________________
શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્ર : નિબધસગ્રહ
થતાં તે દરેકના ઉપકારના યેાગ્ય બદલો વાળી આપ્યા છે, અને પેાતાની કૃતજ્ઞતા પ્રગટ કરી છે.
આ સિવાય રાજ્યપ્રાપ્તિ સમયે મેઢારના સ્વામી (કુમારપાળના બનેવી) કૃષ્ણદેવે પણ કુમારપાળને સહકાર આપ્યા હતેા, પરન્તુ તેનાં અપમાન ભર્યા. વચનેાથી ગુસ્સે થઈ કુમારપાળે તેને મારી નાખ્યા તા. સભવ છે કે તેના પુત્ર મહાબળના યેાગ્ય સત્કાર કર્યો હશે.
૨૬
સ. ૧૨૭૩ની શ્રીધરની દેવપત્તનવાળી પ્રશસ્તિમાં શાભના પુત્ર સચીવવલ્લે કુમારપાળને રાજ્યાભિષેકમાં સહાય કર્યાનું સૂચન છે. કિન્તુ કુમારપાળે પેાતાના ઉપકારીઓની તૈધમાં (યાદીમાં) તેને યાદ કર્યાં હાય તેનું પ્રમાણ મળી શકતું નથી. શ્રી. ગે. હા. દેશાઈ એ પણ તેની નોંધ લીધી નથી.
સામ્રાજ્ય-નિર્માણ
ગુર્જરેશ્વર કુમારપાળે પેાતાના શાસનના પૂર્વાધ કાળમાં અનેક યુદ્ધ કર્યાં છે. આ બધામાં શાકંભરીના અર્ણરાજ સાથેનું યુદ્ધ બહુ જ મહત્ત્વનું લેખાય છે. સૈન્ય ફૂટી જવાથી ખીજાની સહાય વિના જ — રાતે એકલાએ જ આ યુદ્ધમાં વિજય મેળવ્યા હતા. આશરે સ ૧૨૦૦માં એટલે રાજ્યાભિષેક પછી તુરતમાં જ આ યુદ્ધ થયું હતું અને તેમાં તેની મહારાજાધીશ્વર પદની યેાગ્યતા સાબિત થઈ હતી. ત્યારપછી માળવાતા બલ્લાલ (સ. ૧૨૦૭), સૌરાષ્ટ્રનેા સયર (સ’. ૧૨૦૮-૯), કાંકણને મલ્લિકાર્જુન (સં. ૧૨૧૬થી ૧૨૧૮), સાંભરરાજ (સ. ૧૨૧૭ આશરે) અને ચેદિરાજ (સ. ૧૨૨૪)ની સાથે યુદ્ધ કરી તે પ્રદેશમાં પેાતાની આણુ ફેરવી હતી. ગુજરેશ્વર કુમારપાળ અઢાર દેશને રાજા ગણાય છે, જે અઢાર દેશ આ પ્રમાણે છે—૧ કર્ણાટક, ૨ ગુર્રર, ૩ લાટ, ૪ સારડ, પ કચ્છ, ૬ સિન્ધુ, ઉચ્ચા, ૮ ભંભેરી, ૯ મરૂ, ૧૦ માળવા, ૧૧ કાંકણુ ૧૨ મહારાષ્ટ્ર, ૧૩ કર, ૧૪ જાલંધર, ૧૫ સપાલક્ષ, ૧૬ મેવાડ, ૧૭ દીવ અને ૧૮ આભીર. (‘ પ્રબંધ ચિન્તામણિ' પૃ. ૧૮૯)
७
૧. રા. ખ. ગેા. હા દેસાઈ; ' ગુજરાતના પ્રાચીન ઈતિહાસ’: પૃ. ૧૮૫. ૧ ‘પ્રબધચિન્તામણિ'માં ચૅદિરાજને પ્રસંગ ડાહુલ દેશના ક સાથે યાાયેલ છે.
હૈ.સા.સ. ૧૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
