________________
શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્ર ઃ નિબંધસગ્રહ
पाद २०. क्षुण्णाः क्षोणिभृतामनेककटका भग्नाथ धारा ततः, कुंठः सिद्धपतेः कृपाण इति रे मा मंसत क्षत्रियाः ।
आरूढप्रबल प्रतापदहनः संप्राप्तधाराश्चिरात्, पीत्वा मालवयोषिदश्रुसलिलं हन्तायमेधिश्यते ॥२०॥ ( शार्दूल ० ) ‘રાખએનાં અનેક સૈન્યને પીસી નાખ્યાં, ત્યાર પછી ધારા ( નગરી ) ભાંગી ( દ્રવ્યર્થી શબ્દો દ્વારા પ્રકારાન્તરથી અર્થધ્વનિત કર્યાં છે કે--પ તેના મધ્ય ભાગેાને પીસતાં ધાર ભાંગી જાય ); તેથી સિદ્ધતિ ( સિદ્ધરાજ )ની તરવાર મૂડી થઈ ગઈ—એમ ક્ષત્રિયે ! તમે માનશો નહિ; પ્રબલ પ્રતાપરૂપ અગ્નિ પર ચડીને, ધારા ( નગરી અને ધાર )ને સારી રીતે પ્રાપ્ત કરનાર આ તરવાર, લાંબા વખત સુધી માળવાની સ્ત્રીએ ( પતિ, પુત્ર, બંધુ આદિથી રહિત થયેલી )નાં આંસુરૂપી પાણી પીને ખરેખર વૃદ્ધિ પામશે-વિશેષ ચમકશે. ' ( સિદ્ધરાજની પ્રશંસા છે. એણે અનેક રાજાને મારી હઠાવ્યા એથી એની તરવાર મુઠ્ઠી થઇ ગઇ છે એમ ક્ષત્રિય એ માનવું નહિ. એના પ્રતાપ-અગ્નિ ખૂબ બળવાન છે. તરવારને અગ્નિમાં નાખી ધસે એટલે ધાર ચઢે અને તેને પાણી ચઢાવે. આમાં માળવાની સ્ત્રીઓ વિધવા થતાં આંસુ સારતી તે પાણી ચઢયુ છે, એટલે ઊલટી એ તેા વધારે બળવાન થઈ છે. )
૨૯
पाद २१. श्रीविक्रमादित्यनरेश्वरस्य त्वया न किं विप्रकृतं नरेन्द्र ! | यशांस्यहार्षीः प्रथमं समन्तात्, क्षणादभांक्षीरथ राजधानीम् । (उपजाति) * હું નરેન્દ્ર ! ( સિદ્ધરાજ!) તમે વિક્રમાદિત્ય નરેશ્વર (માળવાના સંવત્ પ્રવર્તક )ની વિરુદ્ધ છતાં પ્રકૃષ્ટ શું નથી કર્યું ? પ્રથમ તે ચેાતરફ પ્રસરેલા તેના શૈા (વિક્રમ વડે સૂર્ય જેવા પ્રતાપી એની કીર્તિએ )ને હરી લીધા અને ક્ષણમાં તેની રાજધાની–( ઉજ્જયની )ને ભાંગી નાખી ? ( વિક્રમાદિત્ય મહારાજા ઉજ્જયિની--ધારાના રાજા, માલવપતિ, અતિ ઉદાર હતા. એના કરતાં સિદ્ધરાજ વધારે ઉદાર નીકળ્યે એટલે એને યશ પણ હરી લીધા અને વધારામાં એનું યશસ્થાન એની રાજધાની પણ ભાંગી નાખી. આ રીતે સિદ્ધરાજ વિક્રમથી પણ ચઢે એમ બતાવવાના આશય જણાય છે. ) पाद २२. मृदित्वा दो: कण्डूं समरभुवि वैरिक्षितिभुजां,
भुजादण्डे दधुः कति न नवखण्डां वसुमतीम् ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
