________________
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
હેમચંદ્રસૂરિને જોતાં રાજાધિરાજે અંકુશથી હસ્તીને નજીકમાં ઊભો રાખીને જણાવ્યું કે “તમારે કાંઈ કહેવું છે?'
આચાર્ય મહારાજે ઉત્તરમાં કહ્યું –
कारय प्रसरं सिद्ध हस्तिराजमशंकितम् । त्रस्यन्तु दिग्गजाः किं तैर्भूस्त्वयैवोद्धृता यतः ॥
સિદ્ધરાજ ! વગરસંકેચે ગજરાજને આગળ ચલાવે. દિગગજો ભલે ત્રાસ પામે, પણ તેથી શું? કારણ કે પૃથ્વીને તે તું જ ધારણું કરી રહ્યો છે. આમાં રાજા, હસ્તી અને દિગહસ્તી પર ભાર છે. દિગગજે પૃથ્વીને ધારણ કરી રહ્યા છે એ માન્યતા પર ચોટ છે અને સિદ્ધરાજને કહે છે કે ભલે એ દિગગજે તારા હાથીથી ત્રાસ પામે! તારે શું છે? કારણ કે અત્યારે તે દિગગજનું પૃથ્વી ધારણ કરવાનું કામ તું પોતે જ કરી રહ્યો છે.
તાત્કાલિક બનાવેલી અલંકારમય કવિતાથી રાજા બહુ પ્રસન્ન થયો અને પિતાની પાસે દરરોજ બપોરે પ્રમોદ પમાડવા માટે રાજસભામાં આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું.
- રાજાને ગુરુના આ પ્રથમ દર્શનથી ખૂબ આનંદ થયો અને એની દિગયાત્રામાં પણ તેને વિજય થયો. આ રીતે ગુજરનરેશ અને હેમચંદ્રાચાર્યને સંબંધ થયો. આ હકીકત કયા વર્ષમાં બની તેને નિર્ણય કરવો મુશ્કેલ છે, પણ આજુબાજુના સંબંધ વિચારતાં સં. ૧૧૮૫ લગભગ આ બન્ને રાજશિરોમણિ અને ગિશિરેમણિને સંબંધ થયો સંભવે છે.
“પ્રબંધચિંતામણિકાર મેરૂતુંગાચાર્ય સિદ્ધરાજ-હેમચંદ્રને મેળાપ નીચે પ્રમાણે વર્ણવે છે –
ધારાનગરીને વિજય કરી, માલવપતિ યશોવર્માને છ દેરડાથી બાંધી, પિતાની આણ માળવા પર પળાવી, સિદ્ધરાજ નરેશ પાટણ પધાર્યા ત્યારે દરેક ધર્મના મુખ્ય મનુષ્યોને રાજાધિરાજને આશીર્વાદ આપવા માટે બોલાવવામાં આવતા હતા. તે પ્રસંગે હેમચંદ્રાચાર્યને આગળ કરીને જન આચાર્યો પણ રાજસભામાં આવ્યા. તે પ્રસંગે હેમચંદ્રાચાર્યે નીચેના અલંકારમય કાવ્યથી રાજાધિરાજને આશીર્વાદ આપ્યો.
૧ જિનમંડનઃ “કુમારપાળપ્રબંધ.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
