________________
શ્રી, હૈમ સારસ્વત સત્ર: નિબંધસંગ્રહ
૧૫૫
આદરથી એ સેમેશ્વરના પુણ્યધામને જીર્ણોદ્ધાર કરાવે છે, તે જ ભાવ અને આદરથી તેની જ પડેશમાં પાર્શ્વનાથનું જેન ચૈત્ય પણ એ પ્રતિષ્ઠિત કરાવે છે. ગુજરાતની ગન્નત રાજધાની અણહિલપુરમાં કુમારપાલ શંભુનાથના નિવાસ માટે કુમારપાલેશ્વર અને પાર્શ્વનાથના નિવાસ માટે કુમાર વિહાર એમ બે મંદિર પાસે પાસે બંધાવે છે. ધાર્મિક સહિષ્ણુતાના આદર્શનું આના કરતાં વધારે આકર્ષક ઉદાહરણ બીજું મળવું મુશ્કેલ છે.
- કુમારપાલ સ્વભાવથી જ ધાર્મિકવૃત્તિવાળો હતો, તેથી તેનામાં દયા, કરુણા, પરે પકારનીતિ, સદાચાર અને સંયમની વૃત્તિઓને વિકાસ ઘણું ઊંચા પ્રકારને થયો હતો. તેનામાં એ ગુણો કેટલેક અંશે તેના પત્રિક વારસા તરીકે ઊતરી આવેલા હોવા જોઈએ. કારણ, તેના પ્રપિતાને પિતા ક્ષેમરાજ, જે પરાક્રમી ભીમદેવનો છે પુત્ર અને સિદ્ધરાજના પિતા ભેગી કને મેટો ભાઈ થડે હતો. તેને જ્યારે ભીમદેવે પિતાની રાજ્યગાદી આપવા માંડી ત્યારે તેણે તેને સ્વીકાર ન કરતાં પિતાના લઘુ બધુ કર્ણને તે ગાદી અપાવી અને પોતે મંડૂકેશ્વર તીર્થમાં જઈ શંકરની ઉપાસનામાં તપસ્વી તરીકેનું પુણ્યજીવન જીવવાને મને રથ સિદ્ધ કર્યો. તેને પુત્ર દેવપ્રસાદ પણ રાજકાજની ખટપટોથી દૂર રહી પિતાના પિતાના જીવનનું અનુકરણ કરતો રહ્યો અને જ્યારે વિલાસી કર્ણનું જીવન અકાલે જ અવસાન પામ્યું ત્યારે તે એટલે બધે ઉદ્વિગ્ન થયે કે સજીવ દેહે ચિતાગ્નિનાં પ્રવેશ કરી જીવનમુક્ત થયો. કુમારપાલનો પિતા ત્રિભુવનપાલ પણ એક સદાચારી અને ધર્મપરાયણ ક્ષત્રિય હતા. સિદ્ધરાજને તે અત્યંત આદરપાત્ર આપ્તજન હતો. તેના નીતિપરાયણ જીવનને પ્રભાવ, સિદ્ધરાજના સ્વછંદ જીવન ઉપર અનેક રીતે અંકુશનું કામ કરતો. આ રીતે કુમારપાલને પિતાના પૂર્વજોના ઉત્તમ ગુણોને અમૂલ્ય વારસો મળે હતો અને તેથી તે છેવટે હેમચંદ્ર જેવા મહાન સાધુપુરુષના સંસર્ગથી ગુજરાતના ઇતિહાસમાં ધર્માત્મા રાજર્ષિની લેકોત્તર પદવીના મહાન થને ઉપભોક્તા થયા. હેમચંદ્રસૂરિએ તેના એ યશને અમર કરવા માટે “અભિધાનચિંતામણિ” જેવા પ્રમાણભૂત શબ્દોકેશના સુપ્રસિદ્ધ ગ્રંથમાં તેના માટે
कुमारपालश्चौलुक्यो राजर्षिः परमार्हतः । मृतस्वमोक्ता धर्मात्मा मारिथ्यसनवारकः ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
