર પડી કે ધનજી મૂલજી ' અમે બંને કિંઝસર્કલ ઊતરી માટુંગા હતો. હવે આગળ ભણવું ક્યાં અને કેવી રીતે નામના એક ભાટિયા ગહસ્થ તરફથી (આજના સેન્ટ્રલ રેલ્વે) સ્ટેશન પાસે ગયા. તે પ્રશ્ન સામે આવ્યો.
અભ્યાસ માટે પુસ્તકો બક્ષિસરૂપે અપાય છે. મારા મિત્રે સ્ટેશન પાસે બેઠલા ભૈયાને કહ્યું. અમે મુંબઈ ખાતે સી. પી. ટેંક પર આવેલ બંદા તો ઊપડ્યા હનુમાનગલીમાં અને આ “યહ મેરા દોસ્ત છે. મેરે સાથ પઢતા હે. વહ રાધાકૃષ્ણ મંદિરની ચાલીમાં રહેતા. પિતાશ્રી રીતે પસ્તકોની વ્યવસ્થા થઈ ગઈ. મહેન્દ્રએ ભી ન્યૂઝપેપર્સ ડાલને કી જાયગા, ઉસકી મંદિરમાં વ્યાસપદે હતા. હું તેમની પાસે મને નોટબુક અપાવી. એનો ત્રણી છે.
(વધુ માટે જુઓ પાનું ૧૭). Printed & Published by Nirubahen s. Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312 A. Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddev Cross Rd, Byculla, Mumbai -400027 And Published at 385, SVP Rd., Mumbai 400004. Temparary Add. : 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbai-400004, Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah.
