________________
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ
કે જ્યારે માત્ર એશિયામાં જ નહિ પણ યુરોપમાં પણ, ધર્મને નામે ધર્મઓ લેહીની નદીઓ વહેવડાવવામાં પુણ્યકાર્ય માનતા હતા ત્યારે, સંવત ૧૧૪૫ ના કાર્તિક સુદિ પૂર્ણિમાને દિને, માતા જેન અને પિતા માહેશ્વરપંથી એવા ભિન્નધમ કુટુમ્બમાં, એ મહાપુરુષ ધાર્મિક સહિષ્ણુતાનું ગળથૂથીમાંથી જ પયપાન કરતાં, જન્મ્યાં હતાં. “પુત્રના લક્ષણ પારણામાંથી જણાય.” દેવચંદ્રસૂરિએ એવા જ લક્ષણધેલા ગુજરાતના આ મહાન જ્યોતિધરમાં કુમાર ચાંગદેવને નવ વર્ષની ઉમ્મરે દીક્ષા આપી, સોમચંદ્ર બનાવી, સત્તર વર્ષની યુવાન વયે તે તેમણે અને જૈનસંઘે આચાર્ય પદવીને યોગ્ય માની મુનિના સૂરિ બનાવવા, મારવાડના નાગોર નગરમાં ભવ્ય સમારંભ યોજ્યા. એ નરરત્નની ખેજ માટે ગુજરાત દેવચંદ્રસૂરિનું પણ ત્રણ છે.
વ્રજસમાં બાહુદડમાં પકડેલી પાણીદાર તલવારની તીખી ધાર, સિદ્ધરાજની સર્વવિજયી સમશેર, માલવરાજને હરાવી શકે છે; સિદ્ધરાજ સમ મહત્વાકાંક્ષી રાજવીની સરદારી નીચે પાટણ ધારાનગરીને મદ નષ્ટ કરી શકે છે. પણ તલવારની તે તીખી ધારમાં સંસ્કાર રેડવાની તાકાત નથી, સર્વવિજયી સમશેર સંસ્કૃતિનાં બીજ રપતી નથી. માલવરાજને હરાવનાર સિદ્ધરાજ “ભેજવ્યાકરણ”ની ઊણપથી ઝાંખો પડે છે. ધારાનગરીના પંડિતની સંસ્કારસભાની સરખામણી આગળ, પટ્ટણીઓની–ગુજરાતની-સમશેરસભા શુષ્ક લાગે છે. સિદ્ધરાજ - સર્વવિજયી સિદ્ધરાજ પુકારે છે –
“.. ... ... જિં નમો સ્ત્રપતિઃ . विद्वान्कोपि कथं नास्ति देशे विश्वेऽपि गूर्जरे ॥"
અને પુકારને પડ પાડે છે. સભા મૂક વદને હેમચંદ્ર પ્રતિ માત્ર અવલોકી યશાભિલાષી રાજવી ગુજરસભાની અશક્તિ સમજે છે અને પ્રાર્થે છે. ગુર્જર સાહિત્યસ્વામીને –
... ... ... ... ... पूरयस्व महर्षे त्वं विना त्वमग्रे कः प्रभुः ॥ यशो मम तव ख्याति. पुण्यं च मुनिनायक । विश्वलोकोपकाराय कुरु व्याकरणं नवम् ॥"
અને આપણે જોઈએ છીએ ગુજરાતના એ સમર્થ તિર્ધરને,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
