Haim Saraswat Satra

Author(s): Bharatiya Vidya Bhavan Mumbai
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 324

શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્રઃ નિબધસ ગ્રહ
विरहाणल - जाल - करालिअउ पहिउ को वि बुडिव ठिअउ । अनु सिसिर- कालि सीअल - जलहु धूमु कहन्तिहु उभिउ ||
૪૧-૨ ॥
વિરહાનલ જ્વાલાર્થી મળેલે પથિક કોઈ સભવે ખુડેલે; નહિ તા શિશિર સમે ધૂમ કયાંથી ઉઠે આમ શીતલ જલમાંથી ?''
".
ગુજરાતીમાં વિરલ મનાતા વીરરસનાં અનેક ઉત્કૃષ્ટ ઉદાહરણા ‘સિદ્ધહેમ’માં આપેલાં છે, જે આપણા જવલંત વીરરસસાહિત્યની સરસ ઝાંખી કરાવે છે. એમાંથી ફક્ત એ જ આપણે જોઈશું. ક્રેસરભીના કથના આદાય અને શા`થી મંત્રમુગ્ધ બનેલી નાયિકા વ્યાજસ્તુતિ વડે પતિના એ દાત્ર પાતાની સખીને જણાવે છે—એક તા આપવા એઠા એટલે માત્ર પત્ની બાકી રહે અને ખીજે લડાઈમાં ઝુઝા એટલે માત્ર તરવાર બાકી રહે : ધીરાદાત્ત એ વીર વણુ વતાં કવિ કહે છેઃ
म तो वे दोसडा हेल्लि म झंखहि आलु ।
देन्तहो पर ह उवरि जुज्झन्तहो करवालु ॥ ३७९-१ ॥
સ
,,
કંથ તણા દેષ એ, સખી મા ખેતુ ધાર; ગરું, ઝુઝતાં તરવાર.
એક
વીરરસના બીજા ઉદાહરણમાં તરવાર વડે વધેરતા પતિને તરવાર ઘેાડી ભાલે લેવા પત્ની
૧૯૩
થી બિચારા કાપાલિકને આખી ખેાપરી મળે? વજ્રપ્રહાર જેવા જેના ઝટકાથી કઠણુ ખેાપરીનાય કકડા થઈ જાય છે એવા એ નરવ્યાધ્રનાં વીરત્વને ધ્વનિત કરતાં કવિ લખે છે;~~
દુશ્મનનાં માથાં વિનંતી કરે છે,
प्रिय एम्वहिं करे भलु करि छडहि तुहं करवालु ।
નં વાઢ્યિ વપુરા હેર્દિ સમજી વાળુ ॥ ૩૮૭– રૂા
41
- પ્રિય, ભાલેા કર લે અને છેડી દે કરવાલ; લે કાપાલિક બાપડા જેથી અાગ્ર કપાલ, '
છેલ્લે આપણે સુભાષિતનાં ઉદાહરણ જોઈએ. સંસ્કૃત ભાષા એટલે સુભાષિતાને રત્નાકર. માતાને એ અખૂટ વારસા પુત્રીઓને