________________
શ્રી. હંમ સારસ્વત સત્ર : નિબંધસંગ્રહ
૧૬૩
ફેલાએલી જોઈ હતી તેથી તેણે એ જુગાર ખેલવાને પણ પ્રતિબંધ જાહેર કર્યો હતે. યશપાલ મંત્રીના કથનથી જણાય છે કે તે વખતે લોકોમાં જુગારનું વ્યસન ઘણું મોટા પ્રમાણમાં ફેલાએલું હતું. મોટા મોટા રાજપુરુષો એ વ્યસનમાં વ્યાસક્ત થએલા હતા. એવા રાજપુમાંના કેટલાકને તે સ્પષ્ટ નિર્દેશ પણ એ નાટકકારે કરેલ છે જે બહુ જ સૂચક છે. એ નિર્દેશ પ્રમાણે મેવાડને રાજકુમાર, સેરઠના રાજાનો ભાઈ, ચંદ્રાવતીને અધિપતિ, નાડોલના રાજાને દૈહિત્ર, ગોધરાના રાજાને ભત્રીજે, ધારાના રાજાને ભાણેજ, શાકંભરીને રાજાને મામે, કેકણના રાજાને વિમાતૃભ્રાતા, કચ્છના રાજાને સાલો, મારવાડના રાજાની છોકરીને છોકરો, અને ખુદ ચાલુક્ય નૃપતિ એટલે કુમારપાલદેવના કોઈ પિતૃવ્ય જેવી વ્યક્તિઓ હતી. એ ઉલ્લેખ પરથી જણાય છે કે અણહિલપુરના સમ્રાટની સેવામાં રહેતા બધા ખંડિયા રાજાઓના જે રાજપ્રતિનિધિઓ હતા તેઓ આ વ્યસનમાં સારી પેઠે આસક્ત થએલા હતા. નવરા બેઠેલા, એવા મોટા લોકોને, બીજું કામ પણ શું હોઈ શકે, રોજ, નિયત કરેલા અમુક બે ત્રણ કલાકે રાજાના દરબારમાં તેઓ ઉપસ્થિત થાય અને પિતાની હાજરી પુરાવે તે ઉપરાંત, શાંતિના સમયમાં, આવા રાજપ્રતિનિધિઓને કશું કામ હોતું નથી. તેથી તેમને વખત હંમેશાં આવા જ કઈ વ્યસનમાં પસાર થતા હતા. આજે પણ આ વર્ગના માણમાં એવી જ સ્થિતિ જોઈ શકાય છે. આ જુગારને લઈને જુગારીઓમાં અનેક પ્રકારના ભયંકર કલહે ઉભા થતા, મારામારીઓ થતી અને તેવા બીજા પ્રકારના અલીલ દેખાવો થતા. કુમારપાલને આ વસ્તુસ્થિતિનું ચોક્કસ ભાન થયું હતું અને તેથી એના આવા દુ પરિણામોથી પ્રજાને બચાવવા માટે એના નિષેધને તેણે રાજા દેશ જાહેર કર્યો હતો.
આ રીતે જે રાજનીતિ કુમારપાલે પ્રવર્તાવી તેમાં એક વાત ખાસ દેખાતી નથી. તે વાત છે વેશ્યાવ્યસન વિષેની. કુમારપાલને તેની કલ્પના તે હેવી જ જોઈએ. મધ અને વૃતની માફક એ વ્યસન પણ પ્રજાની દૃષ્ટિએ તેટલું જ અનિષ્ટકર છે અને ધર્મશાસ્ત્રોમાં પણ એની અનિષ્ટતા સારી પેઠે વર્ણવેલી છે. પણ કુમારપાલે ગમે તે કારણુ હે, એ વ્યસનની ઉપેક્ષા કરી હતી. મહરાજપરાજય”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
