________________
૧૭ છે.
નામ વગરની દુકાન
1 ગુલાબ દેઢિયા ખટારો હમણાં જ ગયો લાગે છે. હું બસ સ્ટોપના થાંભલા પાસે વાંસ મંડપવાળા પાસે ઊતર્યા હશે. જે લગ્ન મંડપ, સભા મંડપ, આવી ઊભો છું. ખટારામાંથી લીલા વાંસ ઊતર્યા છે. ઓળખ ખાતર કથા મંડપ, પંડાલ બાંધવા વપરાશે. વપરાતા રહેશે. લાંબા વાંસના દુકાન ભલે કહીએ પણ અહીંદુકાન જેવું કંઈ નથી. સામાન રાખવાની પાતળા છોગામાંથી છડી બનશે કે દાંડિયા પણ બને.. નાનકડી ખોલી છે. સાંકડો દરવાજો છે. દુકાનદાર બહાર ઓટલે નગરથી આગે ગયેલાં જંગલો કોઈ કોઈ ચીજવસ્તુઓ નગરમાં બેઠો છે. દુકાનને નામનું પાટિયું જ નથી. જરૂર નથી. કોઈ ફર્નિચર મોકલે છે. હજી પોતે છે એની પ્રતીતિ કરાવે છે. ઝૂંડમાં ઊભેલાં નથી. અહીંમરણોત્તર વિધિનો સામાન વેચાય છે. દુકાનદાર રવિવારનું વાંસ, વાંસવનમાંથી નીંકળી નિયતિ પ્રમાણે નનામી માટે, મંડપ માટે, છાપું વાંચે છે. પહેલે પાને અકસ્માત, આતંકવાદ અને જાનહાનિના ટોપલા માટે, છાપરા માટે, આંગણાંની વાડ માટે વિખેરાઈ ગયાં સમાચાર છે. એ ઉપર ઉપરથી મથાળાં વાંચી પાનાં ફેરવે છે. કાશ્મીરમાં છે. બીજાં વાંસ બે-પાંચ વરસ ખપ પ્રમાણે વપરાશે. નનામીના બરફ પડ્યો છે. માગસર મહિનો છે. મુંબઈની ખુશનુમા સવાર છે. વાંસ લીલો રંગ ખોયા વગર, છેડેથી ઘસાયા કે ફાટ્યા વગર એક જ રવિવારની સવારે અવરજવર પાંખી છે.
વખતમાં વપરાઈને આગમાં સૂઈ જશે. ભૂંગળામાં રહેલું ટચુકડું અંધારું - લીલા બાંબુને બે માણસો નાનકડી કરવતથી કાપીને માપસરના ભડભડતા અગ્નિમાં ક્યાં જશે ? બનાવી રહ્યા છે. માપ મેળવવા એક વાંસ પાસે રાખ્યો છે. વાંસનો પાસેના મોર્ગરૂમમાં કામ કરનાર કર્મચારીઓ આ ફૂટપાથ પરથી ગાઢો લીલો રંગ ધ્યાન ખેંચે છે. મને સૈનિકોનો ઈસ્ત્રી કરેલો ગણવેશ નીકળ્યા છે. એક વાંસ ઉપાડી મજાકમાં બીજાને મારવાનો ડોળ કરે યાદ આવે છે. ક્યાંક પાણી પર જામેલી લીલ સાંભરે છે. વાંસ કપાય છે. તડકા જેવી સહજતા અને નિર્લેપતા અહીં પથરાઈ છે. છે ત્યાં દૂધિયા રંગનો વહેર ખરે છે. વહેરને સ્પર્શવાનું મને મન થાય લાંબા વાંસને ખૂણામાં ગોઠવી દીધા છે. આડા બાંબુના ટુકડા છે. જ્યાં વાંસ કપાય છે ત્યાં દૂધિયા રંગનો ગોળાકાર દેખાય છે. એ દુકાનમાં એક ખૂણામાં ગોઠવીને મૂક્યા છે. ત્યાં દૂધિયા રંગનો એક કરકરી સપાટીને અડું તો! વચ્ચે કાણું છે. થોડુંક અંધારું ત્યાં પલાંઠી પટ દેખાય છે અને વચ્ચેના કાણા કાળા રંગનો ભાસ રચે છે. કોઈ વાળીને બેઠું છે. કાળાશ પડતા ચોકલેટી મોટા બટન જેવું દેખાય છે. બાળકે ચિત્રમાં કાળા ચકરડા દોરી રંગ ભર્યા હોય એવું લાગે છે.' પવનની લહેરખી આવે છે. આ વાંસને તો જંગલનો પવન યાદ હશે. દુકાન પાસેની ફૂટપાથ પર એક વૃક્ષ ઊભું છે. એનું થડ આડું
માણસો માપ પ્રમાણે વાંસ કાપ્યું જાય છે. એમનો પરિચિત કૂતરો અવળું કઢંગું છે. પણ એ થડના ખાંચામાંથી કોઈ બીજી વેલ પાંગરી પૂંછડી પટપટાવતો રમે છે. દૂર પડેલા વાંસ પર કૂદકો પણ મારે છે. છે. એનાં તાજાં લીલાં પાન તડકામાં ચમકી રહ્યાં છે.
નનામી માટે સાત કે સાડા સાત ફૂટના વાંસ કાપ્યા હશે એમ બસ સ્ટોપ પર કોઈ કોઈ બસ આવે છે. ઉતારુઓ ઊતરે છે. આ માણસની છ ફૂટની સામાન્ય ઊંચાઈ માનીને વિચારું છું. દરજીને દુકાન તરફ કે વાંસના ઢગલા તરફ જોતા નથી. આમ તો જોવા જેવું ચોક્કસ માપ જોઈએ અહીં તો એવું કંઈ નહિ.
પણ શું છે! દુકાનદારને ખબર નથી કે આજે કેટલા ઘરાક આવશે. પણ એને મારી બસ આવે છે. હું બસમાં ચડું છું. વાંસનો લીલો રંગ જોવા એ ખબર છે કે આવનાર રકઝક નહિ કરે, બીજું બતાવો” એવું પણ એક વાર ફરી ત્યાં નજર કરું છું.
*** નહિ કહે. કોઈ પેકિંગ નહિ, કોઈ સેલ નહિ, ડિસ્કાઉન્ટ નહિ. દુકાનદાર ૫૯, આરામનગર નં. ૧, સાત બંગલા ગાર્ડન, કોઈને આવકારતો નથી. ખબરઅંતર પૂછતો નથી. માગ્યું આપે છે. અંધેરી (વેસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦૦૬ ૧. આમ તો એક પેકેજ છે. આવનારાઓના ચહેરા પર ગ્લાનિ હશે. ( સંઘની ઓકિસન સ
સંઘની ઑફિસનું સરનામું ખરીદીમાં કોઈ રસ નહિ હોય. દુકાનદાર માટે રોજનું છે. ઘરાકો | સંઘની હાલની ઑફિસ ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, પ્રાર્થના સમાજ માટે તો કવચિત જ આવવું પડે. બધા દેહાંતને દુકાનદાર કઈ નજરે |ઉપર છે તે બિલ્ડીંગ રીપેરીંગ/નવું બનાવવાનું હોઈ સંઘની ઑફિસ જોતો હશે..એ કંઈ પૂછતો હશે શું? કેમ થયું? ક્યારે થયું? ઘરે કે કામચલાઉ ધોરણે બીજે ઠેકાણે લઈ ગયાં છીએ. હોસ્પિટલમાં? આ પ્રશ્નો, આ ઉત્સુકતા, આ પૃચ્છા, દુકાનદારને નવું સરનામું * * મન વ્યર્થ છે. આત્મીયતા વગર આ બધું પૂછવું જાણવું શા કામનું?
૧૪ મી ખેતવાડી, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૪.
ટેલિફોન નંબર ૨૩૮૨ ૦૨૯૬માં કોઈ ફેરફાર નથી. એના કોઈ બાંધેલા ગ્રાહકો નથી. પોતાના સ્વજનો કે પરિચિતો વખતે
સંઘ સાથે બધો પત્રવ્યવહાર ઉપરના સરનામે કરવો. આ દુકાનવાળો કેટલો અલિપ્ત રહી શકતો હશે!
1 મેનેજેર ! જે ખટારો દૂર જંગલમાંથી વાસ ભરીને આવ્યો હતો તેમાં બીજા
