________________
૨૨૬
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
पाद १२. प्रतापतपनः कोऽपि, मौलराजेनवोऽभवत् ।
रिपुत्रीमुखपद्मानां, नो सेहे यः किल श्रियम्।।१२॥ ( अनुष्टुप् )
મૂળરાજના વંશજ (દુર્લભરાજ)ને પ્રતાપ-સૂર્ય તે કઈ નવી બાતને નીકળી પડ્યો. એણે શત્રુઓની સ્ત્રીઓનાં મુખકમળની લક્ષ્મીને જરા પણ સહન ન કરી.' (આ લેક સોલંકી દુર્લભરાજ માટેને જણાય છે. સૂર્ય કમળની લક્ષ્મીને વધારે છે. આ રાજા તે એ નવી જાતને સૂર્ય ઉગ્યો કે જેણે શત્રુની સ્ત્રીઓના મુખકમળની લક્ષ્મીને પ્લાન કરી દીધી, એનું સૌભાગ્ય હરી લીધું, એને નિરર્થક બનાવી દીધી.) पाद १३. कुर्वन् कुन्तलशैथिल्यं, मध्यदेशं निपीडयन् ।
બS વિસન મૂમે-મડમૂત્ મમમૂતિઃ ૧રા (અનુષ્ટ)
આમાં એક તરફથી નાયકનું સંભોગ-શૃંગારનું સૂચન કરતાં બીજી તરફથી ભીમદેવે આધીન કરેલા દેશોનું સૂચન છે. “નાયિકાભાર્યાના કુંતલનું–કેશકલાપનું શિથિલ્ય કરતે, તેણીના મધ્યદેશ-- કટિ પ્રદેશને દબાવો, તેણીના અંગેમાં વિલાસ કરતે નાયક–એ ખરેખર તેણીને ભર્તા-સ્વામી ગણાય છે, તેમ ભીમ ભૂપતિ ભૂમિરૂપી ભાગિનીના કુંતલ (દક્ષિણ દેશ)ને શિથિલ કરને, તેણીના મધ્ય દેશ (હિમાચલ અને વિંધ્યાચલને મધ્ય–પ્રદેશ-આર્યાવર્ન)ને દબાવતે, અંગો (ચંપા નગરીવાળે અંગદેશ) માં વિકાસ કરતો એ દેશને-- દેશાધિને પિતાને અધીન કરતાં) ભૂમિને ભર્તા થશે.” (ભીમ મહારાજે અંગ અને કુંતલ દેશ પર ચઢાઈ કરી અને મધ્ય પ્રદેશના લોકોને પીડા નીપજાવી તે પર આ ઉલ્લેખ જણાય છે.) पाद १४. श्रीभीमपृतनोत्खातरजोभिरिभूभुजाम् ।
૩માં ત્રિમવર્ધન, ચાટે નવન્તવઃ ૧૪ (અનુ૬)
શ્રી ભીમ મહારાજાની સેનાએ ઉડાડેલી રજવડે શત્રુરાજાઓનાં કપાળ પર પાણીના બિન્દુઓ (પરસેવાનાં ટીપાં) વધ્યાં. એ ઘણી આશ્ચર્યની વાત છે.” (સાધારણ રીતે પવન–રજ ઊડે ત્યારે પ્રસ્વેદનાં બિદઓ ઘટે છે, પણ ભીમરાજનું સૈન્ય જે રજ ઉડાડે છે તેથી તે શત્રુરાજાઓની મૂંઝવણ વધી પડે છે અને પરિણામે કપાળ પર પરસેવાની શેર વધે છે. ભીમ રાજાનું સૈન્ય ઘણું વિશાળ અને પ્રચદુધર્ષ હતું-એમ કવિએ સૂચવ્યું છે.)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
