Haim Saraswat Satra

Author(s): Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 338

શ્રી. હૈમ સારવત સત્ર: નિબંધસંગ્રહ
બ. વ.
ચ, તર્ ને ૧ લી–૨ જી રાંત નર-જાતિમાં પણ ૧લીવિભકિતમાં અનુક્રમે વિકલ્પ રછ એકવચનમાં “મુ” રૂપ “ધું-ત્ર” રૂપ થાય; બાકી “જુ- થાય. એ પ્રમાણે મરણનું “અમુ” જે.” “સુ-સે”
બધાં રૂપમાં પ્રકૃતિરૂપ થાય, - ઇતની “એહ પ્રકૃતિ, અને પછી ઉકારાંત નામની દ્રની “આય” પ્રકૃતિ થાય છે; માફક રૂપાખ્યાન થાય. જ્યારે તેની “સાહ” અને વિક્રમનું
યત્તત્તના ૧લી એક“કઈ-કવણ” થાય છે.
વચનમાં “જે “”, “એસ” એવા રૂપ અનુક્રમે થાય.
ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા જેવું છે કે માંકડેયમાં કેટલાક વિકલ્પ “ધું-ત્ર” “કાઈ—કવણ” વગેરે
દેખા નથી દેતા. આ, હેમચંદ્ર – ક્રિયાપદ – માર્કડેય
વર્તમાનકાળ-કર્તરિ પુરુષ એ. વ.
બ. વ.
એ. વ. ૧ લે કરઉં ૧૫
કરહું ૨ જ કરહિ
કરહુ ૩ જે કાઈ, કરેઈ) કરહિ
- વર્તમાનકાળ કર્મણિ ૧ લો કરિજજઉં', કિજજઉં૧૬ કરિજ્જતું, કિજહુ “કરિજજ” વગેરે રૂપે ૨ જે કરિન્જહિ, કિજજહિ કરિજજહુ, કિન્જ હુમાયે અવતરણોમાં ૩ જે કરિજઈ, કિજજઈ કરિજજહિં, કિજજહિં લીધેલાં છે.
આજ્ઞાર્થ-કર્તરિ ૨ જે કરિ, કર, કરે, (કરહિ) કરહુ .. જે (કરઉ)
. કોહ, કરદુ એવચનમાં મળે છે.
ભવિષ્યકાળ-કર્તરિ ૧ લે કરિસ, કરિહઉં કરિસહુ, કરિહહું ૨ જે કરિસહિ, કરિહહિ કરિસહ, કરિહહુ ૩ જે કરિસઈ, કરિહઈ કરિસહિં, કહિહિં
માર્ક “ઈહિ” અને “ઈસ” એ નિશાનીઓ નિર્દોશી છે. ૧૫ પ્રાકૃત રૂપો ઉપરાંત ત્રીજ પુરુષમાં કરદિ', આજ્ઞાર્થમાં કરદુ', જ”, તેમ સર્વત્ર પ્રાકૃત વૈકલ્પિક રૂપો ખરાં જ.
કરઈ (કચ્છ)