________________
શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્રઃ નિમ્સ ગ્ર
ત્યાંથી પછી તે સર્વાવસર નામના મુખ્ય સભામંડપમાં આવીને સિહાસનાસીન થતા. સર્વ રાજવર્ગીય અને પ્રજાવગીય સભાજન ત્યાં ઉપસ્થિત થતા. રાજપુરાહિત આવીને રાજા અને રાજ્યના કલ્યાણાર્થે મંત્રપાઠ ભણુતા. પછી ચામર ધારણ કરનારી વારીએ આસપાસ ચામરાદિ રાજ-ઉપકરણો ધારણ કરીને ઊભી રહેતી. પછી મંગલવાજિંત્રા વાજતા. તે પછી બીજી ખીજી તેવી સ્ત્રીએ પેાતપાતાનું કામ કરવા માટે હાજર થતી. પછી વારાંગનાએ આવીને રાજાનાં ઊવારણાં લેતી. ખાજા સામતા અને ખરીયા રાજાએ તે વખતે હાથ જોડીને ઊભા રહેતા. રાજાની સન્મુખ રાજ્યના ખૌજા મહાજન જેવા કે શેઠિયાઓ, વ્યાપારીઓ, પ્રધાન ગ્રામજને, વગેરે આવીને બેસતા. પરરાજ્યાના દૂતા આવતા તે દૂર, બધાની પાછળ બેસતાં. વારવિનતાને નીરાજનાવિધિ પૂરા થતા એટલે પછી તે પશુ એક બાજુ બેસી જતી; અને આખી સભા પછી એકામ થઈ રાજ્યકાર્યની પ્રવૃત્તિ ખેતી, રાયકામાં સાથી પ્રથમ સાષિવિઢિયા એટલે પરદેશ મ ંત્રી ( ફાઇન મિનિસ્ટર’ )-પરરાજ્ગ્યા સાથેના સંબંધેાની કાર્યવાહી રાજાને નિવેદન કરતા. કથા રાજા સાથે સંધિ થઇ છે, કયા રાજાએ શું ઇષ્ટ-અનિષ્ટ કર્યું છે, ક્રાના ઉપર લશ્કર મેલ્યું છે, કથા લશ્કરે શું કર્યું છે, ક્રાણુ શત્રુ મિત્ર થાય છે, ત્યાદિ પરરાજ્ય સાથે સંબંધ ધરાવતી સધળી કાર્યવાહી તે રાજાને નિવેદન કરતા અને આખરે સમય થતાં સભા બરખાસ્ત કરી, થયાવસરે શયનાગારમાં જઈ શય્યાધીન થતા. જૈનધમ ના વ્રતાના વશિષ્ટ સ્વીકાર ર્યાં પછી, ત્રણા ભાગે તે બ્રહ્મચર્યં વ્રત પાળતા હતા, અને પૂર્ણ પત્નીનિષ્ઠ હતા. એ બાબતમાં એ પહેલેથો જ સદાચારી હતા અને તેને લઈને એના માશ્રિતા સમસ્ત રાજવી ય જનામાં એના માટેા પ્રભાવ હતા.
આ પ્રમાણે કુમારપાલની નિયત દિનચર્યા હતી. વિશેષ વસા ઉપર એ ચર્યામાં જે ફેરફાર થતા તે પ્રાસંગિક હતા. દાખલા તરીકે, પ્રજાજનાના આનંદ માટે અમુક અમુક વખતે રાજમહેલના ક્રીડાંગણમાં હાથીઓની સાઠમારી થતી, કે મલ્લાની કુસ્તી થતી કે તેવા બીજા ખેલા વગેરે થતા, તા તે વખતે રાા પણુ, રાજમને અનુસરી સપરિવાર ત્યાં જઈ તે બેસતા અને એ ખેલા વગેરે જોતા અને નિત્યના
Jain Education International
૧૬૭
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
