________________
૩૨૬
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
દેશી માન્યા છે (રેટલા બ્રાહ્મણીની જાતનું જંતુ ). પણ સંસ્કૃત ત્રાવળીને! પણ એ જ અથ છે. ૨, ૧૦૦માં શરૂં ( “ ચંદ્ર ’ ) શબ્દ દેશી તરીકે લીધેા છે અને તે સં. નૃતિમાંથી વ્યુત્પન્ન નથી એમ માન્યુ છે કારણમાં જણાવ્યુ છે કે સ'. પ્રતિના અ સૂર્ય થાય છે, ચન્દ્ર નહિ, પતિત્વમા ચ વ હતું. નાશિનીતિ નાચં પ્રરૂપતિરાસમુદ્ભવ:।). પણ આ કેમ મનાય ? સ`સ્કૃત કોશકારે સ'. પ્રદ્યુતિને એક અર્થ સૂર્ય' અને બીજો અર્થ ચન્દ્ર આપે છે.
(૬) ટ્રેન૦માં પણ એવા પણ કો'ક કા’ક શબ્દો લેવાયા છે જેના અથની સાથે તેના મૂળ સ`સ્કૃત શબ્દના લક્ષણાથી પ્રાપ્ત થતા અનું સામ્ય હોય. દા. ત. ૨,૬૭માં નેાંધેલા સળ શબ્દને અ મૂખ' થાય છે, હવે એ શબ્દ સં. સંજ્ઞમાંથી ઉર્દૂભવ્ય છે એ તે। દેખીતું જ છે. ત્યારે સંજ્ઞ પણ વહીવટ્ની મા લક્ષ— ણાથી ‘ મુખ 'ના અર્થાંમાં વાપરી શકાય એમાં શ ́કાને સ્થાન નથી, છેવટમાં,
"
*
(૭) હેમચન્દ્રાચાયે ફેનામાં આહિત્ય, રુટ, વિત્તિ વિ. એવા શબ્દો વાપર્યા છે. જે એમના પેાતાના સિદ્દે૦ ૨,૧૭૪ માં જણાવ્યા પ્રમાણે ‘ દેશવિશેષના દેશ્ય ' ( માશબ્દ ) ગણી શકાય, ત્યારે એ તે દેખીતુ ંજ છે કે હેમચન્દ્રાચાયે દેશી શબ્દની વ્યાખ્યાની પોતે આંકેલી સીમાએ સર્વાશે અને સ` સ્થળે પાળી નથી. સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ભાષાઓના એમના જેવા એક મહાન વિદ્વાને ઉપર આપેલા દાખલામાં સ્વનિર્મિત સીમાએ કેમ આળગી હશે એ એક મોટા કાડે છે. અને ક્યુલર, ૧૨ ગ્નિઅસ ન૧૩ જેવા વિદેશી વિદ્વાન અને ગુણે ૧૪ અને રામાનુજસ્વામી ૧૫ જેવા દેશી વિદ્યાને હેમચન્દ્રાચાય ના આ સીમેાલ્લધનને અજ્ઞાનમૂલક ગણે એમાં તે ચાખી ઉતાવળ
૧૨. Ibid; ઈન્ટ્રા. પા. ૧૨, ૧૩,
૧૩. Linguistic Survey of India, Vol. I, pp. 127 k. ૧૪. Introduction to Comparative Philology,
પો. ૨૨.
૧૫. BSS (2nd Ed. ), ઈન્ટ્રા. પા, ૫ અને પછીના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
