________________
શ્રી હૈમ સારસ્વત સત્રઃ નિબધસંગ્રહ
ખેતી આબાદ થઈ, અને ગૂજરાતની ઢારઉછેર સુધરી; જો કે સુરાષ્ટ્રનાં ખડું દૂધવી આપતાં, ગાય, ભેંસ, અકરાંની નોંધ હેમચંદ્ર વારવાર ‘દ્વાશ્રય 'માં કરે છે.
આવી રીતે સાલકીયુગ અત્યારના ગૂજરાતની પ્રજાએ ઉદ્ભવકાળ અને વિકાસકાળ હતા.
ગુજરાતના સાલકીયુગના વિચારમાં જૈને અંતે ભ્રાહ્મણે અંતે આવવા જોઈએ, માત્ર જૈને નહીં, કે માત્ર બ્રાહ્મણે પશુ નહીં. એ વેળા જેને અહીં લઘુમતિએ હતા, જેમ અત્યારે છે તેમ; છતાં તે પૈસે ટકે અને લાગવગે ગુજરાતમાં મુખ્ય હતા. કુમુદચંદ્ર દિગબરીના પરાજયની શરતાથી એમ જણાય છે કે તે વખતના જૈન જગતમાં દિગબરા સારી સંખ્યામાં હશે. તે પરાજય પછી
૧૯૭
શ્વેતાંબરે ગુજરાતમાં મુખ્ય થયા. પૂર્વે, જૈતાએ ગૂજરાતમાં બૌદ્ધોને પરાણ કર્યાં હતા, જે વલી સાણાને ડુંગર, તળાજા, જૂનાગઢ, તારંગા, વગેરે જોતાં સિદ્ધ થાય છે. સાલકીયુગમાં સૂ*પૂજા ખાસ પ્રચલિત હતી, જે ઉત્તર ગુજરાતમાં, એખામડળમાં અને સુરાષ્ટ્રમાં મળતા અવશેષો ઉપરથી જણાઈ આવે છે. સેાલકીયુગમાં ગૂજ રાતમાં પાશુપત, કૈામાર, અને શાક્ત સંપ્રદાયે જોરમાં આવ્યા. પશુ અને એ તેમતે નિયમમાં રાખ્યા અને તેમના કુરિવાજોથી સામાન્યતઃ સમાજને દૂર રાખ્યા. તેએ સાલકીયુગમાં પેાતાના સાહિત્યનું સર્વાંગ એકીકરણ અને સંસ્કરણુ કર્યું. તેમણે ક્ષત્રિયાને, મેરલેાકેાને, કાઠીઓને, મુસ્લિમેાને અને બરાતે કામળ સ્વભાવના બનાવ્યા. તેમણે રાજદરબારા સાથે સંબંધ કેળવ્યા. તેમણે ચૈત્યાના કારભારતે સુધાર્યો અને સ્થાનિક કળાને સપૂણૅ બનાવી, ગુર્જરરાષ્ટ્રીય બનાવી. કુમારિવહારશતક ’’ વાંચતાં એ કળાની પરિપૂર્ણતા તરત જણાઇ આવે છે. જનેએ સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત અભ્યાસ કેળવ્યે. સેાલકીયુગમાં ગૂજરાતી ભાષાના ઊંગમ થયે, ♦ દેશીનામાળા 'માં પ્રકેટ થાય છે. મદિરા કરી, પૂજાપાઠ કરાવી, સંધેા કાઢી, દેશાવર જઈ, જૈનાએ ગૂજરાતમાં એકરાભાવ કુળવ્યા. તેમણે વેપાર હાથ કરી ગૂજરાતને દેશાવરમાં પ્રસિદ્ધ કર્યાં. ગુજરાતના બ્રાહ્મણુ, ક્ષાત્ર, અને વૈશ્ય સંસ્કારીના વિસ્તારમાં તે
(4
「
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
