________________
શ્રી. હૈમ સારસ્વત સત્ર: નિબંધસંગ્રહ
૧૨૭
જે કોઈને ગરજ હોય તે બેબો ભરીને પી લે અથવા ઘડો ભરી લે તેમ જેને જ્ઞાનની પિપાસા હેય છે તેઓ જ અહીં એકત્રિત થાય છે. હેમચન્દ્ર શિવ્યોની સંખ્યા વધારવાને કદે પણ પ્રયત્ન કર્યો હોય એમ જણાતું નથી, અને તેમના જે શિવે વિષે આજે આપણને કંઈ પણ જાણવા મળે છે તેઓ સારા વિદ્વાન અને સાહિત્યકારે હતા તેથી ઉપરના કથનને પુષ્ટિ મળે છે. તેમના શિષ્યો પૈકી રામચનસૂરિની ખ્યાતિ હિન્દભરના વિદ્વાનમાં પ્રસરેલી હતી અને તે કાળના વિદ્વાનમાં તેમનું સ્થાન માત્ર હેમચન્દ્રથી બીજું હતું. આ ઉપરાંત ગુણચંદ્ર, મહેન્દ્રસૂરિ, વર્ધમાનગણી, દેવચન્દ્ર, ઉદયચન્દ્ર, યશશ્ચન્દ્ર, બાલચન્દ્ર, વગેરે બીજા શિષ્યો હતા. તે સર્વેએ સાહિત્યમાં ઓછાવતે ફાળો આપે છે અને જ્યારે આપણે ભારતીય સાહિત્યમાં ગૂજરાત આપેલા ફાળાની વિચારણું કરવા બેસીએ ત્યારે તે સર્વની સાહિત્યપ્રવૃત્તિ આપણે લક્ષમાં લેવી પડે તેમ છે. હેપચન્દ્રની અગાધ વિદ્વત્તાને વાર એ સર્વ શિષ્યોમાં આપણે જોઈ શકીએ છીએ. એ સર્વ વિષે યથાશય માહિતી અહીં આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
૧ મહાકવિ રામચન્દ્ર મહાકવિ રામચન્દ્ર ક્યાંના વતની હતા, કઈ જ્ઞાતિના હતા, તેમનાં માતાપિતાનું નામ શું, વગેરે વિશે કંઈ પણ હકીકત મળતી નથી. તેમણે રચેલ નિલવિલાસ નાટક” (પ્રસિદ્ધ ગા, એ. સીરીઝ)ના સંપાદક પં. લાલચંદ્ર ગાંધીના અનુમાન પ્રમાણે, રામચન્દ્રને જન્મ સં. ૧૧૪૫માં થયો હતો, તેમણે દીક્ષા સં. ૧૧૫માં લીધી હતી, સં. ૧૧૬૬માં સૂરિપદ મેળવ્યું હતું, સં. ૧૨૨૯માં હેમચન્દ્રાચાર્યના પટ્ટધર થયા હતા અને સં. ૧૨૩૦માં તેમનું મરણ થયું હતું.
રામચન્દ્ર એ હેમચંદ્રાચાર્યના પટ્ટશિષ્ય હતા એવું સ્પષ્ટ અનુમાન ઐતિહાસિક સાધનો પરથી ખેંચી શકાય છે. “પ્રભાવકચરિત'ના હેમાચાર્ય પ્રબંધમાં એક એવો પ્રસંગ વર્ણવેલ છે, જેમાં સિદ્ધરાજ હેમચન્દ્રને પૂછે છે કે, તમારી પછી તમારું સ્થાન શોભાવવાને યોગ્ય
.........................
૧. રામચંદ્ર અને ગુણચ કે સાથે રચેલ “નાદર્પણ” (પ્રસિદ્ધ : ગા. એ. સી. )ના સંપાદક શ્રી. શ્રીગોકરે રામચંદ્રનો જન્મ સં. ૧૧૫૬માં માન્ય .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
