________________
૨૫
શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્ર : અહેવાલ પૂરે છે. કેઈ પણ દેશને ઈતિહાસ એકસરખે રહ્યો નથી, તે તેમાં પાટણ ક્યાંથી અપવાદરૂપ નીવડે? તે પણ અમારા હાર્દિક સ્વાગતના સ્વીકારમાં આપ બહારની સુખસગવડો નહિ, પણ અમારા અંતરના ભાવને નિહાળશો, તે આપને પુરાતન પાટણના ઈતિહાસપ્રસિદ્ધ આતિથ્યની ઝાંખી થશે.
પ્રારંભમાં મારાથી એ ઉલ્લેખ કર્યા વિના રહી શકાતું નથી કે, અમારા સાહિત્યરસિક રાજવી શ્રીમંત સયાજીરાવ મહારાજ સાહેબ, જેમણે ગુજરાતી સાહિત્યમાં વિવિધ પ્રકારે ફાળો આપી તેની સુંદર સેવા કરી હતી, તે મહાન રાજવીને કુદરતે અમારી પાસેથી છીનવી લીધા છે. આપણે એ ન જ ભૂલીએ કે આજથી લગભગ ચાળીસ વર્ષ પૂર્વે સં. ૧૯૫૦ માં, અત્રેના જેનઝાનબંદરે જઈ, તે સાહિત્યરસિક રાજવીએ, દ્વયાશ્રય, કુમારપાલપ્રબંધ વગેરે અમૂલ્ય ગ્રન્થોનાં ભાષાંતર કરાવી, પ્રગટ કરાવી, પાટણને અને તેની સંસ્કૃતિના સર્જક ભગવાન શ્રી. હેમચંદ્રાચાર્યને, સાહિત્યક્ષેત્રમાં ચિરસ્મરણીય બનાવ્યા છે. સદ્દગત રા. બે રણછોડભાઈ ઉદયરામના અધ્યક્ષપણ નીચે ઈ. સ. ૧૯૧૨ ના એપ્રિલની તા. ૭મી ને રોજ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદની ચેથી બેઠક મળેલી; તે પ્રસંગે, શ્રીમંત સાહિત્યના ઉદ્ધાર, વિકાસ અને અભિવૃદ્ધિ વિષે જે ભવ્ય વિચાર દર્શાવ્યા હતા, તે આજના આ પ્રસંગે મારી દષ્ટિ સમક્ષ આબેહૂબ ખડા થાય છે. ગુજરાતના જ્ઞાનોત્સવના આ ઐતિહાસિક ટાણે, પાટણ શહેરને આંગણે ભરાયેલી આ પરિષદ પ્રસંગે કુદરતે છીનવી લીધેલ તે રાજવીની ખોટ અમેને ઘણી જ લાગે આવે છે.
મિત્રો ! રાજા જયશિખરીના પંચાસરની ભસ્મમાંથી સંવત ૮૦૨ માં પ્રગટ થતા પાટણની ઈતિહાસકથા ભવ્ય અને અદ્ભુત છે. તેનું સ્થાન નિર્દેશ કરનાર, અણહિલ ભરવાડનું નામ, જયશિખરીના પુત્ર વીર વનરાજે અણહિલપુર પાટણ રાખી અમર બનાવ્યું છે. પાટણના મહેલાઓનાં નામ સાથે આજે પણ જોડાયેલા જોવામાં આવતા “વાડા, પાડા ” અણહિલ ભરવાડના સૂચક છે, એમ લેકકથા કહે છે. પાટણની વિશેષ પ્રાચીનતા, પાટણની પશ્ચિમે આવેલ અનાવાડા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
