________________
૨૬૨
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
કુમારપાળ રાજાના માનીતા મંત્રી કપર્દીને ધગધગતી તેલની કડાઈમાં તળી નાખ્યો. રામચંદ્રસૂરિને તપાવેલી તાંબાની પાટ ઉપર સુવરાવી મારવાને હુકમ કર્યો. અને મંત્રી આંબાને મારી નાખ્યો. વગેરે.”
“આ જુમી રાજાનું રાજ્ય ઘણું વર્ષ ટયું નહીં. તેણે ત્રણ વર્ષ રાજ્ય કર્યા પછી વિજયદેવ નામના તેના દ્વારપાળે તેના પેટમાં કટાર મારીને તેને પ્રાણ લીધે.”
(પૃ. ૨૦૩-૨૦૪). શિલાલેખ તપાસીએ તે વડનગર અને શ્રીધરની પ્રશસ્તિમાં કુમારપાળને વસુધાને ઉદ્ધારક, હરિ જેવો પ્રભાવક, નયમાર્ગ પ્રવર્તક, રૈલોકરક્ષાક્ષમ, વિક્રમાંક અને લોકપ્રિય ગુણવાળો બતાવ્યો છે. એટલે એક આદર્શ રાજા તરીકે ચીતર્યા છે. પણ અજયપાળને ખ્યાલ તેથી જુદો હતો. તે કુમારપાળના રાજ્યને વિધમનું રાજ્ય અને તેની દરેક પ્રવૃત્તિને અધર્મરૂપે માનતે હતે. આથી તેને નિષ્કલંકાવતારરૂપે જન્મ લેવે પાવો અને તેણે કુમારપાળ, તેનાં દેવસ્થાને, ગુરુઓ તથા સાધમિકાને સંહાર કર્યો. તથા પિતાની ધારણા પ્રમાણે રામરાજ્ય(!) પ્રવર્તાવ્યું.
એથી પછીના શિલાલેખ અજયપાળને પરમ માહેશ્વર, નિષ્કલંકાવતરિત, રામરાજ્ય પ્રવર્તક, ઇત્યાદિ વિશેષણોથી નવાજે છે, એટલું જ નહીં પરંતુ ગુ. ભીમદેવ પણ નારાયણાવતાર બને છે.
વિશગંડની પ્રશસ્તિમાં એ વાતને ઇશારો પણ છે જુઓ–
૧ બીજાઓએ પણ જેના દ્ધોને સંહાર કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. અને તેઓ સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિએ પરમ ચુસ્તપમી મનાય છે, જેમકે રાજા પુષ્યમિત્રે હજારે શ્રમણનો શિરછેદ કરાવ્યો. રાજા હર્ષવર્ધને એકેક દિવસમાં આઠ આઠ શ્રમણનાં માથાં ઉતરાવ્યાં છે. દક્ષિણના સુંદરપાંડ અને લિંગાયત ધર્મના આદ્યપ્રણેતા મંત્રી વાસ પણ એ જ દાખલો બેસાડયો છે. અજયપાળે પણ તેઓનું જ અનુકરણ કર્યું છે.
૨ “પ્રબંધચિંતામણિ, પૃ. ૧૮૮ વાળો વિવેશ્વર અને આ વિAવેશ એ બન્ને એક લાગે છે. તેણે ભાવબહસ્પતિની પુત્રી પ્રતાપદેવી સાથે લગ્ન કર્યું હતું. લોક ૨૫માં પરિદ્ધિવાન શબ્દ ઉકલે છે, તે કદાચ ધર્મવિપિન એવો શબ્દ હશે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
