Book Title: Pragnav Bodh Part 02 - Pages From 001 to 208
Author(s): Bramhachari, Paras Jain
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009277/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI brahmacArIjI praNIta CIEK RC thI brahmacA) prajJAvabodha bhAga-2 vecane prajJAvabodha bhAga-2 vivecana Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eeeeeeeeeeee ka eeeeeeeee COCO prajJAvabodha-lekhaka-pU.zrI brahmacArIjI prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 CUO C O COCO vivecaka pArasabhAI jaina GOGOGGEGOOOOOOOOOOOOOOO prakAzaka zrImad rAjacaMdra jJAna maMdira, bAMghaNI eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamAvRttinuM nivedana pUjyazrI brahmacArIjI kRta 'prajJAvabodha' graMthano saMkSipta artha atre ApIe chIe. A graMtha pUjyazrInI eka ajoDa, adbhuta kRti che. Akho graMtha kAvyamAM hovA chatAM teozrInuM vizALa zAstrajJAna, kAvyakaLA tathA anekavidha prajJAnA emAM darzana thAya che. temaja paramakRpALudeva pratyenI ananya premabhakti dareka pAThanI prathama gAthAmAM jhaLakI UThe che. mumukSune paricita evA suMdara geya rAgomAM A graMthanI racanA karI pUjyazrIe ApaNA upara ananya upakAra karyo che. zrI 'mokSamALA'nA cothA bhAgarUpe A 'prajJAvabodha' graMthanI saMkalanA paramakRpALudeve svayaM 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA patrAMka 946mAM lakhAvela che. tenA AdhAre pUjyazrIe A graMthanI racanA karI che. tathA paramakRpALudevanA patrone paNa viSayane anurUpa A graMthamAM vaNyA che. te patrone te te gAthAo nIce A graMthamAM mUkavAmAM AvyA che; jethI te te bhAvonI vizeSa dRDhatA thAya. tathA 'zrImad rAjacaMdra' graMthanA pRSTha 664 upara paramakRpALudeve upadezamAM svayaM jaNAvela che ke "eno 'prajJAvabodha' bhAga bhinna che te koI karaze." te pUjyazrI brahmacArIjIe racI paramakRpALudevanI bhaviSyavANI puravAra karI che. evA graMtho koI AtmaanubhavI puruSo ja lakhI zake, bIjAnuM gajuM nathI. agAsa AzramanA sabhAmaMDapamAM 'prajJAvabodha' graMtha kramazaH vaMcAyo tyAre mumukSuoe evI bhAvanA darzAvelI ke A saMpUrNa graMtha kAvyamAM hovAthI AnA artha jo chapAya to samajavAmAM vizeSa sugamatA rahe. tethI mumukSuonI bhAvanAne lakSamAM laI A artha chapAvavAno nirNaya karyo che. sAthe 32 prAsaMgika raMgIna citro umeravAmAM AvyA che. A artha gAthAne TUMkANamAM kramapUrvaka kiMcit samajavA arthe alpamati anusAra lakhela che. 'satpuruSanA eka eka vAkyamAM, eka eka zabdamAM, anaMta Agama rahyA che' ema paramakRpALudeve jaNAvyuM che tema A gAthAomAM paNa anaMta artha samAyelo che, je jJAnIpuruSanA hRdayamAM che. jJAnIpuruSa A gAthAono vistAra kare to hajAro peja thAya evuM emAM gUDha tattva, daivata raheluM che, kemake ghaNA zAstronuM emAM dohana che. sujJa vAcakavargane kyAMya bhAvabheda jaNAya to ghyAna dore. A graMthamAM avataraNa nIce pustakanuM nAma saMkSepamAM A pramANe samajavA yogya che :- zrImad rAjacaMdra (va.......) va.=vacanAmRta. pR.=pRSTha, u=upadezAmRta, bo.1, 2, 3= boghAmRta bhAga-1, 2, 3. A graMtha mumukSu samudAyane Atmahita sAdhavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. --AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina (3) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 303 310 317 323 54 32 48 83 84 330 ng ng ng ng ng 335 34ra 357 373 61 118 92 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2nI anukramaNikA puSyAMka viSaya pRSTha puSyAMka viSaya 51 | AjJA 1 | 80 | karmanA niyamo samAdhimaraNa bhAga-1 11 | 81 mahapuruSonI anaMta dayA 53 nirjarAkrama vaitAlIya adhyayana AkAMkSA sthAnake kema vartavuM? | saMyoganuM anityapaNuM munigharma-yogyatA mahAtmAonI anaMta samatA 55 pratyakSa ane parokSa mAthe na joIe : bhAga-1 unmattatA 58 zrI zAMtinAtha bhAga-1 (cAra) udayAdi bhaMga : 1 baMgha (cAra) udayAdi bhaMga : 2 96 udaya, 3 udIraNA, 4 sattA aMtarmuhUrta jinamata-nirAkaraNa 107 darzana-stuti mahAmohanIya sthAnaka vibhAva tIrthaMkara-pada-saMprApti sthAnaka rasAsvAda mAyA ahiMsA ane svacchaMdatA pariSaha-jaya 148 alpa zithilapaNAthI vIratva 155 mahAdoSanA janma sadguru-stuti 164 pAramArthika satya pAMca parama pada viSe AtmabhAvanA vizeSa vicAra jinabhAvanA 69 avirati zrI RSabha jinezvara bhA-1 70 adhyAtma 192 munisamAgama(caMdrarAja) bhAga-1 | 200 munisamAgama(caMdrarAja) bhAga-2 209 munisamAgama(rAjamuni) bhAga-3 222 238 chapada-nizcaya mokSa-mArganI aviroghatA 257 hitArthI prazno bhAga-1 sanAtana gharma 265 sUkSma tattva-pratIti 270 pUrNamAlikA maMgala samiti-guti 280 pUrtio 390 397 404 410 416 423 127 140 che La . . 1 8 429 436 443 448 466 484 502 pa21 pa39 papa7 pa70 pa78 593 600 maMtra 245 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA prajJAvabogha-vivecana' bhAga-1mAM brahmacaryanuM sarvotkRSTapaNuM' e pATha pUro thayo. have bhAga-2 nA ekAvanamAM pAThamAM "AjJA' viSenuM mAhAsya darzAve che. brahmacaryavrata paNa jJAnI puruSanI AjJAe AtmArthanA lakSe pALavAthI muktinuM kAraNa thAya che. anyathA devaloka ApI pharI saMsAranuM kAraNa bane che. mATe kahyuM che ke 'mAne ghammo mALA tavo' AjJAnuM ArAghana e ja gharma ane AjJAnuM ArAdhana e ja tapa che. (51) AjJA (zrI namijinavara-seva ghanAghana Unamyo re, ghanAghana Unamyo re-e rAga) vaMduM saguru rAja ati ullAsathI re, ati ullAsathI re, . rahuM AjJAvaza roja, bacuM bhava-trAsathI re; bacuM bhavatrAsathI re; pratyakSa sadguru-yoga ati durlabha kahyo re, ati durlabha kahyo re, janma-maraNanA trAsa sahI thAkI gayo re, sahI thAkI gayo re. 1 artha - paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM ati ullAsabhAve kahetA atyaMta premabhAve huM vaMdana karuM chuM. temanI AjJAne AdhIna pratidina jo huM rahuM to A saMsAranA janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa bhayaMkara trAsathI huM bacI jAuM. pratyakSa saguru bhagavaMtano yoga A kALamAM ati durlabha kahyo che. te na maLavAthI "janma jarAne mRtyu; mukhya duHkhanA hetu" je paramakRpALudeve kahyA che, te janma maraNa anAdikALathI karatAM have huM thAkI gayo chuM. 5.pU.prabhuzrIjIe paNa kahyuM ke prabhu! thAkyAno mAraga che. thAkyo hoya to Ava besa. nahIM to bhaTaka corAzI lAkha jIvayonimAM. AvA paramakRpALudeva jevA jJAnIpuruSanA jogamAM paNa jIva jJAnIpuruSanI AjJA na ArAdhe arthAtu emanA kahyA pramANe na varte to jJAnI bIjuM zuM kahe ? pratyakSa sanduruSanA samAgama ane te AzrayamAM vicaratA mumukSuone mokSasaMbaMghI baghAM sAghano alpa prayAse ane alpa kALe prAye (ghaNuM karIne) siddha thAya che; paNa te samAgamano yoga pAmavo bahu durlabha che. te ja samAgamanA yogamAM mumukSu jIvanuM niraMtara citta varte che. sapuruSano yoga pAmavo to sarvakALamAM jIvane durlabha che, temAM paNa AvA duSamakALamAM to kvacita ja te yoga bane che. viralA ja satparuSa vicare che. te samAgamano lAbha apUrva che, ema jANIne jIve mokSamArganI pratIti karI, te mArganuM niraMtara ArAghana karavuM yogya che. te samAgamano yoga na hoya tyAre AraMbha parigraha pratyethI vRttine osarAvI sanzAstrano paricaya vizeSa karIne kartavya che. vyAvahArika kAryonI pravRtti karavI paDatI hoya to paNa temAMthI vRttine moLI pADavA je jIva icche che te jIva moLI pADI zake che; ane sanzAstranA paricayane arthe ghaNo avakAza prApta karI zake che." (va.pR.607) /1 mAyika sukhane kAja bhamyo bhavamAM bahu re, bhamyo. AzAnA aho! veza, ThagArA dIThA sahu re; ThagArA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAnyatA jananI mAnI, macyo mUDhatA gharI re, macyo roSa-toSanI rIta anAdinI AdarI re. anAdi 2 artha - mAyika eTale sAMsArika sukha meLavavA mATe huM cAragatirUpa saMsAramAM anaMtakALathI bahu bhaTakyo; chatAM tenI vAsanA aMtarathI gaI nahIM. mAyika sukhanI sarva prakAranI vAMchA game tyAre paNa choDyA vinA chUTako thavo nathI; to jyArathI e vAkya zravaNa karyuM, tyArathI ja te kramano abhyAsa karavo yogya ja che ema samajavuM." (va.pR.246) AzA eTale icchA, tRSNA, lobha. pAMca indriyonA viSayonI AzA rAkhavI te ThagArA pATaNa jevI che. pAMceya indriyo koIne koI icchAvaDe jIvone Thage che. "jJAna pariNamatuM nathI tenuM kAraNa viSaya kaSAyo che ane lobha temAM mukhya che. koIne ghanano lobha to koIne kIrtino lobha, koIne svAdano lobha to koIne saMgItano lobha, koIne bhogano lobha to koIne AbarUno lobha, koIne kuTuMbano lobha to koIne zAtA(sukha)no lobha, koIne puNyano lobha to koIne kuTeva poSavAno lobha; Ama icchA mAtra lobhanA veza che. te oLakhI tethI dUra rahevAnuM, bhaDakatA rahevAnuM, nAsI chUTavAnuM kartavya chejI." -o.3 (pR.796) lokonI mAnyatA pramANe strI, putra, ghanAdimAM sukha che ema mAnI tene meLavavA mATe huM mUDha banIne khUba mathyo. temanA pratye roSa eTale dveSa ane toSa eTale rAganI je anAdinI rIta hatI tene ja AdarI jagatane rUDuM dekhADavA mATe mathIne huM bahu duHkhI thayo, chatAM mArA AtmAnuM kaMI rUDuM thayuM nahIM. "jagatanA abhiprAya pratye joIne jIva padArthano bogha pAmyo che. jJAnInA abhiprAya pratye joIne pAmyo nathI. je jIva jJAnInA abhiprAyathI bogha pAmyo che te jIvane samyakdarzana thAya che." (va.pR.325) IIrA jANe harAyuM Dhora, aMkuza nahIM karI re, aMkuza viSaya viSe rahyo lIna, svarUpane vIsarI re; svarUpa0 nArI-madArIno mAMkaDo unmatta thaI phare re, unmatta prasanna rAkhavA kAja kahyA vinA paNa kare re. kahyA. 3 artha :- harAyuM Dhora aMkuza vagara ahIM tahIM rakhaDIne mAra khAya. tema huM paNa jJAnIpuruSanI AjJAnA aMkuza vagara naraka nigodAdimAM mAra khAuM chuM. chatAM pAMca indriyonA viSayomAM mArA AtmasvarUpane bhUlIne haju lIna rahyo chuM. "kaSAya jevo koI kaTTo zatru nathI ane viSaya jevuM koI viSa nathI. mATe jANIjoIne pote potAnA zatru na banavuM." o.3 (pR.578) nArIrUpI madArIno mAMkaDo eTale vAMdarA jevo huM moharUpI dArU pIne gAMDA jevo thaIne pharyA karuM chuM. strIne viSayanuM mukhya sAdhana mAnI tene prasanna rAkhavA mATe tenA kahyA vinA paNa tenA kArya pUrNa karuM chuM. tenI AjJAmAM hajUra rahuM chuM. zrI tulasIdAsajIne paNa prathama potAnI strI pratye evo rAga hato. tethI ekavAra emanI patnIe kahyuM ke - "jaisI prIti harAma kI, taisI hara para hoya; calyo jAya vaikuMThameM, pallo na pakaDe koya." tyArabAda jIvanamAM parivartana lAvI zrI tulasIdAsajI zrIrAmanA bhakta banyA ane 'rAmAyaNa' graMthanI racanA karI. sA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA cora taNo vizvAsa karI koNa Ugare re, karI. tema ja viSaya-kaSAya mumukSane chetare re; mumukSa) jeNe jItyA te cora ajeya te jina kharA re, ajeya Azraya teno jo hoya, lUMTe nahIM vAgharA re. lUMTe 4 artha :- jema corano vizvAsa rAkhI sukha mAne te jIvano kema uddhAra thAya. tema viSayakaSAyarUpI cora ke Thaga mumukSune paNa chetarI jAya che. jyAM sukha nathI tyAM sukhabuddhi karAve che. jeNe e viSayakaSAyarUpI corane jItyA te ja kharekharA jina che. rAgadveSane jeNe jItyA te jina che. AvA jJAnI puruSano Azraya eTale zaraNa jo hoya to viSayakaSAyarUpI vAgharA tene lUMTI zake nahIM. draupadIe zrIkRSNanuM zaraNa lIdhuM to cIra pUrAvA lAgyA. laMgaDI bakarIe jaMgalanA rAjA siMhanuM zaraNa lIdhuM to bacI gaI. tema puruSano Azraya le ane temanI AjJA upAse to vAsanAnA mULIyA ghIme ghIme kapAtA jAya. zrI motIbhAI bhAvasAre uttarasaMDAmAM paramakRpALudevane kahyuM ke ApanA maLyAthI saMsArasukhanI icchA maTI gaI, mATe jANIe chIe ke Apa jJAnI cho. 4. gahana vane jema vyAdhra aMdhAre jIMva hare re, aMghAre paNa hoya pAse prakAza saMtAtA te phare re; saMtAtA parama puruSano saMga sakaLa duHkha te hare re, sakaLa0 sajjananI AjJA ya upAsI jIva tare re. upAsI. 5 artha - jema saMsArarUpI gahanavanamAM ajJAnarUpI aMdhakAra chavAyela hoya tyAM kamarUpI vAgha jIvano ghAta kare che. paNa jo pAse AtmajJAnarUpI prakAza hoya to te kamarUpI vAgha saMtAtA phare che. tema saMsArarUpI gahanavanamAM AtmajJAnI paramapuruSano sAthe saMgAtha hoya to sarva prakAranA duHkhano nAza thAya che. kemake sajjana evA jJAnI puruSanI AjJA ArAdhIne jIva saMsArarUpI bhayaMkara jaMgalane paNa pAra karI le che. sAcA puruSa maLe, ne teo je kalyANano mArga batAve te ja pramANe jIva varte to avazya kalyANa thAya. sapuruSanI AjJA pALavI te ja kalyANa." (va.pR.711) "guruno chaMvALuvatta' gurunI AjJAe pravartavuM. gurunI AjJAe cAlatAM anaMtA jIvo sIyA, sIjhe che ane sIjhaze." (pR.531) "Akho mArga jJAnInI AjJAmAM samAya che ema vAraMvAra kahyuM che. "AcArAMgasUtra'mAM kahyuM che ke - (sugharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che, ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che evA mahAvIra bhagavAna teNe amane Ama kahyuM che.) gurune AthIna thaI vartatA evA anaMtA puruSo mArga pAmIne mokSa prApta thayA." (va. pR.532) //pA. saMsAra cahe nahIM jIva jo AtamabhAvathI re, jo A to vrata-tapane gauNa gaNI svabhAvathI re, gaNI Adaraze satsaMga svarUpa vicAravA re, svarUpa upAsaze satsaMga, svaccheda visAravA re. svaccheda 6 artha :- je jIva tanmayatApUrvaka saMsArane upAsavA icchato nathI te vrata tapane gauNa gaNI sAcA AtmabhAvathI svarUpa vicAravA satsaMganI upAsanA karaze ane svacchaMdane rokavA mATeno puruSArtha Adaraze. kA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 AjJArUpI aMkuza zire te ghAraze re, zire AjJA upAsato ema, svarUpa upAsaze re; svarUpa svarUpa upAsya sukha anaMta te pAmaze re, anaMta, saMsAranA sau kleza bhavika te vAmaze re. bhavika 7 artha :- svacchaMdane rokavA mATe te jJAnI puruSanI AjJAne zira upara ghAraNa karaze. AjJAne upAsavAthI potAnA AtmasvarUpanI upAsanA thaze. svarUpa upAsavAthI AtmAnA anaMta sukhane pAmaze ane anaMtasukhane pAmavAthI saMsAranA sarva prakAranA klezathI te bhavyAtmA rahita thaze. potAnA sarva abhiprAyano tyAga karI potAnI sarva zaktie te satsaMganI AjJAne upAsavI. tIrthakara ema kahe che ke je koI te AjJA upAse che, te avazya satsaMgane upAse che. ema je satsaMgane upAse che te avazya AtmAne upAse che, ane AtmAne upAsanAra sarva duHkhathI mukta thAya che." (va.pR.393) zA tethI tajI sau kAja jJAnI jana zothajo re, jJAnI jJAnI mathe vizvAsa acaLa ura ghArajo re; acaLa0 prANa thakI paNa priya gaNI satsaMgane re, gaNI. yathAzakti puruSArtha karI rAkho raMgane re. karI. 8 artha - tethI bIjA sarva kAryone mUkI daI prathama jJAnI puruSanI zogha karajo. jJAnI puruSa maLI Ave ke tenA upara acaLa draDha zraddhAne ghAraNa karajo. prANathI paNa priya satsaMgane gaNI, yathAzakti AtmajJAna prAptino puruSArtha karI AtmAne sAco raMga caDhAvajo. satsaMgamAM bhAlAnA varasAda varase to paNa choDazo nahIM. ane kusaMgamAM motIonI lahANI maLe to paNa jazo nahIM. ll sarvajJa ne vItarAga kahe te ja mAnavuM re, kahe samajAya tethI vizeSa rahasya che, ghAravuM re; rahasya Aja na cho samajAya, ati hitakArI che re, ati bALa gharI vizvAsa jame je mA pIrase re. jame. 9 artha :- sarvajJa puruSo ke vItarAga puruSo kevaLajJAnathI jANIne je kaMI kahe te ja mAnavuM yogya che. ApaNane teno je artha samajAya tethI ghaNuM vizeSa rahasya temAM samAyeluM che ema mAnavuM. Aja bhale mane na samajAya paNa mArA AtmAne te atyaMta hitakArI che. jema bALaka mAtA upara vizvAsa rAkhI mA je pIrase te jamI le che; tema jJAnI puruSo je kahe te mAnya karI levA jevuM che. "pote jJAnInA vacano vicAryA hoya ane satsaMgamAM paNa te mujaba arthanI carcA thatI hoya to paNa te ema ja che, ema draDha karI na devuM. kAraNa, jema jema dazA vaghatI jAya tema tema artha alaukika bhAse. mATe jJAnIe jANyuM te kharuM ema rAkhavuM, jethI aTakI javAya nahIM." o.1 (pR.32) lA. buddhigrAhya je bhAva graho buddhi vAparI re, graho buddhithI para je vAta graho zraddhA karI re; graho svAnubhavathI siddha thaze dazA AvatAM re, thaze. tyAM sughI AjJAghAra virogha zamAvatAM re. virogha0 10 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA 5 artha :-- buddhithI grahaNa thaI zake evA bhagavAnanI vANInA bhAvone buddhi vAparIne grahaNa karo. paNa je vAta buddhithI para che, te vAtane zraddhAthI mAnya rAkho. jyAre tamArA AtmAnI dazA vadhaze tyAre tamane ja potAnA anubhavathI te vAta siddha thaze. te dazA na Ave tyAM sudhI jJAnIpuruSanI AjJAnA AdhAre vartavuM. manamAM koI vAtano virogha bhAse to te AgaLa upara dazA vadhatAM samajAze ema mAnIne AgaLa cAlavuM. jema rastAmAM phALIyuM bharAyu hoya te nIkaLe to kADhI levuM; nahIM to tyAM ja paDatuM mUkIne AgaLa cAlavuM. / / 10 / / ghaNI sarvajJanI vAta buddhimAM besatI re, buddhi gajA upa2nI vAta matimAM na pesatI re; mati topaNa sAcI vAta ghaNI je nara kahe re, ghaNI tenI navI koI vAta vizvAsathI sau lahe hai. vizvA 11 artha :-- manuSya ke tiryaMcanA duHkhanI vAta je sarvajJa kare te ghaNI najare dekhAya che, tethI buddhimAM bese che. paNa devaloka, naraka ke nigodanI vAta mArA gajA u52nI hovAthI mArI buddhimAM pesatI nathI. to paNa ghaNI vAta sAcI je satpuruSa kahe tenI koI navI vAta sAMbhaLavAmAM Ave to tene ghaNA vizvAsapUrvaka mAnya karavI joIe. "vaLI mArI samajaNa to ema rahe che ke zAstrakAre badhAM zAstromAM na hoya evI paNa koI zAstramAM vAta karI hoya to kaMI ciMtA jevuM nathI. tenI sAthe te eka zAstramAM kahelI vAta sarva zAstranI racanA karatAM zAstrakAranAM lakSamAM ja hatI, ema samajavuM. vaLI badhAM zAstra karatAM kaMI vicitra vAta koI zAstramAM jaNAvI hoya to e vadhAre sammata karavA jevI samajavI, kAraNa e koI viralA manuSyane arthe vAta kahevAI hoya che; bAkI to sAghAraNa manuSyo mATe ja kathana hoya che. Ama hovAthI ATha rucakapradeza nibaMdhana che, e vAta aniSaya che, ema mArI samajaNa che.'' (va.pR.2276 ||11|| henAra nara nirdoSa cahe hita ApaNuM re, cahe niSkAma karuNArUpa ahobhAgya e gaNuM re; ahIM tenI kahelI vAta svIkAratAM zreya che re, svIkA eka ja zabda upAra mAhAtmya ameya che re!mAhA- 12 = artha :-- ApaNane vAta kahenAra nara nirdoSa che. kaSAya ane ajJAnathI rahita che, te ApaNuM hita icche che. te niSkAraNa karuNAzIla che. mATe AvA paramakRpALudeva jevA puruSano yoga thayo te ApaNA ahobhAgya gaNavA yogya che. 'tIrthaMkare paNa ema ja kahyuM che; ane te tenA AgamamAM paNa hAla che, ema jANavAmAM che. kadApi Agamane viSe ema kahevAyelo artha rahyo hota nahIM, topaNa upara jaNAvyA che te zabdo Agama ja che, jinAgama ja che. rAga, dveSa ane ajJAna e traNe kAraNathI rahitapaNe e zabdo pragaTa lekhapaNuM pAmyA che; mATe sevanIya che.'" (va.pR.345) AvA puruSanI kahelI vAtane svIkAratAM AtmAnuM zreya eTale kalyANa ja che. jenA eka zabdane mAnya karI te pramANe vartavAthI jIvano udghAra thaI jAya evuM jenuM ameya eTale amApa mAhAtmya che. mAruSa, mAnuSa AvA zabda mAtrathI zivabhUti munine kevaLajJAna thaI gayuM, ke upazama, viveka, saMvara nAmanA zabdo mAtrathI cilAtI putranuM kalyANa thaI gayuM. kema ke e satnI cinagArI che, athavA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pragaTa AtmasvarUpane sparzIne nIkaLelI vANI che. "jJAnInI pratyeka AjJA kalyANakArI che. mATe temAM jUnAdhika ke moTA nAnAnI kalpanA karavI nahIM." (va.pR. 696) /12aaaa AtmasvarUpane prApta puruSa AjJA kare re, puruSa prere te phakta AtmArtha bhaktanA bhava hare re; bhakta bhavamAM javAne ADa AjJA jJAnI taNI re, AjJA rAga-dveSathI dUra rAkhe bhavahAriNI re. rAkhe. 13 artha :- jene AtmasvarUpa prApta che evA puruSa je AjJA kare te sAmA jIvane mAtra AtmArthamAM ja prere che. te bhaktanA bhava eTale cAra gatirUpa saMsArane hare che. evA jJAnIpuruSanI AjJA te saMsAramAM javA mATe ADA pratibaMdha jevI che. te AjJA jIvane rAgadveSanA bhAvothI dUra rAkhI saMsAranA duHkhone haNI nAkhanAra che. je je sAghana A jIve pUrva kALe karyA che, te te sAghana jJAnI puruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta aMdezArahita lAge che. jo ema thayuM hota to jIvane saMsAraparibhramaNa hoya nahIM. jJAnIpuruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMgha jevI che." (va.pR.411) I/13NA. zvAsocchavAsa sivAya kriyA koI nA karo re, kriyA sadguru-AjJA sivAya; to svaccheda sau haro re. to vRtti jatI je vhAra kSaya karavA kahI re, kSaya, bAre upAMgano sAra AjJA anupama lahI re. AjJA. 14 artha :- eka zvAsocchavAsa sivAya sadguru AjJA vagaranI koIpaNa kriyA jo nA karo to svacchaMda nAmano je mahAdoSa che teno sarvathA nAza thaI zake. "sadagurunI AjJA vinA AtmArthI jIvanA zvAsocchavAsa sivAya bIjAM na cAle evI jinanI AjJA che." (va.pR.688) jIvanI malina vRttio je hamezAM bahAra phare che tene kSaya karavA kahyuM. bAre upAMganA sAramAM paNa vRttione kSaya karavI e ja jJAnI puruSanI anupama AjJA che. "jJAnI puruSane ziSya prazna pUchyuM, "bAra upAMga to bahu gahana che; ane tethI mArAthI samajI zakAya tema nathI; mATe bAra upAMgano sAra ja batAvo ke je pramANe varte to mAruM kalyANa thAya." sagurue uttara Apyo, bAra upAMgano sAra tamane kahIe chIe ke, "vRttione kSaya karavI." A vRttio be prakAranI kahIH eka bAhya ane bIjI aMtar. bAhyavRtti eTale AtmAthI bahAra vartavuM te. AtmAnI aMdara pariNamavuM, temAM zamAvuM, te aMtavRtti. padArthanuM tucchapaNuM bhAsyamAna thayuM hoya to aMtavRtti rahe. jema alpa kiMmatano evo je mATIno ghaDo te phUTI gayo ane pachI teno tyAga karatAM AtmAnI vRtti kSobha pAmatI nathI, kAraNa ke temAM tucchapaNuM samajAyuM che. AvI rIte jJAnIne jagatanA sarva padArtha tuccha bhAsyamAna che. jJAnIne eka rUpiyAthI mAMDI suvarNa ityAdika padArthamAM sAva mATIpaNuM ja bhAse che." (va.pR.688) I/14 draDha nizcaya jo thAya te AjJA uThAvavA re, te vibhAvathI muMkAI svabhAvamAM AvavA re; svabhAva to tenI bhakti yathArtha, te zAstra baghAM bhaNyo re, te tIrtha karyAM teNe sarva puruSArtha ja te gaNyo re. puru. 15 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA artha - jJAnI puruSanI AjJA uThAvavAno jo draDha nizcaya thAya arthAt vibhAvathI mukAIne svabhAvamAM AvavAno jo puruSArtha thAya to tenI bhakti yathArtha che. te badhA zAstra bhaNI gayo. teNe sarva tIrthanI yAtrA karI lIdhI. kemake badhuM karIne potAnA AtmasvabhAvamAM AvavuM che. tenA mATeno A bagho puruSArtha che. sapuruSanI AjJAmAM vartavAno jeno draDha nizcaya varte che ane je te nizcayane ArAghe che, tene ja jJAna samyapariNAmI thAya che, e vAta AtmArthI jIve avazya lakSamAM rAkhavA yogya che. ame je A vacana lakhyAM che, tenA sarva jJAnI puruSo sAkSI che." (va.pR.558) "vibhAvathI mukAvavuM ane svabhAvamAM AvavuM e jJAnInI prathAna AjJA che." "jIva vibhAvapariNAmamAM varte te vakhate karma bAMdhe; ane svabhAva pariNAmamAM pravarte te vakhate karma bAMdhe nahIM. ema saMkSepamAM paramArtha kahyo. paNa jIva samaje nahIM tethI vistAra karavo paDyo, jemAMthI moTA zAstro racAyAM." (va.pR.688) sarva zAstrano sAra koI jJAnI puruSanI zogha karI tenA vacanamAM vizvAsa rAkhI tenI AjJA uThAvavA puruSArtha karavo e ja che." -upadezAmRta (pR.119) /15nA kalpita sAghana sarva TaLe eka jJAnathI re, TaLe. samyaka jJAna to thAya apUrva vicArathI re; apUrva apUrva jJAnInI vANI vicAro te preraze re. vicAro sadgurunI AjJA ja ArAdhyAthI sau thaze re, ArA. 16 artha - potAnI mati kalpanAe pUrve je AjJA vagara gharmane nAme sAghano karyA, te apUrvajJAna eTale AtmajJAnathI savaLA thaI zake ema che. te AtmajJAna apUrva vicArathI thaze. te apUrva vicAra apUrva jJAnInI vANI dvArA utpanna thaze, arthAt apUrva puruSanA ArAghana vinA jIvane apUrva vicAra AvavAno bIjo koI upAya nathI. mATe e siddha thAya che ke jJAnI puruSanI AjJAnuM ArAghana karavuM e ja sarva siddhinuM kAraNa che. "jIvanA pUrvakALanAM baghAM mAThAM sAghana, kalpita sAghana maTavA apUrvajJAna sivAya bIjo koI upAya nathI, ane te apUrva vicAra vinA utpanna thavA saMbhava nathI; ane te apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kayA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnIpuruSanI AjJAnuM ArAghana e siddhapadano sarvazreSTha upAya che; ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA doSanuM upazamavuM, nivartavuM zarU thAya che." (va.pR.412) I/16o. sadguru sAcA vaidya apUrva anubhavI re, apUrva doSa-rogonuM mULa javA, de davA navI re; javA kroghAdino upAya batAve te Adare re, batAve to thAya te nirmULa kSamAdi sadA ghare re. kSamAdi. 17 artha:- sadguru bhagavaMta AtmabhrAMtirUpa roga TALavA mATe apUrva evA sAcA anubhavI vaidya che. te rogonuM mULa dehAdhyAsa, viSaya-kaSAyAdi doSo che. te javA mATe vicArarUpa dhyAnanI navI davA Ape che. "AtmabhrAMti sama roga nahi, sadguru vaidya sujANa; guruAjJA sama pathya nahi, auSagha vicAra dhyAna." -zrImad rAjacaMdra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 "sadaguru vaidya pote anubhavelI kharekharI phAyado kare tevI davA "vicAra karavArUpa dhyAna"nI batAvI che. "kara vicAra to pAma." sAthe pathya paNa batAvyuM ke sagurue karelA boghane anusarIne vicAra kare, tenI karelI AjJA niyamitapaNe sAcA dile vizvAsa rAkhI uThAve, to AtmabhrAMtirUpI mahAroga maTe ane samyakadarzanarUpa netra UghaDe, to sarvajJa bhagavAne kaheluM yathArtha samajAya." -.-3 (pR.284) krodhAdi kaSAyone dUra karavA mATe je upAya jJAnIpuruSa batAve te jIva jo Adare to te kaSAyo nirmaLa thaI kSamAdi guNo sadAne mATe pragaTe che. "ajJAnI pote daridrI che. jJAnInI AjJAthI kAmakroghAdi ghaTe che. jJAnI tenA vaidya che. jJAnInA hAthe cAritra Ave to mokSa thAya. jJAnI je je vrata Ape te TheTha laI jaI pAra utAranArA che." (va.pR.499) satparuSonA lakSaNo :- teonI vANImAM pUrvApara avirotha hoya, teo kroghano je upAya kahe tethI krogha jAya, mAnano je upAya kahe tethI mAna jAya. jJAnInI vANI paramArtharUpa ja hoya che; te apUrva che. jJAnInI vANI bIjA ajJAnInI vANInI upara ne upara ja hoya. jyAM sughI jJAnInI vANI sAMbhaLI nathI, tyAM sudhI sUtro paNa chAzabAkaLA jevAM lAge." (va.pR.719) tema .pU.prabhuzrIjI paNa manathI brahmacaryanA pAlana mATe, potAnA dikSitaguru zrI harakhacaMdajI mahArAjanA kahyA pramANe ekAMtarA upavAsa karatA hatA. chatAM manathI pAlana thayuM nahIM. je anubhavI evA paramakRpALudeve nIrasa bhojana karavAnuM kahevAthI khAtA chatAM manathI brahmacaryanuM pAlana thaI gayuM. tema anubhavI sadguru je upAya batAve tethI doSa avazya jAya. ||17LA. sAghana sarva samAya suguru-AjJA viSe re, suguru0 ajJAna ethI ja jAya te netrathI sau dase re, te jJAnI kahe je jhera, te jhera jANI mUke re, te taravAno kAma ja teha, AjJA nahIM te ke re. AjJA. 18 artha :- sadgurunI AjJAmAM sarva AtmArtha sAghana samAya che. "sadagurunI AjJAmAM baghAM sAghano samAI gayAM. je jIvo taravAnA kAmI hoya che tenI badhI vAsanAno nAza thAya che." (va.pR.719) "jJAnIne oLakho; oLakhIne eonI AjJA ArAgho. jJAnInI eka AjJA ArAghatAM anekavidha kalyANa che." (va.pR.669) "ghaNAM zAstro ane vAkyonA abhyAsa karatAM paNa jo jJAnI puruSonI ekeka AzA jIva upAse to ghaNAM zAstrathI thatuM phaLa sahajamAM prApta thAya." (va.pR.637) anAdikALanuM ajJAna paNa jJAnInAM vacanothI jAya che. pachI samyakranetra prApta thavAthI sarva padArthanuM svarUpa yathArtha jaNAya che. nizcaya, nigraMtha jJAnI gurunI prApti, tenI AjJAnuM ArAghavuM, samIpamAM sadaivakALa rahevuM, kAM satsaMganI prAptimAM rahevuM, AtmadarzitA tyAre prApta thaze. jJAnI puruSo AtmArtha mATe je padArthane jhera jevA kahe tene tema jANI mUke ane jJAnInI AjJAne kadI cUke nahIM te ja jIvo taravAnA kAmI che. taravAnA kAmI kone kahevAya? je padArthane jJAnI jhera kahe tene jhera jANI mUke, ane jJAnInI AjJA ArAghe tene taravAnA kAmI kahevAya." (va.pR.720) /18ii. RSabhadevanA putra aThThANuM vana gayA re, aThThANuM karavAne phariyAda, bharata sAmA thayA re; bharata Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) AjJA AjJA manAve kema? pitAe sau dIdhuM re, pitAe pitA kahe tema thAya; pitAe zuM kIdhuM re? pitAe. 19 artha :- RSabhadeva prabhunA aThThANuM putro vanamAM prabhu pAse phariyAda karavA gayA ke bharata amArI sAme thayA che. te amane potAnI AjJA mAnavA kema kahe che? pitAe sau vaheMcIne ApyuM che, to have pitA kaheze tema thaze. ema ghArIne pitA pAse gayA tyAre pitAe zuM kahyuM? "SabhadevajI pAse aThThANuM putro "amane rAja Apo" ema kahevAnA abhiprAyathI AvyA hatA, tyAM to RSabhadeve upadeza daI aThThANuMyane mUMDI dIghA! juo moTA puruSanI karuNA! (va.pR.702) I/19I "he jIvo! pAmo bogha, A boghano yoga che re, A durlabha mAnava janma, bhave bhaya, zoka che re; bhave ajJAnathI na pamAya viveka, vicArajo re, viveka ekAnta duHkhathI loka bagho baLe, ghArajo re. bagho. 20 artha :- RSabhadeva bhagavAne aThThANuM putrone bodha Apyo ke he jIvo! tame bogha pAmo, arthAta mULabhUta tattvane samajo. A boghano samaya che. durlabha evo mAnava janma maLyo che. bAkI to cAreya gatio bhaya ane zokathI ja bharelI che. anAdi ajJAnanA kAraNe jaDa cetanano viveka pragaTato nathI. mATe A vAtane khUba vicArajo. Akho loka rAgadveSanA prApta phaLathI baLI rahyo che e vAtane paNa vicArI draDhapaNe manamAM ghAraNa karajo. "he jIvo! tame bUjho, samyaka prakAre bUjho. manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI saviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo. ane "sarva jIva" potapotAnAM karmo karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (va.pR.393) I/20ll pote potAnAM karma karelAM bhogave re, karelAM bhUlI svabhAvanuM sukha, vibhAva anubhave re; vibhava, koI kahe : "huM deva', koI kahe "nArakI' re, koI koI banyA che Dhora, koI nara pAtakI re. koI21 artha :- jIvo potAnA karelA karmone bhogave che. potAnA Atma svabhAvanuM anaMtasukha bhUlI jaI rAgadveSavALA vibhAvamAM kSaNika sukhanI kalpanA karIne saravALe du:kha ja anubhave che. koI kahe huM deva chuM, koI kahe huM nArakI chuM, koI karma vipAke Dhora banyA che. to koI vaLI manuSya banIne paNa pAtakI eTale pApamAM ja rAcI rahI divaso pasAra karI rahyAM che. potAnA svarUpane na jANavAthI ajJAnavaza jIva je deha ghAraNa kare temAM potApaNuM mAnI rAgadveSa karI cAragatimAM ja rajhaLyA kare che. mArA jene maLyo suMyoga viparyAsa TALatA re, viparyAsa grahI munino mArga te karmo bALatA re; te karmo cUko have tame kema? svarUpane oLakho re, svarUpane mAyika sukhanI Aza taje nA te mUrakho re." taje. 22 artha :- jene jJAnI puruSano suyoga maLyo che te viparyAsa kahetA ajJAnathI utpanna thayela viparIta Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 buddhine TALe che. ane samyagudarzanajJAnacAritrarUpa mokSamArgane ArAghavA jJAnI gurunA Azraye munipaNAno mArga svIkArI jJAnAvaraNiyAdi karmone zIdhra bALe che. zrI RSabhadeva bhagavAna potAnA aThThANuM putrone kahe che ke he AyuSyamano! AvA munipaNAnA avasarane tame kema cUko cho? have to potAnA AtmasvarUpanI oLakhANa karo. kalpita evA mAyAmohavALA mAyika eTale sAMsArika mRgatRSNA jevA sukhanI AzAne have jo nA taje to te kharekharo mUrkha che. bhUkhyAne jema ghebara detAM hAtha na mAMDe ghelojI" tenA jevuM che. saMsAranuM indriya sukha te kharajavAnI mIThI khAja khaNI, cholIne duHkha bhogave tevuM che. athavA kUtaruM hADakuM cAvI potAnA ja moDhAmAMthI nIkaLela lohI cUsI AnaMda mAne tenA jevuM A indriya sukha che. /rarA suNI zikhAmaNa sarva aThThANuM tyAM rahyA re, aThThANuM AjJA prabhunI mAnya karI muni te thayA re; karI. pragaTyo sarvane gharma e AjJA uThAvatAM re, eka pAmyA sarve mokSa te karma khapAvatAM re. te karma. 23 artha :- zrI RSabhadeva bhagavAnanI zikhAmaNa sAMbhaLIne aThThANuMya putro tyAM ja rahyA. prabhunI AjJA mAnya karIne badhA muni thaI gayA. "sUyagaDAMgasUtramAM RSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANuM putrone upadezyAM che, mokSamArge caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che : he AyuSyamano! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke satparuSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che." (va.pR.260) sarva putrone bhagavAnanI AjJA uThAvatAM Atmagharma pragaTyo ane sarve karmo khapAvIne mokSapadane paNa pAmI gayA. /23. AjJA vinA bhava-hetu bane vratAdi mahA re, bane. upakaraNono samUha meru sama jo ahA! re; meru sau bhUta-bhava-puruSArtha thayo niSphaLa khare! re, thayo. to ya na cete kema? hajI cetana are! re. hajI 24 artha :- satparuSanI AjJA ArAdhyA vinA ajJAnInA vrata, tapa, japa, saMyamAdi sarva saMsAranA kAraNa bane che. meru parvata samAna oghA mupatinA upakaraNo aneka bhavonA maLI ghAraNa karyA chatAM haju saMsAranA duHkhothI jIva chUTI zakyo nathI. "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra, "sa" maLyA nathI, "satya" supyuM nathI, ane 'sat" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suSya ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze." (va.pR.246) sarva bhUtakALanA bhAvomAM karelA puruSArtha niSphaLa gayA che. toya hajI A cetana Avo avasara maLyA chatAM kema cetato nathI? e ja Azcarya che. "jyAM suthI pratyakSa jJAnInI icchAe, eTale AjJAe nahIM vartAya, tyAM sughI ajJAnanI nivRtti thavI saMbhavatI nathI." (va.pR.262) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 "anaMta kALa sudhI jIva nija chaMde cAlI parizrama kare topaNa pote potAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAno ArAdhaka aMtarmuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. (va.pU.263) "sAcA puruSanI AjJA ArAdhe te 5ramArtharUpa ja che. temAM lAbha ja thAya. e vepAra lAbhano ja che.'" (va.pR.724) / / 24 / / jJAnIpuruSanI AjJA pramANe je jIva varte tene aMtakALe samAdhimaraNanI prApti thAya. samAdhimaraNa e mokSanuM kAraNa che. ekavAra jo samAdhimaraNa thAya to mokSe jatA sudhI jeTalA maraNa karavA paDe te badhA samAdhimaraNa ja thAya evo niyama che. e moTo lAbha che. sarva prakAranI ArAdhanAnuM phaLa aMte samAdhimaraNa AvavuM joIe. evA samAdhimaraNanI prApti arthe vistArathI AgaLanA be pADomAM jaNAvavAmAM Ave che, (52) samAdhimaraNa bhAga-1 (sadguru zrotriya brahmaniSTha pada sevAthI zuddha jJAna thaze--e rAga) * zrImad sadguru rAjacaMdra-pada vaMduM sahaja samAdhi caDhI, saddaguru-caraNe citta vaso muja, e ja bhAvanA hradaya rahI. deDha chatAM jenI nitya varte dehAtIta apUrva dazA, te bhagavaMta niraMtara bhajatAM, doSa rahe kaho kema kazA?1 1 1 artha :-- zrImad sadguru bhagavaMta rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM sahaja samAdhi eTale nirvikalpa samAdhine pAmavAnI icchA rAkhI prajJAma karuM chuM. te sadgurunA caraNakamaLamAM mAruM citta vAsa karIne ro, e ja bhAvanA mArA hRdayamAM sadA jAgRta rahI che. kemake de hovA chatAM paramakRpALudevanI dehAtIta eTale dehathI judI evI apUrva AtmadazA nitya varte che. "ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI.'' (va..290) evA saddaguru bhagavaMta paramakRpALudevane niraMtara bhajatAM koIpaNa prakAranA doSa kema rahI zake ? / / 1 / / sadguru-bodhe, aMtarzothe zuddha svarUpa je oLakhaze, temAM tallIna evAne te satpuruSArtha karyA karaze. sthiratA vIrya vinA na Take tyAM vratAdithI zubha bhAva kare; samAdhi sahita maraNa, phaLa vratanuM, nizcaya e uramAMhi ghare. 2 artha :- evA sadguru paramakRpALudevanA boghe aMtarAtmAmAM zodha karIne je potAnA zuddha AtmasvarUpane oLakhaze, te sadA temAM ja tallIna rahevAno puruSArtha karyA karaze. kemake AtmAmAM nirAkuLa sukhano svAda cAkhyA pachI bahAranA indriya sukho tene tuccha bhAsI. te AtmasvarUpamAM sthiratA AtmavIrya vinA ke cAritramohanIya karmanA gayA vinA Takaze nahIM; tyAre Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 12 vrata niyama svAghyAya bhakti Adi zubha bhAvamAM manane rokaze. tathA vratanuM phaLa paNa samAdhimaraNa AvavuM joIe; e nizcayane manamAM rAkhI parapadArtho pratyeno moha ghaTADavA te puruSArtha karyA karaze. / / 2 / / maiM suvarNa maMdira upara zobhe ratnakalaza suMdara jevo, tema samAdhi-maraNa yoga paNa vratamaMDana mAnI levo. jo na samAdhimaraNa sAcave vrata-abhyAsa na saphaLa thayo; zastronI tAlIma nakAmI, raNakSetre jo cUkI gayo. 3 artha :- sonAnuM maMdira banAvyuM hoya tenA zikhara upara ratnano suMdara kalaza jema zobhe tema samAghimaraNano yoga paNa vrata maMDana eTale karelA vratone zobhAvanAra arthAt dIpAvanAra mAnavo. jIvana paryaMta ArAdhanA karIne aMtakALe samAdhimaraNane na sAcave to teno karelo vratano abhyAsa saphaLa thayo nahIM. jemake zastro calAvavAnI tAlIma lIdhI hoya paNa raNakSetre eTale yuddhanA medAnamAM ja zastro calAvavAnuM bhulI jAya to te lIdhelI tAlIma vyartha che, athavA bALaka bAra mahinA bhaThThIne paNa parIkSAmAM nApAsa thAya to tenuM bhaNatara na bhaNyA barAbara che. kAraNa tenuM AkhuM varSa vyartha jAya che. gA jema varSa aMte saravaiyuM rahasyarUpa vyApAra taNuM, tema ghaNuM karI kRta, karmAnusAra mati aMtima gaNuM; vicAravAno kSaNa kSaNa cete maraNa samIpa sadAya gaNI, *samajyA tyAMthI savAra' gaNI mana vALe AtmasvarUpa bhaNI. 4 artha :- jema varSanA aMte vyApAranuM saravaiyuM tenA rahasyane batAve che ke A varSe keTalI kamANI = thaI. tema jIvanaparyaMta karelA karmonI rahasyabhUta mati ghaNuM karI aMta vakhate Ave che. jema zreNika mahArAjA kSAyika samakitI hovA chatAM pUrve haraNane mAratAM hiMsAnaMdI raudradhyAna thavAthI narakagatino baMdha pADela, te bhAvo aMta samaye AvI hAjara thayA. athavA zrIkRSNa paNa sAyika samakritI hovA chatAM narakAyu baMdhanA kA2Ne ma2Na vakhate raudra pariNAmavALA thayA. mATe vicAravAna puruSo maraNane sadAya samIpa gaNI kSaNe kSaNe cetatA rahe che. '"vicAravAna puruSo to kaivalyadazA thatAM suthI mRtyune nitya samIpa ja samajIne pravarte che. (va.pR.510) tathA jyArathI Atmatattva viSe samajaNa maLI tyArathI ja savAra gaNI potAnA manane AtmasvarUpa bhaNI vALe che; arthAt rAgadveSano tyAga karI potAnA zuddha svarUpane meLavavA puruSArthazIla bane che. / / 4 / / janmamahotsava sama saMto to mRtyumahotsava parva gaNe, satkAryo niSkAma karelAM de saMtoSa apUrva-paNe; AtmA nitya pratIta thayo to maraNa kaho kone mAre? je utpanna thayuM te maze, deha nahIM huM, suvicAre. 5 artha :-- - saMta puruSo to janma mahotsavanI jema mRtyu mahotsavane parva gaNe che. kemake zudghanA lakSa zubha kAryo nispRhabhAve jIvanamAM je karelA hoya te aMta vakhate temane apUrva saMtoSa Ape che. vaLI jene AtmA ajara amara avinAzIne dehAtIta svarUpa' manAyo tene maraNa kaho kevI rIte mArI zake? A deha utpanna thayo mATe e maraze, eno nAza thaze; jyAre huM dehAdi svarUpa nathI paNa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 3 avinAzI evo huM AtmA chuM ema samyak vicAraNA karavAthI samAdhimaraNanA vakhate paNa cittamAM zAMti rahe che. tethI temane mana mRtyu mahotsava che. A mRtyu mahotsava tamane ucca padavI ApanAra che. huM cetana avinAzI judo, deha vinAza viSe vasato, vagara kahyuM vahele-moDe jaDa kAya-yoga dIse khasato; karoDa upAya karyo nahi Takaze, kAyA amara na koI taNI, anaMta deha AvA to mUkyA; huM ratnatrayano ja ghaNI. 6 artha :- teo vicAre che ke huM caitanya AtmA avinAzI hovA chatAM karmAdhIna A vinAzI evA zarIramAM vAsa karIne rahelo che. vagara kahyuM vaheluM ke moDe baghAno jaDa evo A kAyAno saMyoga nAza pAmato dekhAya che. karoDo upAya karavA chatAM paNa A dehano saMyoga TakI rahe ema nathI. kAraNake koInI kAyA A jagatamAM amara nathI. AvA anaMta deha ghAraNa karIne choDyA che. jyAre huM to sadA teno te samyakdarzanajJAnacAritrano ja ghaNI AtmA chuM. dekhavuM, jANavuM, sthira thavuM e mAro svabhAva che. te koI kALe nAza pAme ema nathI. dA. ratnatrayIrUpa gharma ja durlabha, deha jatAM paNa te na tajuM, saMsAra-paribhramathI bacavuM che, bacAvanAra sugharma bhajuM; deha uparanI mamatA tarjI, paMDitamaraNa puruSArtha karuM, saphaLa samAdhimaraNa sAghavA mahat mArgane anusaruM. 7 artha - samyakdarzanazAnacAritramaya e mAro gharma eTale svabhAva che. tene deha chUTI jatAM paNa tazuM nahIM. kemake mAre caturgatirUpa saMsAra paribhramaNathI have bacavuM che. mATe paribhramaNathI bacAvanAra sarvajJanA gharmane ja suzaraNarUpa mAnI niraMtara bhajuM. chUTe dehAdhyAsa to nahIM kartA tuM karma" ema jANI deha pratyenA mamatvano tyAga karuM. tathA bAhya temaja aMtaraMga parigrahano tyAga karI paMDita maraNa sAdhavAno puruSArtha karuM. gommadasAramAM pAMca prakAranA maraNa kahyA che. mithyAdraSTinuM maraNa te bALabALamaraNa, avirata samyakudRSTinuM maraNa te bALamaraNa, dezavirati zrAvakanuM maraNa te bALapaMDitamaraNa, sarva virati muninuM maraNa te paMDita maraNa ane kevaLI bhagavAnanA dehatyAganI sthitine paMDitapaMDita maraNa jaNAvela che. emAM uttama prakAranA samAdhimaraNane sAdhavA moTA puruSo je mArge gayA te mArgane huM paNa anusaruM. IILA sneha sagAM-saMbaMthI paranA tajI tajAvuM Ama kahI - "dehadraSTie sneha Take che, svarRpa-vicAre sneha nahIM. dehadAna denArI mAtA, dIkarA-dIkarI deha taNAM, strI sukha deha taNAM denArI, dehasagAM sarve ya gaNyAM. 8 artha - strIputrAdi sagA saMbaMdhIo uparanA snehane huM tajI temane paNa tajAvuM. temane A pramANe kahyuM ke dehadraSTi rAkhavAthI A paraspara moha Take che, paNa AtmAnA avinAzI zuddha svarUpano vicAra karavAthI eka bIjA pratyeno A moha vilaya pAme che. mAtA paNa A dehane ja janma ApanArI che. dIkarA ke dIkarI paNa A dehanA ja saMbaMghI che. strI paNa A dehanA ja sukhane denArI che. sarvane A dehanA kAraNe che nahIM to tuM * ghavAno puruSArtha ? te bALaboLa 3 maninuM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sagAM gaNelA che. jo deha na hoya to AmAMnuM ekke saguM gaNAtuM nathI. ATalA he! deha taNAM saMbaMthI sarve, Aja suthI saMbaMgha rahyo; deha vinAzika nAza thavAno avasara meM ati nikaTa lahyo. AyuSa-AthI deha rahe, nahi sneha ghaTe e deha taNo; rAkhyo rahe nahi deha, bhale sau sneha deha para gharo ghaNo. 9 artha - he dehataNA sagAM saMbaMthio! tamArA sarveno Aja sudhI saMbaMdha rahyo. have nAzavaMta evA A dehane nAza thavAno avasara nikaTa AvI gayo che. AyuSyane AdhIna A deha rahe che. mATe A dehano sneha rAkhavo yogya nathI. bhagavAna mahAvIra paNa je dehane rAkhI zakyA nahIM tevA dehane ApaNe kevI rIte rAkhI zakIzuM? bhale tame badhA A deha upara ghaNo sneha ghArI rAkho to paNa tene koI rAkhI zake ema nathI. lA. agnimAM baLI bhasma thaze, paramANu banI vIkharAI jaze, patto pachI lAge nahi eno, deha-sneha kyAMthI Takaze? jJAna-svaphaeNpa AtmA avinAzI mane mAna sau sukhI thajo, deha nathI huM, AtmA chuM to, deha-sneha sau bhUlI jajo. 10 artha :- A deha to agnimAM baLI bhasma thaI jaze, ane tenA paramANu banI cAre dizAomAM vikharAI jaze. pachI eno kaMI patto lAgaze nahIM. pa.pU.prabhuzrIjI kahe - A deha to rAkhanA paDIkAM che, nAkhI devA jevA che. AvA nAzavaMta dehano sneha kyAM sudhI TakI zakaze? mATe jJAnasvarUpa evo huM avinAzI AtmA chuM ema mane mAnI sau sukhI thajo. huM deha nathI paNa AtmA chuM, to A deha pratyeno sneha tame sau bhUlI jajo. 10nA jJAnasvaraeNpa muja ujvaLa karavA, vItarAgatA prApta thavA, sapuruSArtha karIza have huM rAgAdika doSo haNavA. viparItatAvaza bahu bhaTakyo huM cAra gatimAM deha gharI, samyagdarzana-jJAna-caraNarRpa svarRpa mAnyatA have karI. 11 artha - mArA AtmAnuM jJAnasvarUpa nirmaLa karavA temaja vItarAgatA prApta karavA mATe have huM sarva rAga dveSAdi kaSAyabhAvone haNavAno sapuruSArtha karIza. dehamAM Atmabuddhi karIne viparItatAvaza huM cAra gatimAM navA navA deha ghAraNa karIne bahu bhaTakyo, paNa have samyagdarzana, jJAna, caraNarUpa eTale dekhavuM, jANavuM ane sthira thavuM e mArA AtmAno svabhAva che ema jANI tevI ja mAnyatA have hRdayamAM ghAraNa karI che. 11aaaa. kyAM mArI sarvajJa dazA ne kyAM ekendriya mudra bhavo! karmabhAvathI huM kaMTALyo, sarva karmano kSaya karavo; vitarAga-vacane huM jAgyo, svajano sarva, sahAya karo, rAga-dveSathI jIva haNAto bacAvavA vairAgya gharo." 12 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 5 artha - kyAM mArA AtmAnI mULa svarUpe sarvajJa dazA ane kyAM jhADapAna jevA ekendriya kSudra eTale halakA bhavomAM janma levo. have AvA karma baMghAya tevA bhAvathI huM kaMTALyo chuM. have to sarva prakAranA karmano kSaya karavo che. vItarAga puruSonA vacanathI mane A jAgRti AvI che. mATe he svajana kahevAtA kuTuMbIo! tame mane mArI sarvajJadazA prApta karavAmAM badhA sahAya karo. rAgadveSanA bhAvone laIne anAdithI A jIva haNAto Avyo che, mATe tene duHkhathI bacAvavA sarve vairAgyane ghAraNa karo. ./12nA vagara hake ghana-gharatI ko'nA hoya dabAvyAM kapaTa karI, to mAlikane pAchA soMpI kare khuzI bahu vinaya gharI; vera-virogha vimukha rahelA prati paNa prema sahita kahe : "bhAI, bheMlathI dUbhavyA tamane, kSamA ApanI pApI cahe." 13 artha - haka vagaranuM koInuM ghana ke jamIna kapaTa karIne dabAvyA hoya to mAlikane te vinayasahita pAchA soMpIne khuzI kare. vera virothathI koI vimukha rahelA hoya temanA prati paNa premasahita kahe ke bhAI, meM tamane mArI bhUlathI dubhavyA che mATe A pApI ApanI pAse tenI kSamA mAge che. 13 sAMsArika cintA tarjI zoghe saguru, maraNa-sughAraka je, mahAbhAgyathI maLI Ave to vinaye turta upAsI le. ekAMte gurunikaTa kapaTa vaNa kahe aparAgha baghA bhavanA, prAyazcitta laI zuddha thavAnI ghare bhAvanA ekamanA. 14 artha - have sAMsAri badhI ciMtAo tajI daI maraNa sudhAranAra evA sadagurunI zogha kare. jema zrI anupacaMda malakacaMda bharUcavALAe paramakRpALudeva pratye samAdhimaraNamAM sahAyaka thavAnI bhAvanA darzAvI hatI. temanA bhAva pramANe pAlItANA upara caDhatA hArTaeTeka AvavAthI beThA hatA. tyAM pa.pU. prabhuzrIjI uparathI nIce UtaratA maLI gayA. pa.pU.prabhuzrIjIe temane he prabhu he prabhunI gAthA vAraMvAra bolavA jaNAvyuM. te bolatA bolatA ja temanA prANapaMkheru UDI gayA. temanA bhAva pramANe yoga paNa maLI Avyo. mahAbhAgyathI Avo yoga maLI Ave to vinayapUrvaka tenI tarata upAsanA karavI. - sadguruno yoga hoya to temanI pAse ekAMtamAM AkhA bhavamAM je je aparAza thayA hoya te kapaTa vagara baghA kahI devA. teo je prAyazcitta Ape te ekamanA eTale kharAbhAvathI laIne zuddha thavAnI bhAvanA rAkhavI. ||14. saguyoge zakti pekhI aMtaparyata mahAvrata le, athavA tyAga yathAzakti ghara mahAvrata bhAve ura khIle; roga-vedanA vakhate ghIraja ghara samabhAve sahana kare, zatru-mitra, saMyoga-viyoge nahIM alpa paNa citta ghare. 15 artha - sadguruno yoga prApta thaye potAnI zakti joI maraNaparyata mahAvratane aMgIkAra kare. athavA yathAzakti tyAga grahaNa karIne hRdayamAM mahAvratanI bhAvanA jAgRta rAkhe. roganI vedanA vakhate ghIraja gharI samabhAvathI te sahana kare. zatru mitra pratye ke je saMyoga che teno viyoga thaI jaze evA koI vikalpane alpa paNa manamAM ghAraNa kare nahIM. 1paNA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 maraNa anaMtAnaMta karyA, nathI paMDita-maraNa karyuM ja kadA, thayuM hota samAdhi-maraNa kadI hota na A mRtyu-vipadA. bhava-aTavImAM rAgAdi vaza bhaTakAvAnuM kema TaLe? e abhilASA ura ghare, vaLI ciMte lAga pharI na maLe. 16 artha - vaLI vicAre che ke meM pUrve anaMtAnaMta maraNa karyA paNa AtmajJAna sahita muninuM maraNa je paMDita maraNa kahevAya che evuM maraNa meM kadI karyuM nathI. jo mAruM pUrve kadI samAdhimaraNa thayuM hota to A mRtyunI vipadA kahetA vipatti athavA pIDA mane hota nahIM. saMsArarUpI aTavI kahetA jaMgalamAM rAgAdi mohavaza bhaTakavAnuM kevI rIte TaLe? e abhilASA hRdayamAM rahe che. vaLI ciMtana karavAthI ema lAge che ke Avo lAga eTale AvI rUDI jogavAI pharI pharI maLavAnI nathI. 16 deha prati vairAgya rahe, ati kheda bhIti dukha zoka TaLe, satya zaraNanA grahaNa taNuM baLa aMtima kALe nakkI maLe; te arthe suvicAra thavAne mRtyu-mahotsava graMtha bhalo, sapuruSe ja kahyo upakAraka, sAra suNo teno vimalo : 17 artha - je jIvane A deha pratye vairAgya rahe ane atyaMta kheda, bhaya, duHkha ke zoka TaLI jAya to sAcuM vItarAganuM zaraNa grahaNa karavAnuM baLa aMta kALe tene jarUra prApta thAya. AvI suvicAraNA utpanna karavAne mATe "mRtyu mahotsava" nAmano eka bhalo graMtha che. te puruSa upakAra karavA mATe kahyo che. teno vimalo eTale pavitra sAra atre jaNAvuM chuM te tame sAMbhaLo. 1LA muktipura largI cAle tevuM bodhi-samAdhi-subhAtuM cahuM, te devA vItarAga prabhune vinavI sanzaraNe ja rahuM. tana-piMjara muja jIrNa thayuM che kRmikula-jAle khadabadatuM, bhasma thavAnuM, teno bhaya zo? jJAnatanuM huM, abhaya rahuM. 18 artha :- he prabhu! muktipura eTale mokSanagara sudhI cAle evA bodhi samAdhirUpa samyaka bhAtAne huM icchuM chuM. samyaka darzanajJAnacAritra e ratnatraya che ane bodhi paNa kahevAya che. te sAthe maraNa te samAdhimaraNa che. evA bodhi sahita samAdhimaraNane huM cAhuM chuM. te ApavA mATe vItarAgaprabhune vinaMtI karI temanA ja saltaraNamAM sthira rahuM. have mAruM A zarIrarUpI hADapiMjara jIrNa thaI gayuM che ane kRmionA jALathI khadabade che. te zarIra have bhasma thavAnuM che. to teno mane bhaya zo? huM to jJAnatanu kahetA jJAnarUpI zarIravALo AtmA chuM; mATe hamezAM abhaya rahuM. ||18. mRtyumahotsava prApta thaye, bhaya kema ghaTe? paTa jema tajuM, deha-deza eNka dezAMtaramAM jatAM samAdhibhAva bhajuM. satkarmonuM phaLa de svarge laI jaI mRtyu mitra kharo, to Dara koNa maraNano rAkhe? sarva maLI satkAra karo. 19 artha - mRtyu mahotsava prApta thayo che to teno bhaya rAkhavo kema ghaTe? jema jUnuM vastra mUkI navuM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 paheratA zoka zo? tema jIrNa zarIra mUkI daI navuM ghAraNa karavAmAM zoka zo karavo? deharUpI deza mUkI navA dezamAM jatAM svasthabhAva rAkhuM. samAdhibhAva sahita maraNa karuM to A mRtyu mitra mane svarge laI jaI zubha karmonuM phaLa Apaze. to A maraNano Dara koNa rAkhe? mATe badhA bhegA maLI maraNarUpI A mitrano satkAra karo. //19o. tana-piMjaramAM pUrI paDe che garbhakALathI karma-ari, koNa mane tyAMthI choDAve? mRtyarAjanI madada kharI. deha mAtra gaNa bIja sau dukhanuM deha-vAsanA dUra kare, AtamajJAnI, mRtyu mitranI kRpA vaDe mukti ya vare. 20 artha - zarIrarUpI pAMjarAmAM garbhakALathI pUrIne A karmarUpI zatru mane pIDA Ape che. tyAMthI mane koNa choDAvI zake? temAM mRtyurAjanI madada kAma lAge ema che. | sarva duHkhanuM bIja mAtra A deha che. ema gaNI dehanI vAsanA eTale mUrchAne dUra kare to AtmajJAna pAme. AtmajJAnI puruSo to A mRtyarUpI mitranI kRpAvaDe muktine paNa meLavI le che. 20aaaa kalpataruM sama mRtyu-yoge jo AtmArtha na siddha karyo, to AvI taka kyAMthI maLaze? bhava bhava bhamaze bhItibharyo. dehAdika sau jIrNa harI laI de mRtyu sau navuM navuM, puNyodaya sama maraNa gaNAya; tethI mudita na kema thavuM? 21 artha - kalpavRkSa samAna mRtyuno yoga prApta thayA chatAM jo samAdhimaraNa karIne AtmArtha siddha na karyo to pharI AvI taka kyAMthI maLaze? bhavobhava trasa sthAvara yonimAM bhayano mAryo jIva bhaTakyA ja karaze. zarIra Adi je sarva jirNa thaI gayA tene harI laI mRtyu mitra sau navA navA padArthone Ape che. tethI puNyodaya samAna A maraNano yoga gaNAya. to te vaDe mudita eTale AnaMdita kema na thavuM? arthAt harSa kema na mAnavo? IAravA deha viSe paNa sukha-dukha vede, svayaM dehathI dUra thato, jIva maraNa konuM mAne che? kema maraNathI rhe Darato? Asakti saMsAra taNI ura rAkhe rjIva maratAM Daraze, jJAna ane vairAgya gharyo ullAsa ure aMte pharaze. 22 artha :- A jIva dehamAM rahIne paNa sukhaduHkhane vede che. temAM paNa mukhyatve azAtA ja vede che. vaLI A dehamAMthI jIva pote ja bahAra nIkaLIne zarIrathI dUra thAya che, to pachI A jIva maraNa konuM mAne che? ane maraNathI kema Darato rahe che? saMsAranI Asakti jyAM sudhI hRdayamAM haze tyAM sudhI A jIva maraNathI Darato raheze. paNa jJAna ane vairAgya kahetA sAcI samajaNa ane anAsaktabhAva ghAraNa karaze to maraNanA aMta samaye hRdayamAM ullAsabhAva skurAyamAna thaze ane uttama samAdhimaraNane pAmaze. 22aa. purapati sukRta-phaLa bhogavavA jyAM pote taiyAra thayo. paMcabhUta-prapaMca na khALe, koNa kahe: jIMva kema gayo? Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 * vAva che. sapuruSone mRtyuMkALe vyAthi-vedanA je Ave, deha-moha te pUrNa taphAve svarUpa-sukhamAM mana lAve. 23 artha - zarIrarUpI nagarIno rAjA evo A AtmA potAnA ja karelA sukRta eTale sArA karmonA puNyaphaLa bhogavavA jyAre devAdika gatimAM javA taiyAra thayo, tyAre paMcabhUtanuM baneluM A prapaMcamaye zarIra tene khALI eTale rokI zake nahIM. kemake te to jaDa che. jaDa evuM zarIra to kahI zake nahIM ke he AtmA! tuM mArI pAsethI kema gayo? sapuruSone mRtyu samaye vyAdhi vedanA Ave te deha uparanA mohane pUrNa tajavAmAM nimittabhUta bane che. teo potAnA manane te vakhate svarUpa sukhamAM lIna kare che. "mahAvyAdhinA utpattikALe to dehanuM mamatva jIve jarUra tyAgI jJAnIpuruSanA mArganI vicAraNAe vartavuM, e rUDo upAya che." (va.pR.379) 23/ saMtApa sahana mRtyuno karIne amRtalIlA jJAna lahe. jema ghaDo kAco agnimAM tApa sahI ziva-zIrSa rahe. kaSTa sahI vrata-phaLa oNva pAme; te ja samAdhi-maraNa vaDe sukhe sukhe pAme chaMva, aMte jo zubha dhyAne citta caDhe. 24 artha :- mRtyuno saMtApa sahana karIne amRtalIlA eTale avinAzI lIlAsvarUpa evA mokSane jJAnI puruSo pAme che. jema kAco ghaDo agnimAM paripakva thaIne zivaliMga upara birAjamAna thAya che, tema zuddha AtmAne prApta evA jJAnIpuruSa mokSanA zikhara upara jaIne birAjamAna thAya che. aneka prakAranA kaSTa sahIne vratanuM phaLa jIvo pAme che te ja phaLa samAdhimaraNa vaDe jIvo sukhe sukhe pAmI zake che, jo aMta vakhate zubhadhyAnamAM citta rahe to; arthAtu aMta vakhate dehakuTuMba pratye citta na rAkhatAM saru zaraNamAM citta rahyuM to uttama phaLa saheje prApta thavA yogya che. 24o. ArtadhyAna tarjI zAMtipUrvaka deha taje je sadgharmI, pazuM, naraka, nIca gati nava pAme, thAya surezvara satkarmI. tapanA tApa sahIne aMte ke vrata pALI, suzAstra bhaNI, karavA yogya samAdhi-mRtyuM; te thayuM to thaI vAta ghaNI. 25 artha - ArtadhyAnano tyAga karI zAMtipUrvaka je sadgharmI A dehano tyAga karaze te pazu, naraka ke nIca gati pAmaze nahIM. paNa te satkarmI surezvara kahetA surano Izvara arthAta indranI padavI paNa pAmI zake. tapanA tApa sahana karIne ke vrata pALIne ke suzAstra bhaNIne je karavA yogya aMtamAM samAdhimaraNa che te jo thaI gayuM to ghaNI moTI vAta thaI gaI. kemake anAdikALamAM anaMta janmamaraNa karatAM chatAM paNa te haju sudhI prApta thayuM nathI mATe. 2pAA ati paricita prati thAya avajJA", "prIti navIna para jhaTa pragaTe, ema kahe jana; to paricita A deha badalatAM Dara na ghaTe samAdhimaraNa karI, amaragati varI, pharI narabhava uttama pAmI, naTa sama jaga-jana-mana raMjanathI jIMva banaze zivapada-svAmI. 26 artha :- lokomAM ema kahevAya che ke ati paricita pratye avajJA thAya, ane navI vastu upara jhaTa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 1 9 prema Ave che. to pachI ati paricita evA dehane badalatA Dara lAgavo na joIe. sukhe sukhe tenuM mamatva tyAgavuM joIe. have samAdhimaraNa sAghavAthI, amaragati kahetA devagati pAmI, pharI tyAMthI cyavI uttama manuSya avatAra laI, karmavazAt naTanI jema jagatamAM janamanaraMjana karato Aja sudhI pharato hato te maTI jaI A jIva zivapada eTale mokSapadano svAmI banaze. rajA. samAdhi-maraNanI taiyArI to kRzatA kAya-kaSAya taNI kahI saltAtre jJAnI janoe Atmahitano hetu gaNI; raho poSatA kAyAne to viSaya-vAsanA tIvra thaze, nirmaLatA AtmAnI TaLaze, kAma-krogha aribaLa vaghaze. 27 artha :- samAdhimaraNa mATe zuM zuM karavuM te have jaNAve che : samAdhimaraNanI taiyArI mATe tapazcaryA vaDe kAyAne kuza karavI ane rAgadveSa mohane ghaTADI kaSAyone kuza karavA. kaSAyone kuza karyA vagara ekalI kAyAnI kRzatA karavI te vRthA che. ema jJAnIjanoe AtmahitanuM kAraNa jANI sanzAstromAM A vAta kahI che. kAyAne jo poSatA rahIzuM to viSayavAsanA tIvra thaze. tethI AtmAnI nirmaLatA TaLaze ane kAma krodhAdi zatruonuM paNa baLa vadhI jaze. rilA vAta-pitta-AdithI rogo vaghatAM ati durgAna thaze, jIva pariSaha sahavAnuM nahi sAhasa ura gharI zakaze. ALasa, nidrA, pramAda vaghatAM bhavabhramaNa-kAraNa vaghaze, mATe anazana Adi kramathI zarIra kRza karavuM paDaze. 28 artha - kAyAne vizeSa khavaDAvI puSTa karavAthI vAta-pitta-kaphanA rogonI vRddhi thaze. tenA vaDe ati durgAna thaze. pachI bhUkha tarasanA pariSaha sahana karavAnuM sAhasa paNa jIva karI zakaze nahIM. vizeSa khAvAthI ALasa, nidrA, pramAda Adi vaghatAM saMsAra paribhramaNanuM kAraNa vaghaze. mATe upavAsa, uNodarI, kAyakleza, vRttisaMkSepa AdinA abhyAsakramathI zarIra kaza karavuM paDaze. 28aaaa. dehendriya Adi uparathI mamatA tarje vairAgya gharo, AhAra taNA svAdo prati aruci gharI nija jIMvane bogha karo : "he! jIMva, teM saMsArabhramaNamAM bhamatAM ati AhAra karyA, dareka bhava dITha kaNa kaNa letAM anaMta meruM-puMja bharyA. 29 artha - deha ane indriyo Adi uparathI mamatA tajI vairAgya ghAraNa karo, AhAranA svAdo pratye aruci gharI potAnA AtmAne bogha karo. he jIva! teM saMsArabhramaNamAM bhamatA ghaNo AhAra karyo che. dareka bhava dITha eka eka kaNa laIe to paNa anaMta meruparvata jeTalA DhagalA thaI jAya. rA. anaMta bhavamAM pANI pIdhuM, biMdu biMdu bhavadaTha letAM, anaMta samudra bharAI jAye; to ya na tRpti te detAM. maraNa samIpa have to bhAse, te zuM tRmi daI zakaze? udara-poSaNe pApa karyo te parabhava bhogavavA paDaze. 30 artha - anaMtabhavamAM eTaluM pANI pIdhuM che ke eka eka janmanuM eka eka TIpuM laIe to paNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 anaMta samudra bharAI jAya. ATalA AhArapANIthI paNa jIvane tRpti thaI nahIM. have to roga vRddhAvasthAnA kAraNe maraNa samIpa jaNAya che. to te alpa AhAra zuM kRmi daI zakaze? paNa A peTa bharavA mATe je je prakAranA asatya ke AraMbha AdinA pApa sevyA haze tenA phaLa parabhavamAM bhogavavA paDaze. T30nA pApI peTa taNI veThe tuM dIna, parAthIna, nIca thayo, rAta-divasa ke bhakSya-abhakSya zakti taNo nA lakSa lahyo; rasa-laMpaTatA hajIM ya na chUTe, to vrata, saMyama, yaza nAze, maraNa bagADI durgatidukhamAM jIva parAthIna banI, jAze." 31 artha :- A pApI peTa mATe tuM dIna banI parAdhIna thayo, nIca vRttio paNa sevI. svAdano laMpaTI banI rAtadivasa bhakSya abhakSyanI zuddhino paNa lakSa rAkhyo nahIM. rasanI laMpaTA hajI paNa chUTatI nathI. to te vrata, saMyama, yazano nAza karaze ane aMte maraNa bagADI durgatinA duHkhamAM paDI jIva parAdhIna banI jaze. [31aaaa ema vicArI upavAsAdika tapa-abhyAsa karyA karavo, alpa ane nIrasa AhAre udara-khADo kardI bharavo; zarIra, zakti, AyuSasthiti nIrakhI jaLa ne daMgha levAM, pachI chAza jaLa, prAsuka jaLa le, aMte te paNa tarjI devAM. 32 artha :- ema vicArIne upavAsa Adi tapano abhyAsa karavo. alpa ane nIrasa AhArathI A udara eTale peTano khADo kadI bharavo. zarIranI zakti ane AyuSya sthitine joI arthAt rogAdinA kAraNe zarIra TakI zake ema na lAgatuM hoya to jaLa ane dUgha ja levA. pachI chAsa tathA ukALeluM pANI pIne rahe. pachI kevaLa pANI ja pIe. ema krame karIne samasta AhArano tyAga karI aMte te paNa tajI devA. Ama gharmadhyAna sahita bhAre puruSArthathI dehano tyAga kare te kAya sallekhanA kahevAya che. 3rA. masA samA A dehana vRddhi Akhara suthI kaho koNa cahe? krame krame karI kuza kAyA paNa tajavA tatpara sarva rahe. ApaghAtanI kahe kriyA A aNasamajuM upalakabuddhi; Atamahita samajI, sadgurunI AjJAe anupama zuddhi. 33 artha - masAnI samAna A dehanI vRddhi mRtyunA Akhara samaya sudhI kaho koNa cahe? krame krame karIne paNa A kAyAne kuza karI, tajavA mATe samAdhimaraNanA ArAghaka sarva icche che. sallekhanA eTale saMthAro karI dehatyAganI kriyAne aNasamaju upalaka buddhivALA jIvo ApaghAtanI kriyA kahe che. paNa emAM potAnA AtmAnuM hita samajI sadaguru AjJAe jo karavAmAM Ave to te anupama zuddhinuM kAraNa che. 33aaaa mahAvrata, aNuvrata, saMyama, zIla, tapa, gharma-dhyAna jyAM surthI thAye, duSkALAdika AphatathI nA gharma-niyama jo lUMTAye, tyAM surthI auSagha-AhAre A deha taNI rakSA karavI, mAnava deha ja uttama sAghana, gharmavRddhi-buddhi gharavI. 34 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) samAdhi-maraNa bhAga-1 2 1 artha - mahAvrata, aNuvrata, saMyama, zIla, tapa, gharmadhyAna jyAM sudhI A dehathI sadhAtA hoya, duSkALathI ke asAdhya rogathI paNa gharmanA niyamo lUMTAtA na hoya arthAt barAbara gharma ArAghanA thatI hoya tyAM sughI auSagha ke AhArathI A dehanI rakSA karavI. kAraNake eka mAnavadeha ja gharmanI vRddhi karavA mATe uttama sAdhana che ema buddhimAM ghAravuM. 34 anya gatimAM saMyama-sAghana uttama rIte nahi ja bane, gharma-sAghanA thatI hoya to karI levI ja ananya mane. laukika kIrti kAje kriyA kare karAve mUDhamati; Atmahita cUke te jIvo "AtamaghAtI" ke "kumati. 35 artha - anya deva, nArakI ke tiryaMcanA dehamAM uttama rIte saMyamanI sAdhanA nahi ja banI zake. mATe A manuSyadehamAM gharmanI sAdhanA thatI hoya to ananya mane te karI ja levI. laukika kIrti mATe koI kriyA kare ke karAve te mUDha mativALo che. AvA manuSyabhavamAM je potAnuM Atmahita cUke te jIvo potAnA AtmAnI ghAta kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNathI kare che. athavA te kumatine ghAraNa karanAra che. rUpA. have "bhagavatI ArAghanA'nA AghAre AgaLanI gAthAo jaNAve che - kAma, krotha, mohAdi kaSAyo kUza karavAnA mukhya kahyA, roga garIba kRza kAyA saha paNa samAdhimaraNa ayogya lahyA. kSamA khaDagathI krogha haNo, ghara laghutA, nirmaLa mAna karo, saraLa banI mAyA-maeNLa bALo, saMtoSe sau lobha haro. 36 artha:- samAdhimaraNa mATe kAma, krogha, mohAdi kaSAyone mukhya kRza karavA kahyuM che. rogI, garIba, kuza kAyAvALA hoya, paNa temanA kaSAyo kuza na hovAthI te samAdhimaraNane mATe ayogya kahyAM che. kSamArUpa khaga eTale taravArathI kroghane haNo, laghutA ghAraNa karIne mAnane nirmaLa karo, saraLa raNa karIne sarva lobhano nAza karo, to samAdhimaraNanI prApti thaze. 36aaaa. kaSAya doSa vicArI vicArI zamAvavA abhyAsa karo, agni pare paga jema na detA, tema kaSAyo pariharo. kadarUpuM mukha thAya kaSAye, rakta nayana thaI tana kaMpe, pizAca sama ceSTA pragaTAvI, rahevA de nahi sukha-saMpe. 37 artha - kaSAyanA durgaNone vicArI vicArIne zamAvavAno abhyAsa karo. jema agni upara ApaNe paga detA nathI tema kaSAyone paNa agni jevA gaNI teno tyAga karo. krodha kaSAyavaDe moTuM kadarUpuM thAya che. ane AMkho lAla thaI zarIra kaMpavA lAge che. vaLI rAkSasa samAna ceSTAo karAvI sukha zAMtithI rahevA detA nathI. 3LA tapaphaeNpa pallava bhasma karI de, zuMbhakarma-jala zoSI le, kAdava khAI bane mana-saritA, kaThoratA vyApe dile; Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 prANIghAta karAve, jUThI vacana-pravRtti prere te, AjJA pUjya puruSanI Alave, yaza-ghanane saMhAre che. 38 artha :- krodha che te taparUpa pallava eTale kUMpaLa arthAt navAM ugelAM taparUpa pAMdaDAne bhasma karI de, zubhakarmarUpI jaLane zoSI le che. krodhAdi kaSAyathI manarUpI nadI te kAdavanI khAI banI jAya che ane manamAM kaThoratA vyApe che. krodha potAnA ke parano prANa ghAta paNa karAve ane jUTha bolavAmAM preraNA Ape che. krodha satpuruSanI AjJAne bhulAve che ane potAnA yazarUpI ghanano paNa nAza kare che. / / 38 / / paraniMdA prere, guNa DhAMke, maitrI-muLa ukhADe che, vIsarAve upakAra karelA, apakAro vaLagADe che; aneka pApa karAvI vane kyAya narake nAkhe che, tethI sujJa ovo to nitye upazama-2sa ura rAkhe che. 39 artha :-- krodhAdi kaSAyo jIvane paraniMdAmAM prere che, bIjAnA guNone DhAMke che ane krodha karI maitrInA mULane UkheDI nAkhe che. karelA upakArone bhulAvI apakAra karavAmAM preraNA Ape che. A pramANe aneka pApo karAvI kaSAya bhAvo jIvane narakamAM nAkhe che. tethI suza eTale vicAravAna jIvo to nitye upazamarasa athavA kaSAyone zamAvArUpa zAMtarasane hRdayamAM rAkhe che. rUA 52 vastumAM mamatA karatAM kaSAya-kAraNa jAge che, tethI tyAga parigrahano karI, nija hitamAM jIva lAge che; 'vacana sahana nA thayuM' pavana te krodhaanala uzkere che, prativacana rUpa iMthana nAkhI sartana khaMkhere che. 40 artha :-- have kaSAya udbhavavAnA kAraNa zuM che te jaNAve che :-- = jagatanA para padArthomAM mamatA eTale mArApaNuM karavuM te kaSAya janmavAnuM kAraNa che. tethI parigrahano tyAga karIne sAdhaka potAnA AtmahitamAM lAge che. jo vacana koInuM sahana na thayuM to te vacana pavana samAna banI krodharUpI agnine uzkere che. temAM sAmA vacana bolavArUpa lAkaDA nAkhI krodhAgnine vadhArI potAnuM sartana khaMkhere che arthAt potAnuM pota batAvI Ape che ke mArA kaSAyo ghaTyA nathI. 4) sAthe samyak darzana khove, pApabIja jIva vAve che, bhava-bhramaNe kAraNa e jANI, samaju krodha zamAve che; sajjananI zikhAmaNa suNe, thayela doSa khamAve che, doSo tajavA karI pratijJA, mastaka nija namAve che. 41 artha :- kaSAyanA pravartanathI jIva samyakdarzanane paNa khoI nAkhI pApanA bIja vAve che. saMsAra bhramaNanuM kAraNa paNa kapAya che ema jANIne samaju puruSo krodhane zamAve che. te sajjana puruSonI zikhAmaNa sAMbhaLI potAnA thayelA doSone khamAve che. ane navA doSo na thavA mATe pratijJA karIne potAnuM mastaka namAvI kSamA mAge che. / / 4 / / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) samAdhi-maraNa bhAga-1 hAsya, arati, rati, zoka, jugupsA, bhaya, traNa veda, vaLI saMjJAbhaya, maithuna, AhAra, parigraha-kRza karavA gharajo prakSA. rasa, Rddhi, zAtA gArava traNa, lezyA azubha, vibhAva tajo; vadhatA tyAge kaSAya-tanane kRza karI zuddha svarUpa bho. 42 artha :- have kaSAyanA kAraNa evA nava nokaSAya vagerene dUra karavA jaNAve che H-- hAsya, arati, rati, zoka, jugupsA, bhaya, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda A nava nokaSAya, vaLI bhaya, maithuna, AhAra, parigraha e cAra saMjJAne pAtaLI pADavA mATe tamArI prajJAno upayoga karajo. pachI traNa gArava. gArava eTale garva. 2sa gArava eTale ame to be zAka sivAya khAIe nahIM vagere, Rdghi gArava eTale mArA jevI riddhi konI pAse che ane zAtA gA2va eTale mAre to nakhamAya roga nathI, mAruM mAthuM paNa koI divasa duHkhe nahIM vagere bhAvo tyAgavA yogya che. tathA lezyA cha che. kRSNa, nIla, kArpAta, pIta, padma ane zukla. temAM prathamanI traNa azubha lezyA tyAgavA yogya che. A baghA vibhAva bhAvo samAdhimaraNamAM bAghaka che. mATe tyAgabhAvane vaghArI kaSAyarUpI zarIrane prathama kRza karI zuddha sahajAtmasvarUpanI bhajanA karyA karo to samAdhimaraNanI prApti thaze. / / 42 / / viSaya-kaSAya prabaLa zatrusama durjAya paNa jIva jIte to; sulabha samAdhi-maraNa bane che, kharekharo zUravIra e to; vAsudeva vA cakravartI paNa kaSAya vaza narake jAtA, viSaya-kaSAyo jItyA tenAM yazaggata gaMdharvo gAtA. 43 artha :- viSayakaSAya e jIvanA prakRSTa baLavAna zatru samAna durjAya che. chatAM tene jIva jo jIte to samAdhimaraNa karavuM sulabha bane che. ene jItanAra kharekharo zUravIra che. vAsudeva athavA cakravartIo paNa thAyane vaza banI narake jAya che. mATe viSayakaSAya jeNe jItyA tenA yAgIto gaMdharvo eTale devalokamAM saMgIta karanAra devo paNa gAya che. / / 43 / / sAdhaka saMgha kare vaiyAvaca ke upadeza su-saMghapati, varSo nirdhAmaka vAcaka muni ke sAthaka munine madada ati; ArAdhaka suzraddhAvALA hoya gRhastha, susaMga caDhe, tyAgya, virArgI, suzruta, sudharmAM zodhI zikSA nitya grahe. 44 23 artha :- samAdhimaraNanA sAdhakanI, caturvidha saMgha je sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA kahevAya te baghA vaiyAvacca eTale sevA kare che. susaMghapati kahetA AcArya bhagavaMta sAdhakane upadeza Ape che. vaLI niryAmaka eTale sevA karanAra sAdhu ane vAcaka eTale upAdhyAya sAghaka munine samAghimaranna karavAmAM ghaNI madada Ape che. samAdhimaraNa karanAra jo zraddhAvaMta gRhastha hoya to te hamezAM satsaMgane icche che. tyAgI, vairAgI, bahuzruta ane dharmAtmAne zodhI temanI pAsethI roja zikSA grahaNa kare che. 544 sadArAdhanA samyak darzana-jJAna-ca2Na-tapa rUpa gaNI kaLikALamAM asatprasaMge virala gRhAzramamAMhi bhaNI; Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 topaNa uttama janane yoge sapuruSArtha saphala thAze, sneha, mohano pAza tajI ArAghaka zAMta sthaLe jAze. 45 artha - mahApuruSoe samyakdarzana-jJAna-caraNa - tapane sadu ArAghanA gaNI che. paNa A kaLikALamAM AraMbha parigrahanA asat prasaMgo gRhasthAzramamAM hovAthI A ArAdhanA tyAM karavI virala che. topaNa uttama puruSonA yogamAM sapuruSArtha karavAmAM Ave to saphaLa thaI zake ema che. te mATe samAdhimaraNano ArAghaka kuTuMba vagerenA mohanA pAza eTale jALane tajI daI zAMta sthaLe ArAghanA karavA mATe jaze to saphaLatA pAmaze. IT4pA zAMti-sthaLa ekAnta viSe paNa paravaza saMga-prasaMga paDe, to karI tyAga ja vAtacItano, mauna rahyuM nahi kAMI naDe; zuddha svaraeNpanuM smaraNa, zravaNa, sajjana-saMge rjIva jo karaze, to kaLikALa viSe paNa saMyama sAthI ura hitathI bharaze. 46 artha - samAdhimaraNanA ArAghakane ekAMta evA zAMti sthaLamAM paNa jo paravaza kare evA saMgaprasaMga AvI paDe to vAtacItano ja tyAga karI devo. mauna ghAraNa karavAthI te vikSepa naDaze nahIM. zuddha sahajAtmasvarUpanuM smaraNa ke jJAnIpuruSanA boghanuM zravaNa, jo jJAnIpuruSanA AzritanA saMge jIva karaze to A kaLikALamAM paNa saMyamanI ArAdhanA karIne te bhavyAtmA potAnA AtmAnuM hita karI zakaze. 46aaaa sva-paragharma poSe paramArthI upadezaka karuNA-sinha, saMyama, tyAga, vrata, zubha dhyAne ArAghaka mana joDI dIdhuMprabhAvanA to uttama kIthI; tarjI ALasa sevA sAthe, karmavaze ArAghaka varte viparIta, paNa nA rIMsa vAghe. 47. artha :- sva-para gharmane poSaNa ApanAra evA pAramArthika karuNAsiMdhu upadezaka gurue samAdhimaraNanA ArAdhakanuM mana, saMyama, tyAga, vrata ke zubhadhyAnamAM joDavAmAM madada karIne uttama prabhAvanA karI tathA ALasa tajIne sevA karI chatAM karmavazAt ArAghaka viparIta rIte varte to paNa te krothane vaza thatAM nathI. /4zA tiraskAra karI kare avajJA, bhUkha-tarasa nA sahI zake, vrata toDe ArAghaka, toye niryApaka nA pharaja cUke; thIraja rAkhI snehabhaya hRdayaMgama vacane te siMce gharmabhAvasRpa latA manohara, ArAghaka-ura le UMce. 48 artha :- samAdhimaraNano ArAghaka bhUkha tarasanuM duHkha sahana na thavAthI AcArya ke upAdhyAyanI avajJA kare, tiraskAra kare, vrata toDe to paNa niryApaka eTale saMthAro karelo hoya tene sadupadezathI draDha karanAra sAdhu, kRtaguru ke zikSAguru te potAnI pharaja cUkatA nathI. paNa dhIraja rAkhIne nehabharyA hRdayaMgama eTale hRdayasparzI vacanarUpa jaLavaDe gharmabhAvarUpa suMdara latAne poSe che, jethI ArAdhakanuM mana zAMta banIne pharIthI samAdhimaraNane sArI rIte sAthe che. II48aaaa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 2 5 (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 upadezaka karuNArasa-vacane ArAghaka-dukha dUra kare"he! AtmArthI, kAyaratA tA~. kharTI eNrarvIratA ghAra, are! sAvaghAna thA, avasara Avyo, rjIvana saphaLa karavA kAje, - gharI dInatA rudana kare paNa karma nahIM tethI lAje. 1. artha - upadezaka evA AcArya bhagavaMta dayAthI bharapUra vacana kahI samAdhimaraNa mATe tatpara thayela ArAdhakanA duHkhane dUra kare che. teo kahe che ke he AtmArthI! tuM kAyaratA tajIne kharI zUravIratAne ghAraNa kara. are! have to sAvaghAna thA. tAruM jIvana saphaLa karavAno A avasara Avyo che. tuM dInatAne ghAraNa karI rudana kare che paNa tethI kaMI karmane lAja AvavAnI nathI. |1| koI samartha nathI duHkha levA ke sukha devA vizva viSe, karma-udayane koI na roke, loka batho baLato dIse; gharma-vimukha karI kAyaratA, banne loka bagADI de, apayaza, durgati denArI A kAyaratA jhaTa choDI de. 2 artha :- A vizvamAM koI ApaNuM duHkha levA ke sukha ApavA mATe samartha nathI. potAnA karma udayane koI rokI zake ema nathI. Akho loka baLo trividha tApathI baLato jaNAya che. kAyaratA e jIvane gharmathI vimukha banAvI A loka, paraloka banne bagADI de evI che. te apayaza ane durgatine denArI che. mATe evI kAyaratAne tuM zIdhra choDI de. //rA dhIraja ghArI, klezarahita thaI, sahanazIlatA jo gharazo, to karmo jUnAM chUTI jAze, navAM nahIM saMcaya karazo. Apa upAsaka AtmagharmanA, gharmAtmA" jagajIbha kahe, zraddhAvaMta-ziromaNi, tyAgI', lokavAyakA ema lahe. 3 artha - ghIraja ghAraNa karIne, klezarahita bhAvavALA thaI sahanazIlatAne jo ghAraNa karazo to jUnA karmo baghA chUTI jaze ane navA karmono paNa saMcaya karazo nahIM. Apa to AtmagharmanA upAsaka cho, jagatajIvonA moDhe gharmAtmA kahevAo cho. tamane loko zraddhAvaMtamAM ziromaNi samAna ane tyAgI gaNe che. hA yathAzaktie saMyama, vratanI grahI pratijJA hitakArI, have zithilatA kema karo cho, apayaza, durgati denArI? gharmAtmA sau niMdAze, baga-Thaga phUpanuM dRSTAnna thazo, bhoLA oNvane daI dAkhalo zithilatAmAM dorI jazo. 4 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- yathAzaktie tame saMyamavratanI AtmahitakArI pratijJA grahaNa karI che, to have apayaza ane durgatine denArI evI zithilatAne kema Acaro cho? - tamArA kRtyathI baghA gharmAtmA jIvonI niMdA thaze. tathA tame bagalA jevA Thaga cho, evA draSTAMtarUpa banazo. bhoLA jIvone tame dAkhalArUpa banI temane paNa zithilatAmAM dorI jazo. jA jema subhaTa agresara koI, bhujA bajAvI khaDo thayo, paNa zatru sAme laDatAM jo bhaya pAmIne nAsI gayo; to nAnA nokara zuM laDaze? maraNa bhIti paNa nahIM jaze; tiraskAra sahI jagamAM rjIvavuM lajjAyukta ayukta thaze. 5 artha - jema koI agresara kahetA AgevAna subhaTa bhujA bajAvI eTale hAtha UMcA karI laDavA mATe Ubho thayo, paNa zatru sAme laDatAM jo bhaya pAmIne nAsI gayo, to nAnA nokara zuM laDI zakaze? kAyara thavAthI temanA maraNano bhaya paNa jaze nahIM; ane vaLI tiraskArane sahana karI jagatamAM jIvavuM te lajjAyukta ane ayogya banI jaze. pAA tema tyAga, vrata, saMyamanI laI mahA pratijJA saMgha viSe, dukha dekhIne DarI jatAM ke zithila thaye zuM lAbha dIse? niMdApAtra thavAze jagamAM, karma azubha nahi choDI de, karma AkarAM, lAMbI mudatanAM AvI bhAvi bagADI de. 6 artha :- tema tame tyAga vrata saMyamanI mahA pratijJA caturvidha saMgha samakSa laIne have duHkha dekhI DarI javAthI ke zithila pariNAmI thavAthI tamane zuM lAbha thaze? jagatamAM tame niMdAnA pAtra banazo. azubha karmo paNa tamane choDaze nahIM. paNa AkarAM karma lAMbI mudatanA bAMthI tame tamAruM bhAvi eTale bhaviSya paNa bagADI dezo. IfkA tame mAnatA : "bhakta huM prabhuno, AjJA prabhunI pALuM chuM; vrata, zIla, saMyama prabhu-prItyarthe gharI, boghe mana vALuM chuM; anaMta bhavamAM durlabha zraddhA, jJAna, caraNa te pragaTAvyAM, mithyA darzana-jJAna, avirati gurukRpAe aTakAvyAM." 7. artha - tame ema mAno cho ke huM prabhuno bhakta chuM. prabhunI AjJA pALuM chuM. vrata, zIla, saMyamane prabhu pratye prema pragaTe te arthe ghAraNa karIne, prabhunA boghamAM manane vALuM chuM. tathA anaMtabhavomAM durlabha evI zraddhA, jJAna, cAritra te meM pragaTAvyA che. ane gurukRpAe mithyAdarzana, jJAna tathA aviratine aTakAvI huM cAritra gharmane pAmyo chuM evI tamArI mAnyatA mithyA Tharaze. ||LA evo nirNaya chatAM have kaMI vyAdhi-vedanA AvI ke pariSaha-kALe bhaya pAmo to kAyaratA haMphAvI de. dukhano Dara nA ghaTe ATalo, bahu to deha tajAvI de, deha jarUra javAno che A, Atmahite taka AvI che. 8 artha :- evo nirNaya tame karelo chatAM have zarIramAM vyAdhi vedanA AvavAthI AvA pariSahakALe Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 2 7 tame bhaya pAmo to e kAyaratA AtmaguNone haMphAvI eTale hacamacAvI deze. duHkhano Dara tamane ATalo ghaTato nathI. bahu to A duHkha deha choDAvI deze. A deha to badhAno jarUra javAno che. paNa AtmAnuM hita karavAnI A amUlya taka tamArA mATe AvI che te have javA dezo nahIM. vA vItarAga gurue upadezyAM vrata, tapa, saMyama ArAdho, karI ArAdhana viSe acaLa mana, maraNa thaye nijati sAdho; saMpatti traNa lokanI saghaLI nAzavaMta, tRNasama, paranI; anaMta sukha denArI A to avinAzI, varNI nija gharanI. 9 artha :-- vItarAga guru bhagavaMte upadezelA A vrata, tapa, saMyamanI ArAdhanA karo. temAM manane acaLa sthira karo ane samAdhimaraNa karI tamArA AtmAnuM hita sArtho. traNe lokanI bhautika saMpatti tA baghI nAzavaMta, tRNa sama ane AtmAthI badhI para che. jyAre vrata, tapa, saMyamanI saMpatti te anaMta sukha denArI, avinAzI ane vaLI potAnA gharanI che; mATe sarvakALa sthira rahe evI che. / / 9 / / samyagdaSTi vratavALA gRhI, muni, vAcaka, AcArya mahA, nirbhayatA gharI dhairyasahita cahe maravAno lAbha, ahA! tame ca niraMtara karI bhAvanA, have samAdhimaraNa varo, manavAMchita A utsava Avyo, samatA gharI, AnaMda karo. 10 artha :- aho! mahAna evA avirata samyakdgaSTi, vratavALA dezavratI zrAvaka, sarva virati muni, vAcaka eTale upAdhyAya ane AcArya bhagavaMta sarva nirbhayatAne dhAraNa karI dhairyasahita samAmiraNa karavAnA ja lAbhane icche che. tame paNa niraMtara e ja bhAvanAne bhAvI che, to have samAdhimaraNane prasanna citte prApta karo. A tamArA manavAMchitane pUrNa karavAno utsava Avyo che. mATe samatA ghArI samAdhimaraNane pAmI AtmasvarUpamAM sadA AnaMda karo. / / 10 / / vadhe vedanA te upakAraka, samajuM janane zoka nahIM, moha deha parathI chUTe to ghaNI nirjarA thatI, kahI. viSayabhoga aNagamatA lAge, udAsInatA sahaja rahe, 52-dravyonI mamatA maTaze, mRtyumaya nahi jIva lahe. 11 artha :-- samaju puruSo vedanA vadhe tene upakAraka mAnIne zoka karatA nathI. vyAdhi vedanAnA kAraNe deha uparathI moha chUTe to ghaNI nirjarA thAya ema mahApuruSoe kahyuM che. pAMca indriyonA viSayabhoga te samaye aNagamatA lAge che ane sahaje bIjA padArtho upara udAsInatA eTale vairAgyabhAva rahe che. evA samaye para dravyonI mamatA murchA maTI jaI mRtyuno bhaya paNa jIvane raheto nathI. kAraNake jIvIta rahe to paNa vedanAnA duHkha jIve bhogavavA paDe che. ||11|| kAyara thaI himmata nA hAro, Daryo na karma-udaya TaLaze; avasara A thIraja gharavAno zUravIra thAtAM jaya maLaze, rudana karI taraphaDazo topaNa krUra karma nahi dayA thare, Ardra dhyAna karrI durgati kAje karma kramANI koNa kare? 12 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha :- have kAyara thaI hiMmmatane hAro nathI. kemake karavAthI kaMI karmaudaya TaLaze nahIM. A dhIraja gharavAno avasara che. zuravIra thAo tethI samAghimaranna thaI vijaya prApta thaze. rudana karI tame taraphaDazo to paNa krUra evA karmo tamArA para dayA karaze nahIM. to ArtadhyAna karI durgatine Ape evA karmonI kamANI koNa samaju jana kare ? / / 12 / / 28 kSatriya kuLanA saccA baccA sAme moDhe zastra sahe, zatrune nahi pUTha batAve, kesariyAM karI maNa cahe; tema vIra vItarAga zaraNa laI azubha karma-prahAra sahe, de-tyAga kare paNa dInatA ke kAyaratA kema caDhe?13 artha :kSatriyakuLanA saccA baccA eTale kharA putro to laDAImAM sAme jaI zastranA prahAro sahana kare. te zatrune kadI pUTha batAvI bhAgI jAya nahIM. bhale kesariyAM karI maraNane zaraNa thavuM paDe to thAya paNa pAchIpAnI kare nahIM. tema zuravIra evo AtmArthI paNa vItarAga bhagavaMtanuM zaraNa laI azubha karmonA prahArane samabhAve sahana kare che. te dehatyAga kare paNa dInatA ke kAyaratAne kadI icche nahIM. / / 13 / / koI mahAmunine duSToe iMdhana khaDakIne bAhyA, vacana-agocara sahI vedanA deha daMDa munie TALyA pUrva karmanuM devuM jhAjhuM turta patAvyuM dhairya dharI, UbhA UbhA te baLI gayA nija svarUpa akhaMDita sAghya karI. 14 artha :- koI sudarzana zeTha jevA mahAmuni mahAtmAone duSToe lAkaDA khaDakIne bALI nAkhyA. vacanathI kahI zakAya nahIM evI ghora vedanAne sahana karI munie karmonA phaLamAM paDatA dezanA daMDane samatAe bhogavI TALI dIdhA. pUrvakarmonuM ghaNuM devu hatuM. te dhairya ghAraNa karIne gajasukumAra jevAe turta patAvI dIdhuM. UbhA UbhA baLI jaI potAnA zuddha AtmasvarUpane akhaMDapaNe sAdhya karI kevaLajJAna pragaTAvI lIdhuM. / / 14 / / AtmajJAna ne parama zaraNano koNa prabhAva kahI zakaze? dehAdithI bhinna anubhava AtmAno e ajaba dIse. akaMpapaNuM anubhavI munivaranuM nirbhayatA uramAM bharaze, bhavadukha-dAvAnaLathI baLatA pAmarane paNa uddhaze. 15 artha :-- sudarzana zeTha ane gajasukumAra jevA munivaroe je asahya pariSaho sahana karyA tenuM kAraNa AtmajJAna ane parama zaraNabhAva che. teno prabhAva vANIthI koNa kahI zakaze? dehAdithI bhinna AtmAno anubhava e ja ajaba gajaba che. jenA baLe AvA pariSako sahna karI zakAya che. e AtmaanubhavI evA munivaronuM akaMpaNuM vicArIne je bhavya nirbhayatAne hRdayamAM dhAraNa karaze te saMsAra duHkha dAvAnalathI baLatA evA pAmara jIvo paNa uddhArane pAmI jaze. / / 15 / / parama dharmanuM zaraNa grahIne sarva vedanA have so, karma-kasoTI kase zarIrane, zAtA-draSTA tame raho. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIzala zruti aA thI sukalI kAranI vItI karI thA mAtA A badhuM - joI rahI che ja zANI potAnA pati je muni banela che tene lAvAra bahAra kaDhAve che sukIzala kumAra dikSita pitA pAsa jaI rIkSA lIdhI kIrtidhara munie vAghaNane, upradeza, AMpI uddhAra karyo motI vAvaNI pItInI putrInI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 nathI anaMta bhavomAM Avyo avasara Avo hitakArI, jItI javA AvyA cho bAjI, have nahIM jAo hArI. 16 artha :-- paramadharma jemAM pragaTa che evA zuddha AtmAnuM zaraNa grahaNa karIne sarva vedanAne have saina karo. karmarUpI kasoTI zarIrane kase che paNa tame tenA mAtra jJAtA draSTA raho arthAt ArtadhyAnano tyAga karo. bhUtakALanA anaMtabhavomAM Avo AtmAne hitakArI avasara Avyo nathI. tame dehAdhyAsa choDavAnI bAjIne jItI javA AvyA cho to have ArtadhyAna karI bAjIne hArI jAo nahIM. / / 16 / / AkhA bhavamAM bhaNI bhaNIne jJAna upArjana je kIdhuM, zraddhA ujvaLa karI sadA je, tapa tyAgAdi vrata lIdhuM; te sau A avasarane kAje savartana saMcita karyuM, zithila thatAM jo bhraSTa thayA to pUrvapravartana kapaTa karyuM. 17 artha :-- AkhA bhavamAM bhaNI bhaNIne tame je jJAna upArjana karyuM, ke hamezAM zraddhAne ujjvala karavAno prayatna karI tapa tyAgAdi vrata lIghA, te sarva A samAdhimaraNanA avasarane mATe. tenA mATe tame puruSArtha karIne Aja sudhI sartanano saMcaya karyo che, to have jo zithila thaIne bhraSTa thayA to pUrve kareluM tamAruM badhuM pravartana kapaTa karaze. / / 17 / / samatA, dhIraja tajavAthI nahi vyAdhi, vedanA maraNa TaLe, AtmAne ajJAna bhAvathI durgati du:kho mAtra maLe. bhUMlI bhayAnaka vanamAM bhamatAM, ke duSkALa kaDaka paDatAM pakSApAte, marakI, plege, vA gaDaAmaDhe tana saDatAM. 18 29 artha :- AtmAne uddhAraka evI samatA ke dhIrajano tyAga karavAthI tamArI vyAdhi, vedanA ke maraNa TaLI jaze nahIM. paNa AvA ajJAna bhAva karavAthI AtmAne mAtra durgatinA duHkho bhogavavA paDaze. mArgamAM bhUlI bhayaMkara vanamAM bhamatA chatAM ke kaDaka duSkALa AvI paDe, ke pakSAghAta arthAt lakavo thaI Ave, ke marakI, pleganA roga phATI nIkaLe athavA gaDagumaDe zarIra AkhuM saDavA mAMDe to paNa uttama ArAdhaka hoya te lIdhelA niyamane toDI gharmano tyAga kare nahIM. / / 18 / / uttama kuLamAM janmelA jana niMdha na koI kArya kare; madirA, mAMsa, abhakSya phaLo, kaMdAdika khAI na jIvana ghare. hiMsAdika kukarma kare nA, maraNa to svIkAra kare, paNa lIdhelA niyama na toDe, samyak zraddhA, jJAna ghare. 19 artha :- uttamakuLamAM janmelA bhavyo game tevI Apatti AvI paDe to paNa nIMdanIya evuM koI = kArya kare nahIM. dArU, mAMsa, abhakSya phaLo ke jamIkaMdAdi khAIne jIvana rAkhavA icche nahIM. hiMsAdika koI kArya kare nahIM. maraNano svIkAra kare paNa lIdhelA niyamane toDe nahIM. satpuruSe kahelA vacano upara samyak zraddhA rAkhI temanA ja bodhelA samyajJAnanuM anusaraNa kare. / / 19 / / tenuM ja jIvana saphaLa samajavuM; vrata, tapa, dharma saphaLa tenA; jagamAM te ja prazaMsAlAyaka svarga-sukhe paNa dharma taje nA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAnava thaI uttama pada pAme, meruM sama pariSaha-kALe; samudra sama gaMbhIra rahIne, bhavanAM bIja badhAM bALe. 20 artha - evA uttama jIvonuM ja jIvana saphaLa samajavuM. vrata, tapa, gharma paNa tenA saphaLa che. jagatamAM te ja prazaMsavAlAyaka che ke je svarganA sukhamAM paNa gharmane choDatA nathI. evA jIvo svargathI cyavI mAnava thaI uttamapada pAme ane pariSaha kALe paNa meru samAna sthira rahI zake ane samudra jevA gaMbhIra rahI saMsAranA bIja je rAgadveSa che tene bALIne bhasma karI zake. 20aaaa ghora vedanA ghaNI Ave paNa AkuLa vyAkuLa nA thAo, deha bhinna nija jJAyaka bhAve akhaMDa anubhavamAM jAo. pUrva puruMSonI tallInatA evA TANe acaLa rahI, tenI saMskRti karatA uramAM ghIraja-ghArA rahe vahI- 21 artha - potAnI je pUrve bAMdhelI ghora vedanA ghaNI Ave to paNa AkuLa vyAkuLa thAo nahIM. paNa potAnA AtmAne dehathI bhinna bhAvI jJAyakabhAve eTale mAtra jJAtA draSTA rahI potAnA akhaMDa Atma anubhavamAM javAno puruSArtha karo. ghora vedanAnA samaye pUrve thaI gayelA mahApuruSonI AtmAmAM tallInatA kevI acaLa rahI hatI tenI sArI rIte smRti karatAM ApaNA hRdayamAM paNa ghIrajanI ghArA pragaTapaNe vahetI rahe che. ra1AA muni sukozala dhyAne UbhA mAtA vAghaNa tyAM AvI, paMjo mArI; pakaDI, phADI khAya aMga saghaLAM cAvI; duSTa-dADhamAM cavAya paNa uttama AtmArtha nahIM tajatA, ArAghakatA acaLa karI te samyak ratnatrayI sajatA. 22 artha :- zrI sukozalamuni dhyAnamAM UbhA che. temanI A bhavanI ja mAtA je vAghaNa banelI te tyAM AvI. munine paMjo mArI, pakaDI, phADI temanA saghaLA aMga cAvI cAvIne khAvA lAgI. duSTa evI vAghaNanA dADhamAM cavAtAM chatAM uttama AtmArthano lakSa bhUlatA nathI. muninI ArAghakatA tyAM paNa acaLa rahI. teve samaye paNa samyakdarzanajJAnacAritrarUpa ratnatrayanI ArAghanA ja teo karatA hatA. sukozala muninuM draSTAMta - sAketapura nagaramAM rAjA kIrtighara, rANI sahadevI ane temano A putra sukozala hato. kIrtidhara rAjAe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ekavAra gocarI mATe nagaramAM AvatA hatA tyAre rANI sahadevIe temane joI mANasa mokalI nagara bahAra kaDhAvyA. kAraNa temano upadeza sAMbhaLI kadAca mAro putra paNa temanI sAthe dIkSA laI cAlyo jAya. rAjAne nagara bahAra kaDhAvatA ghAmAtAe joI lIdhuM. tethI tenI AMkhamAM AMsu joI sukozalakumAre kAraNa pUchyuM. teNe rAjAne nagara bahAra kaDhAvyAnI vAta kahI. te sAMbhaLI sukozalakumArane paNa vairAgya AvI gayo ane pitA pAse jaI dIkSA laI lIdhI. tethI mAtA putranA viyoge ArtadhyAna karI maraNa pAmIne vAghaNa thaI. jaMgalamAM sukozala muninA aMgane cAvatA putranI dADha sonAnI joI jAtismaraNa jJAna thayuM ke o ho! A to mAro putra hato. te vakhate pAse ja rahelA kIrtighara munie vAghaNane bodha Apyo. tethI teNIe pazcAttApa vaDe AtmaniMdA karI. pachI vrata grahaNa karI anazana laIne AThamA devaloke gaI. ane kIrtidhara muni tathA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - avanti sukumAla ))))) ? che.) - avani sukumAlane jAtismaraNajJAna svAdhyAya karatA suhastisUri OOO OOOOO 0000 koIne jANa na thAya tema rAtre nIce utaratAM avanti sukumAla * * * munino upadeza sAMbhaLI dIkSA levAno bhAva ja pUrvabhavamAM bhAbhIne lAta mArI - guru pAse dIkSA laI karela vihAra * bhAbhIe ziyANI thaI veranI badalo lIgho ** Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) samAdhi-maraNa bhAga-2 3 1 sukozala muni beya kevaLajJAna pAmI mokSe padhAryA. rarA navadIkSita sukamAla munine khAya ziyALa baccA sAthe, paga pUro karI, peTa phADatAM thAya maraNa trIjI rAte. rAI khuMce tevA komaLa nara ghora vedanA sahe, aho! to tamane zuM bhUkha-ttarasanuM duHkha asahya jaNAya, kaho!23 artha - AkhI avanti eTale ujjainamAM sukumALa evA sukamAle dIkSA lIdhI. ekavAra A navadIkSita muni jaMgalamAM kAusagga dhyAnamAM UbhA hatA. tyAM eka ziyALa tenA baccA sAthe AvI temane khAvA lAgyuM. paga pUro karI peTa phADatA trIjI rAte temanuM maraNa thayuM. rAI khUMce tevA komaLa te nara hatA chatAM ghora vedanAne sahana karI. to aho! tamane A bhUkha tarasanuM duHkha paNa asahya jaNAya che? AnA karatAM temane keTaluM duHkha haze chatAM samatAe sahana karI uttama gatine pAmyA. avanti suphamAlanuM draSTAMta - ujjayanI nagarImAM bhadrA zeThANIno putra avanti sukamAla hato. batrIsa kanyAo paraNyo hato. ekavAra Arya suhastisUrino svAdhyAya sAMbhaLI potAne jAtismaraNa jJAna uparyuM. pUrvabhavamAM nalinI gulma vimAnamAMthI huM ahIM Avyo chuM. te jANatAM ahInAM bhoga, devatAI bhoga AgaLa tuccha jaNAyA. tethI muni pAse jaI dIkSA laI anazana karI kAussaga dhyAnamAM UbhA rahyA. tyAM pUrvabhavamAM apamAnita karela bhAbhIno jIva ziyALaNI thayela, te potAnA baccA sAthe tyAM AvI temano paga khAI peTa phADatAM trIjI rAte samAdhimaraNa sAthI pAchA nalinI gulma vimAnamAM jaI utpanna thayA. samatAbhAve duHkha sahana karavAthI kamoMnI baLavAna nirjarA thaI. rahA pUrvabhavamAM avanti sukumALanA moTA bhAIe dIkSA lIghelI. temane pAchA ghare lAvavA mATe bhAbhI vAraMvAra diyarane kahyA kare. diyare kahyuM ke dikSita munine pAchA ghare AvavA mATe kema kahevAya? chatAM vAraMvAra ghare lAvavAnI vAta bhAbhI kahetA, ekavAra gusso AvavAthI bhAbhIne lAta mArI. tyAre bhAbhIe paNa evo bhAva karyo ke hamaNAM to huM abaLA chuM paNa AvatA bhavamAM enA pagane khAnArI thAuM. tethI marIne ziyALaNI thaI. paravaza cAra gatimAM veThyAM duHkha, have khuzIthI sahavAM, maravAnI ya na icchA karavI, bhaya tarjI saltaraNAM grahavAM. svajana-mitranI smRti tajo; nahi bhoga nidAna kadI karazo e aticAro rahita samAdhi-maraNa karo to bhava tarazo." 24 artha - cAre gatimAM ApaNA AtmAe paravazapaNe anaMta duHkho veThyA chatAM have je duHkha Ave tene svecchAe khuzIthI sahana karavA joIe. duHkha dekhI maravAnI paNa icchA karavI nahIM. paNa maraNano bhaya tyAgI salharaNAM grahavA arthAt sadevagurutharmanuM zaraNa aMgIkAra karavuM. sajjana eTale potAnA kuTuMbIo ke mitranI smRtino paNa tyAga karavo ane bhoga nidAna eTale bhogane arthe koI paNa prakAranuM niyANuM karavuM nahIM. ema aticArarahita zuddhabhAvathI samAdhimaraNa karazo to tame bhavasAgarane jarUra tarI jazo. rajA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 have jo samAdhimaraNa karavuM hoya to anAdikALathI jIvane mUMjhavatA karmono nAza karavo joIe. te kamane jJAnI puruSanI AjJA ArAdhIne vidAraNa karavAnI rItio AgaLanA "vaitAlIya adhyayana' nAmanA pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che. vaitAlIya eTale vidAraka.... karmone vidAraNa karavAnuM adhyayana. prAkRta bhASAmAM ene "vaiyAlIya' kahe che. A adhyayana sUyagaDAMgasUtramAM Avela che. e viSe "zrImad rAjacaMdra' patrAMka 207mAM jaNAve che ke - jemAM pRthyAdikano vistArathI vicAra karyo che AvAM vacano karatAM 'vaitAlIya" adhyayana jevAM vacano vairAgyanI vRddhi kare che; ane bIjAM matabhedavALAM prANIne paNa temAM aruci thatI nathI." (54) vaitAlIya adhyayanA (vaitAlIya chaMda) ('prabhutA prabhu, tArI tuM gharI, mujaro laI muja roga le harI'--ene maLato rAga) prAstAvika A viSaya saMbaMghI bhUmikArUpe prathama TUMko ullekha karavo te prAstAvika kahevAya che. AdIzvaranI kane gayA aThThANuM tanujo ya AzathIH kahe pitA tema vartavuM; tyAM bhaDakAvyA duHkhapAzathI. 1 artha :- AdIzvara bhagavAna pAse temanA aThThANuM tanujo eTale putroe rAjyanI AzAthI jaI bhagavAnane phariyAda karI ke bhagavan! bharata amArI pAse potAnI AjJAnuM pAlana karAvavA icche che to amAre zuM karavuM? Apa pitAzrI kaho tema amAre vartavuM che. tyAM to bhagavAne putronA hitArthe evo upadeza Apyo ke A rAjyanA bhogo bhogavavAthI manuSyanI icchA kadI tRpta thatI nathI. ane A saMsAra to duHkhanA pAza eTale jALa samAna bhayaMkara che. mATe eno pAza avazya toDavA jevo che. ||1 je bogha dagho kRpA karI te suyo jyAM hitano gaNI; tyAgI saMsAra-saMga te muni banI rahyA; ghanya lAgaNI!2 artha - bhagavAne kRpA karIne putrone saMsAranI asAratA, anityatA, azaraNatA, viSaya bhoganA kaDavA phaLa, asthira AyuSya ane yauvananI kSaNabhaMguratAno bogha Apyo. te aThThANuM putroe potAnA AtmAnA hitarUpa jANI aMgIkAra karyo. bhagavAnanI AjJA pAlana karavAmAM ja potAnuM kalyANa che ema jANI saMsAranA sarva prakAranA saMgane tyAgI daI aThThANuMeya putro muni banI gayA. AvI uttama AtmakalyANanI dAjha jAgRta thavAthI temanI lAgaNIne ghanya che. //rA uttama tevA suboghano anuvAda karuM muMja kAja je, je hRdaye ropI poSaze tene deze sukha-sAja te. 3 artha - bhagavAne Apela AvA uttama samyaboghano mArA AtmAne hitane arthe anuvAda karuM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 3 che; ema pU.zrI brahmacArIjI kahe che. je bhavyAtmA AvA uttama boghane potAnA hRdayamAM ropIne eTale sthApIne tene poSaNa Apaze; tene te bogha mokSasukhanA sAja eTale sAghana samA samyakdarzanane prApta karAvaze. sA. vairAgya rase ja pUrNa te saMsAratamULa khodaze, bhavya ghaNA suNI suNI te grahI muktimArga pramodaze. 4 artha - bhagavAnano A bogha vairAgyarasathI bharapUra che. e saMsArarUpI vRkSanA jaDamULane khodI nAkhaze. ghaNA bhavya jIvo A boghane sAMbhaLI sAMbhaLIne, uttama muktimArgane grahaNa karI, pramodaze eTale AtmAnA prakRSTa AnaMdane pAmaze, arthAt AtmAnI zAzvata sukhazAMtine pAmaze. I4o. prathama khaMDa UTho UTho na UMghazo, durlabha bIje janma jAgRti; vItI rajanI na Avaze, nahi sulabha oNvana punarAvRti. 5 artha :- vairAgyathI saMyukta hRdayavALA aThThANuM putrone bhagavAna RSabhadeva saMbodhIne upadeze che ke he bhavyo! tame UTho! UTho, mohanidrAmAM have UMghazo nahIM. jAgRta thAo kemake bIjA janmamAM AtmajAgRti prApta thavI ghaNI durlabha che. vItI gayelI rAtrio pAchI Avaze nahIM. temaja manuSya janmanI punarAvRtti eTale pharI te maLavo sulabha nathI. manuSyabhava to daza draSTAMte durlabha che. ApaNA bAla-vRddha-garbha kALamAM maratA mAnava Ama dekhatAM, jAya jhaDapI bAja tetaro, tema ja AyuSyo ya tUTatAM. 6 artha - bALaka, vRddha ke garbhakALamAM paNa manuSyo maraNa pAme che. jema bAja pakSI tetarane jhaDapI mArI nAkhe che. tema AyuSya tUTatAM manuSyanuM maraNa thaI jAya che. "koI garbha viSe mare, mare janmatA koI, bALapaNamAM paNa mare, yuvAna maratA joI; niyama nahIM varSo taNo, maraNa acAnaka thAya, eka niyama nakkI kharo, janme te marI jAya." mAtapitA-sneha-luntha je marI nahIM sulabha suMgati vare; bhaya evo ura ghArIne, AraMbha tajI, suMvrato ghare. 7 artha - mAtApitA AdinA snehamAM lubdha banI je maraNa pAme tene mATe sadgati sulabha nathI. mATe mRtyu ane mohano bhaya hRdayamAM rAkhI, hiMsAmaya AraMbhano tyAga karI mumukSue samyak prakAre guru AjJAe vrata ghAraNa karavA joIe. AzA nahIM to karmo ja jIvane narakAdi sthAne laI jaze, karela kama na choDaze, tyAM tyAM pIDA jIva pAmaze. 8 artha :- nahIM to potAnA ja karelA karmo jIvane naraka nigodAdi gatiomAM laI jaze. karelA karmonA phaLa bhogavyA vinA jIvano chUTakAro nathI. te te sthAnomAM jIva ghaNI pIDAne pAmaze. TA devo, gaMgharva, rAkSaso, asuro, bhUcara, nAga, nRpati, brAhmaNa nara zeTha paMkhI sau, taje deha dukhiyA thaI ati. 9 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - devo, gaMdharvo, rAkSaso, asuro, bhUmicaro, sarpo vagere tiryaMco, rAjA, brAhmaNa, manuSya, zeTha, pakSIo vagere sau potapotAnA dehane aMtakALe mamatvabhAvanA kAraNe ati duHkhI thaIne taje che. lo svajana, bhoga, aMtakALamAM, mohI janane de na Azaro, DIMTathI tADiyuM khare, tema ja AyuM tUTatAM maro. 10 artha :- svajana saMbaMdhIo ke viSayabhoga, temAM moha karanAra Asakta janone aMtakALe Azaro Ape nahIM. jema DITAthI tADaphaLa tUTIne nIce kharI paDe tema AyuSya tUTatA marI jazo. 10nA. mRtaghara gharmiSTha brAhmaNo, bhikSuka mAyA-mUDha jo rahe, karmaphaLo tIvra pIDaze narakAdimAM duHkha hA! lahe. 11 artha - bahuzruta eTale zAstrajJa ho ke gharmAtmA ho, brAhmaNa ho ke bhikSuka eTale muni ho, paNa mAyAvaDe karIne asadu anuSThAnathI mUrNita haze to potAnA ja karelA kamoMnA phaLo tene tIvra pIDA Apaze. te narakAdi gatiomAM hA! anaMta duHkhane pAmaze. ./11 jo tatpara thAya tyAgavA ajJAne tarI nA zake, kahe : "dhruva mArga upAya A ja che," ArapAra to tuM ya kyAM lahe? 12 artha:- koI ajJAnI A saMsArane tyAgavA tatpara thAya, paNa ajJAnane kAraNe te saMsAra samudra tarI zake nahIM. te ajJAnI svacchede ema kahe ke mukti meLavavAno dhruvamArga A ja che, to tuM paNa tevA ajJAnIno Azraya karI mokSamArga kevI rIte jANI zakIza? nagna kRza zarIravaMta jo mAsa mAsa upavAsa Adare, topaNa mAyAdi jo ure garbha anaMtA bhAvimAM ghare. 13 artha - tevA daMbhI mAyAvI jIvo bhale zarIrathI nagna ke kRza thaIne vicare athavA mahinA mahinAnA upavAsa kare to paNa hRdayamAM mAyA mohAdi kaSAyabhAvo haze to bhaviSyamAM anaMtA garbhane ghAraNa karaze. II13nA tethI pApothI thobhajo mAnava Ayu bahuM ja TUMkaDuM, kAmI mohe kaLI rahyA aviratine duHkha TUkaDuM. 14 artha - tethI mAyA modAdi pApothI thobhajo. kemake manuSyanuM AyuSya bahu TUMku che. kAmI puruSo ahIM mohamAM kaLI rahyA che. ane avirati eTale jene vrata nathI paNa indriyone vaza che tevA jIvone Dagale ne pagale duHkha UbhuM ja che. 14 yane vicaro ya saMyame dustara paMtha aNu-jIMve bharyo, samyak vIre kahela te zikSA suMNI vartavuM karo. 15 artha - mATe saMyama ghAraNa karIne IryAsamitipUrvaka yatnAthI vihAra karo. kemake sUkSma prANIothI yukta mArga upayoga rAkhyA vinA pAra karavo durUra che. A savaLI zikhAmaNa vIra prabhue kahela che. te sAMbhaLIne te pramANe vartana karo. I1po Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 5 UDyA je vIra saMyamI, mAyA kroghAdikane pIse; ahiMsaka baghA jIMvo taNA pApavirata upazAMta te dIse. 16 artha :- je vIra puruSo saMyama pALavAne taiyAra thayA te krogha mAna mAyA lobhAdine naSTa kare che. te sUkSma ke sthUla prANIonI hiMsA karatA nathI. teo pApathI virakta che. tathA krodhAdi temanA upazAMta thavAthI teo zAMta dekhAya che. 16aaaa. vicAre ApadA viSe, "huM ekalo jage na duHkhiyo, sau saMsAre pIDita che; sama saMyame ja vIra sukhiyo. 17 artha - te saMyamI puruSo ApattikALe vicAre che ke huM ekalo ja A jagatamAM zIta ke uSNa pariSahothI duHkhI nathI. A saMsAramAM to sau prANIo duHkhI ja che. paNa je vIra puruSoe samabhAvarUpa saMyamane dhAraNa karyo che te ja sadA sukhI che. tathA temane karma nirjarAno lAbha prApta thAya che. I/17nA. lIpelI bhIMta UkhaDye kRza dIse tema upavAsathI, deha kasI dayAthI vartavuM sarvajJa kathita upadezathI. 18 artha :- lIMpelI bhIMta uparathI choDA ukhace te bhIMta pAtaLI ke azobhanIya dekhAya, tema upavAsa AdithI kAyA azobhanIya ke kuza jaNAya to paNa kAyAne kasI ahiMsAne ja ghAraNa karI vartavuM. ema sarvajJa kathita AtmahitakArI upadeza che. 18aaaa khaMkhere ghULa paMkhIo tema karmaja bhavya kherave, tapa AcarI karma kADhavA tapasvI sAdhu vIrya phorave. 19 artha - pakSIo jema potA para paDela dhULane khaMkhere che tema saMyamI paNa karajane khaMkhere che. tapasvI ke sAdhupuruSo karmone nAza karavA mATe icchAone rokavArUpa tapa AcarI potAnuM vIrya eTale potAnA baLane phorave che. 19aaaa kuTuMbI bALa-vRddha sau AhArArthe AvatAM muni, vinave lalacArvI sAdhune, to ya tapasva vaLe na te bhaNI. 20 artha:- AhAra arthe Avela munine potAnA kuTuMbanA bALa ke vRddha sau te sAdhupuruSane lalacAvavA mATe vinaMtI karatA thAkI jAya to paNa vastu tattvane jANanArA te muni temanA bhaNI vaLe nahIM. 20aaaa karuNa vilApo kare baghAM, vaMzavRddhi karavA ya vInave; UThelo bhavya bhikSu che, na Dage, saMyama custa sAcave. 21 artha - kuTuMbIo baghA rudana karI karuNa vilApo kare ane vaMzavRddhi karavA vinaMtI kare to paNa saMyamane ArAghavA UThela te bhavya sAdhu kadI Dage nahIM, paNa saMyamanuM ja custa rIte pAlana kare. sArA kAma-lAlacothI kheMcIne ke ghera laI jAya bAMghIne, icche tevuM na jIvavA, koNa DagAvI, ghera rAkhI le? 22 artha - viSayabhoga mATe lalacAvIne ke bAMdhIne te sAdhune ghera laI jAya to paNa je sAdhupuruSa asaMyamI jIvana jIvavA ja na icche tene koNa DagAvIne gharamAM rAkhI zake? 22aaaa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vaLI zIkhaveH "snehIM ApaNe, mAta, pitA, strI, putra poSavAM, samajuM che, tuM ja joI le - be loka bagADIza tyAgatAM." 23 artha - vaLI kuTuMbIo zIkhave ke ApaNe badhA paraspara snehI chIe. mAtA, pitA, strI, putrane poSavA e to tAro gharma che. dIkSA laIne amArA pAlanano tyAga karavAthI tamAro paraloka bagaDaze ane A lokamAM paNa saMyama levAthI tame sukhI nathI. tame samaju cho mATe vicAro. nahIM to amane tyAgatA tamArA beya loka bagaDaze. rA. svajanamoha-kAdave paDI, koI asaMyamamAM phasAya to te rAgInA ja saMgathI, vaLI vaLI pApe dhRSTa thAya, jo. 24 artha:- uparokta vacano sAMbhaLI koI sAdhu svajana moharUpa kAdavamAM paDI asaMyamamAM phasAya to te rAgI kuTuMbIonA saMgathI vAraMvAra pApa karatAM paNa zaramAto nathI ane pApathI bhAre thato jAya che. pAro paMDita bana, bhavya, jo jarA, aTakI pApathI upazAMta thA, mahAmArga vIra pAmatA, siddhiprada ne ziva-paMtha A. 25 artha :- mATe he bhavyAtmA! tuM paMDita banI pApa karmanA pariNAmano jarA vicAra karI, te pApothI aTaka ane aMtaraMga kaSAyone zamAva. je vIra puruSo che te ja A AtmasiddhidAyaka mokSamArgane pAme che ema jANa. rapA mana vAcA deha rokane, karma vidAraNa paMtha pAmI A, zrI, sagAM, AraMbha choDIne Acara saMyama, mokSakAma thA. 26 artha - he bhavya! have tuM mana vacana kAyAne azubhabhAvomAM jatA rokI, A vaitAlIya mArga kahetA karma vidAraNa karavAnA eTale kamane naSTa karavAnA mArgane pAmyo chuM. mATe have tuM A zrI kahetAM lakSmI tathA sagAMsaMbaMdhI ane AraMbha parigrahane choDI indriyone vaza karavA arthe saMyamane ja Acara ane mokSano sAco icchuka thA. 26 dvitIya khaMDa "kAMcaLa sama karma tyAgavAM" ema gaNI muni garva sau hare, nija gotrAdika nA stave, paraniMdA paNa sAghu nA kare. 1 artha - sarpa jema kAMcaLIno tyAga kare che tema munie paNa sarva karmone tyAgatA; ema bhagavAnano upadeza jANI jAti kulAdi ATha madano tyAga kare che. potAnA gotra, kula AdinI prazaMsA karatA nathI. temaja paraniMdA paNa sAdhupuruSo karatA nathI. ||1|| paranI avajJA karI bahuM bhame bhavATavImAM ghaNA jaNa, paraniMdA pApakArI che garNa garva kare kema mAhaNa? 2 artha :- bIjAnI avajJA eTale tiraskAra karIne A saMsArarUpI jaMgalamAM ghaNA jIvo bhaTake che. paranI niMdA karavI e mahApApakArI che ema jANIne mAhaNa eTale koIne paNa haNavAnI je manAI kare che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 3 7 evA AtmajJAnI munio zAstra ke tapa vagereno mada kema kare? arthAt na ja kare. "paraniMdA e sabaLa pApa mAnavuM." -zrImad rAjacaMdra (rA. cakravartI hoya koI jo, dAsa-dAsa je saMyamI thayo, tene namatAM na lAjato; saMyamI thaye garva sau gayo. 3 artha - koI cakravartIe dIkSA lIdhI hoya. tenA pahelA cakravartInA dAsanA dAse prathama saMyama ghAraNa karyo hoya to tene namatA cakravartI manamAM lajjA pAmatA nathI. kemake pote paNa have saMyama ghAraNa karyo che. tethI cakravartI ahaMkAra na rAkhatA sarva pratye samabhAvathI vartana kare che. tevA sAmAyika Adi saMyame maraNa surthI bhavya zuddhatA ghare, samAdhi saha kALa jo kare, to muni paMDita jANavA, khare!4 artha - muni sAmAyika eTale samabhAva Adi saMyamane maraNanI chellI ghaDI sudhI zuddha rIte pALe ane samAdhisahita maraNa jo kare to te muni kharekharA paMDita jANavA. sA. mokSa-lakSI muni nirmada bhaita, bhAvi vibhAvo vicArIne, kaTu vacana, mAra mRtyunA pariSaho sahe zAMti ghArIne. 5 artha - jene mokSarUpI lakSmI meLavavAno lakSa che evA muni nirmada eTale ahaMkArarahita vartana kare che. te bhUta ane bhaviSyakALanA vibhAvonA kaTu phaLo vicArI koI temane kaDavA vacana kahe ke daMDa vagerethI mAra mAre ke jIvathI paNa mArI nAkhe to paNa te pariSahone zAMti ghAraNa karIne sahana kare che. pAA praznottaramAM samartha te kroghAdi oNtI gharma boghatA, pUje to mAna nA ghare, dukha de to samabhAva sevatA. 6 artha - praznonA uttara ApavAmAM samartha evA muni sadA krodhAdi kaSAyone jItI, samatArUpa gharmano upadeza Ape. temane koI pUche to garva na kare ane koI duHkha Ape to paNa samabhAvamAM ja sthita rahe. pAkA janaraMjana gharma nA cahI, apratibaddha rahI ja sarvathA, nirmaLa nardI jema dAkhave sarvajJa-kathita gharma te sadA. 7 artha - loko jethI rAjI rahe evA tharmane je icche nahIM. kemake "janamanaraMjana gharmanuM, mUlya na eka badAma' muni koIno pratibaMgha rAkhe nahIM. te apratibaddha rahIne sadA vicare. nirmaLa gaMgA nadInI jema hamezAM sarvajJa praNita zuddha gharmano ja prakAza kare.' gALA jage jIMvo bhinna bhinna che, sukhapriya dukhaveSa dekhavA, UThyA je saMyamI thavA, pApavirata paMDita lekhavA. 8 artha - A jagatamAM bhinna bhinna prakAranA jIvo che. kemake sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta, nArakI, tiryaMca, manuSyAdi anaMta prANIo nivAsa kare che. te baghAne sukha priya che ane duHkha pratye dveSa che. mATe sarvane samabhAvathI dekhI, je saMyamI thavA taiyAra thayA te sAdhupuruSo sarva prANIonI rakSA karavA mATe potAnI indriyone jIte ane pApathI virakta thAya; tene ja kharA paMDita puruSo jANavA. IITA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 AraMbha tajI thayA muni svajana-zoka-mamatA parihare, AraMbhI zoka aMtamAM kare moThe, na kAma to sare, 9 artha :-- pApa AraMbha tajIne je muni thayA che ane jene svajana pratyeno zoka ke mamatA bhAva tyAgI dIdho che, chatAM aMtakALe pharI mohamAM paDI zoka ke mamatAbhAva kare tethI parigrahane ke kuTuMbane meLavI zakatA nathI; arthAt pApa grahaNa sivAya bIjuM kaMI hAtha lAgatuM nathI. / / 9 / / parigrahathI beya lokamAM duHkha gaNI gRhe vAsa nA kare, upArjita vinAzazIla te, bAMdhava baMghana jANI vicare. 10 artha :- dhana, svajana, sonuM, rUpuM Adi sarva parigraha che, parigraha pratyenI mamatAnA kAraNe jIva A loka ane paraloka banne lokamAM duHkhI thAya che ema jANI gRhavAsamAM sthiti kare nahIM. ane upArjita karela dhana vinAzanA svabhAvavALuM che ane svajano badhA karmabaMghana karAvanAra che ema jANI muni vihAra kare. / / 10 / rAja-mAna, pUjanA mahA kAdava karino kALa jANajo; phrAMsa dardI kema nIkaLe? tevo paricaya ko na ANajo. 11 artha :- muni mahAtmA jANIne rAjA mahArAjAo vaMdana karI mAna Ape ke pUjA kare tene mahAkAdava eTale kIcaDa samAna jANajo. nahiM to te kara eTale hAthInI jema kIcaDamAM phasAvI maraNa nIpajAvaze arthAt janma maraNa vaghArI deze. mAna kaSAya e UMDI phrAMsa samAna che. te nIkaLavI ati durlabha che. mATe tevA gRhasthono paricaya rAkhazo nahIM ke vaMdana pUjanathI garva pAmazo nahIM. / / 11 / vairAgye ekalA pharo sthAna-zayanAdi ke samAghimAM, vIryavaMta upadhAnamAM bhikSu vacana-adhyAtma guptimAM, 12 = artha :-- vairAgya sahita ekalA vihAra karo. ekAMta sthAnamAM Asana ke zayana karo. athavA samAdhi eTale AtmasvarUpamAM nimagna raho. potAnA vIrya eTale zaktine upaghAna Adi tapamAM vAparo. 'upadhAna-e jJAna svAghyAya ghyAna thavA vizeSa prakAranuM tapa che' vaLI vacana aghyAtma eTale AtmA saMbaMghI ja bolo; nahIM to mana vacana kAyAne Atmazuddhi arthe gupti eTale vazamAM rAkho. A bhikSu eTale munino dharma che. / / 12 / / * muni na upADe, na vAsato zUnya gharonAM dvAra, vApare; sAvadya vaDe na pUchatAM; tRNa nA pUMje ke na pAtha2e. 13 artha :- zUnya gharamAM rahela sAghu te gharanA dvAra ughADe nahIM ke vAse paNa nahIM. koI kaMI dharma viSe pUchatA sAthe sAvadya eTale pApavALuM vacana bole nahIM. te gharano nRSNa eTale ghAsa vagereno kacaro puMje eTale sApha kare nahIM ke zayana mATe sukhA tUtra vagerene paNa pAthare nahIM. / / 13 / ravi Athamye anAkula sama-viSamatA sAthe saMsao, ziyALa, DAMsAdi jaMtuo sApa chatAM niHzaMkatA lahe. 14 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 39 artha :-- vihAra karatAM jyAM sUrya AthamI jAya tyAM ja muni anAkula eTale kSobharahita banI nivAsa kare. te sthAna sama ke viSama arthAt anukULa ke pratikULa hoya, paNa muni te sahana kare. tyAM ziyALa, DAMsa, macchara ke sApa Adi prANIo hoya chatAM niHzaMka thaIne tyAM ja nivAsa kare. // 14 // zUnyAgAre mahA muni trividha upasarga mAnavAdinA, sahe, roma Adi na gje, A AcAro jinakalpInA. 15 artha H-- zUnya gharamAM rahela mahAmuni, manuSya, deva ke tiryaMco dvArA karela upasargone sahana kare. paNa bhayathI temanuM rUMvADu paNa UMcu thAya nahIM ke bhUta vyaMtaranA cALA joI zarIra dhrUje nahIM. A AcAro ugravihArI evA jinakalpInA jANavA. ||15|| AkAMkSA jIvavA nathI, pUjA-icchA hoya nA ure; TevAtAM upasargathI mahAraudra najIvA gaNe, khare!16 artha :- bhUtapretAdi upasargothI pIDAtA paNa te muni jIvavAnI icchA kare nahIM. temaja temanA hRdayamAM pUjAvAnI icchA hoya nahIM, paNa mahAraudra eTale bhayaMkara evA rAkSasonA upasargAthI TevAI jatAM tene paNa najIvA ja gaNe che. / / 16 / / samyak ratno traNe ghare tAraka, bhaje vivikta Asana, sAmAyika saMyamI gaNo; tene bhayanuM che na darzana. 17 artha :-- je samyak darzana, jJAna, cAritranA dhAraka che, svaparane tAranAra che.je strI, pazu ke napusaMkathI rahita evA sthAnomAM jyAM besAya te Asana ke vasatino upayoga karanAra che. evA munine samabhAvarUpa sAmAyika cAritravALA saMyamI puruSo gaNavA yogya che. tenA hradayamAM koI prakAranA pariSa ke upasarganA bhayanuM darzana thatuM nathI. / / 17 / uSNodaka tasa bhogave, gharmasthita, lAje asaMyame, tevA ke rAjamAnathI asamApiryaMta thAya ne bhame. 18 artha :-- je ThaMDu karyA vinA garama pANIne pI janArA, zruta ane cAritra dharmamAM sthita, jene asaMyamamAM pravartatA lajjA Ave; evA mahAtmAo paNa rAjA mahArAjA dvArA sanmAnita thatAM asamAdhivaMta thAya arthAt svAghyAya ghyAnathI cUkI jAya ane saMsAramAM pAchA bhramaNa karatA thaI jAya. mATe jagatamAM kahevAtA evA moTAono saMga munine karavo yogya nathI. / / 18 / / kalahakArI bhikSa bola ko dAruNa asahya bolI jAya jo, cira cAritre truTI lahe; to krogha kare kema paMDito? 19 artha :-- je kleza karanAra muni che te jo dAruNa eTale bhayaMkara asahya vacano bolI jAya to, ghaNA kALamAM kaThaNa tapa karI upArjana karela tenuM puNya atyaMta naSTa thaI jAya che; tenuM ghaNA kALanuM cAritra paNa truTi jAya che. mATe paMDito eTale vivekI puruSo evA krodha kaSAyanuM sevana kema kare? na ja kare, / / 19 / / aNagamo zatodake ghare, nidAna na kare, karmathI Dare, jame nA gRhasthavAsaNe, te muni sAmAyika Acare, 20 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - je muni sacita pANIthI aNagamo rAkhe, je AcAra pALI koI paNa prakAranI vastunuM nidAna eTale icchA kare nahIM, je karma baMdhAya evA anuSThAnathI sadA DaratA rahe, je gRhasthanA vAsaNamAM jame nahIM; tevA muni sAmAyika eTale samabhAvanuM AcaraNa kare che. 20aa. Ayu vaghArI zake na ko toya pApa, nirlajja mUrkha jo- bhare Ayu pApathI badhuM; e samajI muni garva mUkato. 21 artha - koIthI potAnuM AyuSya vadhArI zakAtuM nathI. toya pApI nirlajaja evA mUkha potAnA sarva jIvanane pApathI ja bharyA kare che, te jANIne munio huM A sarvemAM AtmakalyANa arthe zreSTha anuSThAna karanAro chuM ema mAnI garva kare nahIM, paNa ahaMkArane mUkatA ja rahe che. ra1AA svacchede loka sau bhame, mAyA-mohe gharma mAnatA, sanmArge saMyamI rahe zItoSNa samayoga rAkhatA. 22 artha - saMsArI jIvo gharmanA nAme mAyA karIne ke moha karIne pote gharma anuSThAna kare che ema mAne che. ema potapotAnA svacchede eTale mati kalpanAe gharma mAnI loko cAragatirUpa saMsAramAM ja bhamyA kare che. paNa je saMyamI puruSo che te to niSkapaTatAthI sagharma ArAdhI zIta ke uSNa eTale ThaMDI ke garamImAM paNa mana vacanakAyAnA yogone sama rAkhI mokSa puruSArthamAM lIna rahe che. purA jugArI jugAramAM jIMte cokAthI to na eka Adi le; tema ja tuM gharma ghAra A sarvajJa-kathita hita mAnI le. 23 artha - jema catura evo jugArI sArA pAsAothI ramata ramato cokAnA dAvane grahaNa kare che. paNa eka be ke traNa dAvane grahaNa karato nathI. paNa cokA eTale cAra dAva ramI jIta meLave che. tema tuM paNa eka gRhastha, bIjA kukAvacanika (anya darzana) ane trIjA pAsasthA (gaccha bahAra nIkaLI svacchede vartanArA sAdhu) vagerenA gharmane choDI cothA sarvajJa kathita gharmane ja hitarUpa jANI grahaNa kara. 23 lokone mAnya tArake sarvottama je gharma bothiyo, te ja ghAra, choDI anya sau pUrvApara kathane viroghiyo. 24 artha - lokone mAnya evA tAraka tIrthaMkara puruSe je sarvottama Atmagharma bodhyo, tene ja tuM ghAraNa kara ane bIjA pUrvApara eTale AgaLa pAchaLa kathanamAM virogha Ave che evA anya matone choDI de. 24 durjaya indriya-viSayo tIrthapati kane sAMbhaLela che, je UThyA te ja jItavA kharA anuyAyI vIrathama te. 25 artha :- duHkhe karIne jeno jaya thAya evA indriyanA viSayo che ema tIrthapati bhagavAna mahAvIra pAse sAMbhaLela che. chatAM je tene jItavA mATe UThyA che te ja kharA mahAvIra prabhu dvArA boghela vItarAga gharmanA anuyAyI che. 2pA. maharSinAthe kahyo mahA gharma pALavA sAvaghAna je kumArga sarve tajI, kare madada paraspara maMda dekhIne. 26 artha - mahAna RSionA paNa je nAtha che evA mahAvIra bhagavAne je mahAna Atmadharma kahyo che, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 1 tene pALavA je kumArgone tajIne sAvaghAna che tevA muni paraspara gharmathI eka bIjAne paDatA dekhIne madada karI gharmamAM sthApita kare che. rajA bhukta bhoga ciMtave na te, navA na icche durgatiprada, karma ATha dUra de tajI, parAthIna na varte, samAdhita. 27 artha - pUrve bhogavelA zabdAdi viSaya bhogonuM je ciMtavana karatA nathI temaja navA na bhogavelA viSayonI je icchA karatA nathI kemake te durgatine ApanAra che. vaLI te AThe kamane karavAnuM dUra mUkI indriyone AdhIna thaI vartatA nathI te samAdhita eTale samAdhistha muni jANavA. sArA uttama gharmajJa te muni, kRtakriya, mamatA na ghAratA, vikathA nA saMyamI kare, prazna pUche ne, kahe bhaviSya nA. 28 artha - je gharmajJa eTale rAgadveSanA tyAgarUpa gharmane jANe che evA uttama muni potAnA gharma anuSThAnarUpa kriyAmAM lIna rahe che. je koI parapadArthamAM mamatA rAkhatA nathI. je dezakathA, rAjakathA, strIkathA ke bhojanakathArUpa vikathA karatA nathI evA saMyamI te muni koIne prazna pUche nahIM. bIjo koI pUche to paNa jyotiSanI peThe bhaviSya bhAkhe nahIM paNa potAnA saMyamamAM ja rata rahe. 28 kroza, mAna, lobha Adino tyAga mahApuruSe kahyo kare, te saMyamI sAvaghAna che, sajjana-sevita paMtha Adare. 29 artha - je krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAyabhAvono tyAga mahApuruSoe kahyo te kare, te saMyamI muni cAritra pALavAmAM sAvaghAna che; je sajjana puruSo dvArA levAyelA mokSamArgane ja Adare che. rA kaSTa AtmArtha sArthIe : nirmama nirIha hitalakSa je, gharmArthI vIrya phoravI tape, vicare samAdhi-arthI te. 30 artha - kaSTathI AtmArtha saghAya che. mATe te muni nirmama eTale para vastu upara mamatA rahita che. niriha eTale icchA rahita che. temaja je kAryamAM potAnA AtmAnuM hita che te ja kArya lakSapUrvaka kare che. evA gharmArthI muni tapamAM potAnuM vIrya phorave che. ema AtmasamAdhinA icchuka muni tapa ane mamatArahita vicare che. 30nA vizva dekhatA mahAvIre sAmAyikAdi je batAviyAM, pUrve suyAM nathI, khare! vA na yathArtha kadI uThAviyAM. 31 artha :- AkhA vizvane jJAnabaLe joIne bhagavAna mahAvIre je sAmAyika eTale samabhAva rAkhavA AdinI kriyAonA sAghana jJAna, dhyAna, bhakti Adi batAvyA che, tevAM pUrve sAMbhaLyA nathI athavA kharekhara te vacanone yathArtha rIte eTale rUDA prakAre karI uThAvyAM nathI. "he AyuSyamano! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? to ke nizcaya kahIe chIe ke sapuruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munionuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che." (va.pR.260) //31|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 A apUrva gharma mAnIne bahu bhavya hita jANI jAgiyA, gurue kahyuM karI taryA, pApathI viramI, sau kahI gayA. 32 artha :- uparokta prakAre apUrva gharmanuM ArAghana karIne ghaNA bhavyo temAM potAnuM hita jANIne jAgI gayA. AtmajJAnI gurue kahyA pramANe karIne mokSa pAmI gayA; pApathI sarvakALane mATe virAma pAmyA. ema mahApuruSono sarvasthAne A ja vAta kahevAno lakSa che. surmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna, teNe Ama amane kahyuM che -gurune AthIna thaI vartatA evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstromAM e ja vAta kahevAno lakSa che." (va.pR.260) 3rA tRtIya khaMDa saMvRttakarmI subhikSuke, ajJAnapaNe karma saMgharyA - te saMyamathI kharI jatAM; paMDita tarjI janmAdi, jo taryA. 1 artha - saMvRttakarma subhikSuka eTale jeNe navIna karmone AvatA rokI saMvara karyo che evA samAdhivaMta susAdhu, jeNe pUrve ajJAna avasthAmAM karelA karmo saMgharelA che te paNa have saMyama pAlanathI kharI jatAM, tevA paMDita eTale jJAnI puruSo janma jarA maraNane tajI mokSa prApta kare che. tenA vanitAne je na sevatA mukta samA vakhaNAya jIvatAM, mATe de mokSadraSTi tuM rogavat kAma dekhI vartatAM. 2 artha :- je puruSo strIone sevatA nathI te jIvatA chatAM mukta puruSa samAna vakhaNAya che. mATe he bhavyAtmA! tuM paNa have mokSa tarapha draSTi de ane kAma bhogAdine roga samAna jANI varta. sArA mahA maNi vaNika lAvatA rAjAdi ghAre sukhe karI, tema sUri de mahAvrato, rAtribhukti tarjI sAthu le gharI. 3 artha - vaNika vyApArIo dUra dezathI kamAIne mahAmaNi eTale uttama ratnone lAvelA hoya to tenA grAhaka rAjA mahArAjA thAya. te tenI kiMmata sukhapUrvaka ApI zake. tema AcArya ziSyane yogya jANI tene pAMca mahAvrata Ape che ane te ziSya rAtribhojana tajI vratone sukhapUrvaka grahaNa kare che. AvA kAme mUrNita sAghuo zAtAzoghaka dhRSTatA ghare, kRpaNa samA jANatA nahIM samAghimArga kahyo jinezvare. 4 artha - kAmabhAvathI mUccha pAmelA sAghuo je kSaNika evI zAtA sukhanA zoghaka che. teo ja AvA kAryamAM dhRSTatA kare che. jema kRpaNa mANasa dAna devAnuM jANato nathI tema jinezvare kahelA uttama Atma samAdhimArgane te jANatA nathI. jA. gADIta de trAsa belane, gaLiyo, nirbaLa, Ara ghoMcatA aMte asamartha cAlave, mare kAdave jema khUMcatA; 5 artha :- gADIta eTale baLadagADIne calAvanAra mANasa baLadane cAlavA mATe trAsa Ape paNa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 3 gaLiyo thayelo nirbaLa baLada Ara ghoMcavA chatAM paNa cAlavAmAM asamartha bane che ane aMte kAdavamAM kheMcI maraNa pAme che. pAA kAmecchAmAM kaLI jatAM AjakAla choDIza ciMtave; paNa gaLiyA jema kAmIo mare" gaNI na icche, na bhogave. 6 artha :- tema kAmecchAthI bhogamAM kaLI jatAM tene huM AjakAlamAM choDI daIza ema te vicAre che. paNa gaLiyA baLadanI jema te Asaktine tyAgavAmAM azakta banI marI jAya che paNa choDI zakato nathI. ema jANIne sAdhupuraSo bhogane icchatA nathI athavA bhogavatA nathI. kA. rakhe pachI asAghutA thatI, gaNI, viSaya tarjI Atmabogha le "asAdhutA durgati kare, tyAM zokarthI poke raDI mare."7 artha - rakhene paDI javAya to sAdhupaNuM nAza pAme ema jANIne viSayaMkAmanAne tajI potAnA AtmAne bogha Ape ke he jIva! AvA kRtyathI tAruM sAdhupaNuM naSTa thaI tuM durgatimAM jaIne paDIza. tyAM narakamAM zoka karI karIne poke raDI marIza to paNa tAruM koI sAMbhaLaze nahIM. IILA jIMvana ahIMnuM ya jo jarI, taruNa ke varSa so thaye mare, me'mAna samAna jANI le; kAmAsakti mUDha, kAM kare? 8 artha - he bhavya! tAruM ahIMnuM ja jIvana pahelA jarA joI le. koI taruNa eTale yuvAvasthAmAM ja marI jAya che ke koI so varSano vRddha thaIne mare che. tuM paNa ahIM mahemAna jevo ja chuM ema jANI he mUDha, kAmamAM Asakti kAM kare che? pATA AraMbhe ahIM je macyA AtmaghAtI paraghAta te are! pApaloka te lahe pachI ke kudeva kadI thAya Akhare. 9 artha - je prANIo mahA mohanA prabhAve ahIM AraMbhahiMsAmAM macyA rahe che te AtmaghAtI ke parajIvonA ghAtI che. arere! te jIvo parabhavamAM pApaloka eTale narakAdi gatine pAme che athavA koI bALa tapasyAnA kAraNe devagati pAme to paNa asura ke kilpiSa jevA aghama deva thAya che. lo tUTayuM saMghAya Ayu nA, avivekI dhRSTa toya jo, bake : ahIM ja skhI thavuM ghaTe, dITho na parabhava, dekhI to zake?" 10 artha - AyuSya dorI tUTI gaI ke pachI saMghAze nahIM mATe Atmahita karI le. tyAre avivekI evo dhRSTa puruSa ema bake ke A bhave ja game te rIte sukhI thavuM ghaTe. parabhava koNe dIThA che? ane koNa joI zake che? ema kahI pApa karavAmAM ja pravRtta rahe. (10gA. sarvajJa-kathita vAta A, aMgha samA zraddhA karI juo; vartamAna ekalo gaNo to pitAmahAdika sau khuo. 11 artha :- punarjanma che, paraloka che A sarvajJa kathita vAta che. mATe he ajJAnathI aMgha samAna banelA prANI tuM jinezvare kahelA Agama boghanI zraddhA kara. vartamAnakALane ekalo gaNIza to pitAmaha eTale dAdA vagere thayA ene kevI rIte mAnIza. kemake vartamAnakALamAM to te hAjara nathI. temaja pratyakSane ja Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pramANabhUta mAnavAthI koNa kono pitA ane koNa kono putra e kevI rIte siddha thaze? |11| mohe miMcAI draSTi te jJAne kholI, satya mAnajo, nahIM to bhamI ya bhrAMtimAM, pharI pharI duHkho dekhI thAkajo. 12 artha :- mohathI miMcAyelI A draSTine samyakajJAnathI kholI A vAtane satya mAnajo. nahIM to AtmabhrAMtinA kAraNe saMsAramAM bhamI pharI pharI duHkho dekhI pachI thAkajo. 5.pU.prabhuzrIjI kahe che, prabhu! A to thAkyAno mArga che. thAkyo hoya to besa, nahIM to jA corAzI lAkha jIvayonimAM eka AMTo pharI mArI Ava. 12aaaa. svakIya prazaMsA pUMjA tajI jJAnAdi saha saMyamI bane, svAtmatulya sarva jIvane dekhI rahe samadraSTi-sevane. 13 artha - sAdhupuruSo svakIya eTale potAnI prazaMsA ke pUjAne choDI samyakajJAnAdi sAthe saMyamI bane che tathA potAnA AtmA samAna sarva jIvone joI, sarva pratye samAnadraSTi rAkhI pravarte che ane e ja munino gharma che. 13. gRhavAse je rahe jano, gharma suNI samadraSTivaMta te rjIvarakSA pALI alpa, jo, svarga vare suMdraSTi suvrate. 14 artha - dIkSA yogya bhUmikAnA abhAve je jIvo gRhasthAvAsamAM rahI gharma sAMbhaLI zrAvaka gharma pALIne sarva prANImAM samadraSTivALo thAya ane jIvarakSAne alpa paNa pALI hiMsAthI nivRtte to te samyaka vRSTi jIva suvratanA baLe svargalokane pAme che. ||14mA jineza taNA dezanA suNI udyama saMyama kAja Adaro, sarvatra tajI madAdi sau bhikSAvizuddhi bhikSu, Acaro. 15 artha - jinezvara bhagavAnanI dezanA sAMbhaLIne saMyamane mATe hamezAM udyamavaMta raho ane sarvatra jJAnamada, tapamada Adine tyAgI vizuddha AhAra jaLa laIne muni zuddha cAritranuM pAlana karo. 1panA gharmArthI, sarva jANIne tapathI vIrya vaghArI vartatA, trigupta, samyakatvayukta te svapara-mokSArthI yatna sevatA. 16 artha - sAcA gharmArthI sAghu, heya upAdeya tattvane jANI tapa dvArA potAnuM AtmabaLa vaghArI vartana kare che. tema ja mana vacana kAyAthI gupta rahIne, samyakdarzana sahita potAnA ane paranA AtmakalyANa arthe sadA prayatnazIla rahe che. [16nA svajana, pazu, ghanAdi sarvane zaraNa ajJAnI Ama mAnatA ke rakSaka huM temano ane, - muja te; paNa zaraNuM na pAmatA. 17 artha - ajJAnI jIvo kuTuMbIone, pazudhanane ke ghana Adi vaibhavane AvI rIte zaraNarUpa mAne che ke huM temano rakSaka chuM ane ApattikALe teo mArI rakSA karaze. paNa aMtakALe koI koIne zaraNarUpa thaI bacAvI zakatuM nathI. 1LA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 4 5 samajuM zaraNuM na mAnatA, duHkhe maraNe jIva ekalo, Ave ne jAya ekalo, duHkhamAM paDAve na bhAga ko. 18 artha - samaju puruSo uparokta sAmagrIne zaraNarUpa mAnatA nathI. paNa duHkhamAM ke maraNa samaye jIva ekalo ja te vyAdhine bhogave che. ekalo janma le che ane mare paNa ekalo ja che. tenA A duHkhamAM bhAga paDAvanAra koI nathI. 18aaaa janma, jarA, mRtyunA bhaye AkuLavyAkuLa jo agharmathI jIvo cAre gati viSe vyaktAvyakta duHkhI svakarmathI. 19 artha :- sarva saMsArI jIvo atharmathI eTale potAnA AtmasvabhAvane mUkI paravastumAM moha mamatA karavAthI janma, jarA, maraNanA bhaye sarva AkuLavyAkuLa che. te jIvo cAre gatimAM vyakta ke avyaktapaNe potAnA karelA karmathI sadA duHkhI che. 19aaaa A ja taka kharI, vicAra le; bodhi sulabha nathI, kahela che; samyaka jJAnAdi pAmIne bodhidurlabhatA vicAraje. 20 artha :- AtmakalyANa arthe A maLela manuSyabhavanI taka amUlya che, yogya che ema vicArI le. kemake samyakdarzanarUpa bodhi pAmavI sulabha nathI ema RSabhadevAdi sarva jinezvaroe kahela che. prathama sapuruSa dvArA kAraNarUpa samyakajJAnAdi pAmIne samyakdarzanarUpa bodhinI prApti keTalI durlabha che teno vicAra karaje. 12nA pUrve tIrthaMkaro thayA, AgAm thaze, sarva suvatI, te kAzyapa-gharma pALatA A samyaka jJAnAdi de kathI - 21 artha :- pUrvakALe anaMta tIrthaMkaro thaI gayA ane bhaviSyakALamAM paNa thaze. te badhA uttama suvratane ghAraNa karanAra hatA. te sarva kAzyapa-gotrI zrI mahAvIra svAmInA vItarAga gharmane ja pALatA hatA. tethI samyakajJAna, darzana, cAritrarUpa gharma traNe kALamAM A eka ja mokSamArga che, bIjo koI mokSamArga nathI. temanuM bogheluM samyakajJAna nIce pramANe bodha Ape che. rilA ke trivize jIva nA haNo, Atmahite trigusivaMta ho, svargAdi sukho na icchatA; trikALa siddha anaMta ema jo. 22 artha :- ke tame manavacanakAyAthI trivize koIpaNa prANIne haNo nahIM; paNa Atmahita arthe sadA trigativaMta ja raho. ane gharma ArAdhIne svargAdi sukhonI kadI icchA karo nahIM to siddhi sukhane pAmazo. A pramANe vartavAthI traNe kALamAM anaMta jIvo siddha gatine pAmyA che. surarA jJAtaputra arhate kahI saMpUrNa jJAna-darzane lahI, A uttama sarva dezanA suNI vizAlAmAM ame rahI. 23 artha - jJAtakuLamAM hovAthI jJAtaputra evA arhat eTale pUjavAyogya bhagavAna mahAvIre saMpUrNa jJAna-darzanavaDe jANIne uparokta dezanA amane kahI hatI. te uttama sarva dezanA ame vizAlA nagarImAM Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rahIne bhagavAna pAse sAMbhaLI hatI ema zrI sugharmAsvAmI potAnA ziSya zrI jaMbusvAmI vagerene jaNAve che. rayA upasaMhAra (sArAMza) zrI sugharmA svAmI ziSyane mahAvara kane sAMbhaLI kahe, sUtrakRtAMge zrI jaMbune bahumAnapaNe te ure lahe. 24 artha - zrI sugharmAsvAmIe potAnA ziSya zrI jaMbusvAmIne bhagavAna mahAvIra pAse je sAMbhaLyuM te kahyuM. te sUtrakRtAMga sUtramAM Apela che. te boghane bahumAnapaNe sAMbhaLI zrI jaMbusvAmIe hRdayamAM ghAraNa karyo. pArA TIkA zIlAMka sUrinI, tethI samajI mULa graMthane, yathAzakti sAra A lakhuM gujarAtImAM chaMda-baMghane. 25 artha :- sUtrakRtAMga sUtra upara zrI zIlAMkasUrie TIkA karela che. te dvArA mULa graMthane samajI yathAzakti teno sAra A gujarAtI bhASAmAM chaMdabaddha karIne atre lakhuM chuM, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. rapA. zrI zIlAMkasUrie laghAM avataraNo TIkA dIpAvavA, temAMthI alpa A grahuM adhyayana bIjuM A vicAravA. 26 artha - zrI zIlAMkasUrie TIkAne dIpAvavA je avataraNo lIghA temAMthI nIce mujaba thoDA avataraNo A bIjuM adhyayana "vaitAlIyane vicAravA mATe grahaNa karuM chuM. bharavA prathama khaMDa hita pAmavA, tajavA ahita, anityatA kaLe; bIje te mAna mUkavA, zabdAdi avagaNI zakAdi le. 27 artha - temAMno prathama khaMDa athavA prathama uddezaka te AtmAne hitamAM preravA ane ahitanI nivAravA mATe AyuSya AdinI anityatAno bogha ApanAra che. bIjo khaMDa athavA bIjo uddezaka te ATha prakAranA mada athavA mAna mUkavA arthe temaja zabdAdi pAMca viSayonI avagaNanA karI zama, saMvega, nirveda, AsthA, anukaMpA Adi samakitanI yogyatA pAmavA mATe kahyo che. rA. trIje ajJAna-saMcita karmo jJAne bALI nAkhavAM, pramAda ne sukha choDavAM, jJAnI vacano ura rAkhavAM. 28 artha - trIjA khaMDamAM ke trIjA uddezakamAM bhagavAne je bogha kahyo che te ajJAna avasthAe saMcita karelA kamone AtmajJAna dvArA bALI nAkhavA mATe kahyo che. temaja pramAda ane indriyasukhone choDavA arthe, jJAnI puruSonA vacano hRdayamAM jAgRta rahe tenA mATe jaNAvela che. rA. zivasukha-dAtA manuSyano bhava gharI, gharma satya sAMbhaLyo; to choDo sukha tuccha A, kAma-kAca tajIM, mokSa-ratna lyo; 29 artha :- zivasukhadAyaka evA A manuSyabhavane ghAraNa karIne he bhavyo! tame jo sAco Atmadharma sAMbhaLyo hoya to A saMsAranA tuccha indriya sukhane choDo. kAmavAsanArUpa kAcanA kaTakAne tajI have Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) vaitAlIya adhyayana 47 mokSarUpa amUlya ratnane grahaNa karo. 29 koTi bhave nA maLela te mAnava bhava pAme pramAda zo! gayuM Ayu nA pharI maLe indrane ya, mohe na UMghazo. 30 artha - karoDo bhavamAM paNa na maLela evo mAnavabhava pAmyA chatAM have pramAda zo karavo? vItI gayeluM AyuSya indrane paNa pAchuM maLatuM nathI. mATe have tame mohanIMdrAmAM UMghazo nahIM paNa jAgRta thaI jAo. 30 nehamayI beDa jo jaDI mAtapitA, putrAdi nAmanI; vinA zRMkhalA ya kedamAM parAthInatA dekha kAmanI. 31 artha - premamayI evI beDI mAtA, pitA, putra, strI AdinA nAmanI tArA pagamAM jaDelI che te tuM jo. te beDI zRMkhalA eTale sAMkaLa vagaranI hovA chatAM tane kedamAM nAkhI dIgho. evI A kAmavAsanAnI parAdhInatAne to jarA dekha. /31aaaa. samatAthI duHkha nA khame gRhasukha saMtoSe taje na A, veThe zItoSNa vAyaro, sahe kleza tapa kAja nA jarA. 32 artha :- Avela duHkhane samatAthI khamI zakato nathI ane gharanA duHkhamAM sukha mAnI saMtoSa rahe che; paNa tene tajavAnI icchA karato nathI. zIta ke uSNa vAyarAnI jema gharanA badhA klezane sahana kare che paNa A jIva karmanI nirjarArthe tapane mATe kAyakleza sahana karavA taiyAra nathI. IT32aaaa ghananA dhyAne rahe sadA nirta tattva nA vicArato; karyA kArya sau sukhI thavA, vaLyuM na kaeN; gRhe vyartha jIvato. 33 artha :- hamezAM ghana meLavavAnA dhyAnamAM rahe che. paNa mAna-apamAna, sukha-duHkha, rAga-dveSarUpa baMdha rahita thavAnuM tattva bhagavAna boghe che tene jIva vicArato nathI. AkhI jiMdagImAM sarva kArya sukhI thavA mATe karyA paNa tethI kAMI sukha maLyuM nahIM; chatAM gharamAM vyartha jIvana vyatIta kare che. 33 doSo ye guNa thAya jo, yogya pade yojAya bhAnathI bhUkhe sUkuM zarIra jo tuccha anna, paTa jIrNa ke nathI. 34 artha - doSo paNa guNarUpa thaI zake che. jo samajaNapUrvaka tenI yojanA karavAmAM Ave to. jemake susAdhunuM tapasyAvaDe ke tuccha rasavagaranA AhAravaDe sUkuM zarIra che ane jenA zarIra para paTa eTale kapaDAM jirNa che athavA kapaDAM paNa nathI chatAM te sukhI che. 34nA lukhA kezo zire UDe, bhUmi-zayana nA pAthare kahyuM, e AcAro susAghunA dIse gRhastha dazA viSe, pazu. 35 artha - je susAdhunA lUkhAkeza zira upara UDe che. bhUmi upara zayana kare che athavA nIce kaMI pAtharatA paNa nathI chatAM sukhI che. evA AcAro susAdhunA dekhAya che. jyAre gRhastha dazAmAM to kuTuMbanA mohe parAdhIna banelo evo A jIva, pazu jevI dazAne bhogave che. rUpA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 agnimAM pesIne mare, paNa lIdhuM vrata, gharmI na toDato; akhaMDita zIlavaMtanuM bhaluM maraNa, jIMvana bhUMDuM bhraSTa jo. 36 artha - gharmAtmA jIvo agnimAM pesIne paNa mare paNa lIdhelA vratane kadI toDe nahIM. akhaMDita evA zIlavaMtanuM AvuM maraNa paNa bhaluM che, paNa vratathI bhraSTa thaIne jIvavuM te ghaNuM bhUMDuM che. 36 karma kare jIva ekalo, phaLa ekalo anubhave, sahe, jo janme ekalo mare, paraloke paNa ekalo rahe. 37 artha - jIva ekalo potAnA karmone kare che. tenA phaLo paNa te ekalo anubhave che. te phaLamAM thatAM sukhaduHkhane ekalo sahana kare che. janma paNa ekalo ane mare paNa ekalo che. paralokamAM paNa ekalo ja jaIne rahe che; tenI sAthe koI AvatuM nathI. 3LA zrImad rAjacaMdrane namuM kRpAprasAda akhaMDa cAkhavA, upakAro huM smaryA karuM mokSa-mArgamAM bhAva rAkhavA. 38 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve temanI kRpAprasAdIne akhaMDa rIte cAkhavA mATe namaskAra karuM chuM. tema ja mokSamArgamAM mArA bhAvo sadA jAgRta rahe te arthe temanA upakArone huM sadA smaryA karuM chuM; ema pU.zrI brahmacArIjI potAnI aMtara bhAvanAne pragaTa kare che, je ApaNA mATe mArgadarzakarUpa che. [38] prajJAvaboghanA pATha 54mAM "vaitAlIya adhyayana'mAM karmone naSTa karavAno upadeza karyo. have A pAThamAM jagatamAM ghana kuTuMbAdi sarva saMyogonuM anityapaNuM che, koI padArtha zAzvata nathI, to tenA nimitte rAga dveSa karI, pharI navA kamoM bAMghI, jIve zA mATe cAragatimAM rajhaLavuM joIe? te jagatanA padArthonuM kevI rIte anityapaNuM che te spaSTa batAvavA A pAThamAM draSTAMtothI samajAvavAmAM Ave che : (55) saMyoganuM anityapaNuM (rAga-hAM re mAre gharma jigaMdabuM lAgI pUraNa prIta jo, jIvalaDo lalacANo jinajInI oLage re loe rAga) hAM re mArA rAjaprabhu tuma padamAM karuM praNAma jo, vAsa sadA e avicaLa padamAM Apajo re lola; hAM re koI ThekANuM nathI TharavAnuM jagamAMya jo, kSaNa kSaNa kSaNabhaMguratA-dava A vyApato re lola. 1 artha - mArA paramakRpALu rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhaktibhAve praNAma karuM chuM. Apa je avicaLa eTale sthira AtmapadamAM nivAsa karo cho, te ja padamAM mane paNa sadA nivAsa Apajo. evI Apa prabhu pratye mArI prArthanA che. A jagatamAM to AtmazAMti pAmavAnuM koI ThekANuM dekhAtuM nathI, kemake Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM sarvatra kSaNabhaMguratArUpI dAvAnaLa kSaNe kSaNe saLagI rahyo che, arthAt jagatanI sarva vastuo kSaNika eTale nAzavaMta jaNAya che. kyAMya paNa zAzvata sukha najare dekhAtuM nathI. trivigha tApathI cauda rAjaloka prajvalita che. ||1|| hAM re juo, taraNAMToce jhAkaLa jaLa dekhAya jo, ravi-kiraNamAM ratna-rAzi sama zobhatuM re lola; hAM re te tApa paDyuM ke pavana vaDe UDI jAya jo, tevA sau saMyogo asthira boghatuM re lola. 2 artha - jemake prabhAtamAM ghAsanA Toca upara jhAkaLanA biMdu paDelA dekhAya che. te sUryanA kiraNamAM ratnanI rAzi eTale ratnanA DhagalA samAna zobhA Ape che. paNa tApa paDe ke pavana AvyuM te UDI jAya che, tema jagatanA sarva saMyogo suMdara dekhAtA chatAM asthira che, ema te ApaNane bogha Ape che. rA hAM re A sAgarajaLa upara parapoTA-phINa jo, varaghoDe caDhIne Ave upadezavA re lola; hAM re tIre te aphaLAI niSphaLa thAya jo, puNya-manohara sukha Ave tevAM javA re lola. 3 artha - samudranA jaLa upara pANI parapoTA ke phINa jevuM banIne jANe vara jema ghoDA upara caDhIne Avato hoya tema dekhAya che. paNa te phINa samudranA kinAre AvatAM aphaLAIne naSTa thaI jAya che. tema puNyodayathI indriyanA manohara sukha prApta thAya che paNa alpa samayamAM te jatA rahe che. ema jagatanA sarva saMyogo anitya che teno te parapoTA upadeza Ape che. II hAM re koI bhikSaka saMto eThuM juThuM khAI jo. svapra viSe rAjAno vaibhava bhogave re lola; hAM re tyAM meghagarjanA suNatAM jAgI jAya jo, tema ja sau saMpadano nakkI viyoga che re lola. 4 artha - koI bhikhArI eThuM jUThuM khAIne sUto hato. tene svapna AvyuM. svapnamAM jANe rAjA banI teno vaibhava bhogave che. teTalAmAM vAdaLAnI garjanA thaI ane te jAgI gayo. jue che to rAjya vaibhava jevuM tyAM kaMI nathI. te to mAtra svapna hatuM. temAM maLelI sarva saMpattino pAMca pacAsa varSamAM viyoga nizcita che. puNya kSINa thaye kAM to lakSmI cAlI jAya che kAM pote cAlyo jAya che. jo hAM re comAsAmAM nabha, nadI, vana, medAna jo, zobhe vivigha manohara varNa vaDe, khare! re lola; hAM re te unALAmAM sau ujjaDa-verAna jo, tema jagatamAM ghana, yovana, AyuM sare re lola. 5 artha - comAsAmAM nabha eTale AkAza vAdaLAthI, nadI jaLathI bharelI, vana upavanamAM jhADa pAna khIlelA hovAthI ane medAnamAM paNa lIluM ghAsa UgavAthI vivigha rUparaMgavaDe te manohara jaNAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa unALAmAM ghaNI garamI paDavAthI nadInuM pANI sUkAI jAya che, ghAsa vagere paNa sUkAI javAthI ujjaDa verAna jevuM sarva jaNAya che. tema jagatamAM ghanavAna nirdhana banI jAya che, yauvana naSTa thaI, vRddhAvasthA Ave che ane kALe karIne AyuSya paNa nAza pAmI maraNa nIpaje che. ema jagatanA sarva saMyogo anitya che to temAM zuM moha karavo? pA. hAM re koI madirAchAke bakatA bhUlI bhAna jo, tema ja mohe svarUpa bhUlI oNva bolato re lolaHhAM re mArAM rAjya, kuTuMba, kIrti, kAyA, ghana, ghAma jo." saMyogo chUTatAM paNa draSTi na kholato re lola. 6 artha- jema koI dArUnA nazAmAM potAnuM bhAna bhUlI game tema bake, tema A jIva mohavaDe potAnuM vAstavika svarUpa bhUlI ema kahe che ke A mAruM rAjya che, A kuTuMba, kAyA, ghana, ghara vagere mArA che, A mArI kIrti gavAya che, paNa A badhA karmAdhIna maLelA saMyogo kALa AvyuM chUTI jAya che; chatAM ajJAnathI mUDha banelo evo A jIva hajI samyakudraSTine pAmato nathI. kA. hAM re jema indraghanuSyamAM suMdara raMga jaNAya jo, nAza thatAM nA vAra ghaDIka lAgatI re lola; hAM re A iMdriyasukha sau vidyut sama vahI jAya jo, aMghArA sama pAchaLa durgati AvatI re lola. 7 artha - comAsAmAM AkAzamAM banela indraghanuSa suMdara raMgaberaMgI jaNAya che. paNa tene nAza thatAM ghaDIka vAra paNa lAgatI nathI. tema A indriyasukha te vidyuta eTale vIjaLInA jhabakArA jevuM kSaNika sukha batAvI zIdhra nAza pAmI jAya che; ane tenA phaLamAM pAchaLa aMghArA samAna durgatinA duHkho jIvane bhogavavA paDe che. zA hAM re je AMkho talase jovA suMdara rUpa jo, te paNa aMgha banI nahi kaMI nIrakhI zake re lola; hAM re hita-ahitano viveka che sukharUpa jo, koNa cuMke hita karavAnuM AvI take re lola. 8 artha :- ApaNI AMkho suMdara rUpa jovA talase paNa pApano udaya thAya to aMgha paNa banI jAya. pachI kAMI joI zake nahIM. ApaNA AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che ke ahita zAmAM che, teno viveka karavo te sukharUpa che. te viveka karavAnI taka A manuSyabhavamAM maLI che to tene koNa vicAravAna cUke? pATA hAM re bahu paMkhI kero taru para sAMje vAsa jo, prAtaHkALe sau nija nija paMthe paDe re lola; hAM re tema maLe saMyogo, sagAMsaMbaMthI khAsa jo, saMyoga-paLo ja viyogaNI ghaDIo ghaDe re lola. 9 artha :- ghaNA pakSIo sAMje eka jhADa upara AvI nivAsa kare che. prAtaHkALe sarve potapotAnA mArge cAlyA jAya che. tema sagAM saMbaMdhIonA saMyogo NAnubaMghe A bhavamAM AvI maLe che. saMyoga thayo Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM 5 1 mATe viyoga nizcita che. saMyoga thayo tyArathI ja viyoganI ghaDIo gaNAvAnuM nakkI thaI jAya che. samaye samaye te viyoga tarapha ja ghakelAya che. lA hAM re koI nAva viSe maLI bese loka aneka jo, sAme kAMThe UtarI sau chUTAM paDe re lola; hAM re tema rahe kuTuMbe sagAM maLI ekameka jo, maraNa pachI sau nija nija gatimAM AthaDe re lola. 10 artha - eka nAvamAM bhegA maLI aneka loko bese che. paNa sAme kAMThe utarIne sau potapotAnA kAme cAlyA jAya che. tema kuTuMbamAM badhA sagAMo eka sAthe haLImaLIne bhegA rahe che paNa mRtyu thayA pachI sarva jIvo potapotAnA karmAnusAra judI judI gatiomAM jaI karmaphaLane bhogave che. ||10nA hAM re jema zarada RtunAM vAdaLa jhaTa nahIM jAya jo, tema prema patnI putrAdikano caLe re lola; hAM re svArtha saghAtAM suthI A daihika prema jo, svArtha-virogha jaNAtAM paLamAM te TaLe re lola. 11 artha - Aso mAsathI kArtika mAsa sudhI zaradaRtu kahevAya che. tyAre AkAzamAM vAdaLa dekhAva daI jhaTa cAlyA jAya che. tema patnI ke putrAdikano prema calAyamAna thAya che. sthira raheto nathI. jyAM sudhI ekabIjA pratye svArtha sathAya che tyAM sudhI A deha saMbaMdhI prema TakI rahe che. paNa svArthamAM bhaMga paDatAM te prema paLamAM palaTAI jAya che. rANI sUrikAMtAe potAno svArtha bhaMga thatAM potAnA pati paradezI rAjAne paNa viSa daI mArI nAkhyo hato. 11aaaa hAM re sau priya priyA-putrAdikanA saMyoga jo, saritA-jaLa peThe niraMtara vahI rahyA re lola; hAM re che saune mAthe maraNa, ugAmI-DAMga jo, ema vicArI vIra naro saMyame vahyA re lola. 12 artha- priya evA sarva strIputrAdikanA saMyoga nadInA jaLanI peThe hamezAM viyoga tarapha vahI rahyA che. sau saMsArI jIvone mAthe maraNarUpI DAMga ugAmelI che ema vicArI zUravIra puruSo to saMyamane mArge cAlatA thayA. 12aaaa hAM re jema kAco ghaTa jhaTa jaLathI phUTI jAya jo, tema ja kAyA jIvana pUrNa thatAM chUTe re lola; hAM re A AyuSyadorI tUTI nA saMghAya jo, bhale marelAM mATe jana mAthuM phUTe re lola. 13 artha - jema kAco ghaDo pANI bharavAthI jhaTa chUTI jAya che tema AyuSya pUrNa thatA kAyA paNa chUTI jAya che. ekavAra AyuSyarUpI dorI tUTI gaI to pharI saMghAya nahIM. bhale marelA svajana saMbaMdhIo mATe koI mAthuM kUTe to paNa te pAchA AvanAra nathI. ||13aaaa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hAM re je abhimAnanuM kAraNa Aja jaNAya jo; deha, deza, ghana, kuLa, jamIna, te chetare re lola; hAM re jema dIpaka mohe pataMga baLI marI jAya jo, tema mamatva gharI mUA bahu, hajI mare re lola. 14 artha - je abhimAnanuM kAraNa Aje jaNAya che evA A deha, deza, ghana, kuLa, jamIna Adi padArtho che. te dehAbhimAna ke ghananuM abhimAna ke kuLa abhimAna vagere jIvane chetarI jaI durgatimAM nAkhe che. te kevI rIte chetare che? to ke jema dIpakanA prakAzamAM moha pAmI pataMga temAM ja baLI jaI maraNa pAme che, tema deha, ghana AdimAM mamatvabhAva gharIne aneka jIvo marI gayA ane hajI paNa mamatvabhAva gharIne ghaNA marI rahyA che te vicAravA yogya che. II14 hAM re A deha vaDe kardI bhoga baghA bhogavAya jo, tene kSaNa karanArI Ave jo jarA re lola; hAM re e maraNanizAnI saMdhyA sama samajAya jo, hardho ya na zoghe zAMti-gharmarUpI gharA re lola. 15 artha :- A zarIra vaDe kadI badhA prakAranA bhoga bhogavAya, to paNa A dehane nirbaLa karanArI vRddhAvasthA pAchaLa AvI rahI che. te vRddhAvasthA maraNanI nizAnI samAna che. jema saMdhyAkALa thaye have rAtri paDaze ema jaNAya che, tema vRddhAvasthA AvavAthI have maraNa najIka che ema samajAya che. chatAM A jIva AtmazAMti meLavavA gharmarUpI gharA eTale pRthvI ke jyAM satsaMga thAya che evA sthAnane zoghato nathI. paNa indriyonA kSaNika bhogomAM ja tallIna rahe che. 15aaaa hAM re nabha surya zazI, graha asta thaI UganAra jo, vasaMta Rtu Adika paNa pAchI Avaze re lola; hAM re A AyuSya yauvana, sau saMyoga janAra jo, ghana Aye paNa pAchAM koI na lAvaze re lola. 16 artha - nabha eTale AkAzamAM sUrya, caMdra ke graha, nakSatra, tArA vagare asta thaI pAchA udaya pAme che. vasaMtaRtu, zaradaRtu vagere paNa pAchA Ave che, paNa gayeluM AyuSya ke yauvanano saMyoga to evI rIte janAra che ke tene ghana ApavA chatAM paNa koI pAchA lAvI zake ema nathI. ||16nA. hAM re tarjI Atmahitane ArtadhyAna karanAra jo, indrajAlavat jagata, na nitya rahI zake re lola; hAM re to zAne phlezita thAya? sarva janAra jo, pUraNa puNya thaye saMyoga nahIM Take re lola. 17 artha - jIvo potAnA Atmahitane choDI ArtadhyAnamAM kALa gumAve che. paNa A jagata to indrajAlavatuM eTale mohamAyAmaya che. te nitya rahI zake ema nathI. to zA mATe tuM tArA AtmAne para vastu meLavavA klezita kare che. kemake aMte to sarva janAra che. puNya pUruM thaye A ghana kuTuMbAdikanA sarva saMyogo TakI raheze nahIM. 1thA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) saMyoganuM anityapaNuM hAM re vaLI cakravartI sama puNyavaMtanAM sukha jo, sthira rahyAM nA, to zI vAta bIjA taNI re lola ? hAM re sat dharma bhUlyAM to khamavuM paDaze duHkha jo, lakhacorAzI yoni duHkhadAyI ghaNI re lola. 18 = artha :- naromAM indra samAna cakravartI jevA puNyazALInA sukho paNa sthira rahyA nathI, to bIjA sAmAnya jIvonI zI vAta karavI? indriyonA sukhomAM Asakta thaI Atmadharmane jo bhulI gayA tA cAre gatimAM duHkha khamavuM paDaze. corAzI lAkha jIvayoni ghaNI du:khadAyI che, te vAta sthira citte vicAravA yogya che. / / 18 / / hAMre juo lakSmI kAje jIva kare bahu pApa jo, topaNa puNya vinA maLatI, TakatI nathI re lola; hAM re te de durbuddhi, varSe pApa saMtApa jo, dAna bhoga vinA tao, jIva le durgati re lola. 19 53 artha :- ghana meLavavA mATe jIvo aneka prakAranA AraMbha kare che, aDhAra pApasthAnaka seve che. paNa - puNya jo na hoya to lakSmI maLatI nathI athavA maLela hoya to paNa TakatI nathI. pApathI meLavelI lakSmI durbuddhi Ape che. jethI pApa vadhe che ane te pApa jIvane saMtApanuM kAraNa thAya che. vizeSa meLavavAnI tRSNAnA kAraNe jIva te lakSmIne dAnamAM ke bhogamAM vAparyA vinA ja tajI daIne maraNa pAmI durgatie jAya che. "janma maraNa konA che je tRSNA rAkhe che tenA." zrImad rAjacaMdra ||19nA hAM re te janazikSaNa ke satzAstrone kAja jo, sanmArge vALI jIvone rakSavA re lola; hAM re je dukhI-daridrIne devA sukha-sAja jo, yoje lakSmI te lakSmIpati lekhavA re lola. 20 artha :-- te lakSmIno upayoga lokone AtmA saMbaMdhI sAcuM zikSaNa ApavAmAM ke jJAnIpuruSo dvArA racita satzAstro chapAvavAmAM karavo joIe. jethI te jIvo sabhyajJAna dvArA uttama mokSamArgane pAmI saMsAranA janmajarAmaraNAdi duHkhothI sarvakALane mATe bace. temaja du:khI ane diratI eTale garIbane sukhazAMti ApavA jeo potAnI lakSmIne yoje te kharekharA lakSmIpati ghanavAna zeTha jANavA. IIrahyA hAM re tuja hAtha viSe ghana che tyAM lagna le lhAva jo, tajI acAnaka maravuM paDaze ekalA re lola; hAM re sat dAna nimitte sudharaze nija bhAva jo, lobha chUTyA viNa maLe na nijasukhanI kalA re lola. 21 artha :- puNya udaye jyAM sudhI tArA hAthamAM dhana che tyAM sudhI tuM A dAnadharmano lhAvo laI le. nahIM to acAnaka maraNa Avye ekalA ja maravuM paDaze. ane lakSmI badhI ahIM ja paDI raheze. lakSmIne sabhyaprakA2e dAnamAM vAparavAthI tArA bhAva paNa sudharaze. nahIM to aMtaraMga zatru evo A lobha kaSAya chUTayA vinA Atmasukha prAptinI kalA paNa hAtha lAge tema nathI. / / 21 / / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 4 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hAM re oNva lobhI na karavA yogya kare naca kAma jo, laDAImAM paNa lobhe jaI jAte mare re lola; hAM re sau sukhI thavA lyo satya zaraNa "saMtoSa" jo, nyAyamArganuM ghana paNa paDI rahe Akhare re lola. 22 artha - lobhI jIva na karavA yogya evA nIca kAma paNa kare che. laDAImAM rAjyanA lobhe ke kIrtinA lobhe ke ghananA lobhe svayaM jaIne mare che. mATe sarva jIvo sukhI thavA arthe "saMtoSa" rUpI ghananuM satya zaraNa aMgIkAra karo. kemake nyAyamArgathI upArjana kareluM ghana paNa maraNa thaye Akhare ahIM ja paDyuM rahevAnuM che; te koInI sAthe AvavAnuM nathI. rirA hAM re samajI sanduruSo tajatA ghana, bALa jo, karI vyavasthA svajana-para-upakAranI re lola; hAM re koI jhera gaNI tajatAM nA le saMbhALa jo, koI upAthi na hore lava vyavahAranI re lola. 23 artha:- uparokta prakAre ghana ke bALa kuTuMbAdi saMyoganuM anityapaNuM jANIne satparuSo tene taje che. te ghanane svajana kuTuMbAdi ane paranA upakArane arthe vyavasthA karIne taje che. jyAre koI to ghana vaibhavane jhera jevA gaNI, A jhera huM bIjA kone ApuM ema mAnIne tenI saMbhALa eTale vyavasthA karyA vinA ja tajI de che. vaLI koI uttama puruSa, prathamathI ghara mAMDIne A ghananI ke vyavahAranI lezamAtra upAdhi vahoratA nathI, arthAta teo saMsAramAM ja paDatA nathI. 23nA hAM re e tyAga taNI taratamatA samaje koNa jo? mana vairAgye nItaratuM jenuM rahe re lola; hAM re sau saMyogonuM anityapaNuM pramANa, jo, thAya prabaLa, jo Atmatattva ure lahe re lola. 24 artha :- upara pramANe parigrahanA tyAganI aMtaraMga taratamatA eTale ochA vattAno bhAva, tene koNa samajI zake? jenuM mana vairAgyabhAvathI sadaiva nItaratuM rahe te bhavyAtmA sapuruSonI AvI aMtaraMga vRttine samajI zake che. A pAThamAM jaNAvyA pramANe ghanakuTuMbAdi sarva padArthonA saMyoganuM anityapaNuM pramANabhUta che. paNa te anityapaNAno bhAva kyAre prabaLa thAya? to ke jyAre satparuSanA boghe hRdayamAM evo bhAva draDha thAya ke huM to AtmA chuM. e sivAya jagatanI koI paNa vastu mArI nathI. jagatanA sarva saMyogika padArtho anitya che, jyAre huM to asaMyogika evo zAzvata padArtha AtmA chuM. ema vastu svarUpanuM yathArthajJAna thAya to te jIva samyakdarzanane pAme che. 24 A saMsAranA sarva saMyoga anitya che, azaraNa che. jyAre AtmAno svAbhAvika guNadharma samatA, te nitya che ane zaraNarUpa che. ema jANI mahAtmA puruSoe anaMta samatAne AdarI potAnA AtmAnuM kalyANa sAdhyuM. evI AtmAnA ghararUpa samatAno atre vistAra karavAmAM Ave che - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA 5 5 (56) mahAtmAonI anaMta samatA (rAga-dhanya te munivarA re je cAle samabhAve) svarUpa-sthita, samatApati re sarva avasthAmAM ya rAjacaMdra, pada te namuM re, sthira mana thAo tyAM ya. samatA-svAmI te re je ramatA samabhAve. artha - je potAnA zuddha AtmasvarUpamAM sthita rahI udayAthIne vartana kare che. je sukha duHkha, mAna apamAna, harSa zoka Adi sarva avasthAomAM samabhAvane ghAraNa karavAthI samatAnA pati che evA zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM namaskAra karuM chuM. mAruM mana paNa bhaktivaDe temanA guNomAM ja ramyA karo jethI huM paNa samatA sukhano AsvAda pAmuM. paramakRpALudevane samatA eTale parapadArthamAM iSTa aniSTa buddhino abhAva hovAthI te samatAnA svAmI che. samabhAva e AtmAnuM ghara che, svabhAva che. tethI vibhAva bhAvonI viSamatAne mUkI je sadaiva samabhAvanA sukhamAM ramaNatA kare che evA paramakRpALudeva amArA svAmI che. 1 traNe lokane bALato re moha-agni vikarALa; aMtarmukha dRSTi karI re bujhAve tatkALa. samatA artha :- rAgadveSa ajJAnarUpa vikarALa mohAgni traNe lokanA jIvone anAdikALathI bALI rahyo che. te moharUpa agnine A samatAmAM ramanArA mahAtmAo potAnI draSTine aMtara AtmAbhimukha karI zIdhra bujhAvI de che ane samatA sukhamAM sadaiva magna rahe che. rAA indriyo viSayo cahe re, kheMce avirata-paMtha; saMyamarUpa lagAmathI re, vAre te nigraMtha. samatA artha - pAMce indriyo potapotAnA viSayone icche che. AMkha rUpane, kAna saMgItane, nAka sugaMghane ane mukha svAdane tathA zarIra komaLa sparzane icche che. te indriyo jIvane asaMyamanA mArgamAM kheMcI jAya che. jyAre saMyamarUpa lagAmathI A indriyorUpI ghoDAone je vaza kare te ja sAcA nigraMtha che. [3] rAgAdi kAMTAbharyuM re durgama bhavavana dekha; samatA-bUTa bacAvatA re koI naDe nahi rekha. samatA artha :- duHkhe karIne pAra UtarI zakAya evuM durgama A saMsArarUpI vana che. te rAgadveSAdirUpa kAMTAothI bharapUra che. tyAM samatArUpI bUTa paherI le to koI prakAranA vidana vagara A saMsArarUpI jaMgalane te sukhe pAra karI zake. kA. jIva-ajIva padArtha je re, iSTa-aniSTa bhaLAya; temAM nA mUMjhAya te re, samatAvaMta kaLAya. samatA artha - saMsAramAM rahelA cetana acetana padArthone joI jIvane iSTa-aniSTa eTale gamavA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 aNagamavApaNuM thAya che. temAM rAgadveSa karI je muMjhAtA nathI te samatAnA ghAraka puruSa kahevAya che. pAA kAma-bhoga icche nahIM re, tana-mamatA na lagAra; samatAmAM meruM samA re, jJAna pUrNa varanAra. samatA artha :- je kAma-bhogane aMtarathI icchatA nathI. zarIramAM paNa jene lagAra mAtra mamatA nathI. je samatA rAkhavAmAM meru parvata samAna aDola che tevA mahAtmAo pUrNa evA kevaLajJAnane vare che. kA svayaMvarA mukti UbhI re, bhava-saMkaTa cophera, vara chede bhava-jALane re, ghArI sama-samazera. samatA artha :- kevaLajJAnIone svayaM varavA mATe muktirUpI strI taiyAra UbhI che. jyAre saMsAramAM to cAre tarapha moharUpI pAzathI baMdhAIne jIvo saMkaTa bhogave che. chatAM vIra puruSo samatArUpI samazera eTale talavAra ghAraNa karIne A saMsArarUpI jALane chedI bhAvasaMkaTathI bahAra nIkaLI jAya che. zA. rAgAdi ati timira sama re, nijasTraMpa tyAM na jaNAya; samatA-sUraja UgatAM re paramAtmA dekhAya. samatA artha - saMsAramAM rAgadveSAdi bhAvo atyaMta aMghakAra samAna che. tyAM potAnA AtmasvarUpanuM bhAna thavuM durlabha che. paNa samatArUpI sUryano udaya thAya arthAt sukha duHkha Ave tene samabhAve sahana karavAno abhyAsa pADe to zuddhAtmArUpI paramAtmAnA darzana thAya. dA. AlaMbI samatA-sImA re, sva-nizcaya lahI ura, jIva-karma-saMyogane re, jJAnI karaze dUra. samatA artha - jJAnI puruSo samatAnI parAkASTAnuM AlaMbana laI temaja huM AtmA chuM evo draDha nizcaya hRdayamAM ghAraNa karI anAdikALanA jIva ane karmanA saMyogane sarvathA bhinna karaze. pAlAA jJAnanetrI, pavitra che re, samatA-jaLathI saMta, anaMta jJAnAdi ramA re, sakhI sahaja bhedaMta. samatA artha :- jJAna che netra jenA evA jJAnanetrI jJAnI puruSo samatArUpI jaLamAM snAna karIne pavitra thayelA che. tevA mahAtmAone anaMta jJAna, darzana, sukha, vIrya Adi ramA eTale mokSa lakSmIrUpa sakhIonI sahajamAM bheTa thaze. ||10nA AtmabhAvanA bhAvatAM re samatAthI bharapUra, sarva padArtha nihALatAM re, rAgAdi rahe dUra. samatA artha - je hamezAM AtmabhAvanAne bhAve che ane samatAthI bharapUra hovAnA kAraNe jagatanA sarva padArthane nihALatAM chatAM paNa rAgadveSAdi bhAvothI dUra rahe che. /11| moha-siMhathI bhayaMkara re, rAgAdi-vana dekha, samatA-dava-jvALA vaDe re, munivara bALe, pekha. samatA. artha - moharUpI siMhathI bhayaMkara evuM rAgadveSAdirUpa vanane joI, samatArUpI dAvAnaLanI jvALAo vaDe tene bALIne munivara bhasma karI de che ema tuM jANa. //12nA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA moha-paMka pariryuM re, tUTe rAgAdi pAza, vizvavaMdya samatA-satI re, kare ure gRhavAsa. samatA artha mohamAyArUpI kIcaDano tyAga karavAthI rAgadveSAdirUpa jALane toDI zakAya che. tevA satpuruSanA hRdayamAM vizvane vaMdana karavA lAyaka evI samatArUpI satI AvIne nivAsa kare che. / / 13 / / sAmya bhAvanA jAgatAM re, nAza Azano thAya, avidyA kSINa te kSaNe re, citta-sarpa marI jAya, samatA artha :- hRdayamAM samatAbhAva jAgRta thavAthI AzArUpI pizAcIno nAza thAya che. te ja kSaNe avidyA eTale ajJAna dUra thAya che ane cittarUpI sarpa paNa marI jAya che arthAt saMkalpa vikalpa zAMta thaI jaI icchAo zamI jAya che. / / 14 / TALe karma nimeSamAM re, samabhAve muni je, koTI bhavanAM tapo vaDe re, anya na TALe eha. samatA 5 7 artha :-- samabhAvamAM sthita munivara eka nimeSa eTale AMkhanA palakArAmAM jeTalA karma TALe che, teTalA karoDo bhavanA tapavarDa paNa ajJAnI TALI zakatA nathI. / / 15 / / kahe vizvavettA kharuM re : samatA-dhyAna mahAna, tene pragaTa karAvavA re, kahyAM zAstra sau, mAna. samatA artha :- saLa vizvane jANanAra evA bhagavAna tIrthaMkaro kharI vAta kahe che ke samatArUpI dhyAna e mahAna ghyAna che. te samatArUpI dhyAnane pragaTa karAvavA mATe sarva zAstronI racanA jJAnIpuruSoe karI che ema tuM mAna. / / 16 / je jJAnI samatA ghare re, sarva vastumAM nitya, kaivalI sama sukha te lahe re, mAnuM muni khacIta. samatA. artha :-- - je jJAnIpuruSa jagatanI sarvavastumAM eTale tRNa ke matti, mukti ke saMsAra, mAna ke apamAna vagere sarvamAM hamezAM samatAbhAvane ghAraNa karIne rahe che te kevaLI samAna sukhane pAme che. tene khacIta eTale avazya muni mAnuM chuM. 17aa Atmazuddhi karavA cahe re, samyak svAbhAvika, mahAbhAgya te ghAraze re samatAmAM mana ThIka, samatA artha :-- je bhavyAtmA potAnA AtmasvabhAvanI zuddhi karavA icche te mahAbhAgyazALI potAnA manane samatAmAM rAkhavAno kharo abhyAsa karaze. / / 18 / / rAgAdika doSo tajI re, sarva dethI dUra, AtmAne AtmA vaDe re jANye, sAthe zUra. samatA artha :- rAgAdika doSo choDI ane sarva dehabhAvane mUkI daI AtmAne AtmAvaDe jANavAthI samabhAva pragaTe che ane tethI AtmA zuravIra bane che. / / 19 / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sau para-dravyothI judo re, para paryAyathI bhinna, AtmAno nizcaya thaye re, samatAno jo janma. samatA artha - potAno AtmA cetana ke acetana sarva paradravyothI judo che. temaja para padArthonA sarva paryAyo eTale avasthAothI paNa AtmA bhinna che. evo nizcaya thaye hRdayamAM samatAbhAvano janma thAya che. "sarva avasthAne viSe, nyAro sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMghANa sadAya." -zrImad rAjacaMdra (20aaaa avicaLa sukha tene maLe re, avyaya pada le te ja, baMghamukta paNa te bane re, sama je yogI rahe ja. samatA artha - AtmAnuM avicaLa eTale akhaMDa sukha tene maLe che, teja avyaya eTale zAzvata evA mokSapadane pAme che. te ja sarvathA karmabaMghathI mUkAya che ke je yogI samabhAvamAM sthira rahe che. Im21aaaa na carAcara jagamAM kazuM re upAdeya ke heya, tevA muni tarjI zubhAzubha re zuddha ziva-pada leya. samatA artha :- A carAcara eTale cetana ane jaDamaya jagatamAM kazuMye grahaNa karavA yogya nathI. ane tyAgavA yogya nathI; kemake potAno to eka AtmA che. e sivAya kazuM potAnuM nathI ema vicArI muni, para padArthonA nimitte thatA zubhAzubha bhAvano tyAga karI AtmAnAM zuddha samabhAvarUpa mokSapadane pAme che. //rarAAM kamaTha-jIva daza bhava sughI re, de pIDA maraNAMta, topaNa pArthaprabhu ghare re samatA, aho! anaMta. samatA artha - have aneka samatAvArI mahApuruSo pUrve thayA che tenA thoDAka draSTAMto atre jaNAve che : kamaThano jIva dasa bhava sudhI bhagavAna pArzvanAthanA jIvane maraNAMta duHkha Ape che. to paNa pArthaprabhu aho! samatAne ja ghAraNa karIne rahe che. 23, sneha-pAza bahu bhava taNo re, toDa rAma bhagavaMta, anukrULa pariSaha jo, sahe re samatA gharI anaMta. samatA artha :- ghaNA bhavanuM sneha baMghana zrI rAme vairAgyabhAva tharI dIkSA laI toDI nAkhyuM. zrIrAma dhyAnamAM UbhA hatA tyAre sItA je devalokamAM sItendra thayela che, teNe AvI aneka anukULa upasargo vaDe zrIrAmane calAyamAna karavA prayatno karyA chatAM zrIrAme samatA ghAraNa karI te sahana karyA paNa calAyamAna thayA nahIM. ra4. pratikrULa pariSaha jokhame re, munivara gajasukumAra, zira para aMgArA baLe re, samatA ghare apAra. samatA. artha - pratikULa maraNAMta pariSahane paNa munivara gajasukumAre sahana karyA. temanA mAthA upara aMgArA bharyA chatAM anaMta samatAne ghArI temaNe te sahana karyo. rapAA pilAyA muni pAMcaseM re yaMtre zeraDI jema, hADa caeNrecUrA thatA re geMke na samatA-kSema. samatA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhANavIya jAdhavAnane 2 :- zrI mahAvIra bhagavAnanA kAnamAM khIlA ThIkatA khartAo bihAtmAonI anaMta samatA e: (E) che (E pacisI bunionI zANImAM pIlatI kuTuM pAlaka maMtrI e pAchavonI tharamArathI lakhInI kathiINA paherAvAtI gyobinanI bhANIja Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA 59 artha :-- skaMdaka muninA pAMcaso ziSyone zeraDInI jema pAlaka maMtrIe ghANImAM pIlI nAkhyA. hADakAnA cUrecUrA thaI gayA. sarvoparI evA marakSAMta saMkaTane sahana karyA paNa kSema eTale sukhazAMtine ApanArI evI samatAno tyAga karyo nahIM. jenA phaLamAM sarve mokSapadane pAmyA. / / 26 / / pAMDava paNa pariSaSTha sahe hai, samatA gharI anaMta, ttama bhUSaNa je lokanAM re sarvAMgo ya dahaMta, samatA artha :-- pAMce pAMDavoe paNa anaMta samatA dhAraNa karIne baLavAna pariSadgha aMte sahana karyo. dUryoghananA bhANeje AvI lokhaMDanA AbhUSaNo agnimAM tapAvIne lAlacoLa karI badhAne sarva aMgomAM paherAvI dIdhA. sarva aMgo baLavA lAgyA chatAM samatA ghAraNa karIne potAnuM kalyANa sAdhyuM. ||ranA mahAvIra tIrthaMkare re gharI dhIraja ne khaMta, sahyA asahya parISaho re, jANe saghaLA saMta. samatA artha :-- tIrthaMkara evA mahAvIra bhagavAne akhUTa dhIraja ane khaMta eTale utsAha ghAraNa karIne asahya pariSadone sahana karyo. jene sarva saMtapuruSo jANe che. / / 28 / / saMgama nitye pIDato re rUpa gharI vikarALa, vajrasuci sama kIDIo re tana vIMdhe bahu kALa. samatA = artha :-- saMgama devatAe bhagavAna mahAvIrane, nitya vikarALarUpa dhAraNa karIne ghaNI pIDA ApI. vajra jevI sUci eTale soya samAna kIDIonuM rUpa dhAraNa karI bhagavAnanA zarIrane ghaNA kALa sudhI vIMdhyuM chatAM bhagavAna samabhAvamAM ja sthita rahyA. ra9nA khIlA ThokyA kAnamAM re, varSo upasarga anArya, anaMta samatA gharI karyAM re, kevAM apUrva kArya!samatA artha :-- bhagavAna mahAvIranA kAnamAM khIlA ThokyA. anArya lokoe bhagavAna pAchaLa zikArI kUtarAo choDI upasarga karyA. chatAM anaMta samatAbhAva dhAraNa karIne bhagavAne kevA apUrva kArya karyAM arthAt kevaLajJAna pragaTAvyuM, // 30 // cakravartI-sukha jo taje re, sanatkumAra mahaMta, labdhi chatAM rogo mahA re sahe mahA rUpavaMta. samatA artha - sanatkumAra cakravartI hovA chatAM potAnA sarva vaibhavane tyAgI mahAtmA banyA. aneka :: labdhio pAse hovA chatAM te mahArUpavaMte mahAna rogonI pIDA sahana karI. / / 31 / / deva davA karavA cahe re tyAM bolyA munibhUpaH "karma-roga TALI zako re?'' deva rahyA tyAM grupa. samatA" artha :-- deve vaidyanuM rUpa laI sanatkumAra cakravartI je muni banyA che temane kahyuM ke A tamArA roganI davA karI dauM. tyAre sanatkumAra muni kahe--A mAro karmaroga TALI zako cho? tyAre deva paNa cUpa thaI gayA. / / 32 / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 varSa sAtaso suthI sahe re soLe roga mahAna, anaMta samatA ghArIne re; koNa mumukSa samAna? samatA artha - anaMta samatAne ghAraNa karI sanatakumAra munie sAtaso varSa sudhI soLa mahAna rogone sahana karyA. aho! jagatamAM mumukSa samAna bIjo koNa che? je ATalA kALa sughI bhayaMkara rogone sahana karI zake? IT33 Arya skaMdaka-hADa jo re tapathI zuSka zarIra, cAle ke khaDakhaDa thatAM re samatAmAM zUravIra. samatA artha - skaMdamuninuM zarIra tapathI evuM sukAI gayuM ke te cAle tyAre hADakAM khaDakhaDa thAya chatAM pote zuravIra banIne samatAbhAve badhuM sahana karyuM. 34 deha-dazA tevI karI re, varte dehAtIta, rAjacaMdra A kALamAM re samatA-coga sahita. samatA artha - tema A paMcamakALamAM zrImad rAjacaMdra prabhue potAnA dehanI dazA evI karI che ane pote dehAtIta eTale dehathI judA thaIne vartana kare che. kAraNa ke temanA mana vacana kAyAnA yoga samabhAvayukta che. rUpANI triloka-jaya karatAM adhika re kaThina kArya jaNAya, eka samayana asaMgatA re; samatA te ja gaNAya. samatA artha :- traNe lokano jaya karavA karatAM paNa eka samaya asaMga rahevuM te adhika kaThina kArya che. te ja kharI samatA gaNAya che. "eka samaye paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNAthI trikALa je rahyA che, evAM sapuruSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame paramAzcarya pAmI namIe chIe." (va.pR.269) 36aaaa tevI ghare asaMgatA re, trikALa te bhagavaMta, sarvottama Azcarya te re, anaMta samatAvaMta. samatA. artha - anaMta samatAnA ghArI evA bhagavaMta traNe kALa evI asaMgatAne dhAraNa karIne rahe che. e sarvottama Azcarya che. 3LA. AtmAthe muni vartatA re, samatA rasa revaMta, tenI samIpa siMhAdinI re krUratA pAme aMta! samatA artha - AtmAnA kalyANa arthe evA samatArasamAM kelI karatAM muni mahAtmAo varte che. temanA samIpa siMha Adi prANIonI krUratA paNa naSTa thaI jAya che. paramakRpALudeva IDaranA pahADomAM dhyAna karatA tyAre jaMgalI prANI temanI samIpa AvI bese. tIrthakaronI sabhAmAM siMha ane haraNa Adi prANIo samIpa AvI bese. paNa bhagavAnanA prabhAve paraspara vairabhAva bhUlI jAya che. ||38aaaa matsara tarjI maitrI bhaje re prANI paraspara kema? samabhAvI muni-tejathI re kaSAya zamatA ema. samatA. artha - te prANIo matsara eTale dveSabhAva tajI paraspara maitrI bhAvane kema bhaje che? to ke Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) mahAtmAonI anaMta samatA samabhAvamAM sthita evA muninA pratApathI te jIvonA kaSAyabhAvo zamI jAya che. II39nA yogI vaza karatA nahIM re yatne prANI krU, svayaM zAMta va thAya jo re vRSTi thaye bharapUra. samatA. artha :- yogIpuruSo prayatna karIne te krUra prANIone vaza karatA nathI, paNa jema bharapUra varasAda . te varasyuM dAvAnaLa ApoApa zAMta thaI jAya che tema te krUra jIvo paNa mahApuruSonA prabhAve zAMtabhAvane te pAme che. / 40 / / zarad tunA yogathI re jo jaLa nirmaLa thAya, tema yogI-saMsargathI 2e mana-mala sarve jAya. samatA 6 1 artha - Aso thI kArtika mAsa sudhInI zaradaRtu kahevAya che. te RtunA yogathI jaLa nirmaLa thAya. tema yogIpuruSonA samAgamathI manano mela sarve ghovAI jAya che. / / 41 // kSINa-moha muni Azraye re, jAti-ve2 vIsarAya, siMha-zizune cATatI re haraNI harSita thAya. samatA artha :-- jeno moha kSINa thaI gayo che evA muni mahAtmAnA sAnighyamAM krUra jIvo paNa potAnuM jAtivera bhUlI jAya che. tyAM siMhanA baccAne premathI cATatI evI haraNI paNa harSa pAme che. / / 42 / Dhela khelatI sarpazuM re, vAgha samIpe gAya, uMdara billI-godamAM re, zvAna-zaMzaka harakhAya. samatA artha :- mahAtmAnA samIpe Dhela eTale moraDI sApa sAthe khele, vAdha samIpe gAya bese, uMdara billInI godamAM rame ane kUtaro sasalAne joI rAjA thAya che. / / 4 / caMdra, pavana, pRthvI samA re muni zAMti-dAtAra, azubha-prIti, bhIti TaLe re samatA-prabhAva ghAra. samatA artha :-- jema caMdranI cAMdanI zItaLatA Ape, zItaLa pavana garamIne kApe, pRthvI AdhAra ApI zAMti pamADe tema samatAdhArI muni mahAtmAo trividha tApathI baLatA saMsArI jIvone zAMti ApanAra che. te mahAtmAonA samatA prabhAve azubha mohano nAza thAya che. ane Aloka, paraloka Adi sarva prakAranA bhaya TaLI jAya che. ||44|| koI zAli-phule pUje re, koI DasAthe sApa, anaMta samatAvaMta muni 2e gaNe na sukha-saMtApa. samatA artha :- evA mahAtmAone koI zAlinA phUlothI pUje ke koI nAga DasAve to paNa anaMta samatAnA ghArI muni tenA sukha ke saMtApane gAkAratA nathI. AThora gAmamAM pa.pU.prabhuzrIjIe eka prasaMge potAnI adbhuta asaMgI aMtaraMga AtmadazA pragaTa karI hatI ke --'koI kuhADAthI kApe ke koI caMdana copaDe, amAre to prabhu banne pratye sama che'' / / 4 / / zilA zayyA, vana nagara re stuti niMdA sama ghAra, kardama kaMku, ti yuvatI re sama mAne muni sAra. samatA Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - patthara ke pathArI, vana ke nagara, prazaMsA ke niMdA jene badhuM samAna che. koI kardama eTale kicaDa chAMTe ke kaMku copaDe, yati eTale muni ho ke strI. bannemAM je AtmA jue evA AtmadraSTi mahAtmAone mana eka samatA rAkhavI e ja sArabhUta jaNAya che. 46aaaa buddhi-baLamAM to ghaNA re svArtha nija dekhata; viralA zivagati pAmavA re samatA ghare anaMta. samatA artha :- buddhi baLavALA to A jagatamAM ghaNA che. paNa te buddhino dura upayoga potAno svArtha sAdhavAmAM kare che. paNa mokSagatine pAmavA mATe koI viralA jIvo ja prApta buddhino sadupayoga, anaMta samatA ghAraNa karavAmAM kare che. 4thA. samatA-rasanA svAdako re, abaghu, alaukika saMta, Atma-suMkhamAM magna te re na cahe jJAna anaMta! samatA artha :- samatArasanuM AsvAdana karanArA avadhUta alaukika saMtapuruSo che. te sadA AtmAnA anaMtasukhamAM magna rahe che, tethI jJAna anaMta eTale kevaLajJAnanI paNa jene icchA nathI arthAtu mokSanI icchAthI paNa teo nivRtta thAya che. I48aaaa jenI mokSa sivAya koI paNa vastunI icchA ke spRhA nahotI ane akhaMDa svarUpamAM ramaNatA thavAthI mokSanI icchA paNa nivRtta thaI che, tene he nAtha! tuM tuSTamAna thaIne paNa bIjAM zuM ApavAno hato?" (va.pR.499) I/48aaaa. je mahAtmA puruSo anaMta samatAne ghAraNa kare te pharI A saMsAramAM AvatA nathI. mATe mAre paNa "mAthe na joIe' evo vicAra karI zAlibhadra anaMta samatAne ApanArI evI jinadIkSAne grahaNa karI potAnuM kalyANa sAdhyuM. evA zAlibhadranI vairAgyapUrNa kathAnuM atre Alekhana karavAmAM Ave che. (57) mAthe na joIe bhAga-1 (harigIta) vaMdana karuM. zrI rAjagurunA caraNa-kamaLa bhAvathI; jenA alaukika yogabaLa ne boghanA ja prabhAvathI zrI zAlibhadra-kathA prasaMge citta vALIne kahyuM : "mAthe na koI joIe" evI dazA saune cahuM. 1 artha:- guruvarya zrI rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM huM bhAvathI praNAma karuM chuM. jenA alaukika mana vacana kAyAnA yogabaLathI ane adbhuta Atmika boghanA prabhAvathI A zrI zAlibhadranA kathA prasaMge Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 3 mArA cittane aMtarmukha karIne kahuM chuM ke "mAthe koI na joIe" arthAt kiMcit paNa parAdhInatA na joIe, saMpUrNa AtmasvataMtratA joIe. kAraNa para-AdhInatA e ja duHkha che ane svAdhInatA e ja sukha che. AThadraSTimAM paNa kahyuM che ke - "saghaLuM paravaza te duHkha lakSaNa, nijavaza te sukha lahIe;"jagatamAM rahelA sarva jIvo kamanI parAdhInatAthI mukta thaI, saMpUrNa AtmasvataMtratAne pAmo ema icchuM chuM. //// zrI rAjagRha nagare kare zreNika rAjA rAjya jyAM, gobhadra zeTha ghanADhaya ne bhadrA satI zeThANI tyAM su-svapra zALa kSetranuM zeThANIne AvyuM hatuM je garbha yoge, nAma zAlibhadra rAkhyuM chAjatuM. 2 artha - jene svataMtratAno bhAva Upajyo evA puNyazALI zrI zAlibhadranI kathAnuM varNana kare che. zrI rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA rAjya kare che. te ja nagaramAM ghanADhya zeTha gobhadra ane satI evI zeThANI bhadrA nivAsa kare che. rAtre bhadrA zeThANIne uttama garbhanA kAraNe zALI eTale DAMgaranA kSetranA svapnamAM darzana thayA. tethI suputrano janma thaye tenuM zubha nAma paNa zAlibhadra rAkhavAmAM AvyuM.tArA. sarve kaLA zIkhyA pachI moTo thaye paraNAviyo, batrIsa zreSThI-putrIono puNyathI svAmI thayo. vairAgya pAmI muni thayA gobhadra zeTha badhuM tajI, dIkSA grahI vIranI kane saMyama oNvana zIkhe hajI. 3 artha - zAlibhadra sarva kaLAo zIkhI moTo thayo, tethI paraNAvyo. te batrIsa zeThanI putrIono puNyayoge svAmI thayo. have zAlibhadranA pitA gobhadra badhuM tajIne vairAgya pAmI muni banyA. bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karIne hajI saMyama jIvana kema jIvavuM te zIkhatA hatA. [3] tyAM Ayu pUrNa thatAM samAdhi sahita varatA suragati, ne pUrva saMskAro vaDe prati putranI ati jAgatI. te divya vastrAbharaNa Adi putrane haMmezA de, ati saukhya-sAmagrI daI zirachatra sama saMbhALa le. 4 artha :- saMyama jIvana zIkhatA hatA teTalAmAM temanuM AyuSya pUrNa thavAthI samAdhisahita maraNa pAmI devagatine varyA. tyAM pUrva saMskAronA kAraNe putra zAlibhadra pratye atyaMta prIti jAgRta thaI. jethI putrane arthe devalokamAMthI pratidina divya vastra, AbhUSaNa vagere mokalavA lAgyA. atyaMta sukha sAmagrI mokalI pitA zirachatra samAna banI tyAM rahyA rahyA paNa putranI purI saMbhALa karavA lAgyA. devalokamAMthI pratidina navvANuM peTIo mokalatA, tenuM kAraNa zAlibhadrano puNya pratApa hato. [4] ko ratnakaMbala vecanAro rAja-darabAre gayo, kArIgarI uttama hatI, rAjA ghaNo rAjI thayo. ekkeka kaMbalanI kare te lAkhathI vadhu mAgaNI, moMghI ghaNI gaNI nA lIthI; e vAta rANIe suNI. 5 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- eka divasa koI ratnakaMbala vecanAro rAjAnA darabAramAM Avyo. ratnakaMbalanI kArIgarI uttama joIne rAjA ghaNo rAjI thayo. vyApArIe ekkeka kaMbalanI kiMmata lAkha suvarNathI paNa vadhAre kahI. tethI rAjAne te ghaNI moMghI lAgavAthI lIdhI nahIM. e vAta rANIe paNa sAMbhaLI. pAA vyApArIe vecI dathI soLe ya bhadrA nArIne, laI lAkha lAkha suvarNa sikkA sAmaTI lenArIne; rANI taNA ati Agrahe teDyo nRpe vyApArane, teNe kahyuM: "zreSThI gRhe sau vhorI sastI ghArIne. 6 artha :- vyApArIe soLeya ratnakaMbalone bhadrA zeThANIne tyAM vecI. sAmaTI baghI levAthI lAkha lAkha sonAmahoramAM ApI dIdhI. have rANInA ati AgrahathI zreNika rAjAe pharIthI vyApArIne bolAvyo. tyAre teNe kahyuM ke zAlibhadra zeThanA ghare sastI jANIne badhI ratnakaMbalo laI lIdhI che. kA. zeThANIe mAgI adhika, vaLa dAma sau sAme gharyA, nahi aghika mArI pAse tethI khaMDa batrIse karyA; bhadrA vadhU-batrIsane ekeka Ape nija kare, lUchI caraNa khALe taje te bhaMga-nArI vApare." 7 artha - vyApArI zreNika rAjAne kahe che ke bhadrA zeThANIe to vadhAre mAgIne tenA dAma paNa sAme gharyA hatA. paNa mArI pAse vadhAre nahIM hovAthI te soLa ratnakaMbalanA batrIsa TukaDA karyA ane bhadrA zeThANIe potAnI batrIsa putravadhune potAnA hAthe ekeka TukaDo Apyo. temaNe potAnA paga lUchI khALamAM nAkhI dIghA. have tene bhaMgInI strIo vApare che. zA te vAta jANI vismaye rAjA vicAre : "ghanya che! jo ratnakaMbala bhogave to vaNika nahi sAmAnya te. AvA naro muja nagaramAM muja kIrtine vistAratA, maLavuM khare tene have je divya saMpada ghAratA."8 artha - te vAta jANIne zreNika rAjA Azcarya pAmI vicAravA lAgyA ke ghanya che! AvA ratnakaMbalanA bhogavanArane. e koI sAmAnya vaNika nathI. AvA manuSyo mArA nagaramAM vasavAthI mArI kIrtine paNa vistAre che. AvI divya saMpattinA ghAraka puNyazALIne mAre avazya maLavuM joIe. IITA nRpa zeTha zAlibhadrane bolAvavA dUta mokale, paNa AvI bhadrA bolIH "nRpavara, putra vhAra na nIkaLe; kRpA karIne tAtajI! muja araja A hRdaye gharo Aje ja Apa paghArIne ama AMgaNuM pAvana karo." artha - rAjA zreNike zeTha zAlibhadrane bolAvavA dUta mokalyo. tyAre bhadrA zeThANIe AvIne kahyuM ke rAjezvara, mAro putra koI divasa bAhara nIkaLato nathI. mATe kRpA karIne pitA tulya evA mahArAjA! Apa mArI arajane hRdayathI svIkArI Aje ja pathArIne amAruM AMgaNuM pAvana karo. gAlA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 5 rAjA javA svIkAratA, nija ghera bhadrA jyAM gaI gobhadra-deva-sahAyathI svargIya taiyArI thaI. gaja-azvapaMkti, devaduSya, kalpataru maMdArathI suvarNa kaLazo zobhatA paMktirUpe darabArathI. 10 artha - zreNika rAjAe ghare AvavAnuM AmaMtraNa svIkAryuM ane bhadrA zeThANI jyAM potAnA ghare gaI ke gobhadradevanI sahAyathI svargIya taiyArI thaI gaI. hAthIo ane ghoDAonI paMkti, devatAI vastro, kalpavRkSanA phUlothI sonAnA kaLazo paMktirUpe TheTha rAjya darabArathI te zAlibhadranA ghara sughI zobhavA lAgyA. ||10nA te mArga divya sugaMthI cUrNa sAthiyA saha zobhato, ati puNyanA phaLa sarvane sukhakAra, jANe boghato. rAjA ati AzcaryathI te sarva jotA jAya che, rastA dukAno ratnatoraNa joI bahu harakhAya che. 11 artha :- rAjamArga sugaMdhI cUrNa ane sAthiyA saha zobhA Apato hato. te jANe ema boghato hato ke atyaMta puNyanA phaLa sarvane sukhanA kartA che. rAjA zreNika atyaMta Azcarya pAmI te sarva racanA joto jAya che. rastAo, dukAno, ratnanA toraNa vagere joIne rAjA bahu harSita thAya che. 11nA bhadrA laI gaI mALa cothe rAyane satkArane, maNiratnamaMDita divya siMhAsana para besArane. jaI putra pAse sAtame mALe kahe mAtA : "are! zreNika cothe mALa maLavA Ava, tamane notare." 12 artha - bhadrA zeThANI rAjAno satkAra karI temane cothA mALe laI gaI. tyAM maNiratnothI jaDelA divya siMhAsana upara temane besADI, pote sAtame mALe jaI putrane kahevA lAgI ke are! zreNika cothe mALe maLavA AvyA che ane tamane bolAve che. 12aa. kahe putra: "kharado mAla teno joIne sAro ghaNo," bhadrA kahe : "te magathapati rAjA ziromaNi ApaNo, maLavA ahIM surthI AviyA, jhaTa Avajo," kahIM mA gaI; "mAre ya mAthe koI che," ciMtA prabaLa evI thaI,- 13 artha :- mAtA bhadrAnA vacana sAMbhaLI zAlibhadra kahe - zreNika AvyA che to temano mAla joIne sAro hoya to ghaNo kharIdI lo. tyAre bhadrA kahe che to maga dezanA pati rAjA zreNika che. ApaNA nAyaka che-uparI che. te maLavA mATe ahIM sudhI AvyA che mATe jhaTa Avajo. ema kahIne mA nIce gaI. zAlibhadra vicAramAM paDyA ke "mAre ya mAthe koI che' enI prabaLa ciMtA thavA lAgI. /13 "to bhoga nahi huM bhogavuM, dIkSA jarphera levI ghaTe; paNa hAla nIce jo jauM to mAtanI ciMtA maTe." Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 Avyo parANe rAya pAse, bheTI rAye premathI nija godamAM besAratAM gabharAya tyAM te ghAmathI. 14 artha :- "mAre ya mAthe koI che? to have mAre bhoga bhogavavA nathI; mAre jarUra dIkSA levI ghaTe. paNa hAla nIce jo jauM to mAtAnI ciMtA dUra thAya. ema vicArI parANe rAjA pAse Avyo. rAjAe premathI tene bheTI potAnA godamAM besAryo. tyAM te ghAmathI eTale tApanA baphArAthI ukaLATa pAmI gabharAvA lAgyo. 14 re! agni aDatAM ogaLe navanIta tevo te drave, te joI mAtAne pUMche nRpa : "kema parasevo srave?" bhadrA kahe : "enA pitA saMyama gharI svarge gayA; te snehavaza putrAdine svargIya-sukhadAtA thayA. 15 artha :- jema agni aDatAM navanIta eTale mAkhaNa ogaLavA lAge tema zAlibhadranA zarIramAMthI parasevo nIkaLavA lAgyo. te joIne rAjAe bhadrA mAtAne pUchyuM ke kema ene ATalo badho parasevo thAya che. tyAre bhadrA mAtA kahe rAjana! enA pitA saMyama ghAraNa karIne svarge gayA che. te putrAdinA snehavaza pratidina svargathI sAmagrI mokalIne ene sukhanA dAtA thayA che. svargIya sukhathI TevAyela hovAthI A garamI AnAthI sahana thatI nathI. /15nA. tethI na tene besavuM gamatuM ahIM nara-gaMghamAM, tene javA dyo to raheze putra e AnaMdamAM." rAjA maeNke ke mukta jIMva sama ekadama UMce gayo, suradatta bhogo bhogavI parimalajale zItala thayo. 16 artha :- svargIya sAmagrInA bhogathI A zAlibhadrane manuSyanI gaMthamAM besavuM paNa gamatuM nathI. ene tame javA dyo to e putra AnaMdamAM raheze. rAjAe tene mUkI dIdho ke turaMta mukta jIvanI jema upara cAlyo gayo. tyAM jaI devatAI bhogo bhogavI parimala jale eTale sugaMdhita jaLathI zItalatA meLavI sukhI thayo. 16aaaa. zreNikane nhavarAviyA pachI divyajaLa kaLazA bharI, tyAM snAna karatAM vIMTI nRpanI AMgaLIthI gaI sarI. cophera jotA nRpa, tyAM to dAsIne bhadrA kahe iMzArate : "de hojamAMthI mudrikA je nRpa cahe." 17 artha - zAlibhadra upara gayA pachI divyajaLanA kaLazA bharI zreNika rAjAne snAna karAvyuM. tyAM snAna karatAM rAjAnI AMgaLImAMthI vIMTI sarI gaI. te meLavavA rAjA cAre tarapha jovA lAgyA. tyAre IzAro karIne bhadrA mAtAe dAsIne kahyuM ke hojamAMthI mudrikA eTale vIMTIo kADhI rAjAne batAva. temAMthI rAjA je icche te Apa. I/17thI thALI bharI dAsI vade : "lyo mudrikA nija oLakhI," nija ratna aMgArA samuM nRpa thALamAM le nIrakhI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 6 7 "konA alaMkAro?" pUMche nRpa, "kema hoja viSe hatA?" "nitya navA paeNrI, brUnA A zeTha hoje pheMkatA." 18 artha :- hojamAMthI vIMTIo kADhI, thALI bharIne dAsI rAjAne kahevA lAgI ke ApanI mudrikA je hoya te AmAMthI oLakhI lo. tyAre rAjAe potAnI vIMTImAM raheluM ratna to bIjA ratnonI pAse saLagatA kolasA jevuM bhoDhuM joyuM. tethI pUchavA lAgyA ke A badhA konA alaMkAro che? ane A hojamAM kema paDelA hatA? tyAre dAsIe kahyuM : A zeTha roja navA herIne jUnA alaMkArone A hojamAM pheMkI de che. I/18 ati vismaya daTha divya riddhi, divya bhojana paNa karyuM; niHspRha rAya vidAya le, najarANuM bhadrAe gharyuM. sUri gharmaghoSa paghAriyA che rAjagRha nagare suNI, jhaTa vinayapUrvaka vaMdanArthe zAlibhadra jatA guNI. 19 artha :- rAjA ati Azcarya pAmyA ane sarva divya riddhine joI. divya bhojana paNa karyuM. aMtarathI niHspRha evA rAjAe tyAMthI vidAya lIdhI te vakhate bhadrAmAtAe aneka vastuo rAjAne bheTa ApI najarANuM gharyuM. have rAjagRha nagaramAM gharmaghoSa nAmanA AcArya padhAryA che ema sAMbhaLI guNavAna evA zAlibhadra jhaTa vinayapUrvaka vaMdana karavA mATe gharathI javA lAgyA. //19o. upadeza guruvara ApatA : "suMdara ghare uMdara paDe, vastro ane zirakezamAM jUo karI ghara AthaDe; zayA manohara mAMkaNe UbharAya, roge tana maLe, karUpa kANI strI kahe kaTu vacana, khAvA nA maLe. 20 artha - have guruvarya zAlibhadra Adine upadeza ApavA lAgyA ke A saMsAranuM svarUpa kevuM vicitra che ke suMdara gharamAM uMdara pesI jaI vastro kApI nAkhe, mAthAnA vALamAM jUo ghara karI jAya, manohara zayyA paNa mAMkaNathI ubharAvA lAge, rogathI zarIra gaLI jAya, kadarUpI kANI strI hoya ane vaLI kaDavA vacana kahetI hoya, khAvAne paNa pUratuM nA maLatuM hoya to paNa mUrkha evo A jIva gharabArane choDavA icchato nathI. /20nA. gRhavAsamAM AvAM ghaNAM duHkho ghaNA paravaza sahe; toye are! nara mUDha nA gRhavAsa tajavAne cahe. durbaddhi ema vicAratA : "ghana AjakAla maLI jaze.' pratyakSa aMjalijala samuM vahI jAya jIvana, zuM thaze? - 21 artha:- gRhavAsamAM AvA ghaNA prakAranA du:kho ghaNA jIvo paravazapaNe sahana kare che. to paNa mUDha evA manuSyo AvA gRhavAsane tajavA icchatA nathI. paNa durbuddhithI yukta teo ema vicAre che ke ghana AjakAlamAM maLI jaze. paNa pratyakSa aMjali eTale hAthamAM raheluM jaLa jema TIpe TIpe nIce vahI rahyuM che tema jIvana paNa samaye samaye naSTa thaI rahyuM che to mArA zuM havAla thaze? ema te vicArato nathI. 21 eno vicAra kare na koI; sujJa viralA cetaze, Adara sahita saMyama laI, samyaka prakAre jIvaze Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tene hatheLImAM hajI che mokSa, sukha svargAdike." suNa zAlibhadra vicAratA: "huM ura saMyama Adi e. 22 artha - pratyakSa sthitine UMDANathI koI vicAratuM nathI. koI sujJa eTale sArI rIte tattvano jANanAra haze te viralA puruSa cetI jaze. te Adara sahita saMyama aMgIkAra karIne samyaprakAre jIvana jIvaze. tene hajI hatheLImAM mokSa che ane svargAdinA sukha paNa tenA mATe UbhA che. A sAMbhaLIne zAlibhadra vicAravA lAgyA ke huM paNa mArA ura eTale sAcA hRdayathI AvA saMyama Adine grahaNa karavA icchuM chuM. //rA. mAtA kane jaI, anumati laI, laIza dIkSA bhagavatI." evA vicAre nija gRhe jaI mAtane kara vinati "mAtA mane gho anumati huM laIza dIkSA bhagavatI, icchuM anuttara mokSapada te kAraNe banuM saMyati." 23 artha - have mAtA kane jaI, temanI anumati laIne, bhagavatI eTale bhagavAna dvArA apAtI evI dIkSA grahaNa karIza. evA vicArathI potAne ghera jaI mAtAne vinaMti karavA lAgyA. he mAtA! mane anumati Apo jethI huM bhagavatI dIkSAne grahaNa karuM. have huM anuttara eTale jenAthI koI caDhiyAtuM nathI, jenA mAthe koI nathI evA mokSa padane icchuM chuM. te meLavavA have huM saMyati eTale indriyone nigraha karavAvALo saMyamI banIza. ra3 mAtA kahe : "he! putra, puSpa samAna tana tuja zuM sahe? kaSTo ghaNAM saMyama taNAM, jANyA vinA mukhathI kahe." tyAM zAlibhadra kahe : "are! kAyara rjIvo sukha-lolupI sarTI nA zake e iSTa kaSTo jo ure AzA chUpI. 24 artha - mAtA bhadrA kahevA lAgyA : he putra, tAruM zarIra to phula samAna komaLa che. saMyama pALavAmAM ghaNA kaSTo rahelA che. te tAruM zarIra sahana karI zake nahIM. tuM te kaSTone jANato nathI mATe mukhathI ema bole che. tyAre zAlibhadra kahevA lAgyA are ! saMsArasukhanA lolupI evA kAyara jIvo jenA hRdayamAM chUpI rIte aneka AzAo rahelI che te A iSTa kaSTone sahana karI zake nahIM. 24 zizu cUsatAM stana jANI aMgUTho chatAM daMgha nA jhare, bhavavAsI jIvo sukha kAje tema tanasevA kare; bhrAMti vaDe saMsArI jana sukha zoghatAM duHkha pAmatA dekhI dayA ANI munivara mokSasukha upadezatA. 25 artha - jema bALaka aMgUThAne stana jANI cUsatAM chatAM temAMthI dUgha jharatuM nathI, tema saMsArI jIvo sukha mATe A zarIranI sevA karyA kare che, paNa bhrAMtithI te zarIrAdimAM sukha zoghatA chatAM duHkha ja pAme che. ema joIne dayA lAvI munivaro zAzvata evA mokSasukhano ja bhavyone upadeza Ape che. mArA samajAvI mAtAne pachI nija patnIne pratibothatA, dararoja tajatA ekane saMborthIi; e krama sevatA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadra ane bhaThThIbhadrA rANi ene zAlinInI jANa zAlibha daravI muni, samAgama jhIka sIki kRtnIne bhIthI zAlikA A pAnIonI lALatI zAlibhadra ane ghannAbhadrano vArtAlApa zAlibhadra ane ghannAbhadra lIgheluM anazana zAhientra nI zALArTa lIsthalI hInA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) mAthe na joIe bhAga-1 de dAna aDhaLaka sarva kSetre; vIratA kharI AdarI, saMyama taNA abhyAsanI batrIsa divasa muddata karI. 26 artha :- mAtAne samajAvyA pachI potAnI patnIne pratibodhavA lAgyA. pratidina eka strIne sArI rIte bogha pamADI tyAgavA lAgyA. e krama sevatA hatA. sAthe sarva kSetramAM aDhaLaka dAna paNa detA hatA. ema kharI zUravIratA AdarIne saMyamanA abhyAsa arthe batrIsa divasanI mudata nakkI karI. batrIsa divasamAM batrIsa strIone pratibodhI saMyama levAno nirNaya karI lIdho. / / 26 / / che bena zAlibhadranI nAnI subhadrA nAmanI, icchita vare varI ghanyane te nagaramAM saubhAgyinI. zreNika nRpanI somazrI putrI hatI tenI sakhI, te paNa varI te dhanyavarane pUrNa puchyuM nIrakhI. 27 artha :- zAlibhadranI nAnI bena subhadrA hatI. te saubhAgyinI potAnI icchAe te ja nagaramAM rahetA dhanyakumArane varI hatI. zreNika rAjAnI somazrI putrI hatI. te tenI sakhI hatI. te paNa dhanyakumArane pUrNa puNyazALI jANI tene ja varI hatI. / / 27 / jAte subhadrA snAnakALe ekadA patipITha parsa, vAMsA upara azru paDyAM tethI pUche : "zuM duHkha vase?"' bolI subhadrA : "zAlibhadre kAma mAMDyuM AkaruM, 'batrIsa divase sarva nArI tag,' kahe, vrata AdaruM.' ' 28 6 9 artha :- dhanyakumAranA snAna samaye eka divasa subhadrA jAte patinI pITha ghasatI hatI. te vakhate dhanyakumAranA vAMsA upara AMsu paDyA. tethI teNe subhadrAne pUchyuM ke tArA manamAM zuM du:kha che? tyAre subhadrA bolI : mArA bhAI zAlibhadre AkaruM kAma AdaryuM che. te ema kahe che ke huM to batrIsa divase sarva strIone tajI paMca mahAvratane dhAraNa karIza. / / 28 / / "kAyara kare vizvAsa dina batrIsa taka mRtyu taNo,' evAM vacana A zeThanAM vairAgya sUcavatAM ghaNo; tyAM to subhadrA bolI : ''che karavuM kaThaNa e ApathI," akleza citte UThI cAlyA pUrvanA saMskArathI. 29 artha :-- - je kAyara hoya te batrIsa divasa sudhI mRtyuno vizvAsa kare, dhanya zeThanA AvA vacana aMtaraMgamAM rahela ghaNA vairAgyane sUcavatA hatA. tyAM to subhadrA bolI H AvuM ApathI thavuM kaThaNa che. kahevuM : saheluM che paNa karavuM muzkela che. tyAM to aklezamaya citta che jenuM evA ghanyakumAra tyAMthI UThIne cAlavA mAMDayA. e pUrvanA saMskArI jIva hatA. pUrva janmamAM gAyo carAvatAM jaMgalamAM muni mahAtmAno bodha sAMbhaLatA ghaNo ja mITho lAgyo hato. huM paNa evI municaryAne aMgIkAra karuM evI bhAvanA bhAvatAM ghara tarapha AvatAM rastAmAM siMhe phADI khAdhA. paNa te bhAvanAnA kAraNe deha choDI A bhavamAM teo dhanyakumAra zeTha banyA hatA. / / 29 / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 patnI bIjI sAte kahe: "mUrkha kahe te nA karo." karagara subhadrA bolI ke "karuNA karI nA pariharo." mAne nahIM tyAre kahe: "saMyama ame sau pALIzuM, ne Apa sama uttama puruSane anusarIne cAlIzuM."30 artha :- ghanyakumArane kula ATha strIo hatI. tethI bIjI sAte patnIo kahevA lAgI ke A mUrkha kahe tema nA karo. tyAre subhadrA paNa karagarIne kahevA lAgI ke he nAtha! karuNA karIne amane pariharo nahIM. chatAM ghanyakumAre te mAnyuM nahIM. tyAre ATheya kahevA lAgI ke ame paNa sau saMyama pALIzuM ane Apa samAna uttama puruSane anusarIne ja cAlIzuM. //30gA. te sAMbhaLI "zAbAza" kahIM laI sAthe cAlI nIkaLyA, zrI zAlibhadra kane jaI kahe: "kema nirbhaya thaI rahyA? vizvAsa kone kALano? tatpara thaI jAo have! batrIsa dinanI DhIla nA vairAgIne kada pAlave. 31 artha :- ATheya patnIonI uttama bhAvanA sAMbhaLIne temane zAbAzI daI, sarvane sAthe laIne gharathI cAlI nIkaLyA. ane zrI zAlibhadranI pAse AvIne kahevA lAgyA ke kema nirbhaya thaIne rahyA cho? kALano kone bharoso che? ke te batrIsa divasa sudhI na ja Ave. have taiyAra thaI jAo. batrIsa divasanI DhIla vairAgIne pAlave nahIM. zubha kArya to zIdhra ja karavuM joIe. /31aaaa. vaibhAragiri para tIrthapati AvI rahyA sabhAgyathI, dIkSA have laIzuM calo vIrahAtha sau sabhAvathI." kahIM turta cAlyA, nIrakhIne te zAlibhadra tvarA kare; vairAgyavaMtana saMgati utsAha atizaya ura bhare. 32 artha - vaibhAragiri upara tIrthapati bhagavAna mahAvIra ApaNA sadabhAgyathI AvI rahyA che. mATe have cAlo ApaNe badhA sadubhAvathI temanA hAthe dIkSA laIzuM. ema kahI teo turta cAlatA thayA. te nIrakhIne zAlibhadra paNa have tyAga mATe tvarA karavA lAgyA. kemake vairAgyavaMtanI saMgati paNa atizaya utsAhane hRdayamAM bharanAra hoya che. 3rA. (58) mAthe na joIe bhAga-2 (harigIta) dekho zrI zAlibhadra ne ghanazeThanI kRtArthatA, AtmAape jenuM banyuM mana ghara tajI cAlI jatA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 1. jANe na kadIye kAMI potAnuM karyuM A bhava viSe; niHspRha tevA tyAga letA zAMta zrImaMto dase. 1 artha - zrI zAlibhadra ane zrI ghanazeThanI kRtArthatAne juo ke jeNe karavAyogya sarva karyuM. jeNe deha pratye ke kuTuMba pratye ahaMbhAva mamatvabhAva mUkI daI AtmArUpe jenuM mana banI gayuM. ghara ke ATalI riddhi choDIne cAlI jatAM A bhave jANe koI divasa potAnuM kaMI mAnyuM ja nahotuM evA te niHspRha puruSonI dazA vicAravA yogya che. ATalo moTo tyAga karavA chatAM paNa te zrImaMto paramazAMta dazAmAM jaNAtA hatA. zrI zAlibhadra pratye (ghanAbhadra) kahetA hatA ke tame zA vicAre kALanA vizvAsane bhajo cho? te zravaNa karI, jenuM citta AtmArUpa che evo te zAlibhadra ane ghanAbhadra "jANe koI divase kaMI potAnuM karyuM nathI' evA prakArathI gRhAdi tyAga karI cAlyA jatA havA." (va.pR.388) sapuruSanA vairAgyanAM draSTAMta dekhe sAMbhaLe, toye kare oNva kALano vizvAsa re! zAnA baLe? vicAra karavA yogya che A ura-guphAmAM UtarI, tIrthakaro jevA tajI ghara, vrata laI jAtA tarI. 2 artha - sapuruSonA AvA vairAgyanA draSTAMto dekhavA ke sAMbhaLavA chatAM paNa A jIva kALano vizvAsa kayA baLe karato haze? zuM motanI sAthe mitratA haze? ke mRtyuthI bhAgI chUTI zake ema haze? ke huM nahIM ja maruM ema haze? A vAta hRdayanI UMDI guphAmAM utarIne vicAravA yogya che. tIrthakaro jevA paNa gharabAra tajI vrata laIne taryA che. sArA AvA satparuSanA vairAgyane sAMbhaLyA chatAM A jIva ghaNA varSanA Agrahe kALano vizvAsa kare che, te kiyA baLe karato haze? te vicArI jovA yogya che." (va.pR.388) zreNika suNI e vAta utsava Adare dIkSA taNo, mAne mahotsava gharmano avasara cahe e ApaNo. ndavarAva banne gharmamUrti, avanavAM bhUSaNa ghare, jene sahastra jano vahe sukhapAla te ANI ghare-3 artha - zreNika rAjAe A vAta sAMbhaLI dIkSAno bhavya utsava Adaryo, ane gharmano A mahotsava che ema mAnavA lAgyA. potAne paNa evo dIkSAno avasara Ave ema bhAvathI icchavA lAgyA. zrI zAlibhadra ane zrI ghanyakumAra banne gharmamUrtine snAna karAvI navA navA AbhUSaNo paherAvyA. jene sahastra eTale hajAra mANaso upADI zake evA sukhapAla eTale pAlakhIne, temanA besavA mATe ghare ANI. hA besArI banne vIrane ghara chatra, cAmara vIMjhatA, vAjAM vivigha vAge ghaNAM, pura-sajjano sAthe jatA. vaibhAragiri para pAlakhIthI UtarI IzAnamAM jaI, maMDanAdika mAtane daI loca karatA tAnamAM. 4 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - te pAlakhImAM banne gharmamUrti vIrane besADI, upara chatra gharI, cAmara vIMjhatA cAlavA lAgyA. vivigha prakAranA ghaNA vAjAM vAgavA lAgyA. nagaranA sajjana puruSo paNa baghA sAthe gayA. vaibhAragiri upara pAlakhImAMthI banne vIra UtarI IzAna eTale uttara a pUrva vaccenI dizAmAM jaI, maMDanAdika kahetA maMDana eTale zaNagAra Adi sarva utArI mAtAne daI, tAnamAM eTale AtmollAsamAM AvI banne vIra keza loca karavA lAgyA. mAtA prabhune vaMTha vadatI, "putrabhikSA A dauM, tribhuvanapati! A ziSya horo ghanya huM tethI thauM" banne ya te zrI vIra AgaLa paMca mahAvrata uccare; chaThanuM sadA karI pAraNuM vaLI chaTha taNuM vrata te ghare. 5 artha - bhadrA mAtA prabhu mahAvIrane vaMdana karI kahevA lAgyA ke he tribhuvanapati! Apane huM mArA putranI bhikSA ApuM chuM. ene horI Apano ziSya banAvo tethI huM ghanya banI jAuM. pachI zrI zAlibhadra ane zrI ghanyakumAra banne, zrI vIra paramAtmA AgaLa paMca mahAvrata uccaravA lAgyA. pachI chaTha eTale be upavAsa karI sadA pAraNuM karatA ane vaLI be upavAsanuM AgaLa vrata dhAraNa karI letA hatA. //pA. ocho na tapa tethI kare paNa tapa taNI vRddhi vare, strIvRnda paNa yamapaMca ghara tapa japa yathocita Adare; zreNika ane bhadrAdi jana vaMdana karI nagare gayAM, zrI vIra paNa parivAra saha tyAMthI videze vicaryA. 6 artha - be upavAsathI ochuM tapa karatA nahotA paNa tethI vizeSa tapavRddhi thAya tema karatA hatA. temanI strIono samuha paNa pAMca yama eTale paMca mahAvrata ghAraNa karIne tapa japa yathocita eTale yathAyogya zakti pramANe grahaNa karatA hatA. rAjA zreNika ane bhadrA zeThANI Adi baghA loko bhagavAnane vaMdana karI nagaramAM gayA. ane bhagavAna zrI mahAvIra paNa sAdhu sAdhvI vagere parivAra sAthe tyAMthI bIjA dezamAM vihAra karI gayA. kA. pharI rAjagRhIMmAM vIMra pathAryA nagarajana-puNyovaze, muni zAlibhadra puMche prabhune, "pAraNuM muja kyAM thaze?" tuja jananI hAthe pAraNuM pAmIza" e vacano suNI, zrI ghanyamuni saha jAya zAlibhadra bhadrA-ghara bhaNI. 7 artha :- pharI rAjagRhImAM nagarajanonA puNyavazAt bhagavAna mahAvIranuM paghAravuM thayuM. te vakhate muni zAlibhadra prabhune pUchyuM ke Aje mAruM pAraNuM kyAM thaze? prabhu kahe : tArI mAtAnA hAthe pAraNAnI sAmagrI pAmIza. e vacano sAMbhaLI zrI ghanyamuni sAthe zrI zAlibhadra muni potAnI mAtA bhadrAnA ghara bhaNI ravAnA thayA. //zA banne gayA bhadrAgRhe paNa mAta zakI nA oLakhI, pAchA pharyA gharathI tapasvI, nagara-daravAjA lagI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 3 jAtAM, maLI DozI, laI dahIM AvatI, vhorAvatAM stanathI ghUMTI ghUMghAra zAlibhadrane nihALatAM. 8 artha :- banne bhadrAmAtAnA gharamAM gayA paNa mAtA vicAramagna hovAthI koNa AvyuM ane koNa gayuM tenI oLakha eTale jANa thaI zakI nahIM. tethI gharamAMthI te tapasvI pAchA pharI nagaranA daravAjA lagI jatA tyAM eka DozImA dahIM laIne AvatI sAme maLI. tene bhAva AvavAthI A muni mahAtmAone dahIM vahorAvyuM te vakhate zAlibhadrane nihALatA DozImAnA stanamAMthI dUghanI ghAra chUTI. IITA bhikSA laI prabhu pAsa jaI, dekhADIne pachI pUchatAH "mAtA-kare muja pAraNuM, Ape kaheluM te chatAM mAtA na mArI kAMI bolI, magna nija vicAramAM mahiyArIe mujane dIthI bhikSA dahIMnI pAtramAM."9 artha - dahIMnI bhikSA laI prabhu pAse jaI, te dekhADIne pachI prabhune kahevA lAgyA ke prabhu! mAtAnA hAthe mAruM pAraNuM thaze ema Ape kaheluM, chatAM mArI mAtA to vicAramAM magna hovAthI kAMI bolI ja nahIM ane eka mahiyArIe eTale bharavADaNe mArA pAtramAM dahIMnI bhikSA mane ApI. e vAta kema haze? vAlA "suNa, zAlibhadra, kharuM kahyuM meM," ema vIra vANI vade, "mahiyArI zAligrAmanI pUrve ghaNI ja garIba te; saMgama ghareluM nAma tenA putranuM, pazu cArato; utsava amAvAsyA taNo kSIrapAkano tyAM Avato. 10 artha - tyAre prabhu mahAvIra kahevA lAgyA ke he zAlibhadra te sAMbhaLa. meM tane kharuM kahyuM che. te mahiyArI zAli nAmanA gAmanI che. je pUrve ghaNI ja garIba hatI. tene eka saMgama nAmano putra hato. te pazuone carAvato. te gAmamAM amAvasyAno utsava Avyo. te divase kSIrapAka eTale dUghanI khIra banAvIne gharanA badhA jame evo rivAja hato. 10nA pratyeka ghara khara thAya Aje, khIra vaNa khAvuM baLyuM, raDha bALa evI laI raDe, pADozaNoe sAMbhaLyuMke eka ghUMgha Ape, bIjuM cokhA, trIjI ghI-zarkarA: karI khIra, mAe pIrasI garamAgarama; karIne tvarA, 11 artha - pratyeka gharamAM Aje khIra bane che. mAre paNa khIra vagara Aje khAvuM ja nathI. evI raDha laIne bALaka saMgama raDavA lAgyo. pADozaNoe te vAta sAMbhaLIne eke dUgha ApyuM, bIjIe cokhA ane trIjIe ghI ane sAkara ApI. tethI mAe tvarA karIne eTale utAvaLe tenI khIra banAvIne garamAgarama bALakane pIrasI. ||11aaaa mAtA gaI pADozamAM, tyAM kAmasara khoTI thaI; khIra mAsa-upavAsI munine bALa de rAjI thaI. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 prAvadha-vivecana bhAga-2 mA ArvI manamAM ciMtave ke putra hajuM bhUkhyo dIse, mATe pharI barthI khI2 pIrasI, 'khAI jA' bolI rIse. 12 : artha - khIra bALakane pIrasI mAtA pADozamAM gaI. tyAM tene kAmavaza rokAvuM paDyuM. teTalAmAM eka mahinAnA upavAsI muni tenA ghare AvI caDhyA. bALa saMgame vicAryuM ke muni mahAtmAne aDaghI khIra vahorAvuM. ema dhArI ApavA jatAM badhI khIra sarI paDI to paNa te bALa saMgama rAjI thayo. raDIne banAvelI khIra ApIne paNa puNyodaye te manamAM harSa pAmyo. pachI te thALImAM coTela khIra cATavA lAgyo. teTalAmAM mAe AvI jotAM manamAM ciMtavyuM ke putra hajI bhUkhyo jaNAya che tethI vadhelI badhI khIra tene pIrasI rIsamAM AvIne mA bolI 'le khAI jA' badhuM. / / 12 / / AkaMTha khAdhI bALake, rAtre ajIrNa thatAM ma~o, gobhadrane tyAM putra zAlibhadra nAme te jhuo. he! zAli-saMyata, mAta tArI ja pUrvabhavanI, DorsI e," e sAMbhaLI karI pAraNuM banne thayA udArsI te. 13 artha :-- bALaka saMgame AkaMTha eTale gaLA sudhI te khIra khAdhI. tethI rAtre ajIrNa thavAthI tenuM mRtyu thayuM. te bALaka gobhadra zeThane tyAM zAlibhadra nAme avatAra pAmyo. che saMyata eTale saMyamI zAlibhadra! e DozImAM tArI ja pUrvabhavanI mAtA che. e sAMbhaLIne pAraNuM karI banne udAsI eTale vairAgyabhAvane pAmyA ke aho! A saMsAranI kevI kSaNikatA che. pUrvabhavamAM khAvAnA paNa sAMsA ane A bhavamAM devatAI riddhi, karmanuM kevuM vicitrapaNuM, have e karmano sarvathA nAza ja karavo yogya che, jethI pharI AvA udaya kadI Ave nahIM. / / 13 / / AjJA laI aMtima anazana vrata gharI ekAntamAM, ththAne UbhA vaibhAragirinA zuddha nirjana sthAnamAM. bhadrA prabhu pAse jatAM, vaMdana karI pUche : 'kaho, zeM zAlibhadra na AviyA muja ghe2 bhikSArthe aho!'' 14 artha :-- have bhagavAna mahAvIranI AjJAthI banne aMtima anazana vrata dhAraNa karIne ekAMta evA = vaibhAragirinA zuddha nirjana vanamAM jaI dhyAnamAM UbhA rahI gayA. bhadrA mAtA prabhu pAse AvI vaMdana karIne pUchavA lAgyA ke prabhu! zAlibhadra kayA kAraNathI mAre ghera bhikSArthe AvyAM nahIM, te kaho. / / 14 / anazana sudhI prabhue kahI te vAta surgA giri para gaI, darzana karI nija bhulanI mArga kSamA gaLagaLI thaI; zreNika paNa AvI caDhyA vaMdana karIne vInave : "mAtA samAna na tIrtha bIjuM; muni, juo mAtA ve." 15 artha :- bhagavAne anazana lIdhA sudhInI badhI vAta kahI. te sAMbhaLIne mAtA vaibhArigira para = gaI. temanA darzana karIne potAnI bhUla mATe gaLagaLI thaIne kSamA mAgavA lAgI. zreNika rAjA paNa tyAM AvI caDhayA ane vaMdana karIne munine vInavavA lAgyA ke mAtA samAna koI bIjuM tIrtha nathI. tamArI mAtA raDe che mATe muni temanA tarapha dayA lAvIne jarA najara karo. / / 15 / / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) mAthe na joIe bhAga-2 7 5 pASANa sama karI kaThaNa mana muni beya lIna svarUpamAM, bole na cAle ke jue nirmaLa rahe nija rUpamAM. rAjA kahe : "muniratna AvuM ghanya tama kUkhe thayuM! bhadrA, tame zAMti gharo; jIvana saphaLa putre karyuM."16 artha - pASANa eTale patthara samAna kaThaNa mana karIne muni beya svarUpamAM ja lIna rahyA. na bole ke na cAle ke jue paNa nirmaLa evA potAnA AtmasvarUpanA dhyAnamAM ja magna rahyA. tyAre rAjA zreNika bhadrAmAtAne kahevA lAgyA ke AvuM muniratna tame kUkhe ghAraNa karyuM mATe tame paNa ghanya cho. have zAMtine hRdayamAM ghAraNa karo, kAraNa ke tamArA putre to A manuSya jIvana saphaLa karI lIdhuM. [16nA rAjA gayA nija puramAM, mAtA thaI sAdhvI satI, banne muni aMte varyA sarvArthasiddha suragati. muni be ya mukti pAmavAnA tyAMthI cAvI mAnava thaI, mAtA ya mukti pAmaze svarge jaI, narabhava laI. 17 artha :- rAjA zreNika potAnA nagaramAM gayA ane satI evI bhadrA mAtA sAdhvI banI gaI. zrI zAlibhadra ane ghanyakumAra banne muni samAdhipUrvaka dehatyAga karIne sarvArthasiddhi vimAnamAM devarUpe avataryA. tyAMthI cavIne mAnava thaI beya muni muktine pAmaze. mAtA paNa ahIMthI svargamAM jaI pachI manuSyabhava pAmI mokSane meLavaze. I1NA. zreNika to prArabdha gati nija narakanI pUrI karI, pada tIrthapatinuM pAmI bharata, mokSapada leze varI. so mokSagAmI sajjanonI A kathA vairAgyanI, paramArtha-paMthe prema jagave, sUcanA sabhAgyanI. 18 artha - zreNika rAjA to potAnA prArabdha anusAra narakanI gati pUrI karIne bharatakSetramAM tIrthaMkara padavIne pAmI mokSapadane pAmaze. sarva mokSagAmI sajjanonI A kathA vairAgya ApanAra che ane paramArtha mArgamAM prema jAgRta karanAra che ke AvI devatAI riddhi bhogavatAM sukhI jIvo paNa saMsAra tyAgI cAlyA gayA; to have ApaNe paNa paramArtha paMthe prema jagavI, A tuccha viSayono avazya tyAga karavo joIe. ApaNA sadbhAgyanuM A sUcana che ke AvA pavitra puruSonI kathAo, AvA kaliyugamAM paNa ApaNane sAMbhaLavA maLe che. 18nA zAlibhadra karmonA baMgha, udaya, udIraNA ane sattA e cAra bhAMgone toDavAno, bhagavAna mahAvIranI AjJAthI puruSArtha karI uttama gati sAdhI. te baMdha, udaya, udIraNA ane sattA kone kahevAya? enuM vistArathI varNana karI AgaLanA pAThamAM have samajAvavAmAM Ave che : Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 prajJAvodha-vivecana bhAga-2 (59) (cAra) udayAdi bhaMga 1 baMdha AtmAnA pradezo sAthe kArmaNa vargaNAonuM athavA pudgala paramANuonuM, dUdha ane pANInI jema ekameka thaI javuM tene baMdha tattva kahe che. (dITho suvidhi jiNaMda samAdhirase bharyo, ho lAla, samAdhirase bharyo--e rAga) * prAstAvika A viSaya saMbaMghI bhUmikArUpe prathama TUMko ullekha karavo te prAstAvika kahevAya che. vaMduM zrI rAjacaMdra agAdha guNe bharyA, ho lAla, agAdha guNe bharyA; baMgha, udaya, sattAdi yathArtha lahI taryA, ho lAla yathArtha lahI taryA. 1 artha :-- paramakRpALu zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhaktibhAve praNAma karuM chuM ke je AtmAne anaMta kALanA karmothI kema choDAvavo te saMbaMghInuM agAdha eTale ati UMDuM jJAna dharAvanAra hovAthI guNonA bhaMDArarUpa che. te UMDA jJAnane AdhAre baMgha, udaya, udIraNA ane sattAmAM rahelA karmanA svarUpane yathArtha jANI jeo saMsAra samudrane tarI gayA. te karmanuM svarUpa saMkSepamAM nIce pramANe che :-- (1) baMdha :- zubhAzubha bhAvonuM nimitta pAmI navIna karmonuM grahaNa karavuM te baMgha. :- (2) udaya - bAMdhelA karmanA phaLano abAdhAkALa pUrNa thaye udayAvalikAmAM praveza pAmI phaLa ApavuM te udaya. == (3) udIraNA :- udayamAM nahIM AvelA karmone bAra prakAranA tapa AdivaDe udayamAM lAvI bhogavI levAM te udIraNA. (4) sattA :- AtmA sAthe baMdhAyelA karmonA jaththAnuM abAdhAkALa sudhI vaLagI rahevuM te karmonI sattA kahevAya che. zA baMpAdi-AdhAra jIvonA bhAva je, ho lAla IMvonA bhinna gaNAya anaMta, cauda saMkSepa te. ho lAla cauda 2 artha :-- jIvone karmabaMdha AdinA AghAra potAnA zubhAzubha bhAva che. zubhAzubha nimittonA kA2Ne jevA zubhAzubha bhAva jIva kare che tevA prakArano tene zubhAzubha karmano baMdha thAya che. bhAvathI baMdha ane bhAvathI mokSa che. je rAgadveSAdi vibhAvabhAvo AtmA kare te tenA svabhAvamAM nathI. te vibhAvabhAvonA anaMta prakAra * juo 'baMghayaMtra' pRSTha 600 upara Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga -1 che. paNa saMsArI jIvonI apekSAe saMkSepamAM tenA cauda bheda karavAmAM AvyA che; tene cauda guNasthAnaka kahevAya che. rA guNasthAno bhaNAya; jaNAvuM nAmathI ho lAla jaNAvuM. 'mithyAtva, sAsvAdana, mizra "su-avirati, ho lAla mizra 3 artha - te cauda guNasthAna jIvanI vartamAna avizuddha, addha zuddha, zuddha, saMpUrNa zuddha avasthA batAvanArI pArAzIzI athavA thamomITara samAna che. jethI jIva vartamAnamAM kayA guNasthAnakamAM che te jANI zakAya che tenA nAmo A pramANe che : (1) mithyAtva (2) sAsvAdana (3) mizra (4) su-avirati eTale samyakatva sahita avirati guNasthAnaka che. [3. padezavratI, pramatta, apramatta sAtamuM, ho lAla apramatta sAtamuM nivRtti, 'anivRtti, sUkSma, upazama agyAramuM ho lAla upa0 4 artha - (5) dezavratI guNasthAnaka (6) pramatta (7) apramatta (8) nivRtti athavA apUrvakaraNa guNasthAnaka (9) anivRttikaraNa (10) sUkSma saMparAya (11) upazama eTale upazAMtamoha guNasthAnaka che. jo kSINamohI, sayoga, ayoga yathArtha te-ho lAla ayoga samparzanacoga Adi cAra varNave, ho lAla Adi cAra0 5 artha :- (12) kSINamoha guNasthAna (13) sayogI kevaLI ane (14) ayogI kevaLI guNasthAna che; te yathArtha che. pahelAMnA cAra guNasthAnakamAM jIvanI yogyatA vaghatA vaghatA cothA guNasthAnakamAM jIva Ave tyAre samyakdarzana pAme che. pA. bAkInAM dazamAM ya, svarUpe sthiratA, ho lAla svarUpe saMkSepe jIvabhAva jaNAve vIratA. ho lAla jaNAve vIra. 6 artha - bAkInA dazamAMya eTale pAMcamA guNasthAnathI te caudamA guNasthAna sughI baghAmAM ochA vattA pramANamAM sahajAtmasvarUpamAM sthiratA hoya che. te guNasthAnomAM rahelA jIvonA bhAva saMkSepamAM potAnA AtmavIratvane jaNAve che. dA. anAdi jIva ne karma-saMbaMgha, prabhu kahe ho lAla saMbaMgha svarNa-paththara jema, zuddhatA rjIva lahe. ho lAla zuddhatA7 artha - anAdikALathI jIvane karmano saMbaMgha suvarNa eTale sonAnA kaNo sAthe patthara jevI kaDaka mATInI jema che; ema bhagavAne kevaLajJAnathI joIne kahyuM che. sonAnA kaNo anAdithI patthara jevI kaDaka mATInI aMdara chUTA chUTA patharAyelA che; tene koIe tyAM pAtharyA nathI. tema kamano saMbaMgha anAdikALathI AtmA sAthe che. paNa te sonAnA kaNone patthara jevI mATImAMthI chUTA pADI zakAya che, tema karmamaLa TALI jIva potAnA zuddhAtmAne pAmI zake che. AvA ahaMpaNuM pratyakSa na oNva viNa saMbhave, ho lAla na oNva. vicitratA, viNa karma koI nahi dAkhave. ho lAla koI 8 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jIvamAM ahaMpaNuM eTale huM chuM te svasaMvedanAno pratyakSabhAva, jIva vagara kadI hoI zake nahIM. tema jagatamAM dekhAtI jIvonI citravicitra avasthA paNa te karma vagara koI batAvI zake nahIM. jagatamAM citravicitrapaNuM batAvI nATakanA pAtronI jema jIvane nacAvanAra te karma che. karma jIvane rAMka banAve, karma UMca-nIce bhamAve, karma ja zAtA azAtA upajAve che. vyavahAranayathI karmano kartA paNa pote ane teno bhoktA paNa pote ja che; e vinA bIjuM koI hoI zake nahIM. ITA 1 baMgha (sAmAnya) grahe jIva navIna karma : baMgha-svarUpa te, ho lAla baMgha0 asaMkhya loka-pramANe prakRti baMgha che, ho lAla prakRti 9 artha - pUrvakarmanA udayanuM nimitta pAmI, jo jIva zubhAzubhabhAve temAM joDAya to navIna karmano baMdha thAya che. te kSIranIravata hoya che. tene baMdasvarUpa kahevAmAM Ave che. lokAkAza asaMkhyapradeza pramANa che. tema jagatamAM rahelA jIvonA asaMkhya prakAranA judA judA bhAvo hovAthI karma prakRtino baMgha paNa asaMkhya prakArano che. lA. topaNa mukhya ATha; tenA ya bheda be-ho lAla tenA ya ghAta, aghAtIrUpa; vibhAva nimitta e. ho lAla vi. 10 artha:- chatAM te sarva prakRtione jJAnAvaraNAdi mukhya ATha prakRtiomAM bhagavAne vaNI lIdhI che. tenA pAchA ghAtI, aghAtIrUpe be bheda che. AtmAnA mULaguNone je ghAte arthAt haNe te ghAtI karma che. te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyakarma che. je AtmAnA mULaguNone haNe nahIM te aghAtI karma che. te vedanIya, AyuSya, nAma ane gotrakarma che. A ATheya karmaprakRtiono udaya jIvane vibhAvabhAvanuM nimitta banI, navIna karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. A ATheya karmanI baMghayogya pravRtio ekasone vIza bhagavAne jaNAvI che. II10nA jIvanuM lakSaNa jJAna, tene ja Avare-ho lAla tene ja.. jJAnAvaraNIya jANa ghaTa jema dIpa pare. ho lAla ghaTaka 11 artha :- jJAnAvaraNIyAdi ATheya karmanI baMghayogya pravRtione have vistArathI jaNAve che - jJAnAvaraNIya karma :- jIvanuM mukhya lakSaNa jJAna che. tenA upara je AvaraNa lAve tene jJAnAvaraNIya karma jANo. jema dIpaka upara ghaDo mUkavAthI dIpakanuM teja hovA chatAM bahAra dekhAtuM nathI. athavA AMkhe pATA bAMghavAthI jovAnI zakti hovA chatAM AMkhavaDe padArtha joI zakAto nathI; tema jJAnAvaraNIya karmanuM AvaraNa jANo. ||11aaaa tenA bhedo pAMca mukhya to jANavA, ho lAla mukhya darzanAvaraNIya karma detuM nahi dekhavA, ho lAla detuM. 12 artha - te jJAnAvaraNIya karmanA mukhya pAMca bheda che. te AtmAnA jJAna guNane roke che, mATe avazya jANavA. te A pramANe che : (1) matijJAnAvaraNIya - je pAMca indriya tathA manathI jJAna thAya te matijJAna. te matijJAna Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 upara AvaraNa lAve te matijJAnAvaraNIya. (2) zrutajJAnAvaraNIya :- je zrutajJAna upara AvaraNa lAve. (3) avadhijJAnAvaraNIya - avadhi eTale maryAdAmAM rahelA rUpI padArthone je dekhADe te avadhijJAna. ane tene DhAMke te avadhijJAnAvaraNIya karma. je deva tathA nArakIne te bhavamAM janmathI hoya che. te bhavapratyayI kahevAya che. ane je manuSyane guNo pragaTavAthI Upaje te guNa pratyayI avadhijJAna kahevAya che. (4) mana:paryavajJAnAvaraNIya - aDhI dvIpa tathA be samudramAM rahelA koIpaNa saMjJI paMcendriya manuSya ane tiryaMca Adi jIvonA mananA bhAvone je jaNAve te mana:paryavajJAna. tenA upara je AvaraNa lAve te mana:paryavajJAnAvaraNIya karma che. (5) kevaLajJAnAvaraNIya - cAreya ghAtIyA karma kSaya thavAthI sakaLa lokAlokanA svarUpane spaSTa jaNAvanAra jJAna te kevalajJAna che. tenA upara AvaraNa lAvanAra te kevaLajJAnAvaraNIya karma che. jJAnAvaraNIya karmabaMghanA mukhya kAraNo : A pAMca jJAna prAptinA sAghano pustaka, pena, pATI AdinI azAtanA karavI, teno vinAza karavo, jJAnI pratye viruddha vartana karavuM, jJAnadAtA gurune chUpAvavA, temanA pratye dveSa rAkhavo, bhaNavAmAM aMtarAya karavo. ema jJAna, jJAnI tathA zrI jinezvara bhagavAnanI azAtanA karavAthI jJAnAvaraNIya karmano baMdha thAya che. tethI jIvamAM maMdabuddhi athavA mUrkhatA Ave che temaja darzanAvaraNIya karmabaMdhanA paNa A kAraNo che. jJAna, jJAnInI tathA sadevonI bhakti karavAthI tathA bAra prakAranA tapa karavAthI jJAnAvaraNIya karmano kSaya thAya che. darzanAvaraNIya karma :- AtmAnI anaMta darzanazaktivaDe sakaLa vizva, potAnI nirmaLatA thavAthI sahaje joI zakAya; paNa A darzanAvaraNIya karma te zaktine roke che. 12aaaa dvArastha roke ema na nRpane dekhIe, ho lAla na nRpane. tenA vaLI nava bheda nidrAdi lekhIe, ho lAla nidrAdi 13 artha - jema rAjamahelanA dvAra upara ubhela dvArapALa rAjA pAse nyAya karAvavA janAra vyaktine rAjAnA darzana karavA deto nathI; tema A karma paNa nava prakAre AtmAnI anaMta darzanazakti upara AvaraNa lAvI vizvanuM darzana karavA detuM nathI. tenA prakAra nIce pramANe che : (1) cakSadarzanAvaraNIya :- jenA udayathI AMkhonI jovAnI zakti ochI thAya. | (2) acakSudarzanAvaraNIyaH- jenA udayathI AMkha sivAya bIjI kAna, nAka, jIbha ane cAmaDInI sparzendriya zakti ochI thAya; arthAta kAne ochuM saMbhaLAya, nAkathI zvAsa levAmAM takalIpha paDe athavA gaMgha na Ave vagere. . (3) avadhidarzanAvaraNIya - jenA udayathI dIvAla, pahADa ke mastaka pAchaLanA rUpI padArtho na dekhAya. (4) kevaLadarzanAvaraNIya :- jenA udayathI lokAlokanA sarva rUpI ke arUpI padArtho na dekhAya. AnuM kAraNa darzanAvaraNIya karma che. vaLI darzanAvaraNIya karma pAMca prakAranI UMghavaDe jIva upara AvaraNa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 80 lAve che. te A pramANe :-- (5) nidrA H-- nidrAvaDe AtmA upara AvaraNa lAve. paNa A nidrAnA udayathI mANasa sukhethI jAgI zake. kUtarAnI jema tarata avAja sAMbhaLatA jAgI jAya. (6) nidrA-nidrA :- jenA udayathI DhaMDhoLatAM muzkelIthI jAge. (7)pracalA H-- jenA udayathI jIvane gAya, bheMsa ke UMTanI jema UbhAUbhA ke beThAbeThA UMgha Ave. (9) pracalA-pracalA :- jenA udayathI ghoDA vagerenI jema rastAmAM cAlatA cAlatA UMgha Ave. (9) styAnagRddhi :- jenA udayathI jIva divase ciMtavelA kAryane, je divase karavuM azakya hoya tene UMghamAM karI Ave. A UMghavALA prathama saMghayaNIne vAsudevanA baLa karatAM ardhuM baLa prApta hoya che. ati vicitra prakAranI A UMgha che. A nidrAvALo jIva marIne narake jAya. vartamAnakALe A UMdhavALAne potAnA baLa karatA traNacAra gaNuM baLa Ave che. darzanAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNo :- indriyono duraupayoga karavAthI A karmano baMgha thAya che. jemake cakSuindriyano bIjAnA doSo joI durupayoga karavAthI ke jIbhAdi indriyo vaDe bIjAnI niMdA karavAthI athavA devagurudharmanuM zraddhApUrvaka pAlana nahiM karavAthI A darzanAvaraNIya karmano baMdha thAya che. darzana--bhagavAnanA darzananI, darzanI--darzana karanAra ArAdhakanI, ane darzananA sAghano mUrti ke citrapaTa vagerenI AzAtanA, niMThA, apamAna karavAthI paNa A karmano baMgha thAya che. ane devagurudharmanuM zraddhApUrvaka ArAdhana karavAthI, bhakti karavAthI ke indriyono sadupayoga karavAthI darzanAvaraNIya karmano kSaya thAya che, // 13 // sukha-duHkhano de sAja, kahI vedanIya te, holAla kahI magha-kharaDI taravAra jIbhe sukha-duHkha de, ho lAla jIbhe 14 vedanIya karma :-- vedanIyakarma zAtA azAtArUpe sukhaduHkhanA sAja eTale rogAdika sAghanovarDa sukhaduHkhano anubhava karAve te vedanIya karma che. A karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane roke che. madhathI kharaDAyelI taravAra jevuM A karma che. taravAra upara rahela maghane jIbhavaDe cATatAM mITho svAda Ave te rUpa zAtAvedanIya karma saMsAra sukha ane taravAranA ghArathI jIbha kapAtAM pIDA thAya te azAtAvedanIyarUpa saMsAranuM duHkha che, AvA saMsArasukhanA kSaNika anubhava vakhate hiMsAdithI kArya thatAM azAtAvedanIya-karma baMdhAya ane tenA udayathI pharI duHkha Ave. / / 14 / / be bheda te jANa; mohanIya karma to ho lAla mohanIya kare asAvadha dArU samAna vicArajo, ho lAla samAna 15 te vedanIya karmanA be bheda che. = (1) zAtAvedanIya - jenA udayathI zarIra nirogI rahe. parivAra sukhI hoya ke mAnasika zAtA rahe te zAtAvedanIya. ke (ra) azAtAvedanIya :- jenA udayathI jIvane tAva Ave, mAthuM duHkhe, peTa du:khe, gumaDA thAya, saMgrahaNI, kSaya ke kensara vagere thAya athavA parivAra azAtA Ape ke manamAM azAMti Adi rahe te sarva azAtAvedanIya karma che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 azAtAvedanIya karmabaMghanA kAraNo : bIjA jIvone duHkha ApavAthI, herAna karavAthI, hiMsA karavAthI ke mAravAthI ke vagha, baMdhana, chedana, bhedana, tADana karavAthI azAtA vedanIya karmano baMgha thAya che. vaLI devagurutharmanI niMdA vagere karavAthI ke duHkha, zoka, saMtApa, AkraMdana, rUdana karavAthI, paNa azAtAvedanIyakarma baMdhAya che. tethI viparIta devagurugharmanI bhakti karavAthI, kSamA, dayA, vratapAlana, mana, vacana, kAyAnI zubhapravRtti, krodhAdi kaSAyono jaya, supAtradAna, gharmamAM dRDhatA ane sevA karI jIvone sukha zAMti ApavAthI zAtAvedanIya karmano baMgha thAya che. saMsAranI tamAma anukULatAo athavA sAMsArika sukha te zAtAvedanIya karmanA udayathI maLe che. mohanIya karma :- mohanIya karma jIvane dArU pIdhelAnI jema asAvadha eTale bebhAna banAve che. dArU pIdhelo mANasa jema potAnuM bhAna bhale tema mohanIya karmanA baLe AtmA potAnA hitAhitanA vivekane bhUle che. te potAnA svarUpane bhUlI saMsAranI mohamAyAmAM lapaTAI jAya che. jethI tene samyakdarzana ke sarvasaMga parityAga udayamAM AvatA nathI. uparA chavvIsa bhede baMgha thato mohanIyano; ho lAla thato. roke beDI samAna AyuSya-karma to. ho lAla AyuSya. 16 A mohanIya karmano chavvIsa bhedathI baMgha thAya che te nIce pramANe :vaLI mohanIya karmanA be bheda che. (1) darzanamohanIya karma - teno udaya AtmAnA samyagadarzanaguNane roke che, arthAt samyagdarzana thavA de nahIM. A darzanamohanIya karma baMghanI apekSAe eka mithyAtvarUpa che. paNa samakita thayA pachI tenA mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samakita mohanIya ema traNa bheda paDe che. tethI ahIM darzanamohanIya karmanI eka mithyAtva mohanIyanI prakRtine ja gaNatarImAM laI, kulle mohanIya karmanI 28 prakRtine badale 26 prakRtivaDe baMdha thato jaNAvavAmAM Avela che, te yathArtha che. darzanamohanIya karmanA traNa bheda :1. mithyAtva mohanIya :- jenA udayathI jinapraNita tattva upara zraddhA na thAya. UMghI mati hoya. 2. mizra mohanIya - "satya tattva tarapha kAMIka zraddhA ane kAMIka azraddhA rakhAve che. temaja asatya tattva tarapha paNa kAMIka zraddhA ane kAMIka azraddhA utpanna kare che." -karmagraMthasArtha bhAga-1 (pR.173) mizra mohanIya-jJAnIe kahyuM che te paNa ThIka che ane ApaNe Aja sudhI karatA AvIe chIe te paNa ThIka che. sadaguru sArA che ane ApaNA kuLaguru ajJAnI hoya to paNa te sAdhu che, AcArya che, sArA pUjavA lAyaka che evI mAnyatA te mithyAtvamohanIya karatAM ochA jheravALI paNa samakita na thavA de tevI che." -boghAmRta bhAga-3 (pR.731) 3. samakita mohanIya - jenA udayathI samyagdarzanano nAza thato nathI. paNa pote derAsara karAvyuM hoya tyAM bahu zAMti jaNAya athavA zrI zAMtinAtha ke zrI pArzvanAtha Adine vizeSa hitakartA jANI tevo bheda samajaNamAM rahe che. A samakita mohanIyano udaya hoya tene kSayopazama samakita kahevAya. (2) cAritramohanIya karma :- eno udaya AtmAnA cAritra guNane roke arthAta AtmAnA svabhAvamAM sthiratA AvavA na de; te cAritra mohanIya karmanuM prabaLapaNuM che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 cAritramohanIya karmanA paccIsa bheda :(1) kaSAya-16, ane (2) nokaSAya-9 beya maLIne 25 bheda. 16 kaSAya - kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale teno lAbha thavo te kaSAya. jenAthI saMsAranI vRddhi (lAbha) thAya te kaSAya. (1) 4 anaMtAnubaMdhI kaSAya:- krodha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo ati ugra svabhAvanA che. anaMta saMsAranI paraMparAne vaghAranAra che. samakita prApta thavA de nahIM. (2) 4 apratyAkhyAna kaSAya - krodha, mAna, mAyA lobha. A cAra kaSAyo vrata paccakhANa AvavA na de. zrAvakanA dezavirati guNane roke. (3) 4 pratyAkhyAna kaSAya:- krogha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo sarva saMgaparityAgarUpa AtmajJAna sahita munipaNuM AvavA na de. (4) 4 saMjvalana kaSAya - krogha, mAna, mAyA, lobha. A cAra kaSAyo pariSaha Adi upasargamAM cittane caMcaLa kare. yathAkhyAta cAritra na AvavA de. nokaSAyanA 9 bheda :kaSAya utpanna thavAmAM je sahAyaka kAraNo te nokaSAya che. 1. hAsya - viziSTa nimitta hoya ke na hoya chatAM paNa jenA udayathI hasavuM Ave. je veranuM kAraNa paNa thAya. 2. rati :- jenA udayathI managamatA padArtho upara rAga thAya, AnaMda thAya. 3. arati :- jenA udayathI aNagamatI vastuomAM kheda thAya. 4. bhaya :- jenA udayathI bhayavALA sthAnako dekhI bIka lAge. 5. zoka :- jenA udayathI iSTa vastunA viyogamAM ane aniSTavastunA saMyogamAM aphasosa thAya. chAtI vagere kUTavAM, raDavuM, vilApa karavo, lAMbA nisAsA levA, jamIna upara ALoTavuM vagere. 6. jAgupsA :- jenA udayathI amuka vyakti ke padArtho joI kaMTALo Ave. 7. puruSaveda :- jenA udayathI strI samAgamanI icchA thAya. 8. strIveda - jenA udayathI puruSa samAgamanI icchA thAya. 9. napuMsakaveda :- jenA udayathI puruSa tathA strI bannenA samAgamanI icchA thAya. ATheya kamamAM mohanIya karma sauthI bhayaMkara che. rAga, dveSa tathA ajJAnanA kAraNe anAdikALathI A karma jIvane mUMjhave che. darzanamohanIya karmabaMghanA kAraNo - unmArganI dezanA, sanmArgano nAza, utsutra prarUpaNA, devadravyanuM haraNa temaja zrI jinendradeva, nigraMthamuni, jina caitya (derAsara) saMgha ke siddhAMtanI niMdA karavI tathA tenAthI viruddha vartana karavAthI darzanamohanIya karma baMdhAya che. tethI mithyAtva gADha thAya che. cAritramohanIya karmabaMghanA kAraNo :krodha, mAna, mAyA, lobha ane hAsyAdinI pravRtti karavAthI temaja viSayabhogamAM Asakta banavAthI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 8 3 cAritramohanIya karmano baMgha thAya che. paNa samyak samajaNa meLavI karmanA udayamAM samabhAva rAkhavAthI, sahanazIlatAthI tathA kamaLanI jema saMsAramAM nirlepa rahevAthI A mohanIya karma kSINa thAya che. AyuSya karma :- je karmanA udayathI jIvane narakAdi gatiomAM nizcita samaya sudhI rokAIne rahevuM paDe te AyuSya karma. te beDI samAna che. sajA pAmela kedI niyata samaya pahelA beDIthI chUTI zake nahIM; tema A paNa che. A karmanA udayathI AtmAno akSaya sthiti guNa rokAIne rahe che. AyuSya karmanA bheda :- narakAyu, tiryaMcAyu, manuSyAyu, devAyu; ema AyuSyakarmanA cAra bheda che. A karmane lIdhe janma levo paDe, jIvavuM paDe, maravuM paDe. jIvanamAM eka ja vAra eka bhavanA AyuSya karmano baMgha paDe. je gatino baMgha paDe temAM javuM ja paDe che. AyuSya karmabaMghanA kAraNo - narakAyu - mahAAraMbha, mahAparigraha, raudra (krUra) pariNAma, paMcendriya vagha, mAMsabhakSaNa, anaMtAnubaMdhI kaSAyavALI vera paraMparA, rAtribhojana ane parastrIgamana vagerethI jIvane narakAyuno baMdha paDe che. tiryaMcAyu - koInA gUDha rahasya pragaTa karavA, chaLakapaTa, khoTA tolamApa karavA, kapaTasahita jUThuM bolavuM tathA apratyAkhyAna kaSAyavALA ane ArtadhyAna vagerethI jIva tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe che. manuSThAyu - svabhAvathI maMda kaSAya, alpa AraMbha-parigraha, svAbhAvika namratA, saraLatA, sabhyatA, udAratA vagerethI manuSyAyano baMgha paDe che. devAyu - saMyama, dezasaMyama, bALa-ajJAna tapa tathA akAma nirjarA vagerethI jIva devAyuno baMdha kare che. zarIrAdi AkAra citArA sama kare ho lAla citArA nAma-karmano baMgha saDasaTha phUpa ghare. ho lAla saDasaTha. 17 artha - nAmakarma - nAmakarma e citArA eTale citrakAra jevuM che. citrakAra jema deva, manuSya, tiryaMca, nArakInA citro dore tema athavA naTa jema aneka prakAranA rUpo ghAraNa kare tema ApaNe paNa A zubha azubha nAmakarmanA prabhAve aneka zarIrAdi rUpone ghAraNa karIe chIe. A karmanA udayathI AtmAno amUrtika eTale arUpI divyazakti guNa rokAI rahe che. nAmakarmanI baMghayogya kula 67 prakRtio nIce pramANe che. nAmakarmanI 67 prakRtio :temAMthI 39 piMDa eTale samUha prakRti. te 12 bheda batAvI, bIjA be bheda viSe nIce noMgha Apela che. 1. gatinAma karma - je karmanA udayathI jIva narakAdi gatimAM gamana kare. te cAra prakAre 1. devagati, 2. manuSyagati, 3. tiryaMcagati ane 4. narakagati. 2. jAtinAma karma :- je karmanA udayathI hIna adhika indriyo prApta thAya. te pAMca prakAre- 1. ekendriya, 2. be indriya, 3. te indriya, 4. caurindriya ane 5. paMcendriya. 3. zarIranAma karma - je karmanA udayathI pAMca prakAranA zarIranI prApti thAya te audArika, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vaikriya, AhAraka, taijasa ane kArmaNa. temAM 1. audArika-e sthUla pudgalonuM baneluM zarIra che. te manuSya ane tiryaMcane hoya che. tIrthakara bhagavAnane parama audArika zarIra hoya che. 2. vaikriya-eTale vivigha prakriyAthI baneluM. je nAnuM-moTuM karI zakAya. khecaramAMthI bhUcara thaI jAya, tRzyathI adrazya thaI jAya, ekathI aneka thaI jAya ema vivigha kriyAvALuM te vaikriya zarIra. A zarIra deva ane nArakIne janmathI hoya. 3. AhAraka-e zarIra caudapUrvaghArI ke tapasvI mahAtmA, tIrthakara bhagavAnane saMzaya pUchavA mATe eka hAthanuM ati viziSTa rUpavALuM banAve che. 4. taijasa-anAdikALathI jIva sAthe rahela taijasa dravyonA samUha ke jethI AhAranuM pAcana vagere thAya tathA zarIramAM garamI rahe te taijasa zarIra. 5. kArmaNa-jIva sAthe lAgela karmano jaththo; je ATha karmanA vikArarUpa tathA sarva zarIranA kAraNabhUta bane che. te kArmaNa zarIra che. (4) aMgopAMga nAmakarma :- je karmanA udayathI aMgopAMga prApta thAya. hAtha, paga, chAtI, peTa, mAthuM vagere aMga che ane hAthapaganI AMgaLIo vagere upAMga che. te 1. audArika, 2. vaikriya tathA 3. AhAraka zarIramAM hoya che; taijasa, kAmaNa zarIramAM hotA nathI. (5) saMhanana nAmakarma - je karmanA udayathI hADakAnA bAMghAmAM vizeSatA hoya tene saMhanana athavA saMghayaNa nAmakarma kahe che. te cha prakAranA che. 1. vajAtraSabhanArAca saMghayaNa :- atyaMta majabUta hADakAno bAMdho. asthi sAMghAmAM be bAju markaTa baMgha, tenA upara vaja jevA hADakAno paTTo ane vacamA ArapAra vaja jevA hADakAnI khIlI hoya te. 2. RSabhanArAca saMghayaNa :- asthi sAMghAmAM be bAju markaTabaMgha. tenA upara paTTo paNa vacamAM khIlI nahIM. 3. nArA saMghayaNa - asthi sAMghAmAM mAtra be bAju markaTa baMgha hoya. bIjuM kaMI hoya nahIM. 4. ardhanArA saMghayaNa - jemAM eka tarapha markaTa baMgha hoya ane bIjI tarapha khIlI baMgha hoya. 5. kIlikA saMghayaNa - jemAM asthi mAtra khIlInA baMghathI baMdhAyelA hoya. 6. chevaTuM saMghayaNa - jemAM hADakAnA sAMdhA mAtra cheDe aDIne rahelA hoya. ApaNuM hamaNAnuM saMghayaNa te "chevaTuM saMghayaNa' che. (6) saMsthAna nAmakarma - je karmanA udayathI zrI bhadrabAha svAmIe banAvela sAmudrika zAstramAM aMgonA je mApo kahyA che te te mApovALA aMgo maLavA te saMsthAna nAmakarma. pUrve jevuM karma bAMdhyuM hoya tevuM zarIranuM saMsthAna hoya. AnA cha prakAra che. 1. samacaturastra saMsthAna - upara nIce vacamAM jevuM joIe tevuM sarvAge suMdara sAmudrikazAstra anusAra lakSaNayukta hoya te zarIra. arthAt padmAsanamAM beThelAnA DAbA DhIMcaNathI jamaNo khabho ane jamaNA DhIMcaNathI DAbo khabho, tathA banne DhIMcaNanI vaccenuM mApa, temaja nAsikAthI padmAsanano agrabhAga A cAreya mApa eka sarakhA hoya te samacaturastra saMsthAna. 2. nyagrotha parimaMDala saMsthAna :- nyagrotha eTale vaDalo. nAbhi uparanA aMgo zubha lakSaNa ane pramANayukta hoya tevA prakAranuM zarIra te. 3. sAdi (svAti) saMsthAna :- jenA udaye nAbhi nIcenA aMgo zubha lakSaNa ane pramANayukta hoya te. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 8 5 4. vAmana saMsthAna :- jenA udaye ThIMgaNApaNuM maLe. 5. kunja saMsthAna :- jenA udaye kUbaDApaNuM maLe. 6. ThaMDaka saMsthAna :- jenA udayathI badhA aMgo hInAdhika-eDola hoya, tevA prakAranuM zarIra maLe te. (7) varNa nAmakarma :- je karmanA udayathI zarIrano raMga thAya te varNanAmakarma. (te pAMca prakAre che-kALo, nIlo, lAla, pILo ane sapheda.) (8) gaMtha nAmakarma :- je karmanA udayathI gaMgha Ave te gaMdanAmakarma. (te sugaMgha ane durgadha be prakAre che.) (9) rasa nAmakarma - e karmanA udayathI svAda Ave te rasanAmakarma. (te tIkho, kaDavo, kaSAyelo, khATo ke mITho ema pAMca prakArano rasa hoya che.) (10) sparza nAmakarma :- je karmanA udayathI sparzano anubhava thAya te sparzanAmakarma. (te karkaza, komaLa, guru, laghu, zIta, uSNa, snigdha, (cIkaNo) ane rukSa (lukho) ema ATha prakArano hoya che.) (11) AnupUrvInAmakarma :- "maraNa pachI bIje ThekANe janma levA jatAM AtmAne AkAza pradezanI zreNI anusAre cAlavuM paDe che te rIte jatAM jyAMthI vaLAMka vaLavAno hoya, te sthaLethI bIjI zreNI upara caDavAne AnupUrvI nAmakarma jIvane madada kare che. deha choDe tyAMthI jIva sIdhI lITImAM ja cAle che. vaLAMka vaLyA pachI paNa sIdhI lITImAM ja cAle che. vadhumAM vadhu traNa vaLAMka jIvane vaLavAnA hoya che. eTale maraNa pachI utpanna thatAM vaghumAM vadhu cArathI pAMca samaya lAge che. A AnupUrvI cAra prakAranI che. (1) nAraka AnupUrvI nAmakarma-AkAza pradezanI zreNI upara thaIne naraka gati tarapha cAlatAM jIvane jyAM jyAM vaLAMka vaLavAno hoya tyAM tyAM tene aTakavA na detAM nAraka tarapha vALI daI narakagatimAM pahoMcADanAra karma te nAraka AnupUrvI nAmakarma che. (2) deva AnupUrvI nAmakarma-devagati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karIne jIvane devagatimAM laI janAra karma (3) manuSya AnupUrvI nAmakarma--manuSyagati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karIne jIvane manuSyagatimAM laI janAra karma. (4) tiryaMca AnupUrvI nAmakarma-tiryaMca gati tarapha jatAM vaLAMka vaLavAnA sthaLe madada karI jIvane tiryaMcagatimAM laI janAra karma." -karmagraMtha sArtha bhAga-1 (pR.208) jIvanI svAbhAvika gati to Rju eTale sIdhI ja hoya che. paNa karmanA kAraNe jIvane bIjI bIjI gatiomAM javuM paDe che. (12) vihAyogati nAmakarma :- cAlavAnI rIta te vihAyogati athavA khagati kahevAya che. te be prakAranI che. 1. zubha vihAyogati :- jenA udayathI bIjAne priya lAge evI haMsa, hAthI ke baLada jevI zubha (sArI) cAla maLe te. 2. azubha vihAyogati :- jenA udayathI bIjAne na game tevI UMTa ke gadheDA jevI azubha (vAMkI) cAla maLe te. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nA bAla che. noMdha :- bIjI be baMghana nAmakarma ane saMghAtana nAmakarmanI prakRtino samAveza zarIra nAmakarmamAM ja karAya che. kemake zarIra nAmakarma bAMdhe tyAre tenA bhegI ja te baMghAya che mATe. A be prakRti A pramANe che- baMghana nAmakarma - je karmonA udayathI pUrve grahaNa karelA ane navA grahaNa karAtAM audArika Adi pudgalone ekameka kare te baMghana nAmakarma. tenA mukhya pAMca bheda che. 1. audArika baMghana, 2. vaikriya baMghana, 3. AhAraka baMghana, 4. taijasa baMghana ane 5. kArpaNa baMdhana. tenA peTA bheda 15 thAya che. saMghAtana nAmakarma :- je karmanA udayathI jIva judA judA karma paramANuone bhegA kare che. daMtALI jema ghAsane bheguM kare tema audArika Adi pugalone tenA tenA vargamAM je ekaThA kare che. tenA pAMca bheda-audArika saMghAtana, vaikriya saMghAtana, AhAraka saMghAtana, taijasa saMghAtana ane kAryaNa saMghAtana. pratyeka nAmakarmanI 8 prakRtio :- jenA peTA bheda na hoya tene pratyeka nAmakarmanI prakRti kahe che. 1. parAghAta nAmakarma - jenA udayathI jIva baLavAnathI paNa hAre nahIM arthAt mahAbaLavAnane paNa kSobha pamADe te. lava ane kuzanI jema. athavA keTalAka tejasvI mANaso jotAnI sAthe ja jonAra para chApa pADI de athavA bolavAnI chaTAthI ke buddhithI moTI sabhAmAM paNa sabhAsadone AMjI nAkhe te parAghAta zakti kahevAya che. 2. upaghAta nAmakarma :- jenA udayathI jIva pote potAnA vadhArAnA aMgopAMgathI pIDAya, duHkhI thAya. jemake rasolI ke paDajIbhI vagerethI athavA moTA sIMga vagerethI athavA ApaghAta karavAnA baghA ja nimitto A karmanA udayathI Ave che. 3. ucchavAsa nAmakarma - jenA udayathI zvAsozvAsa levA mUkavAnI zakti prApta thAya. temAM kasara hoya teTalI aDacaNa thAya. 4. Apa nAmakarma :- jenA udayathI pote zItaLa chatAM teno prakAza garama lAge evuM zarIra, sUrya vimAnamAM rahelA pRthvIkAya jIvanuM hoya che. 5. udyota nAmakarma :- jenA udayathI pote zItaLa ane teno prakAza paNa zItaLa hoya evuM zarIra, caMdra vimAnamAM rahelA pRthvIkAya jIvanuM hoya che. 6. agurulaghu nAmakarma :- jenA udayathI zarIra atyaMta guru eTale bhAre paNa na hoya ane laghu eTale atyaMta halakuM paNa na hoya; sama zarIra hoya te. 7. tIrthakara nAmakarma :- jenA udayathI kevaLajJAnI banyA pachI traNeya lokanA jIvone pUjavA yogya bane che. paNa devo avadhijJAnathI jANIne pahelA paNa prabhunA janmakalyANaka vagere karIne pUje che. . nirmANa nAmakarma :- jenA udayathI zarIranA aMgopAMga yathAyogya sthAne vyavasthita rIte goThavAya che. trasadazaka nAmakarmanI 10 prakRtio :- be indriyathI jIvo trasakAya kahevAya che. 1. trasa :- je karmanA udayathI jIva sukhaduHkhanA prasaMge icchA mujaba jaI AvI zake che. 2. bAdara - jenA udayathI AMkhathI joI zakAya evuM sthUla zarIra maLe. 3. paryApta - jenA udayathI potAne yogya paryAyio pUrNa karavA zaktimAna bane. AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana e cha paryAyio kahevAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 4. pratyeka nAmakarma - jenA udayathI jIva dITha judA judA zarIranI prApti thAya. 5. sthira :- jenA udayathI sthira eTale draDha evA hADakAM, dAMta vagere avayavonI prApti thAya. 6. zubha - jenA udayathI nAbhi uparanA aMgo zubha hoya. jenA sparzathI bIjAne abhAva na thAya. 7. subhaga - jenA udayathI bhAgyazALI hoya. koIno upakAra na kare to paNa sahune game. 8. susvara :- jenA udayathI baghAne game evo mITho ane madhura svara hoya. 9. Adeya :- jenA udayathI ayogya boleluM vacana paNa badhAne mAnya hoya. 10. yaza - yaza eTale kIrti. jenA udayathI jagatamAM prasare. amuka ja kSetramAM phelAya ane ghana vAparavAthI maLe te kIrti. ane cAre bAju phelAya ane parAkrama karavAthI maLe te yaza nAmakarma. sthAvaradazaka nAmakarmanI 10 prakRtio - je hAlI cAlI zake nahIM te sthAvara jIvo kahevAya che. 1. sthAvara :- je karmanA udayathI hAlI cAlI zake nahIM tevuM zarIra prApta thAya. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatikAya te sthAvara jIvo che. te hAlI cAlI zake nahIM. 2. sUkSma - jenA udayathI eka athavA anaMta jIvo bhegA thAya to paNa AMkhathI joI zakAya nahIM tevuM sUkSmapaNuM prApta thAya che. e jIvo na koIne roke ane na koIthI rokAya; bhIMtanI ArapAra paNa jAya. AkhA lokAkAzamAM kAjaLanA kuppAnI jema A jIvo bharelA che. te sUkSma ekendriya jIvo che. 3. aparyApta - je karmanA udayathI jIva potAne yogya zvAsocchavAsa, bhASA ane mane e paryAyio pUrNa karavA samartha na bane te aparyApta jIva kahevAya. koIpaNa jIva AhAra, zarIra, indriya e traNa paryAti pUrNa karyA vinA maraNa pAme ja nahIM. 4. sAghAraNa:- je karmanA udayathI eka ja zarIramAM anaMtA jIvo rahe che. kaMdamULamAM A pramANe jIvo rahelA che. 5. asthira :- je karmanA udayathI pAMpaNa, jIbha vagere asthira avayavonI prApti thAya. 6. azubha :- jenA udayathI nAbhi nIcenA avayavo azubha hoya eTale jeno sparza bIjAne azubha bhAva karAve tevo hoya. 7. durbhaga :- jenA udayathI koIno upakAra kare to paNa vahAlo na lAge paNa aLakhAmaNo lAge evuM durbhAgya prApta hoya. 8. duHsvara :- jenA udayathI karkaza, koIne game nahIM tevo gagheDA ke kAgaDA jevo svara maLe. 9. anAya - jenA udayathI yogya vacana paNa koI mAnya na rAkhe. koI hitazikSA ke upadeza vigere paNa amAnya bane. 10. apayaza - jenA udayathI jagatamAM saghaLe apakIrti maLe. koIpaNa kAma kare to paNa yaza pAme nahIM. Ama 39 piMDa prakRti te (gatinAmakarmanI 4, jAti 5, zarIra 5, aMgopAMga 3, saMhanana 6, saMsthAna 6, varNa 1, gaMtha 1, rasa 1, sparza 1, AnupUrvI 4 ane vihAyogati 2 maLIne kula 39 piMDa prakRti), 8 pratyeka prakRti, 10 trasa dazaka, 10 sthAvaradazaka e baghI maLI 67 bhede nAmakarmanI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 8 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 prakRtiono jIvane baMdha thAya che. ATheya karmamAM nAmakarmanI prakRtiono vistAra vizeSa che. atre ka7 bhede nAmakarmanI prakRtio batAvavAmAM AvI che. A pravRtionA ja peTA bhedone sAthe gaNIne tenI 93 athavA 103 prakRtio batAvavAmAM Ave che. zubha nAmakarma bAMghavAnA kAraNo - kSamA, namratA, saraLatA, rasagArava, riddhigArava ke zAtAgAravano abhAva, guNIjanonI prazaMsA tathA AtmaniMdA Adi zubhanAmakarma bAMdhavAnA kAraNo che. sarvathI zubha pravRtiomAM zreSTha evuM 'tIrthaMkara nAmakarma te zrI arihaMta, siddha, AcArya vagere vIsapadonI vidhipUrvaka bahumAna sahita ArAdhanA karavAthI baMghAya che. azubha nAmakarma baMdhanA kAraNo - mana vacana kAyAnI vakratA, rasa, Rddhi ke viSayasukhamAM Asakti, ThagAI, cittanI caMcaLatA, vastuomAM bheLaseLa karavI, khoTA tolamApa rAkhavA, paraniMdA ane AtmaprazaMsA karavI ityAdi azubhanAma karmabaMghanA kAraNo che. 1LA ucca, nIca, be gotra, pAtra kuMbhAranA ho lAla pAtra nAnA moTAM jema, kuLo saMskAranA. ho lAla kuLo. 18 artha - gotrakarma -gotrakarmanA be bheda che. 1. ucca gotra :- jenA udayathI jIvono janma uttamakuLa vaMza-jAtimAM thAya te ucca gotra. 2. nIca gotra - jenA udayathI jIvono janma halakA kuLamAM thAya te nIca gotra. A karma kuMbhAranA ghaDA jevuM che. kuMbhAra eka ja mATImAMthI ghaDA banAve, chatAM ekano upayoga dArU bharavA mATe ane bIjA ghaDAno upayoga amRta bharavA mATe thAya. tema janma to baghA ja le che, paNa nAnA moTA kuLomAM janmIne te te prakAranA zubha azubha saMskAro pAme che. A karma AtmAnA agurulaghuguNane arthAtu aTala avagAhanArUpa Atmazaktine (siddhanI avagAhanAne) rokI rAkhe che. ucca gotra karmabaMghanA kAraNo - guNAnurAga, nirabhimAnIpaNuM, adhyayana, adhyApananI ruci tathA jinabhakti Adi vaDe uccagotrano baMdha thAya che. nIca gotrakarmabaMghanA kAraNo - guNavAna pratye IrSAbhAva, mAna, mada, paraniMdA tathA AtmaprazaMsA vagere karavAthI nIca gotrano baMgha thAya che. 18aaaa aMtarAya je karma bhaMDArI sama kahyuM, ho lAla bhaMDArI khALe dAnAdika, te pAMca bhede kahyuM. ho lAla te pAMca0 19 artha - aMtarAya karma :- je karmano udaya dAnAdi kAryomAM vighna kare te aMtarAya karma. A karmanA udayathI AtmAnI anaMtadAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryazakti rokAI rahela che. A karma Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 rAjAnA bhaMDArI jevuM che. rAjA dAna ApavA icche chatAM bhaMDArI temAM vidano upasthita kare tenA jevuM che. aMtarAya karmanA pAMca bheda : 1. dAnAMtarAya - je karmanA udayathI dravya ane supAtra maLyuM hoya, dAnanuM phaLa paNa jANato hoya chatAM ApavAnI icchA na thAya te. dAtA maLyo hoya, vastu maLI hoya, mAMgaNI paNa karI hoya chatAM dAna ApI na zake. 2. lAbhAMtarAya - jagatanI ghana, alaMkAra vagere bhautika vastuo ke sAmagrInI icchA kare paNa prApti na thAya te. dAtA maLyo hoya, vastu maLI hoya, mAMgaNI paNa karI hoya chatAM na maLe te. 3. bhogAMtarAya - khAvApIvAnI badhI sAmagrI hoya chatAM rogAdinA kAraNe teno bhogavaTo na karI zake che. bhojana vagere ekavAra ja bhogavAya tene bhoga kahe che. 4. upabhogAMtarAya :- je vastu vAraMvAra bhogavAya tene upabhoga kahevAmAM Ave che. vastra, alaMkAra Adi sAmagrI hovA chatAM je karmanA udaye teno upabhoga karI zake nahIM te upabhogAMtarAya karma 5. vItarAya - zArIrika zakti hovA chatAM tapa, vaiyAvacca vagere zubha kAryo karavAmAM utsAha na jAge, vIrya phoravI na zake te vIAMtarAya karma. aMtarAya karmabaMghanA kAraNo - jinapUjAdi ke dAnAdimAM aMtarAya karavAthI tathA hiMsAdimAM pravRtti karavAthI aMtarAya karmano jIvane baMdha thAya che. mATe koI paNa zubha kAryamAM aMtarAya karavArUpa pravRtti karavI nahIM. ll19aaaa bathI eka-so-vIsa prakRti baMghanI ho lAla prakRti e sAmAnya gaNAya, nahIM eka jIvanI. ho lAla nahIM. 20 artha :- jJAnAvaraNAdi ATheya kamanI maLIne karmabaMgha thavA yogya evI 120 prakRtio thaI. te nIce pramANe che : 5 jJAnAvaraNIya, 9 darzanAvaraNIya, 2 vedanIya, 26 mohanIya, 4 AyuSya, 67 nAmakarma, 2 gotra ane 5 aMtarAyakarmanI maLIne kula 120 prakRtio thaI. e badhI pravRtionuM varNana pUrNa thayuM. sarva jIvonA sAmAnyapaNe e bheda kahyA arthAt sarva jIvonI apekSAe 120 thI vadhAre prakRtiono baMdha thaze nahIM. eka jIva mAtranI apekSAe atre vAta nathI, arthAt pratyeka jIvane 120 prakRtiono baMdha hoya ja ema kahevAno Azaya nathI. vizeSa guNasthAna krame baMghanA prakAra guNasthAna eTale zuM? to ke AtmAnA samyagdarzana,samyajJAna ane samyagvAritrarUpa guNomAM ochAvattApaNAnI avasthAnuM nAma guNasthAna che. guNonA ochAvattApaNAnuM kAraNa mohanIya karma ane mana,vacana, kAyAnA yoga che. tenA AghAre caudaguNasthAnaka kahyA che. temAM prathamanA cAra guNasthAnaka to darzanamohanIya karmanA nimittathI banelA che. ane bAkInA pAMcamA guNasthAnathI mAMDIne bAramA guNasthAna sughInA ATha guNasthAnaka te cAritramohanIya karmanA nimittathI banelA che ane teramuM tathA caudamuM guNa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 sthAna te manavacanakAyAnA yoga nimittathI banela che. te badhA guNasthAnamAM jIva kaI kaI karma prakRtiono baMgha kare che ane kaI nathI karato, te badhAnuM kramapUrvaka vivaraNa atre ApavAmAM Ave che. garabA mithyAtva-guNasthAnI bAMghe nA traNane-ho lAla bAMdhe nA tIrthaMkara-prakRti, AhAraka drikane. ho lAla AhAraka. 21 artha - pahelA mithyAtva guNasthAnamAM rahevAvALA jIvanuM zraddhAna viparIta hoya che. te dehane AtmA mAne che. tathA deha ane parapadArthone potAnA mAne che. A guNasthAnakamAM jIvane tIrthaMkara prakRti, AhAraka zarIra tathA AhAraka aMgopAMga e traNa prakRtiono baMgha thato nathI. tethI A guNasthAnamAM baMgha yogya 120 prakRtimAMthI traNa prakRtione bAda karatAM 117 prakRtiono baMdha thAya che. 21 sAsvAdanI na bAMdhe bIjI soLa prakRti-ho lAla bIjI naraka-trika, jAti cAra, mithyAtva-mohanI, ho lAla mi. 22 artha :- A bIjuM sAsvAdana nAmanuM guNasthAnaka che. te samakita pAmyA pachI koI eka anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayathI jenuM samakita nAza pAme, te nIce UtaratI vakhate A sAsvAdana guNasthAnakamAM Ave che. tyAM samakitano hajuM AsvAda che, ane saMpUrNa mithyAtvamAM Avyo nathI, te vacamAMnI bhUmikAnuM nAma sAsvAdana guNasthAna che. A guNasthAnakamAM bIjI 16 prakRtiono baMgha thato nathI. te naraka-trika eTale narakagati, narakAnupUrvI ane naraka AyuSya; jAti cAra te ekendriya, be indriya, te indriya, caturendriya, tathA mithyAtva mohanIya che. 2rA. Atapa, huMDaka, veda-napuMsaka, chevaTuM ho lAla napuMsaka sthAvara Adi cAra, mithyAtva-baLa ghaTyuM, ho lAla mi. 23 artha:- tathA Atapa, huMDaka, napuMsakaveda, chevaTuM kahetA chelle sevArtanAmanuM saMhanana tathA sthAvara, sukSma, paryApta ane sAdhAraNa nAmakarmano baMdha A bIjA guNasthAnakamAM thato nathI. mithyAtvanuM baLa ghaTavAthI pahelAnI 117 pravRtiomAMthI bIjI 16 have bAda karatAM 101 prakRtiono ja baMgha A bIjA guNasthAnakamAM thAya che. rahA mizra sattAvIsa bIjI, baMghAya nA-ho lAla bIjI tiryaMca-trika azuMbha khagati, durbhaga-trikA ho lAla khaga. 24 artha :- A trIjuM mizra guNasthAna che. emAM jIvanI sAcI ane mithyA banne prakAranI mizra draSTi hoya che. tethI maLelA dahI ane goLanA svAdanI mAphaka eka bhinna prakAranA mizra pariNAma thAya che. A guNasthAnamAM bIjI sattAvIsa prakRtiono baMgha thato nathI te A pramANe - tiryaMca trika eTale tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, tiryaMca Ayu, azubha khagati eTale vihAyogati arthAt cAlavAnI rIta tathA durbhaga trikA eTale durbhaga, duHsvara ane anAdeya e traNa nAmakarmano baMgha mizra guNasthAnamAM thato nathI. 24 prathama kaSAya-catuSka, myAnagRddhi-traNe, ho lAla myAna madhya saMhanana cAra, strIveda, kugotra ne ho lAla strIveda, 25 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) (cAra) udayAdi bhaMga-1 9 1 artha :- prathamanA cAra kaSAya te anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha tathA nidrAnidrA, pracalA pracalA ane trIjI styAnagRddhi, vaLI cAra sahanana eTale saMghayaNa te RSabhanArAca, nArAca, arghanArAca, kIlikA pachI strIveda tathA nIca gotrano A mizra guNasthAnakamAM baMdha paDato nathI. maghya saMsthAna cAra, udyota, Ayu be; ho lAla udyota. bAMghe cUMvornara trIje guNasthAnake ho lAla trIje guNa 26 artha :-- madhyanA cAra saMsthAna eTale zarIranI AkRti te nyagroghaparimaMDala, sAdi (svAti), vAmana, kubja pachI udyota ane manuSyAyu tathA devAyuno baMdha thato nathI. e guNasthAnamAM koIpaNa AyuSyano baMdha paDato nathI. bIjA guNasthAnamAM baMgha prakRti 101 hatI temAMthI A trIjA guNasthAnanI bIjI 27 prakRtio bAda karatA 74 prakRtio A trIjA mizra guNasthAnakamAM baMdha yogya hoya che. A mizra gunnasthAne jIva deha choDato nathI ane AyuSyano baMgha paNa karato nathI. / / 26 / / avirati samyagdaSTi traNa bAMdhatA bIjI ho yAya traNa jina-bIja, sura-nara Ayu, sinnotara tyAM thatI ho lAla sin 27 artha :- A avirati nAmanA cothA guNasthAnakamAM darzana mohanIyakarmanI traNa ane anaMtAnubaMghI kaSAyanI cAra maLI kula sAta prakRtiono upazama, kSaya athavA kAryopazama thavAthI jIvane samyakdarzananI prApti thAya che. paNa apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobhanA udayathI vrata AvatA nathI. tethI avirati samyakavRSTi nAmanuM A cothuM guNasthAnaka kahevAya che. trIjA guNasthAnakamAM 74 prakRtiono baMgha thato hato paNa A cothA guNasthAnamAM bIjI traNa prakRtio te jina-bIja eTale tIrthaMkara nAmakarma, tathA devAyu ane manuSyAyuno baMgha vadhI javAthI kula 77 prakRtino baMdha A cothA avirati samyakdgaSTi guNasthAnamAM thAya che. / / 27 / / daza deza-virati mAMhI baMghAya nahIM kahI ho lAla baMdhAya apratyAkhyAnI cAra, manuSya-trika vaLI ho lAla manuSya 28 artha :-- A paMcama deza-virati guNasthAnamAM apratyAkhyAnAvaraNa krogha, mAna, mAyA, lobhanA sopazamathI zrAvaka vratarUpI dezacAritranI prApti thAya che. paNa pratyAkhyAnAvaraNa kAyanA udayathI sarvavirati saMcama Avato nathI. A pAMcamAMthI uparanA badhA guNasthAnomAM samyagdarzana hoya che. A guNasthAnamAM bIjI daza prakRtiono baMgha thato nathI. te apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA, lobha tathA manuSyagati, manuSyAnupUrvI tathA manuSyAyu che. / / 28 / / Adi saMhanana sAthe audArika-nika e; ho lAla au pratyAkhyAnI cAra chaThThuM na baMdhAya che, ho lAla chaThThuM na 29 artha :-- Adi eTale prathamanuM saMhanana te vajARSabhanArAca saMhanana tathA audArika zarIra ane audArika aMgopAMga maLI kula daza prakRtiono A pAMcamA guNasthAnamAM baMdha thato nathI. cothA guNasthAnamAM Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 77 prakRtiono baMgha kahyo che, temAMthI A dazane bAda karatAM 67 prakRtio A paMcama guNasthAne baMgha yogya rahI. have chaThThA sarvavirati guNasthAnamAM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyano kSayopazama thavAthI saMyamanI prApti thaI. tethI pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyanI krodhAdi cAra prakRtiono A guNasthAnamAM baMgha thato nathI. gArA tethI tresaTha baMgha-prakRti pramattane ho lAla prakRti AhArika-kika baMghAya navI be sAtame, ho lAla navI 30 artha - tethI pAMcamA guNasthAnamAM je 67 prakRtiono baMgha thato hato temAMthI pratyAkhyAnAvaraNIyanI krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra prakRtio bAda karatAM bAkI rahelI 63 prakRtiono A pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnamAM baMdha thAya che. have sAtamA apramatta guNasthAnamAM saMjvalana ane nokaSAyano maMda udaya thavAthI ahIM pramAdarahita saMyama che. tethI A apramattaguNasthAnaka nAme oLakhAya che. A sAtamA guNasthAnamAM AhAraka zarIra ane AhAraka aMgopAMganI be navI prakRtiono baMgha vadhavAthI chaThThA guNasthAnanI 63 prakRtio sAthe A 2 navI umerIe to 65 prakRtio baMgha yogya A guNasthAne hoya. 30aaaa. apramattane na zoka, arati apayaza tathA ho lAla arati asAta, asthira-dika; sera-AyubaMgha vA ho lAla sura0 31 artha - have sAtamA guNasthAnamAM apramatta mahAtmAne 1. zoka, 2 arati, 3. apayaza, 4. azAtA, 5. asthira ane 6. azubha e nAmakarmanI cha prakRtiono baMgha thato nathI. tethI pahelAnI 65 prakRtiomAMthI A kane bAda karatAM 59 baMghayogya prakRti bAkI rahI. have sura eTale deva-Ayuno baMgha chaThThuM pramattaguNasthAne jo thAya to chaThTha 59 prakRtibaMgha yogya kahevAya. paNa devAyuM bAMdhato jo sAtame apramattaguNasthAne Ave ane tyAM baMgha paDe to sAtame guNasthAne 59 prakRti baMgha yogya kahevAya. ane jo chaThThA pramattaguNasthAnamAM ja devAyuno baMgha paDe to sAtame apramattaguNasthAne pa8 prakRti ja baMgha yogya gaNAya. li31. tethI ogaNasATha, aThThAvana jANavA; ho lAla aThThAvana nivRtti mAMhIM sAta vibhAgo jANavA ho lAla vibhAgo. 32 artha :- tethI sAtamA guNasthAnamAM je 59 prakRtiono baMgha kahyo che. temAMthI A devAyunI prakRtino baMgha bAda karatA 58 prakRtio baMghayogya sAtamA apramatta guNasthAnamAM hoya che. have AThamA nivRtti eTale nivRtta guNasthAna athavA apUrvakaraNa guNasthAnanA sAta vibhAgo jANavA. 3rA aThThAvana gaNa baMgha, Adi vibhAgamAM ho lAla Adi. chappana prakRti-baMgha pachI pAMca bhAgamAM-ho lAla pachI. 33 artha:- A AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakanA Adi eTale prathama vibhAgamAM 58 baMghayogya prakRti jANavI. pachI bethI cha sughI athavA bIjA pAMca vibhAgamAM 56 prakRti baMghayogya jANavI. 33nA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) (cAra) udayAdi bhaMga-1 nidrA, pracalA jAya bIjA vibhAgathI, ho yAya bIjA chavvIsa ja baMdhAya, jatAM trIsa nAmanI-ho lAla jatAM 34 artha :- nidrA ane pracalA A be prakRtio bIjA vibhAgathI nAza pAmI che. tethI 56 prakRtio chaThThA vibhAga sudhI rahI. have chellA sAtamA vibhAgamAM bIjI trIsa nAmakarmanI prakRtio javAthI 5mAMthI 30 bAda karatAM 26 prakRtio ja baMghayogya zeSa rahI. / / 34 / / sAtamo te vibhAga apUrvakaraNa taNo ho lAla apUrva sura-tika, paMcendriya, samacaturaa jo ho lAla sama 35 = artha :-- te sAtamo vibhAga apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnakano che. temAM nAmakarmanI kaI 30 prakRtio nAza pAmI te jaNAve che - suraddika eTale 1. devagati ane 2. devAnupUrvI, 3. paMcendriya :-- - jAti ane 4. samacaturaasaMsthAna che. / / 35 / / audArika vaNa cAra aMga, upAMga be ho lAla aMga agurulaghu-catuSka, nirmANa trasa nave ho lAla nirmANa0 36 93 artha :- audArika vinA bAkInA 5. vaikriya, 6. AhAraka, 7. taijasa ane 8. kAryaNa zarIra nAmakarma tathA 9. vaikriya aMgopAMga, 10. AhAraka aMgopAMga ane 11. agurulaghu, 12. upaghAta, 13, paraghAta, 14. ucchvAsa nAmakarma, vaLI 15, nirmANa tathA 16. basa, 17. bAdara, 18. paryApta, 19. pratyeka, 20. sthira, 21. zubha, 22. bhaga, 23. susvara ane 24. ATheya nAmakarma. e prakRtionI AThamA guNasthAnamAM vyucchiti thAya che. / / 36 / / jina-bIja varNa-catuSka, su-khagatitrIsa e ho lAla su anivRttimAM pAMca vibhAga vicArIe-ho lAla vi0 37 artha :- vaLI jinabIja eTale 25. tIrthaMkara nAmakarma 26. varNa, 27. gaMgha, 28, 24, 29, sparza nAmakarma, 30. su-khagati eTale zubha vihAyogati arthAt cAlavAnI zubha rIta. e trIsa nAmakarmanI baMgha prakRtiono AThamA apUrva guNasthAnamAM baMdha thato nathI. tethI 56 baMghayogya prakRtimAMthI A 30 javAthI have 26 baMghayogya prakRti zeSa rahI. have anivRttikaraNa nAmanA navamA guNasthAnakanA pAMca vibhAgo vicArIe. / / 33 / / jugupsA, bhaya, hAsya, rati cAranA vinA to lAla rati bAvIsa ja baMdhAya Adi vibhAgamAM, ho lAla Adi 38 artha :- A guNasthAnanA prathama bhAgamAM jAgupsA, bhaya, hAsya, rati e cAra baMghayogya prakRtio javAthI 22no ja baMdha thAya che. 38 ekekI ghaTatI jAya pachI cAra bhAgameM ho lAla pachI naraveda, roSa, mAna, mAyA anukrame to lAla mAyA 39 artha :- bAkInA cAra vibhAgamAM eka eka baMghayogya prakRtio kramazaH ghaTatI jAya che. te naraveda eTale puruSaveda, roSa eTale saMjvalana krodha, mAna ane mAyA che. 39 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ekavIsathI aDhAra surthI baMgha cAramAM, ho lAla suthI jAya saMjvalana lobha sUkSma-saMpAyamAM ho lAla sUkSma 40 artha - ekavIzathI aDhAra eTale bIjA vibhAgamAM ekavIza, trIjAmAM vIsa, cothAmAM ogaNIza ane pAMcamAmAM aDhAra ema cAra vibhAgamAM utaratA krame baMghayogya pravRtio nAza pAme che. have dazamA sUkSma-saMpAya nAmanA guNasthAnamAM saMjvalana lobha kaSAyanI prakRtino nAza thAya che. tethI have 18mAMthI 1 javAthI 17 rahI. II40nA sattarano gaNa baMgha tethI dazame guNe; ho lAla tethI, soLa bIjI na baMghAya upazama-sthAnake-ho lAla upa0 41 artha - have 17 prakRtiono baMgha dazamA guNasthAnake rahyo. temAMthI agyAramA upazAMtamoha guNasthAnakamAM soLa bIjI prakRtiono baMgha thato nathI. tethI 17mAMthI 16 javAthI have eka ja baMghayogya prakRti zeSa rahI. te zAtA vedanIya. 11 thI 13mAM guNasthAna sughI yogane AzrayIne eka zAtAvedanIya bAMdhe che. 41. darzanAvaraNI cAra jJAnAvaraNI baghI, ho lAla jJAnA aMtarAyanI pAMca, yaza, ucca gotranI. ho lAla yaza0 42 artha - te 16 kaI kaI prakRtio che te jaNAve che - cakSa, acakSa, avadhi, kevaLa e cAra darzanAvaraNIya karmanI tathA mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAnAvaraNIya karmanI pAMca tathA dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryaMtarAya karmanI pAMca ane yaza nAmakarma tathA ucca gotra maLIne kula 16 prakRtio thaI. II42aaaa eka sAtano baMgha sayogI surthI che, ho lAla sayogI caudame jIva abaMghaH sarvajJa-vANI e. ho lAla sarvajJa0 43 artha - zeSa rahela baMghayogya eka prakRti te zAtAvedanIya che. te zAtAvedanIyano baMgha bAramA kSINamoha guNasthAnaka ane sayogI kevaLI nAmanA teramA guNasthAnaka sughI che. caudamA guNasthAnakamAM jIva abaMgha dazAne pAme che. ema sarvajJa bhagavAne kahyuM che. 43 prakRti-baMghanI jema pradezAdika che, ho lAla pradezA eka samaya-prabaddha anaMta aNuM ghare ho lAla anaMta. 44 artha - 120 baMghayogya prakRtinI jema pradezabaMgha, sthitibaMgha ane rasabaMgha paNa che. eka samaya prabaddha eTale eka samaya mAtramAM A jIva anaMta pudgala paramANune grahaNa kare che te pradezabaMgha che. //44o. jema kavala-AhAra krame karI jIva le ho lAla krame pratisamaya tema baMgha samaya-prabaddha che; ho lAla samaya 45 artha :- jema koLIe koLIe kramapUrvaka AhAra levAya che, tema prati samaye jIvane karmabaMghano saMcaya thAya che. eka samayamAM jeTalA karma paramANu baMdhAya, tene samaya-prabaddha kahevAmAM Ave che. 4pA! Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (cAra) udayAdi bhaMga-1 9 5 kavala viSe rasa hoya jajudI judI jAtanA ho lAla jAdI. karma-aNunA tema anubhAgo ghaNA. ho lAla anubhAgo. 46 artha - lIghelA koLIAmAM judI judI jAtanA rasa hoya che. tema saMcaya karelA karma pudagalonA phaLamAM sukha duHkha ApavAnA tIvra ke maMda rasarUpa anubhAgo ghaNA hoya che. II46aaaa. tIvra maMdAdi bheda udaya-kALe dIse ho lAla udaya-kALe sthiti baMghano kALa jaghanyAdika che. ho lAla jaghanyA. 47 artha - sukhaduHkha ApavArUpa tIvra ke maMdarasa, te karmanA udayakALe jaNAya che. tema karmabaMghano sthitikALa paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa che. II47nA yoge prakRti, pradeza; sthiti, rasa kaSAyathI, ho lAla sthita kavalathI tanu sama, karma samaya-prabaddhathI. ho lAla samaya 48 artha - manavacanakAyAnA yogathI karmonI prakRti ane pradezabaMgha thAya che. tathA kaSAyathI te kamanI sthiti ane rasa baMgha paDe che. karmabaMghananA cAra prakAra nIce pramANe : (1) prakRti baMgha - prakRti eTale karmano svabhAva. baMdhAyelA karma jJAnAdi guNa upara AvaraNa kare che. jemake suMThano lADu vAyune hare ane jIrAno lADu pittane haravAnA svabhAvavALo che; tema jJAnAvaraNIya Adi karmano jJAna vigere rokavAno je svabhAva te prakRtibaMgha. (2) sthiti baMgha - sthiti eTale kALanI maryAdA. je karma baMghAya te karma AtmapradezanI sAthe keTalA samaya sudhI raheze tenI maryAdA te sthitibaMgha. jemake te lADu eka pakhavADIyA ke eka mAsa sudhI bagaDe nahIM. tema jJAnAvaraNAdi karmano 30 koDAkoDI sAgaropama vigere sudhI TakavAno je kALa te sthiti baMgha. (3) rasa baMgha :- karmanA zubha-azubha rasanuM tIvra-maMdapaNAnuM nakkI thavuM te rasabaMdha athavA anubhAga baMgha. e karmanA rasanuM ochAvattApaNuM batAve che. jemake lADumAM goLa ke sAkaranA ochAvattA pramANathI mIThAzamAM ochAvattApaNuM jaNAya che. (4) pradeza baMgha - jIva keTalA karma pudgala paramANune grahaNa karaze tenuM pramANa te pradeza baMgha. jema koI lADu pAzera, aDagho zera, ke zera pramANano hoya, tema karmonA pudgala paramANunA DaMghonuM pramANa nakkI thayuM te pradeza baMgha. jema kavala eTale koLIyAthI lIghela AhAramAMthI hADa, mAMsa, cAmaDI, lohI Adi aMgopAMga thAya che; tema eka samaya-prabaddhamAM eTale eka samayamAM jeTalA paramANa-pudagala Ave te AThe karmamAM vaheMcAI jaI uttara prakRtirUpe pariName che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 (60) | (cAra) udayAdi bhaMgA 2 udaya, 3 udIraNA, 4 sattA (dITho suvidhi jiNaMda samAdhirase bharyo, ho lAla, samAdhirase bharyo-e rAga) 2 udaya baMghAyelA karmano abAghAkALa pUrNa thaye, udayAvalikAmAM pravezI phaLa Ape te udaya. jIva-pradeze baMdha, kSIra-nIra sama maLe, ho lAla kSIra rasa devAne yogya thatA sughI nA caLa-ho lAla thatA. 1 artha:- AtmAnA pradezo sAthe karmano baMgha, dUgha ane pANInI jema maLelo che. te karmo jyAM sudhI rasa devAne yogya eTale phaLa devAne yogya thatAM nathI tyAM sudhI te udayamAM AvatAM nathI paNa sattAmAM sthira rahe che. [1 te AbAthA kALa; pachI udaya kALa A ho lAla pachI zubha-azubharUpa karma-vipAkanI vedanA. ho lAla vipAka. 2 artha :- jyAM sudhI kama sattAmAM rahe che tyAM sudhI te AbAghAkALa kahevAya che. pachI udayamAM Ave tyAre udayakALa kahevAya che. udayAvaLImAM AvyA pachI te kamoM zubha-azubharUpa karma vipAkanI eTale karma phaLanI zAtA-azAtArUpa vedanIyane Ape che. terA vipAka-kALanI mora karma-phaLa vedavuM ho lAla karmaphaLa0 udIraNA kahevAya : eTaluM samajavuM. ho lAla eTaluM 3 artha - vipAka-kALa eTale karmaphaLa Ape te samayanI mora eTale pahelAM ja karmanA phaLane vedI levuM te udIraNA kahevAya che. kA udaya-udIraNA-yogya prakRti sAmAnya to ho lAla pra. gaNa so ne bAvIsa : kahe krama udayano-ho lAla kahe 4 artha - karmonA udaya ane udIraNAne yogya sAmAnyapaNe eTale sarvajIvanI apekSAe 122 prakRti hoya che. have karma prakRtinA udayano krama guNasthAna anusAra atre jaNAvavAmAM Ave che. jo udaya mithyAtvamAMhIM so ne sattarano-ho lAla so ne. mizra-samakita-moha, AhAraka-dvikano, ho lAla AhA. 5 artha - prathama mithyAtva guNasthAnakamAM 117 prakRtiono udaya hoya che. kAraNa temAM 1. mizra mohanIya, 2. samakita mohanIya tathA 3. AhAraka zarIra ane 4. AhAraka aMgopAMgano udaya hoto nathI. pAA * juo 'udaya yaMtra' pRSTha 603 upara Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 jina bIjano nahi hoya udaya mithyAtvamAM, ho lAla udaya. eka so ne agiyAra, bIjA guNasthAnamAM-ho lAla bIjA0 6 artha :- A mithyAtva guNasthAnakamAM 5. jina-bIja eTale tIrthaMkara nAmakarmano paNa udaya hoto nathI. tethI udaya yogya kula 122mAMthI A pAMca prakRti bAda karatAM 117 prakRtino udaya hoya che. bIjA sAsAdana guNasthAnakamAM 111 prakRtino udaya hoya che. / / 6 / / sUkSmatrika, mithyAtva, Atapa, nAraka-dUtI ho lAla Atapa0 bIjAmAM e na hoya, udayathI e chUTI. ho lAla udaya0 7 artha - bIjA sAsvAdana guNasthAnakamAM 1. sUkSma, 2. aparyApta, 3. sAdhAraNa tathA 4. mithyAtva, 5. Atapa ane 6. narakAnupUrvI. A 6 prakRtino udaya hoto nathI. tethI prathama guNasthAnanI 117 mAMthI A 6 bAda karatAM 111 prakRti udayayogya A bIjA guNasthAnamAM hoya che. / / 7 / / sthAvara, ekendriya, anaMtAnubaMdhInI, ho lAla anaM vikalendriya, zeSa traNa AnupUrvInI ho lAla traNa 8 9 7 artha :- have trIjA mizra guNasthAnamAM 1. sthAvara, 2. ekendriya, anaMtAnubaMdhI--3. krodha, 4. mAna, 5. mAyA, 6. lobha ane 7. beindriya, 8. caiindriya, 9. caurendriyanI jAti tathA 10. tiryaMcAnupUrvI, 11. manuSyAnupUrvI ane 12. devAnupUrvInI prakRtiono udaya hoto nathI. / / bAra na mitre hoya, mizra udaye vaghI ho lAla mizra sono udaya gaNAya trIje sarve maLI. ho lAla trIje 9 -- artha uparokta bAra prakRtiono A mizraguNasthAnamAM udaya hoto nathI. tethI bIjA guNasthAnanI 111 prakRtimAMthI 12 prakRti bAda karatAM 99 prakRtio zeSa rahI. paNa A trIjA guNasthAnamAM mizramohanIyanI eka prakRti vRddhi pAmI, tethI 99+1 maLIne kula 100 prakRtiono udaya A trIjA guNasthAnamAM hoya che. AlyA cothe so ne cAra : mizra udaye nahIM ho lAla mizra samyaktva-mohanIya, AnupUrvI baghI ho lAla Anu. 10 artha :-- cothA avirata samyagdaSTi guNasthAnamAM 104 prakRtiono udaya hoya che. te A pramANe :- A guNasthAnamAM mizra mohanIya prakRtino udaya hoto nathI. tethI trIjA guNasthAnanI 100 prakRtimAMthI 1 bAda karatAM 99 prakRti rahI. temAM vaLI 1. samakita mohanIya tathA 2. narakAnupUrvI, 3. tiryaMcAnupUrvI, 4. manuSyAnupUrvI ane 5. devAnupUrvI e pAMca prakRtio AvI maLatA 99+5 maLIne kula 104 prakRtino udaya cothA guNasthAnamAM hoya che. 10nA udaye maLI AvI avirata sudRSTine. ho lAla avi udayamAM sittAsI pAMcamAmAM gaNe-ho lAla pAMca0 11 artha :-- uparokta udayayogya prakRtio avirata samyadRSTine cothA guNasthAnakamAM hoya che. have pAMcamA dezavirata guNasthAnamAM 87 prakRtio udayamAM hoya che. / / 11 / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 apratyAkhyAnIya, aSTaka vaikriyanuM ho lAla aSTaka nR-tiryaka-AnupUrvI, anAdeya joDaluM ho lAla anA- 12 artha - pAMcamA dezavirati guNasthAnamAM apratyAkhyAnAvaraNa 1. krogha, 2. mAna, 3. mAyA, 4. lobha tathA pa. devagati, 6. devagatyAnupUrvI, 7. narakagati, 8. narakagatyAnupUrvI, 9. devAyu, 10. narakAyu, 11. vaikriya zarIra, 12. vaikriya aMgopAMga e aSTaka ane 13. ne eTale manuSyagatyAnupUrvI tathA 14. tiryaMcagatyAnupUrvI temaja 15. anAdeya ane 16. ayazakIrti joDalAno udaya A guNasthAnamAM hoto nathI. II12aa durbhaga, sattara sarva; ahIM udaye nahIM ho lAla ahIM pramattamAM ekAzI udayamAMhI kahI ho lAla udaya13 artha - vaLI 17. durbhaga nAmakarmanI prakRti maLIne kula 17 prakRtino udaya A pAMcamA guNasthAnamAM hoto nathI. mATe cothA guNasthAnanI 104 prakRtimAMthI A 17 bAda karatAM 87 prakRtino udaya pAMcamA guNasthAnamAM hoya che. tathA chaThThA pramatta nAmanA guNasthAnamAM 81 prakRtino udaya hoya che. /13 tirigaI-Ayu, kugotra, pratyAkhyanI gaI ho lAla pratyA udyota tema ja jAya; AhAraka-dikanI ho lAla AhA0 14 artha - chaThThA pramattaguNasthAnamAM 1. tirigaI eTale tiryaMcagati, 2. tiryagaAyu, 3. nIca gotra tathA pratyAkhyAnAvaraNa 4. krogha, 5. mAna, 6. mAyA, 7. lobha ane 8. udyota ema ATha prakRtione pAMcamA guNasthAnanI 87 prakRtimAMthI bAda karatAM 79 prakRtio zeSa rahI. temAM vaLI 1. AhAraka zarIra ane 2. AhAraka aMgopAMganI A be prakRtio chaThThA guNasthAnamAM vadhI javAthI 70+2 maLIne kula 81 prakRtio A pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnamAM udayamAM hoya che. 14. be navI udaya thAya, cha guNasthAnake. ho lAla chaThThuM. syAnagRddhinuM trika, AhAraka-vika e- ho lAla AhA. 15 artha :- uparokta be navI prakRtio chaThThA guNasthAne udaya pAmI che. have sAtamA apramattaguNasthAnamAM (1) nidrAnidrA, (2) pracalApracalA, (3) svAnagRddhi e traNa tathA 4. AhAraka zarIra ane 5. AhAraka aMgopAMga e maLIne kula pAMca prakRtio udayamAM hotI nathI. 15aaaa sAtame jAtI pAMca, udaya choMterano ho lAla udaya AThame jAtI cAra, udaya boMterano- ho lAla udaya0 16 artha :- sAtamA apramatta guNasthAnamAM uparokta pAMca prakRtio javAthI chaThThA guNasthAnanI 81 prakRtiomAMthI A pAMca bAda karatAM 76 prakRtiono udaya sAtamA guNasthAnamAM hoya che. AThamA apUrvakaraNa nAmanA guNasthAnamAM bIjI cAra prakRtio javAthI 72 prakRtino udaya hoya che. 16aaaa aMta saMhanana trika, samyakatva-mohanI ho lAla samyaka navame chAsaTha hoya H hAsyAdi cha jatI ho lAla hAsyA. 17 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 artha - AThamA apUrvakaraNa guNasthAnamAM 1. ardhanArAca, 2. kIlikA ane 3. sevA (chevaTuM) saMhanana e traNa tathA 4. samyatva-mohanIya maLIne kula cAra prakRtio, sAtamA guNasthAnanI 76 prakRtiomAMthI bAda karatAM AThamA guNasthAnamAM 72 prakRtio udayamAM hoya che. AThamA guNasthAnakathI zreNI cAlu thatI hovAthI A gAthAmAM kahyA te traNa chellA saMhananano udaya AThamAmAM ghaTato nathI. ane A traNa saMhananavALA jIvo maMda vizuddhivALA hoya tethI zreNI mAMDI zakatA nathI. paNa vajaRSabhanArAca, RSabhanArA ane nArAca e traNe saMhananavALA jIvo upazama zreNI mAMDI zake che. paNa kSapakazreNI to eka vajaRSabhanArA saMghayaNavALA ja mAMDI zake che. have navamA anivRttikaraNa guNasthAnamAM 1. hAsya, 2. rati, 3. arati, 4. bhaya, 5. zoka, 6. jugupsA javAthI, AThamA guNasthAnanI 72 prakRtiomAMthI A 6 prakRtio bAda thatAM 66 prakRtiono udaya navamAM guNasthAnamAM hoya che. I/1LA dazame udaye sATha : traNe vedanI jatI ho lAla traNe saMjvalana viNa lobha, traNe dUra thatI ho lAla traNe18 artha :- dazamA sUkSmasaMparAya guNasthAnamAM 1. strIveda, 2. puruSaveda, 3. napuMsaka veda tathA saMjvalana lobha kaSAya vinA bAkInA saMjvalana 4. krodha, 5. mAna, 6. mAyA maLIne kula 6 prakRtio navamA guNasthAnanA aMtamAM javAthI navamA guNasthAnanI 66 prakRtiomAMthI A 6 ne bAda karatAM 60 prakRtiono udaya A dezamAM guNasthAnamAM hoya che. |18aaaa. agyArame nahi lobha, ogaNasATha ja rahI ho lAla oga bAramAmAM be bheda : prathamamAM be jatI-ho lAla prathama 19 artha - agiyAramAM upazAMtamoha guNasthAnamAM saMvalana lobha kaSAya upazAMta hovAthI arthAta teno udaya na hovAthI A dazamA guNasthAnakanI 60 prakRtiomAMthI saMjvalana lobhane bAda karatA pa9 prakRtiono udaya A agiyAramA guNasthAnamAM hoya che. have bAramA kSINamoha nAmanA guNasthAnanA be bheda che. prathamanA bhedamAM be prakRtiono nAza thAya che. 19tA. RSabha-nArAcanakrikaH sattAvana udaye ho lAla sattAvana nidrA, pracalA jAya, paMcAvana dvitIye. ho lAla paMcAvana 20 artha - bAramA kSINamoha guNasthAnanI be prakRti 1. RSabhAnArAca saMhanana ane 2. nArAja saMhanana che. agiyAramA guNasthAnanI pa9 prakRtimAMthI A be bAda karatAM pa7 prakRtio bAramA guNasthAnanA prathama bhedamAM udayamAM rahe che. temAMthI 1. nidrA ane 2. pracalA e be prakRtio bIjA bhAgamAM nAza thavAthI pa7 prakRtiomAMthI be bAda karatA 55 prakRtino udaya A bAramA guNasthAnamAM hoya che. 20. jJAnAvaraNIya pAMca, bathI aMtarAyanI ho lAla bathI darzanAvaraNI cAra : jatI cauda ghAtanI ho lAla jatI. 21 artha :- have teramA sayogI kevaLI guNasthAnamAM 1. mati, 2. zrata, 3. avadhi, 4. mana:paryava Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 ane 5. kevaLajJAnAvaraNanI maLIne pAMca, tathA 1. dAna, 2. lAbha, 3. bhoga, 4. upabhoga ane 5. vIryAntarAyanI maLIne pAMca temaja 1. cakSu, 2. acakSu, 3. avidha ane 4. kevaLa darzanAvaraNanI maLIne cAra, ema kula cauda ghAtIkarmanI prakRtio javAthI bAramA guNasthAnanI 55 prakRtiomAMthI A 14 bAda karatAM 41 prakRttiono udaya atre zeSa rahe che. I // 21 // jina-nAma-udaya hoya beMtALIsa terame ho hAya beMtA aguru-laghu-rUpa-catuSka, prathama saMhanana e. ho lAla pra0 22 100 artha : - uparokta 41 prakRtiomAM A teramA guNasthAne tIrthaMkaranAmakarmano udaya thavAthI eka prakRti vRddhi pAmI. tethI 41+1 maLIne 42 prakRtiono udaya A teramA guNasthAnakamAM hoya che. have teramA sogI--kevaLI nAmanA guNasthAnanA aMtamAM temAMthI 30 prakRtio nAza pAme che. te nIce pramANe - te 1. agurulaghu, 2. upaghAta, 3. paraghAta, 4. ucchvAsa, e cAra tathA 5. varNa, 6. gaMdha, 7. rasa, 8. sparza e rUpa catuSka tathA 9. vajraRSabhanArAca prathama saMhanana che. / / 22 / / khagati-audArika-asthira-yugalo to lAla asthi pratyeka-trika nirmANa ane saMsthAna cho. to lAla ane 23 artha :-- tathA 10. zubha khagati, (cAlavAnI rIta) 11. azubha khagati 12. audArika zarIra, 13. audArika aMgopAMga ane 14. asthira, 15. azubha nAmakarma tathA 16. pratyeka, 17. sthira, 18. zubha nAmakarma--e traNa, vaLI 19 nirmAnna ane 20. samacaturasa, 21. nyagnoghaparimaMDala, 22. svAti, 23, vAmana, 24. kuMja, 25. Daka e cha saMsthAna che. / / 23 / tana, taijasa, kArmaNa svara eka vedanI ho lAla sva20 trIsa jatAM jo bAra ayogI sthAnanI ho lAla ayogI 24 artha :- zarIramAM rahela 26. taijasa zarIra, 27. kArmaNa zarIra tathA 28. susvara, 29. dusvara ane 30. zAtA-azAtAvedanImAMthI eka, ema baghI maLIne kula 30 prakRtio A teramA guNasthAnanA aMtamAM javAthI, teramA guNasthAnanI 42 prakRtiomAMthI A 30ne bAda karatAM bAkInI 12 prakRtiono udaya ayogI nAmanA A caudamA guNasthAnamAM hoya che. / / 24 / / yaza, subhaga, Adeya, trasa-trika jinanI ho lAla trasa sugotra naragati-Ayu, paMcendrI, vedanI ho lAla paMcendrI 25 - artha :- have caudamA ayogI guNasthAnanA aMtamAM zeSa rahela bAra prakRtio paNa jAya che. te prakRtio A pramANe :- 1. yaza, 2. subhaga, 3. ATheya tathA 4, trasa, pa. bAdara, 6. paryAsa e traNa 5. ane 7. jinanAmakarma, 8. ucca gotra, 9. manuSyagati, 10, manuSya Ayu, 11, paMcendriya jAti tathA 12. vedanIya maLIne kula 12 prakRtio thAya che. rA jAtAM aMtima bAra bhavasthiti paNa jatI ho lAla bhava AThe karmathI mukta siddhatA UpajatI ho lAla sinnatA 26 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 1 01 artha - uparokta bAra prakRtio caudamA ayogI kevaLI guNasthAnanA aMtamAM javAthI te zuddhAtmAnI saMsAramAM sthiti karavAnI avadhi paNa have pUrNatAne pAme che. tethI ATheya karmathI mukta thayelA te paramAtmA, siddha dazAne pAmI mokSamAM sarvakALane mATe anaMtasukhamAM virAjamAna thAya che. 26aaaa. 3 udIraNA* je karmo udayamAM AvyA nathI tene tapa AdivaDe udayamAM lAvIne khapAvavA tenuM nAma udIraNA che. chaThThA sudhI samAna udayavat udIraNA, ho lAla udaya sAtamAMthI sayogI suthI ja vizeSatA ho lAla suthI 27 artha - chaThThA pramatta guNasthAnanA aMta sudhI karma pravRtiono je pramANe udaya thAya, te pramANe tapa Adi dvArA udIraNA karIne tene khapAvI zakAya. pachI sAtamA apramatta guNasthAnanI zarUAtathI te teramA sayogI guNasthAnanA aMta sudhI temAM vizeSatA che. eTale ke zAtA, azAtA ane manuSya AyunI udIraNA sAtamA guNasthAnanI zarUAtathI te teramA sughI nathI. sAtamA guNasthAnathI laIne teramA guNasthAna sudhI je prakRtio udayamAM hatI, te have udIraNAmAM zAtA azAtA ane manuSya AyunI A traNa prakRtio ochI ochI gaNatA javuM. bIjI badhI pravRtio jema udayamAM che temaja udIraNAmAM paNa samajavI. have caudamA guNasthAnamAM mana vacana kAyAnA yoga na hovAthI tyAM udIraNAno saMbhava nathI. kAraNa ke udIraNA e yogakRta che tethI. sAtame gaNa toMtera udaraNA yogya e, ho lAla urdI AThame agnotera vaLI taisaTha navame, ho lAla vaLI. 28 artha:- sAtamA apramatta guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 14, nokarmanI 42, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 73 prakRtio udIraNA yogya gaNAya che. AThamA apUrvakaraNa guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 13, nAmakarmanI 39, gotranI 1, tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 69 prakRtio udIraNA yogya hoya che. tathA navamA anivRttikaraNa guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 7, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 63 prakRtio udIraNA yogya gaNAya che. AraTA sattAvana dazame ja, chappana agyArame, ho lAla chappana copana, bAvana bheda thatA be bArame, ho lAla thatA. 29 artha - dazamA sUkSmasaMparAyaguNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, mohanIyanI 1, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5 maLIne kula 57 prakRtio udIraNA yogya che. tathA agyAramA upazAMtamo guNasthAnamAM jJAnAvaraNIyanI pa, darzanAvaraNIyanI 6, nAmakarmanI 39, gotranI 1 tathA aMtarAyanI 5, maLIne 56 udIraNA yogya pravRtio gaNAya che. bAramA kSINamoha guNasthAnanA be bheda thAya che. tenA prathama bhedamAM jJAnAvaraNIyanI 5, darzanAvaraNIyanI 6, nAmakarmanI 37, gotranI 1 tathA aMtarAyakarmanI 5, maLIne kula 54 udIraNA yogya prakRti che. * juo 'udIraNA yaMtra' pRSTha 603 upara Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 ane bIjA bhedamAM jJAnAvarNInI pa, darzanAvarNayanI 4, nAmakarmanI 37, gotranI 1 tathA aMtarAyanI pAMca maLIne para, udIraNA yogya pravRtio gaNAya che. rA. vaLI ogaNacAlIsa sayogI terame, ho lAla sayogI. udIraNAne yogya nahIM koI caudame, ho lAla nahIM. 30 artha :- teramA sayogI kevaLI guNasthAnamAM nAmakarmanI 38 ane gotrakarmanI 1 maLIne kula 39 prakRtio udIraNA yogya hoya che. caudamA ayogI kevaLI guNasthAnamAM udIraNA karavA yogya eka paNa prakRti nathI. kemake tyAM mana vacana kAyAnA yoga nathI. 30gA. 4. sattA* baMghAyelA karmonuM abAghAkALa sudhI AtmA sAthe vaLagI rahevuM tene sattA kahevAya che. baMghAdithI barnI karma vaLagI rahe jIvane, ho lAla vaLagI sattA karmanI te ja; bhedAnabhedane- ho lAla medAnabhedane 31 artha :- rAgadveSa AdinA bhAvothI kArpaNa vargaNAo kheMcAIne AvI AtmAnA pradezo sAthe karmarUpe thaI je vaLagI rahe, te ja karmanI sattA che ane tenA aneka bheda prabheda che. 31aaaa gaNatAM aDatALIsa sonI upara thaI, ho lAla sonI bIje, trIje sonI upara suDatALInI, ho lAla upara0 32 artha :- have te bheda prabhedane gaNatAM prathama mithyAtva nAmanA guNasthAnamAM te 148 prakRti thAya che. te A pramANe : jJAnAvaraNanI pa, darzanAvaraNanI 9, vedanIyanI 2, mohanIyanI 28, AyunI 4, nAmakarmanI 93, gotranI 2 ane aMtarAya karmanI 5 maLIne kula 148 prakRti sattAmAM hoya che. bIjA sAsvAdana tathA trIjA mizra guNasthAnamAM tIrthakara nAmakarmanI sattA na hovAthI eka prakRti ochI thaI; tethI 147 prakRtio A be guNasthAnamAM sattArUpe hoya che. [3rA sattA, vaNa-jinabIja; anyamAM pUrI che, ho lAla anya pahelethI upazAMta sughI sattA viSe ho lAla suthI sattA 33 artha - jinabIja eTale tIrthaMkara nAmakarma jeNe bAMdhyuM te anyamAM eTale bIjA, trIjA guNasthAnamAM jAya nahIM. e be guNasthAna vinA pahelA guNasthAnakathI cheka upazAMtamoha nAmanA agyAramA guNasthAna sughI 148 prakRtinI sattA pUrepurI hoya che. tene saMbhavasattA kahevAya che. 33nA anaMtAnubaMrthI cAra naraka pazu-AyunI, ho lAla naraka cha vinA sauthI adhika beMtALIsa prakRti, ho lAla beMtA34 artha - anaMtAnubaMdhI kaSAyanI cAra tathA narakAyu ane pazuAyunI maLIne kula cha prakRtio hamaNAM sattAmAM nathI evA upazama zreNIvALAne 14ra pravRtio sattAmAM saMbhave che. sattAnA be prakAra * juo 'sattA yaMtra" pRSTha 601 upara Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 103 che. eka sadbhAva sattA ane bIjI saMbhava sattA. je jIvo teja bhave mokSamAM javAnA che te jIvono samAveza sadbhAva sattAmAM thAya che. ane je jIvone AyuSyanA baMghano saMbhava che te jIvono samAveza saMbhava sattAmAM thAya che.34 apUrvathI upazAMta sudhImAM saMbhave, ho lAla sudhImAM sAyika samyagdaSTi kSaya sAtano kare ho lAla kSaya 35 artha :-- te 142 prakRtio AThamA apUrvaguNasthAnakathI agyAramA upazAMtamoha nAmanA guNasthAna sudhI sattAmAM saMbhave. have kSAyika samyasRSTi to anaMtAnubaMdhI 4 tathA mithyAtva mohanIya, mizramohanIya ane samyaktva mohanIya maLIne kula sAteya prakRtiono kSaya kare che. / / 35 / / cothI sau adhika ekatALIsa ghare ho lAla ekatAnuM carama-zarIrI jo hoya, na navIna Arye ghare ho lAla naM0 36 artha :te kSAyika samyadRSTi jIva sAteya prakRtine mULamAMthI kSaya karelI hovAthI cothA guNasthAnakathI ja te 141 prakRtinI sattAvALo hoya che. paNa je caramazarIrI eTale te ja bhave mokSa janAra hoya te navA AyuSyakarmano baMgha karato nathI. / / 36 / / caramazarIrI sudRSTi jJAyika caturthathI ho lAla kSAyika traNe Ayurahita, bIjI sAta kSaya karI ho lAla bIjI 37 artha :- caramazarIrI kSAyika sabhyaSTi jIva cothA guNasthAnathI narakAyu, tiryaMcAyu ane devAyu rahita hoya. ane sAta prakRti te anaMtAnubaMdhInI cAra tathA mithyAtva, mizra ane samyaktva moinIyanI e 3 maLIne kula dasa prakRti caramazarIrane sattAmAM hotI nathI. / / 37 / / so ne ADatrIsa ghare sattA viSe ho lAla ghare sattA prathama bhAga paryaMta navamA guNa-pade ho lAla navamA 38 artha :- uparokta daza prakRtionA kSayathI 138 prakRti tene sattAmAM hoya che. te cothA guNasthAnakathI laIne navamA anivRtti guNasthAnanA pahelA bhAga sudhI jANavI. / / 38 / / sAyikavRSTi na hoya te caramazarIrIne ho lAla te so ne pistAlIsa, cothethI sAtame ho lAla cothe0 39 artha :- have je kSAyika samyadRSTi na hoya paNa upazama ke kSayopazamavALo hoya ane caramazarIrI hoya tene narakAyu, tiryaMcAyu ane devAyu e trA prakRti sattAmAM hoya nahIM. tethI te cothA guNasthAnathI sAtamA apramatta guNasthAna sudhI 145 prakRtinI sattAvALo hoya che. tAlA so ne ADatrIsa kahI navamA guNe ho lAla kahI bIjI soLa na hoya, bIjA vibhAgameM - ho lAla bIjA 40 = artha :- caramazarIrI kSAyaka samakitI kSepaka zreNi mAMDanArane navamA guNasthAnakanA pahelA bhAgamAM 138 prakRtinI sattA kahI. have tethI AgaLa vadhI navamA anivRttikaraNanA bIjA bhAgamAM Ave Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tyAre bIjI 16 prakRtinI sattA dUra thAya che. 40nA sthAvara-tiryaka-ddhika naraka-Atapa-dika ho lAla naraka ekendriya, vikasendriya, myAnagRddhi-trika ho lAla myAna. 41 artha - te 16 prakRti A pramANe : 1. sthAvara ane 2. sUkSma, 3. tiryaMcagati, 4. tiryaMcAnupUrvI, 5. narakagati, 6. narakAnupUrvI, 7. Atapa, 8. udyota, 9. ekendriya jAti tathA vikasendriya, 10. be indriya, 11. te indriya, 12. caurendriya, 13. nidrA nidrA, 14. pracalA pracalA, 15. myAnagRddhi ane 16. sAdhAraNa nAmakarma. 41aaaa sAghAraNa e soLa; bArvIsa ne so rahI ho lAla bArvI eka so upara cauda trIjA bhAganI lahI ho lAla trIjA 42 artha :- uparokta 16 prakRtiono navamA guNasthAnanA bIjA vibhAgamAM kSaya thavAthI 138 mAMthI 16 bAda karatAM 122 prakRtinI sattA rahI. pachI trIjA bhAgamAM apratyAkhyAnanI ane pratyAkhyAnI krodhAdikaSAyanI 8 prakRtio kSaya thavAthI 114 prakRtio sattAmAM rahI. 4rA nirmuLa ATha kaSAya; pachI napuMsaka gaye ho lAla pachI cothe so ne tera sattAmAMhi rahe ho lAla sattAmAMhi0 43 artha - navamA guNasthAnanA trIjA bhAge 8 kaSAya nirmaLa thayA. have cothA bhAgamAM napuMsakaveda TaLavAthI 113 prakRtinI sattA rahI. //43ii strIveda jAtAM eka so bAra pAMcame ho lAla so. hAsya-parka kSaya thAya eka so cha chachuM ho lAla eka 44 artha - pAMcamA bhAgamAM strIveda javAthI 112 rahI tathA chaThThA bhAgamAM hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jAgupsA kSaya thavAthI 106 prakRti sattAmAM rahI. 44 sAtame na naraveda eka so pAMca che ho lAla eka AThame nathI koi eka so cAra e ho lAla eka 45 artha :- sAtamA bhAgamAM puruSaveda javAthI 105 rahI. AThamA bhAgamAM saMjvalana krogha javAthI 104 sattAmAM rahI. 4pAA navame na rahe mAna eka so traNa rahI ho lAla eka kSapakazreNInI rIta navamAnI nava kahI ho lAla navamA 46 artha - navamA guNasthAnanA navamA bhAgamAM saMjvalana mAna TaLavAthI 103 rahI. kSapakazreNI caDhatA navamAM guNasthAnanI nava prakAre rIta hatI te kahI jaNAvI. ||46aaaa dazame so ne be ja mAyA cothI vinA ho lAla mAyA bArame so ne eka chellA lobha vinA ho lAla chellA 47 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) (cAra) udayAdi bhaMga-2 1 05 artha - have navamA guNasthAnanAM, navamA bhAganA aMtamAM cothI eTale saMjvalana mAyA paNa javAthI A dazamA sUkSma saMparAya guNasthAnamAM 102 prakRtinI sattA zeSa rahI. have kSapaka zreNIvALo agiyAramAM guNasthAnane sparze nahIM. tethI dazamA guNasthAnanA aMte saMjvalana lobha paNa javAthI bAramA kSINamoha guNasthAnamAM 101 prakRti sattAmAM rahI. 4zA nidrA, pracalA jAya, navvANuM aMtame ho lAla navvA tyAM jatI bIjI cauda paMcAsI terame-ho lAla paMcA 48 artha - tyArabAda bAramA guNasthAnamAM nidrA ane pracalA ema be prakRtino nAza thavAthI chellA samayathI eka samaya pahelA 99 prakRtio sattAmAM zeSa rahI. temAMthI bIjI cauda prakRtiono bAramA guNasthAnanA aMta samayamAM kSaya thavAthI 99mAMthI 14 bAda karatAM 85 prakRtio teramAM sayogI guNasthAne sattAmAM rahI. II48 jJAnAvaraNIya pAMca bathI aMtarAyanI ho lAla bathI. darzanAvaraNI cAra gaI cauda ghAtInI ho lAla gaI. 49 artha - te cauda prakRtio je gaI te kaI kaI hatI te jaNAve che - jJAnAvaraNIyanI 5, aMtarAyakarmanI 5, tathA darzanAvaraNIyanI 4, ema ghAtIyA karmanI 14 prakRtiono bAramA guNasthAnanA aMtamAM kSaya thayo. ane 85 prakRtio teramA sayogI guNasthAne sattAmAM rahI. teramA guNasthAnamAM eka paNa prakRti kSaya thatI nathI. tethI caudamA guNasthAnanI zarUAtamAM paNa 85 prakRti sattAmAM rahI. ayoganA be bhAga, paMcAsI ekamAM ho lAla paMcA upAMtya samaye hoya te, boMtera jatAM. ho lAla tera0 50 artha - caudamA ayogI guNasthAnanA be vibhAga karyA. pahelA vibhAgamAM 85 prakRtio hatI. te vibhAganA upAMtya samaye eTale aMtima samaye pahelAnA eka samayamAM 72 prakRtio kSaya thavAthI tera prakRtio zeSa sattAmAM rahI. te tera pravRttio caudamA guNasthAnanAM aMta samayamAM kSaya thavAthI AtmA siddhagatine pAme che. sura-khagati-gaMLaddhika varNa-rasa-paMcaka ho lAla varNa paMcaka-baMghana-saMghAta, tana sau, sparzASTaka ho lAla tana 51 artha :- have 72 prakRtio je prathama kSaya thaI tenA nAma jaNAve che : 1. devagati, 2. devAnupUrvI, khagati eTale 3. zubhavihAyogati, 4. azubha vihAyogati, 5. sugaMgha, 6. durgagha, 7. lAla, 8. pILo, 9. vAdaLI, 10. kALo, 11. ghoLo varNa, 12. kaDavo, 13. tIkho, 14. tUro, 15. khATo, 16. gaLyo rasa, 17. audArika, 18. vaikriya, 19. AhAraka, 20. taijasa, 21. kArpaNa e zarIranA pAMca baMghana ane 22. audArika, 23. vaikriya, 24. AhAraka 25. taijasa , 26. kAzmaNa e zarIranA pAMca saMghAtana tathA 27. audArika, 28. vaikriya, ra9. AhAraka, 30. taijasa, 31. kArpaNa e pAMca zarIra ane 32. karkaza, 33. mRdu, 34. halako, 35. bhAre, 36. zIta, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 37. uSNa, 38, cIkaNo, 39. lukho e ATha sparza. 51aaaa nirmANa gotra nIca susvara upAMga sau ho lAla susvara0 agurulaghu-catuSka, saMsthAna saMhanana sau ho lAla saMsthA para artha - 40. nirmANa, 41. nIcagotra, 42. susvara tathA 43. audArika, 44. vaikriya, 45. AhAraka e aMgopAMga, 46. agurulaghu, 47. upaghAta, 48. parAghAta, 49. ucchavAsa tathA 50. samacaturastra, 51. nyagroghaparimaMDala, para. sAdi, pa3. kunja, 54. vAmana, 55. huMDaka e saMsthAna tathA 56. vajaRSabhanArAya, 57. RSabhanArAya, 58. nArAca, 59. ardhanArAca, 60. kAlikA, 61. chevaTuM saMhanana. parA asthiraSaddha, aparyApta, pratyeka-trika, vedanI ho lAla prava aMta samayamAM tera rahI, te paNa jatI-ho lAla rahI. 53 artha:- 62. asthira, 63. azubha, 64. durbhaga, 65. duHsvara, 66. anAdeya, 67. ayazakIrti e cha prakRtio, 68. aparyApta, 69. pratyeka, 70. sthira, 71. zubha e traNa tathA 72. zAtA ke azAtA e be mAMthI eka. A bathI 72 prakRtio nAza pAmyA pachI baMgha yogya 13 prakRtio zeSa rahe che. te paNa caudamAM guNasthAnanA aMte chellA samayamAM nAza pAme che. palA manuSya-trasanAM trika subhaga, yaza, vedanI ho lAla subhaga sugotra, jina, Adeya, paMcendrI teramI ho lAla paMcendrI 54 artha :- zeSa rahelI 13 prakRtionA nAmo A pramANe che : 1. manuSyagati, 2. manuSyAnupUrvI, 3. manuSpAyu, 4. trasa, pa. bAdara, 6. paryAya, 7. subhaga, 8. yaza, 9. zAtA athavA azAtA vedanI, 10. ucca gotra, 11. jina nAma, 12. Adeya tathA 13. paMcendriya jAti. pa4 manuSya-AnupUrvI vinA bAre kahe ho lAla vinA ayogI aMte jAya; koI mata e lahe ho lAla koI 55 artha - koI mata ema gharAve che ke manuSyAnupUrvI vinA, bAra prakRtio ja ayogI guNasthAnanA aMte jAya che ane manuSyAnupUrvIno kSaya 72 prakRtionI sAthe ja 73mI prakRtirUpe thAya che. papA thAya pachI bhagavaMta anaMta samaya rahe ho lAla anaMta pUrNapaNe jIMva siddha alaukika pada lahe ho lAla alau. 56 artha - baghI karma prakRtiono kSaya karyA pachI bhagavaMta alaukika evA siddhapadane saMpUrNapaNe pAmI, anaMtakALa sughI anaMtasukhamaya evA mokSamAM jaI birAjamAna thAya che. pA. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 107 karmabaMdhanA mukhya kAraNo rAgadveSa ane ajJAna che. tene jaDamULathI naSTa karavA hoya to jinezvara bhagavaMte bhAkhela muktino sAco mArga jANavo jarUrI che. kemake rAgadveSa ajJAnane jeNe jItI lIdhA che evA jinezvaranA siddhAMta sivAya saMpUrNa karmane naSTa karavAno bIjo koI upAya nathI. mATe jinamata saMbaMdhInI zaMkAone dUra karavA tenuM nirAkaraNa eTale samAghAna A pAThamAM ApavAmAM Ave che : (61) jinamata - nirAkaraNa (zItala jinapati lalita tribhaMgI vividhabhaMgI mana mohe re--e rAga) * zrImad rAjacaMdra guruvarane praNamuM UlaTa ANI re, jinamatano je marma ghare ura, armI sama jenI vANI re. zrImad artha :- zrImad rAjacaMdra guruvaryane huM ullAsabhAva sahita praNAma karuM chuM. je jinamatanA rahasyane hRdayamAM dhAraNa karanAra che. ane jenI amI eTale amRta samAna vANI che, arthAt jenA vacano jIvane janmamaraNathI mukta karI amara banAvI de evAM che. / / 1 / / jijJAsuM ajJAnI gvanA saMzaya sarve TALe re, jJAnI barnI bhoLavatA jagane, tenuM pola prajALe re. zrImad artha :-- jenI vANI ajJAnI evA jijJAsu jIvanA sarva saMzayane TALavA samartha che; tathA je jJAnI banI jagatavAsI jIvone bhoLave che, viparIta mArge dore che evA kuguruonI polane paNa pragaTa karanAra che. / / 2 / / * satyamatine pUche koI jijJAsu jagavAsI re, "jinamatane jaga kema vagove, kahI nAstika nirAzI re?'' zrImad artha :- satyamati eTale satya che mati jenI evA jJAnIpuruSane koI jagatavAsI jijJAsu pUche che ke jagatamAM loko jinamata eTale jinezvara bhagavaMtoe je vItarAga dharma prarUpyo che tene nAstika kahIne ke nirAzI eTale e vItarAga bhagavaMto koInI AzA pUrI kare nahIM ema kahIne kema vagove che? gA satyamati kahe : "he jijJAsu, vAta vicArI joje re, 'neti, neti'-vedavacananuM rahasya samajI leje 2e. zrImad artha - uttaramAM satyamati kahe : he jijJAsu, A vAta vicArI jo je ke vedanuM eka vacana 'neti neti' eTale 'e nahIM e nahIM' evuM che, arthAt je dekhAya che te badhI bhrAMti che. 'AtmA sat jagata mithyA' che. e vAkyanuM rahasya samajI leje ke jagatamAM eka AtmA ja zAzvata padArtha che, bAkI je jagatamAM rUpI evA padArtho dekhAya che te mAtra pudgalanI paryAyo che, nAzavaMta che mATe tene mithyA kahyA che. ema jainamata syAdvAdathI vAkyanA rahasyane pragaTa kare che. 54 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 08 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mAyArUpa avAcya kahyuM che, brahmarUpa paNa tevuM re; jagajana kaMI kaMI mAnI beThA; saMta kahe : "nahIM evuM re'zrImad artha - vedAMtamAM IzvarImAyAnuM svarUpa avAcya eTale vANIthI varNavI zakAya nahIM ema kahyuM che. tema brahma eTale AtmAnuM svarUpa paNa vANIthI varNavI zakAya nahIM. paNa anubhavI zakAya evuM che. chatAM jagatavAsI jIvo AtmAne kSaNika kuTanitya vagere anekarUpe ekAMte mAnI beThA che. paNa saMta evA jJAnI puruSo anekAMtavAdathI kahe che ke tevuM AtmAnuM svarUpa nathI. //pA moha viSe mIThAza jagatane-lADI, vADI, gADI re A bhavamAM bhogavavA iccha, icche teha agADI re. zrImad artha - jagatavAsI jIvo AtmAne anyarUpe mAnI, mohamAM mIThAza hovAthI gharma karIne paNa lADI, vADI, gADI Adine ja icche che. A bhavamAM gharmanA phaLa indriya sukha bhogavavA icche ane parabhavamAM paNa mane indriya sukho maLe e ja kAmanA buddhithI gharmakriyAnA anuSThAna kare che. AvA e AzA che bhUtano bhaDako, Aza tajo" upadeze re, saMta-jano ura ANI karuNA, samaju jana zIkha leze re." zrImadda artha - bhagavAnanI bhakti karIne paNa indriya sukha meLavavAnI AzA rAkhe che. e icchArUpI bhUtano bhaDako emane bALI nAkhaze arthAt emano amUlya mAnavadeha naSTa karI deze. mATe saMta evA jJAnIjano hRdayamAM karuNA lAvI upadeza che ke he bhavyo! tame indriya sukhanI AzA tajI dyo. e sukha nathI paNa A bhavamAM trivighatApa ApanAra ane parabhavamAM paNa durgatie laI janAra vastu che. mATe tyAgavA yogya che. evI zikhAmaNane je samaju bhAgyazALI haze te ja grahaNa karaze; bIjA karI zakaze nahIM. zA jijJAsuM kahe: "satya vacana tama, paNa jaga kema na jANe re? hitakArI paNa kaTu auSaghane mAtA pAya parANe re." zrImad artha - jijJAsu evo AtmArthI kahe : tamAruM kahevuM satya che. chatAM jagatavAsI juvo tene kema jANatA nathI? jema hitakArI auSadha bhale kaDavuM hoya to paNa mAtA bALakane parANe pAya che. tema jagatanA jIvone saMtapuruSoe hitakArI upadeza kaTu auSaghanI jema parANe paNa pAvo joIe. TAA satyamati kahe : "ghaMghA sama sau gharma thayA kaLi-bhAve re mAruM te sAruM' sau mAne, samyaka jJAna abhAve re. zrImad artha :- satyamati kahe : A kaLikALamAM to kaLi eTale pApa bhAvanAthI sau gharma ghaMghA samAna banI gayA che. sarve "mAruM te sAruM' ema mAne che. samyakajJAnanA abhAve ame kahIe chIe te ja sAco mArga che ema sau mAnI beThA che. lA. potAno koI ziSya kare jo saMta-samAgama bIje re. to kuMgurune tAva caDhe che; sAcI-khoTI cIje re- zrImad artha - potAno koI ziSya bIjA saMtano samAgama kare to kugurune tAva caDhe che. te ziSyane sAcuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 109 khoTuM kahIne paNa bIjA saMtanA samAgamathI tene dUra kare che. "jIvane sanmuruSano yoga maLavo durlabha che. apAramArthika gurune jo potAno ziSya bIjA gharmamAM jAya to tAva caDhe che. pAramArthika gurune "A mAro ziSya che" evo bhAva hoto nathI. koI kuguru Azrita jIva boghazravaNa arthe saru pAse eka vakhata gayo hoya, ane pachI te tenA te kuguru pAse jAya, to te kuguru te jIvane aneka vicitra vikalpo besADI de che, ke jethI te jIva pharI saguru pAse jAya nahIM. te jIvane bicArAne to saasat vANInI parIkSA nathI eTale bhoLavAI jAya che, ane sAcA mArgethI paDI jAya che." (va.pR.685) I/10thI saMta vagove, zogha tajAve, lokalAjathI dAbe re, bALabuddhi jIvone mohe kuMguru rAkhe tAbe re. zrImadda artha - kuguru hoya te ziSya pAse sAcA saMtanA vagovaNA karI tene sAcI zogha karatA aTakAve che. nahIM choDe to lokalAjanI bIka batAvIne paNa tenA upara dabANa lAve che. ema bALabuddhi jevA ajJAnI jIvone mohI evA kuguruo potAnA tAbAmAM rAkhe che; satu jANavA detA nathI. ||11|| mohI guru peThe nahi saMto vADA racI vaghAre re, UlaTA-Agraha te toDAve, hita batAvI suthAre re. zrImad artha - mohI kugurunI jema saMtapuruSo gacchamatanA vADA racI tene vadhAre nahIM. paNa te mahApuruSo, viparIta gacchamatanA thaI gayelA Agrahone toDAve che ane AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che te batAvI jIvonA bhAva sudhAre che. 12aaaa. satsaMgatino yoga bane nA, jijJAsA nahi jabarI re, kuMguru-saMge mamatA poSe, samaja pAmavI agharI re. zrImad artha - uparokta kAraNone laIne jIvone satsaMgatino yoga banato nathI. temaja pUrvanuM ArAghakapaNuM nahIM hovAthI AtmakalyANa karavAnI jijJAsA paNa evI jabarI nathI. tethI mAtra kugurunA saMgamAM AvavAthI potAnA gacchamatanI mamatAne poSavAmAM ja gharma mAne che. AtmavicAra kartavyarUpa gharmanI sAcI samaja pAmavI temanA mATe agharI thaI paDI che. /13 prema parANe kadI na thAye, paricaya satno durlabha re; jIva jarA jo jora kare to, satsaMge sau sulabha re. zrImaddra artha :- sanmArga pratye kadI prema parANe karAvI zakAya nahIM ke thAya nahIM, temaja uparokta kAraNothI satyavastuno paricaya thavo temane durlabha thaI paDyo che. paNa jIva jarA baLIyo thaI, lokalAja ke kuguruno saMga tajI madhyasthI thaIne satsaMga kare to sat jaNAya ane mokSano mArga tene mATe sarva prakAre sulabha thaI zake che. 14 nathI maLyA sata, nathI supyuM sata, nathI sat zraddhayuM jIve re, to kalyANa kaho zuM thAya? pragaTe dIvo dIve re. zrImad artha - anAdikALanA paribhramaNamAM jIvane sasvarUpa evA sapuruSa maLyA nathI, temanA sarUpa vacano sAMbhaLyA nathI ke satya evA AtmAdi tattvonI jIve zraddhA karI nathI. to kaho jIvanuM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kalyANa kevI rIte thAya? dIvAthI dIvo pragaTa thAya che. tema AtmajJAnI puruSa maLavAthI ane temanI AjJA ArAghavAthI ja jJAnarUpI dIvo ghaTamAM pragaTa thAya che. "anAdikALanA paribhramaNamAM anaMta vAra zAstrazravaNa, anaMta vAra vidyAbhyAsa, anaMta vAra jinadIkSA, anaMta vAra AcAryapaNuM prApta thayuM che. mAtra, "sa" maLyA nathI, "sa" supyuM nathI, ane "sa" zradhyuM nathI, ane e maLe, e suye, ane e zradhye ja chUTavAnI vArtAno AtmAthI bhaNakAra thaze. mokSano mArga bahAra nathI, paNa AtmAmAM che. mArgane pAmelo mArga pamADaze." (va.pR.246) //upAA te maLavAthI, te suNavAthI, te zraddhAthI thAze re, AtmAthI bhaNakAro jIMvane hUMTavAno, ghUMTI jAze re. zrImadda artha :- sAcA sapuruSa maLavAthI, tenI vANI bhAvapUrvaka sAMbhaLavAthI, tenI aMtarathI zraddhA karavAthI, AtmAmAMthI janmamaraNanA duHkhothI chUTavAno jIvane sAco bhaNakAra thaze ane te jIva sarva prakAranA duHkhothI jarUra chUTI jaze. ./16aaaa | sarva jIvane sukhI karavAne icche sarve saMto re, loka baLe mamatA-agnithI, jANe na mohe sUto re. zrImad artha - sarva saMtapuruSo jagatanA sarva jIvone sukhI karavA icche che. Akho loka badho mamatvabhAvarUpa agnithI baLI rahyo che. paNa saMsArI jIvo moha nidrAmAM sUtelA hovAthI tene jANI zakatA nathI. 1thA jagADavA pokAra kare che, je samaje te nAse re, nAsanArane mArga batAve; paNa je tethI trAse re- zrIma artha :- jJAnI puruSo jIvone moha nidrAmAMthI jagADavA pokAra karIne kahe che ke he jIvo! A AraMbha parigraha agni jevo che, temAM baLI marazo, mATe UThIne bhAgo bhAgo. je bhAgyazALI A vAtane samajaze te to A moha nidrAmAMthI jAgRta thaIne bhAgI jaze. je jAgRta thaze tene jJAnI puruSo jarUra mArga batAvaze. paNa mArga batAvatAM jo jIvane te tyAga vairAgya upazama bhakti trAsarUpa lAgaze to jJAnI puruSo mauna thaI jaze. 18 tene pakaDI bhaya nA te de, dUra rahI pokAre re, sUI rahe, baLatuM nA dekhe, TADha javAthI ghore 2. zrIma artha:- jJAnI puruSanI vANIthI jIvane jo trAsa thAya, to tene pakaDI jJAnI kaMI bhaya batAve nahIM. te to mAtra dUra rahI upadeza ApI jAgRti ApavA pokAra kare. chatAM moha nidrAmAM ja ghorI rahe ane trividha tApanI baLatarAne gaNe nahIM, paNa te baLatarAne UlaTI vaghAre sArI mAnI jema garamIthI TADha jAya tema mAnI mohanIMdrAmAM ja vaghAre ghore tene pachI jJAnI kaMI kahetA nathI II19o. hAkalathI paNa duHkha gaNe to zAMti saMta ghare che re, evo saMta-svabhAva dayALu duHkha na devA icche re." zrImad artha - mohanA kAraNe trivigha tApathI baLatA jIvone jJAnI puruSa sukhano mArga batAvavA icche; paNa temanI hAkalathI ja ema mAnI le ke A amAruM indriyasukha choDAvI deze ema jANIne duHkhI thAya Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 111 to satpuruSo zAMtine ghAraNa karI mauna thaI jAya che. evo saMta puruSono svabhAva dayALu che ke teo koIne kiMcitmAtra paNa duHkha devA icchatA nathI. ||rahyA kahe jijJAsu : 'tyAgI muMDhe bALakane lalacAvI re, karyA kAyadA sarakAre paNa karuNA kema na AvI re?'' zrImad artha :- jijJAsu evo AtmArthI pharI bIjo prazna kare che ke A kaLiyugamAM vaiSaghArI tyAgIo, ajJAnI evA bALakane potAno ziSya banAvavA mATe cha-cha mahinA sAthe pheravI lalacAvIne muMDI nAkhe arthAt dIkSA ApI de che. sarakAre paNa AvA ajJAnI bALakane mUMDavA nahIM evA kAyadA karyA chatAM paNa te vepadhArI tyAgIone evA bALaka upara dayA kema na AvI? ke A bALaka bicAro taravAranI dhAra para cAlavA samAna A cAritra dharmane kevI rIte pALI zakaro // 2 // satyamati kahe : "janagaNa-raMjana karanAro te rAjA re, prajAtala karanAro koI mUke jo nija mAjA re. zrImad artha : javAbamAM satyamati kahe : jananA samuhane raMjita karanAra hoya te sAco rAjA kahevAya. paNa koI rAjA prajAkatala karanAro AvI jAya arthAt prajAne aneka rIte duHkha ApavAmAM jo potAnI mAjA eTale maryAdA mUkI de to tene koNa choDAve. tema kahevAtA tyAgIo paNa bicArA bALaka evA ajJAnIne lalacAvIne kUMDI de to bIjo tenI koNa rakSA kare? // 22 // rAjya prajAsattAka thayAM che duHzAsanathI bacavA re, rAma-rAjya paNa koI na bhUle; doSa hoya te tajavA re. zrImad artha :- evA khoTA rAjAnA du:zAsanathI bacavA mATe prajAnI sattAvALA prajAtaMtra rAjya banyA che. rAma rAjyamAM sarva prajA sukhI hatI. tene Aje paNa koI khulatuM nathI. tema prajAsattaka rAjyamAM panna koI doSa hoya to tene tajavA joIe. rA tema ja saMta-samAja viSe paNa ghaNA dayAnA dariyA re; avivekI koI pUrva-puNyavaza varte mohe bhariyA re. zrImad artha :-- tevI ja rIte saMtapuruSonA samAjamAM paNa ghaNA dayAnA samudra jevA hoya che, nAsti nathI. koI avivekI evA kahevAtA saMtapuruSo pUrvanA puNyavaza bAhyacAritra pAmI gayA panna hajI temanuM vartana mothI ja bhareluM jaNAya che. / / 24 / / ziSyamohathI mUMDe zizugaNa, jagadguru thaI pharatA re, dIkSA dardI udghAra karuM chuM, ema vicAro karatA hai. zrImad. artha :-- AvA kahevAtA mohI saMto ziSya banAvavAnA lobhathI bALakone mUMDI de che ane pote ja potAne jagadguru mAnI pharyA kare che ane ema mAne che ke huM to jIvone dIkSA daI temano uddhAra karuM chuM. ra5A karyAM kAyadA tethI bacavA, sarva samAja na tevo re, apavAdarUpa prasaMga taNo nA mukhya dAkhalo levo re." zrImad Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- evA kahevAtA saMtonA ayogya vartanathI bacavA mATe ja sarakAre kAyadA karyA che. badho saMta samAja tevo nathI. koI apavAdarUpa kugurunA prasaMgo AvA banI Ave to teno mukhya dAkhalo levA yogya nathI. rajA jijJAsu kahe : "Azramatharmo jainajano nA mAne re, tethI tyAga taNA upadezo kevala, nAkhe kAne re." zrImad artha - jijJAsu kahe : A cAra Azrama ghama - brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama, vAnaprasthAzrama ane saMnyasthAzramane jaina loko mAnatA nathI. ane mAtra saMsAra tyAga karo evA upadezo ja baghAne kAne nAkhe che. garabA satyamati kahe : "he! jijJAsu, mokSa lakSa che sauno re, sapuruSArtha vinA na maLe te, lAga maLyo narabhavano re. zrImadda artha - uttaramAM satyamati kahe : he jijJAsu! jaina loko tyAgano upadeza zA mATe Ape che ke te sarvano lakSa mokSa prAptino che. te mokSa, saMsAra tyAgI sapuruSArtha karyA vinA maLato nathI, ane A manuSyabhavamAM sapuruSArtha karavAno uttama lAga maLyo che. mATe te cUkavo joIe nahIM, kemake kaLiyugamAM AyuSyano kaMI bharosA nathI. rA narabhavamAM nA so varSonuM nizcita saunuM Ayu re, pacIsa pacIsa varSonA Azrama paeNrA kare dIrdhAyu re. zrImad artha :- A manuSyabhavamAM baghAnuM so varSanuM AyuSya thaze evuM kaMI nizcita nathI. paccIsa paccIsa varSonA cAra Azramo to jo so varSanuM nizcita dIrdhAyu hoya to pUrA thaI zake. rA. alpa rjIvanamAM jo e pALo to ziva-sAghana khozo re, gRhajIvana pUruM thAtAM to aMta jIMvanano jozo re. zrImad artha - A alpa jIvanamAM cAra AzramonuM pAlana karatAM vAnaprastha ane saMnyastha Azrama jo prApta na thayA to mokSanuM sAghana khoI besIzuM. kemake A kALamAM gRhastha jIvana pUruM thatAM to jIvanano aMta jozo. jIvana haze to paNa zArIrika zaktio ghaTI gayelI jaNAze. tethI AtmArtha sAdhI zakAze nahIM. mATe alpa AyuSyavALA A jIvanamAM Azramadharma pALavo yogya jaNAto nathI. 30 nArada, zukadeva, sanatkumAro AjIvana brahmacArI re, gRhAzrama nA mAMDe tethI thaze zuM durgatighArI re? zrImad artha :- nArada, zukadeva, sanatkumAro vagere gRhasthAzrama mAMDyA vagara AjIvana brahmacArI rahyA che. koI gRhasthAzrama na mAMDe ane yuvAvayamAM paNa tyAga laIne AtmArtha sAthe to zuM te durgatimAM jaze? tyAgabhAva ja utpanna thavo durlabha che. te jene thAya te mahAbhAgyazALI gaNavA yogya che. 31 vartamAna samAja viSe to Azrama zabda ja zAstra re, anya gharmane dUSaNa devA vAparatA kunege re. zrImad Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 113 artha :-- vartamAna samAjamAM to A cAra AzramonA zabdo kevaLa zAstramAM ja rahyA che. mAtra bIjA dharmone kunetra eTale doSavRSTithI jovA ane temanI niMdA karavA arthe A zabdono prayoga karavAmAM Ave che. / / 32 / pacIsa varSa sudhI brahmacarya to Aje viralA seve re, e abhyAsa-samaya cukAvI putraputrI paraNAve re. zrImad artha :-- AjanA samayamAM pacIsa varSa sudhI brahmacaryavrata to koI viralA pALe che. pacIsa varSa sudhIno samaya to abhyAsane mATe che. paNa te mUkAvI putraputrIne pahelAM ja paraNAvI de che. / / 33 / / kramAI karavA kare. utAvaLa, bhoga-sare joDe re, jJAnakathA suNavA nA navarA, dhaMdhA karavA doDhe re. zrImad'' artha :-- paraNyA pachI paisAnI kamANI karavA utAvaLa kare che. patipatnI bannene bhogecchA hovAthI, baLadone jema gADAnA jhUMsarAmAM joDe tema banne joDAI jaI saMsArarUpI gADIno bhAra vahana karyA kare che. samyak tattvajJAna sAMbhaLavA mATe temane navarAza nathI; paNa ghaMghA karavA mATe doDAdoDa kare che. / / 34 / aMtima dvaya Azramano paricaya koNa karAve kaLimAM re? ghanatRSNA saha saghaLA maratA mohapuSpanI kImAM re, zrImad = artha :-- aMtima vAnaprastha ane saMnyastha Azramano paricaya A kaLikALamAM temane koNa karAve? satpuruSanA lagabhaga abhAva jevo A kALa varte che. tethI moharUpa puSpanI kaLImAM Asakta thaI ghananI tRSNA karatAM karatAM saghaLA jIvo marI jAya che. / / 35 / / mosainya Azramane lUMTe, tene koNa nivAre re? tyAgI ke vairAgya janonI vANI caDhatI vAre re. zrImad artha :-- A moharUpI senA Azramagharmane lUMTe che, paNa tene koNa nivArI zake ? to ke tyAgI ane vairAgI janonI vANI temane vahAre jAya che; arthAt temane mohathI nivAravA prayatna kare che. / / 36 / jhAjhuM re, sAcuM re. zrImad'' tikArI vacano paNa khUMce, mohalpena jo AvI paDelI Apatti paNa nA dekhe e artha - tyAgI vairAgI jJAnIpuruSonA hitakArI vacano paNa jo motanI ghelachA vizeSa che to tene khUMce che; gamatA nathI. mohanI ghelachA ghaNI che to saMsAramAM AvI paDelI trividha tAparUpa Apattine paNa te gaNato nathI; e sAcI vAta che. / / 37 / / jIvana vyavasthita sadvicAre bane, moha jyAM maTaze re, nirmohI naranA dRSTAMte ke vacane te ghaTaze re. zrImad : artha H-- jyAre sadvicArathI karI mohanI ghelachA maTaze tyAre jIvana vyavasthita banaze. te ghelachA nirmohI satpuruSonA hRSTAMte ke temanAM vacano dvArA ghaTaze tyAre jIva kalyANa sanmukha thaze. II38 / / vairAgyabhomiyo zivapathadarzaka, tyAga taNo sahakArI re, vairAgI, tyAgI, saMskArI mokSamArga-adhikArI re. zrImad Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 14 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - vairAgyarUpa bhomiyo e mokSamArga batAvanAra che, te tyAgabhAvane madada ApanAra che. je vairAgI, tyAgI ke saMskArI che te jIvo mokSamArganA sAcA adhikArI che. 39 tyAgI bALa vairAgya vinAno moha-ramakaDAM ramato re, janma-aMgha karatAM paNa bhUMDo bhava-vanamAM ati bhamato re." zrImad artha:- bAhyathI tyAgI che paNa bALa eTale ajJAnI che. vairAgya vagarano che to te bAhya tyAga hovA chatAM mohanI ramata ramyA kare che. te jIva janmathI AMdhaLA vyakti karatAM paNa vadhAre bhUMDo che. kemake jagatane svayaM tyAgI che ema batAvI aMdarathI mohamAM Asakta hovAthI saMsArarUpI vanamAM anaMtakALa sudhI bhramaNa karyA karaze. 40nA. jijJAsu kahe: "tyAga kare jo, bathA jagatanA loko re, to zuM khAze saghaLA sAthuM? tajo tyAganI poko re." zrImad artha - jijJAsu kahe jagatanA baghA loko tyAga karaze to sAdhupuruSo zuM khAze? mATe AvA tyAgano upadeza mUkI do. 41 satyamati kahe : "zAMti gharIne suNa vicAro caDhatA re sarakhAM saunAM karma na hoye; baghA na mAMdA paDatA re. zrImad artha - uttaramAM satyamati evA sadguru kahe : zAMti ghAraNa karIne caDhatA vicAro sAMbhaLa ke sarva jIvonA karma eka sarakhA hotA nathI. jemake jagatamAM badhA sAthe mAMdA paDatA nathI. mATe temanI sevA cAkarI koNa karaze evA vikalpo karavA yogya nathI. 4rA. jJAna-garbhita vairAgya je jana tajatA sau vyavahAra re, tevA jagamAM viralA jANo, te to jaga-zaNagAra re. zrImad artha - jJAnagarbhita eTale samajaNapUrvakanA vairAgyathI jagatanA sarva vyavahArane choDI de tevA jagatamAM viralA jANo. tevA puruSo A jagatanA zaNagArarUpa che arthAt temanA puNyabaLe A jagatamAM nyAyanIti, dayA vagere pravarte che ane sarva sukhI jaNAya che. II43 puNyavaMta te saMtajanonA puNya saghaLuM pAke re, tevA jo jagamAM nA hoya, pApI jana ghULa phAke re. zrImad artha - puNyavaMta saMtajanonA puNya jagatamAM saghaLuM pAke che. tevA satparuSo jo jagatamAM na hoya to pApI loko dhULa phAMke arthAt khAvApIvAnI sAmagrI paNa hAtha AvavI muzkela thaI paDe. 44o. sapuruSonI saMkhyA ghaTatAM duSkALo dekhAtA re, rAtadivasa jana kare veMtarAM toya na pUrNa gharAtA re. zrImad artha :- sapuruSonI saMkhyA ghaTI javAthI A duSkALo ke ativRSTi vagere dekhAya che. tathA rAtadivasa vaitarA karavA chatAM paNa vizeSa meLavavAnI tRSNAnA kAraNe jIvo pUrNa tharAtA nathI. //4pAA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 1 5. vaLI vicAroH pazupaMkhIo saMgraha kAMI na rAkhe re, prArabbAthIna pAmI rahe che, vaLI saMkhyA gaNa lAkhe re. zrIma artha :- baghA tyAga kare to loko zuM khAze ema jijJAsue kahyuM tenA uttaramAM pharI jaNAve che : vaLI tame vicAro ke pazupaMkhIo koI vastuno saMgraha karIne rAkhatA nathI. to paNa puruSArtha vaDe prArabdhAzIna teo AhArapANI pAmI rahe che. teo lAkhonI saMkhyAmAM che. tema bhakti karatAM koNa bhUkhe marI gayuM? ema mahApuruSo kahe che. A to jIvane tyAga ke bhakti karavI nathI mATe mAtra bahAnAM kADhe che. 46aaaa saMtajanonA upadeze to puNyamArga jana jANe re, puNyAthIna sau saMpada pragaTe; mULa na kema pichANe re? zrIma artha - saMtapuruSanA upadezathI ja jIvo puNya prAptino mArga jANe che. puNyane AdhIna sarva saMpatti jIvone prApta thAya che. te sarva sukhazAtAnuM mULa to puruSa che tene kema oLakhato nathI? saMsAra kevaLa azAtAmaya che. koI paNa prANIne alpa paNa zAtA che, te paNa satparuSano ja anugraha che; koI paNa prakAranA puNya vinA zAtAnI prApti nathI; ane e puNya paNa satparuSanA upadeza vinA koIe jANyuM nathI; ghaNe kALe upadezeluM te puNya rUDhine AzIna thaI pravarte che; tethI jANe te graMthAdikathI prApta thayeluM lAge che, paNa enuM mULa eka sapuruSa ja che; mATe ame ema ja jANIe chIe ke eka aMza zAtAthI karIne pUrNakAmatA sudhInI sarva samAthi, tenuM sanduruSa ja kAraNa che." (va.pR.269) //4LA jaga-jIvo jenAthI jIve, je jaganA AghAra re, tenI niMdA tajI, karI le guNagrAme bhava-pAra re." zrImad artha - jagatavAsI jIvo jenA yogabaLe sukhe jIve che, je jagatamAM zAMtinA AghAra che, evA mahApuruSonI niMdA mUkI daI; temanA bhaktipUrvaka guNagrAma karI A saMsArasamudrathI pAra UtarI jA. 48 jijJAsuM pUche : "zuM sAcuM jinamatamAMhI saghaLuM re? doSa ghaNA dekhADe loko, kema samajavuM savaLuM re? zrImad artha :- jijJAsu pharI prazna pUche che ke zuM jinamata eTale jinezvare je jIvAdi tattvo viSe mAnyatA upadezI te zuM saghaLI sAcI che? loko to temAM ghaNA doSa dekhADe che. to te mAnyatAne savaLI kema samajavI? 49aaaa satyamati kahe : "jinapati sarve sarvajJa, vItarAgI re, moharahita, nA avaLuM bole, mamatA jeNe tyAgI re. zrImad artha - jinamatamAM badhuM savaLuM kema che tenA kAraNo satyamati have jaNAve che : jinapati eTale jinezvara sarve sarvajJa ane moharahita vItarAgI hoya che. teo sarvajJa hovAthI koI padArtha temanAthI ajANyo nathI, mATe teo ajJAnavaza kadI avaLuM bole nahIM. ane vItarAgI hovAthI sarva padArthanI mamatA jeNe tyAgI che evA te mohavaza banI kadI avaLuM bhAkhe nahIM; paNa sadA savaLuM ja bole. //50nA sahaja svarRpa joyuM che tevuM vastu mAtranuM vadatA re, uttama adhikArI gaNaghara sama zAstra pAtramAM bharatA re. zrImad Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jinezvaroe jevuM vastunuM sahaja eTale svAbhAvika svarUpa potAnA jJAnamAM joyuM che tevuM ja mAtra kahe che. uttama adhikArI evA gautama jevA gaNadhara puruSo te bhagavAnanA upadezane kramapUrvaka zAstrarUpI pAtranA AkAre goThavI kaMThastha rAkhe che. pa1AA. uparAuparI bAra varSanA duSkALomAM pUrve re, yutavArI ati virala rahyAthI zAstra bhulAyAM sarve re. zrImad artha - uparAuparI bAra varSanA pUrve duSkALo paDavAthI zrutanA ghAraka ke jene e zAstro kaMThastha hatA tevA puruSo atyaMta virala rahelA hovAthI te zAstro sarve bhulAI gayA. //parA rahyuMsahyuM te graMthArUMDha A AgamarUpe hAla re, sadgazyoga vinA samajAvuM durghaTa, evI cAla che. zrImad artha :- temAMthI je jJAna rahyuM te bhagavAna mahAvIranA navaso varSa pachI vallabhIpuramAM badhA AcAryoe bhegA maLI graMthArUDha eTale graMthomAM lakhAvI dIdhuM. te AgamarUpe Aje vidyamAna che. paNa sadgurunA yoga vagara te bhagavAnanI syAdavAda vANInuM rahasya samajAvuM durghaTa che, evI anAdinI cAla che. ApaNA satya agnino eka ja taNakho yogya sAmagrI maLatAM re, sarva loka saLagAvI mUke tema karma to baLatAM re. zrImad artha:- sAcI agnino eka ja taNakho tene yogya sAmagrI maLatAM sarva lokane saLagAvI zake, tema puruSa dvArA yogya mArgadarzana maLatAM sarva karmone paNa bALI zakAya che. ApA parama puruSanuM eka vacana paNa mokSa sughI laI jAze re, sAcA aMtaHkaraNe te jo yogya jIva upAse re. zrImad artha - jJAnI puruSanuM eka vacana paNa jIvane mokSa sudhI laI jAya che. sAcA aMtaHkaraNe yogya jIva jo jJAnInI AjJAne upAse to kAryasiddhi avazya thAya che. jema zreNika rAjA pUrvabhavamAM bhIla hatA tyAre jJAnI puruSa maLyA. temaNe kAgaDAnuM mAMsa na khAvAnI pratijJA ApI. te eka vacananuM bhIle dRDhatApUrvaka pAlana karyuM. maraNa svIkAryuM paNa pratijJAno bhaMga na karyo. to te zreNika AvatI covIzImAM pahelA tIrthakara banI aneka jIvone tArI muktine meLavaze. papA jinamatamAM saghaLA darzana che nadIo sama jaladhimAM re, jinamatanAM uttama vacano vaLI bIje dIse saMdhi tyAM re. zrImad artha - jinezvare kahelA jainamatamAM baghA darzano eTale ghama samAya che; jema baghI nadIo vahIne jaladhi eTale samudramAM bhaLe che tema. jinezvare upadezelA vairAgya upazamanA uttama vacano bIjA gharmamAM paNa dekhAya che. te jainamata sAthe saMdhi eTale joDAyelA che arthAta jainamatamAMthI AvelA che. pakA sarvajo dIThelAM tattvo yathArtha mAnya samakita re, te tattvono botha thavo te samyakajJAna ja nizcita re. zrImad artha :- sarvajJa evA jinezvaroe kevaLajJAnavaDe jANI, je sAta tattva, nava padArtha, cha dravya ke che pada vagere tattvo jaNAvyA che, tene yathArtha eTale jema che tema mAnavAthI jIvane samakitanI prApti thAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) jinamata-nirAkaraNa 1 17 pachI te tattvono yathArtha bogha thavo eTale jema che tema yathArtha samajAI javuM tene nizcayanayathI samyakajJAna kahyuM che. paNA upAdeya tattva paricaya te samyakacaraNa vicAro re, zuddhAtmAkaeNpa vItarAga pada viSe sthiratA ghAro re. zrImad artha :- upAdeya eTale grahaNa karavA yogya tattvono paricaya karavo arthAt tene AcaraNamAM mUkavA tene samyaka cAritra kahyuM che ema tame vicAro, ane zuddha AtmasvarUpa evA vItarAgapadamAM mananI sthiratA karo. IfpaTA. traNe guNonI abhedatA te mokSamArga, sau pAmo re; guru nijhartha taNA boghe lyo tattvapratIti-pariNAmo re. zrImad artha :- samyakdarzana, samyakajJAna, samyakucAritra e traNeya guNonI abhedatA eTale ekatA karavI e mokSano mArga che. tene he bhavyo! tame baghA pAmo. tene pAmavA mATe jenI mithyAtvanI graMthi chedAI gaI evA nigraMtha AtmajJAnI sadgurunA boghe tattvo upara zraddhA thAya evA bhAvone jAgRta karo. "te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa; mULa0 teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa. mULa"-zrImad rAjacaMdra pA. sarvajJa deva ne gharma yathAratha sadguru ja oLakhAve re; traNe tattvanI pratItithI ja tattvapratIti Ave re. zrImadda artha - sarvajJadeva ane sAcA gharmanuM yathArtha svarUpa sadguru bhagavaMta ja oLakhAvI zake. sadeva, guru ane gharma e traNeya tattvanI zraddhAthI ja jIvane tattvomAM zraddhA utpanna thAya che. 60nA jJAna-darzanAvaraNa, moha ne aMtarAyanA kSayathI re, sarvajJa vItarAga svabhAva ja pragaTe che nizcayathI re. zrImadda artha :- AtmAmAM rahelA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAyakarmanA kSayathI jIvano sarvajJa vItarAga svabhAva nizcayathI eTale nakkI pragaTa thAya che. [1] nigraMtha pada abhyAse muni uttarottara kramathI re; te ja mArga che pUrNa thavAno, samajI le aMtarathI re. zrImad artha - nigraMthapada eTale mithyAtva graMthine saMpUrNa chedavAno abhyAsa karI muni uttarottara krama ArAghane sarvajJa vItarAgadazAne pAme che. e ja mArga saMpUrNa Atmazuddhi eTale kevaLajJAna pragaTa karavAno che. e vAtane tuM aMtarathI eTale sAcA bhAvathI samajI manamAM draDha karI le. e sivAya mukti meLavavAno bIjo koI sAco mArga nathI. karA. sarvajJa-kathita sugharma-samaja A paramazAMtirasa-mULa re, rahasya A sanmArga-marmarRpa sarvajIva-anukULa re !" zrIma artha - sarvajJa puruSo dvArA boghelo A samyagharma paramazAMtarasa prApta karavAnuM mULa che. A sanmArga eTale sAcA mokSamArganA marmarUpa rahasya jaNAvyuM. je jagatanA sarva prANIone anukULa arthAt Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 hitakArI che. 63 jijJAsu kahe, vinaya karI : "he! satyamati, upakArI re, saMzaya TALI, sanmati ApI, karyo mArga-anusArI re." zrIma artha - have jijJAsu mumukSa banI zrI gurune vinayasahita kahe che ke he satyamati! Apa amArA parama upakArI cho. Ape sarva saMzayo eTale zaMkAone TALI, sanmati arthAt samyakubuddhi ApIne mane satumArgane anusaranAro karyo. e Apano paramopakAra koI rIte bhulAya ema nathI. anaMta janmamaraNanA nAzano upAya batAvanAra zrI gurunuM mAhAbhya lAgavAthI ziSya bolI uThyo ke : "aho! aho! zrI guru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho!aho! upakAra." -zrImad rAjacaMdra 64. jinamata saMbaMdhInI zaMkAonuM samAdhAna thayuM hoya to bhagavAna jinezvare kahelA vItarAgamArgane avazya ArAghavo joIe. vItarAgamArga ArAghanAre mohanIyakarma bAMghavAnA trIsa sthAnakane avazya jANavA joIe. e karmanA sthAnakamAM vartanAra jIva utkRSTa sIttera koDAkoDI sAgaropamanI sthitino baMgha karI anaMtakALa sudhI A saMsAramAM bhaTakI anaMtaduHkha pAme che. mATe gharmAbhilASIe AgaLanA pAThamAM batAvela A trIsa mahA mohanIya karmanA sthAnakane jANI avazya varjavA joIe. mohanIya karmano eka bheda darzanamoha che. tene mahAmoha paNa kahyo che. te kayA kAraNo vaDe gADha thAya tevA sthAnakone mahAmohanIya sthAnaka kahyAM che. te sarvane jANI AtmAne ghora mahApApathI dUra karI zakAya che. "darzanamohane ghaNI vakhata "moha" evuM nAma apAya che. paraMtu darzanamohanuM baLa batAvavA athavA tenI sthiti 70 koDAkoDI sAgaropamanI utkRSTa hovAthI mohanIya karmano trAsa jIvane lAge e arthe darzanamohane paNa mahAmohanIya nAma apAya che ane mahAmohanIyanAM trIsa sthAnaka sthAnakavAsI pratikramaNa pustakamAM che te mukhyatve darzanamohanA vistArarUpa che. te ja artha mukhyapaNe zrI AtmasiddhizAstramAM paramakRpALudeve darzanamohanIyakarmano trAsa batAvavA vAparyo lAge chejI : "asaguru e vinayano, lAbha lahe jo kAMI; mahAmohanIya karmathI, bUDe bhavajaLamAMhI." e vicAratAM sahaja samajAze." othAmRta bhAga-3 (pR.285) "trIsa mahA mohanIyanAM sthAnaka zrI tIrthakare kahyA che te sAcAM che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.798) (62) mahAmohanIya sthAnaka (lalita chaMda) vidhi sahita huM rAjacaMdrane, guru gaNI namuM bhAvavaMdane; bhramaNa A mahA-mohathI bane, kSaya tame kazo mokSa-kAraNe. 1 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 119 artha :- zrImad rAjacaMdra prabhune mArA guru gaNI temane huM vidhisahita bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. A saMsAramAM jIvone bhaTakavAnuM kAraNa mahAmoha che. te mahAmohane Ape mokSa meLavavAnA hetue kSaya karI dIgho. 1aaaa. bhava anekamAM te bhamAvato, bhulabhulAmaNImAM ramADato, bhRta samAna e duSTa bhAvamAM ramaNatA karAve abhAnamAM. 2 artha - te mahAmoha jIvone aneka bhavomAM bhamAve che. svasvarUpane bhUlAvI paramAM sukhabuddhi karAvI jIvone temAMja ramADyA kare che. e moha bhUta jevo che. svarUpa ajJAnanA kAraNe A moha, jIvone rAgadveSa, kAma, krodhAdi evA duSTa bhAvomAM ramaNatA karAve che. //rA gaNatarI karI trIsa bhedanI jinavare mahA-mohanIyanI : nadI, navANa e vAridhi viSe trasa eNvo haNe krUra te dase. 3 artha - e mahAmohanIya karmanA jinezvara bhagavaMtoe trIsa bheda gaNAvyA che. te A pramANe che : nadI, navANa eTale taLAva ke vAridhi kahetA samudra AdimAM rahela trasa jIvone haNanAra te krUra jIvo gaNAya che. 3. prathama bheda e-pesa pArTImAM oNva DUbADI de verabhAvamAM, kirtIya bhedamAM mukha bIDIne kara vaDe haNe bokaDAdine. 4 artha :- nadI taLAva ke samudranA pANImAM raudradhyAnathI trasa jIvone haNavA ke verabhAvathI jIvone DUbADI devA, e mahA mohanIya karma bAMdhavAno prathama bheda gaNAya che. - bIjA bhedamAM potAnA kara eTale hAthe karIne bokaDAdinuM moDhuM DhAMkI, hRdayane viSe duHkha sahita pokAra karatA evA prANIone mAravAthI mahAmohanIya karmano baMgha thAya. 4 tRtIya bhedamAM vIMTa vAghare zira, eNvo haNe; krUratA ghare. zira pare karI duHkhadAyI ghA vagha, caturtha bhede, karAya A. 5 artha - trIjA bhedamAM vAghara eTale lIlAM cAmaDAM AdivaDe mastaka vIMTIne jIvone mAravA. evI krUratA karavAthI mahAmohanIya karma baMghAya. cothA bhedamAM mugara ke ghaNa AdivaDe mastakamAM ghA karI duHkha upajAvI vadha kare tethI mahAmohanIya karmano baMgha thAya. //pA. bahu jano taNA nAthane haNe, maraNa ciMtave svArtha-kAraNe, gaNatarI viSe bheda pAMcamo; "jina kahe kharuM" ura e ramo. 6 artha - ghaNA jIvonA svAmIne haNe. jema gharmAtmA evA udayanarAjAne vinayaratna ziSya mArI nAkhyo tema. athavA potAnA svArtha kAraNe bIjAnuM maraNa ciMtave. jema zreNikanuM rAjya levA mATe tenA putra koNike pitAne kedamAM nAkhI dIghA hatA. tema A mahAmohanIya karma bAMdhavAno pAMcamo bheda gaNAya che. jinezvara bhagavaMta A badhuM kharuM kahe che ema hRdayamAM vAtane ramAvI dRDha karo. kA. dIpa samA muni, brahmacArIno vagha kare eNnI, upakArano, ku-zukanI gaNI duSTa kaSTada guNa haNe, thayo bheda SaSTha ja. 7 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - jIvAdi tattvonuM vAstavika svarUpa batAvanAra dIpaka samAna evA muni, AcArya, brahmacArIno vagha karavo athavA potAnA upakArI puruSano vagha karavo. jema pAlaka maMtrIe pAMcaso skaMdakAcAryanA ziSyone ghANImAM ghAlI pIlI nAkhyA tema. athavA guNI evA puruSo sAme maLe kuzukana thayA ema mAnIne duSTa evA puruSo temane kaSTa Ape. te baghA mahAmohanIya karma bAMghavAnA chaThThA bhedamAM gaNAya che. zA. guNa gurujano pUjya sarvane pIMDita rogathI glAna dekhIne, kuzaLa zaktimAn duSTabhAvathI vinaya-sevanA cUkato yadi- 8 artha - guNI evA gurujano sarvane pUjya che. temane pIDita ke rogathI glAna joIne pote te roga nivAravAmAM kuzaLa athavA zaktimAna hovA chatAM paNa yadi duSTabhAvathI temanI vinaya sevA karavAnuM cUkato hoya to te mahAmohanIya karma bAMdhe che. dA. puruSa te mahA-moha bAMghato avaguNI, taNo bheda sAtamo; paramatharmamAM sthita sAthune vacanayuktithI bhraSTa che ke artha :- chatI zaktie duSTabhAvathI sevA na kare te avagaNIpuruSa mahAmohanIya karmanA sAtamA bhedamAM gaNAya che. paramadharmamAM sthita evA sAdhupuruSane vacanayuktivaDe mArgamAM zaMkA utpanna karI ke bIjI rIte bhraSTa kare te mahAmohanIya karma bAMdhe. jema kulavAlaka munine vezyAe parama zrAvikA banI bhojanamAM nepALo ApI temanI suzruSA karIne bhraSTa karyA tema. Io vaLa kuyuktithI bhraSTa je thato, athama beya te, bheda AThamo. jina-avarNavAdo kahe mukhe, prarUpatA jaiThuM je jano sukhe, 10 artha :- vaLI evI kuyuktithI je puruSo bhraSTa thAya te paNa mahAmohanIya karma bAMdhe. bhraSTa karanAra ane bhraSTa thanAra beya aghama che. A mahAmohanIya karmano AThamo bheda gaNAya. jema vezyAe kuLavAlaka munine bhraSTa karyA ane muni paNa tethI bhraSTa thayA mATe te paNa aghamanI koTImAM AvI gayA. je jinarAjanA avarNavAda bole arthAta niMdA kare athavA je niDarapaNe jUThuM bolIne jinamArgathI viparIta prarUpaNA kare te jIvo mahAmohanIya karmane bAMdhanAra jANavA. |10nA navama bheda e mohano mahA, sulabha tehane satya gharma nA. saeNri, muni, upAdhyAya niMdato kahIH 'kujAtino' ke 'ku-kulano." 11 artha :- je jinezvara bhagavAnanA avarNavAda bole ke temanAthI viparIta gharmanI prarUpaNA kare, temanI gaNatrI mahAmohanIya karmanA navamAM bhedamAM karavAmAM AvI che. te jIvone satya gharmanI prApti sulabha nathI. sUri, muni, upAdhyAyanI ema kahIne niMdA kare ke A to kujAti eTale nIca jAtino che athavA ku-kula arthAt nIca kulano che evuM bolanAra mahAmohanIya karma bAMdhe. |11 dazama bheda e niMdanArano; vinaya Adi nA thAya temano gaNa agyAramo bheda mohano, na karatAM guNI-sevanA taNo. 12 artha:- uparokta prakAre jAti kulanuM nAma laI niMdA karanArane mahAmohanIyakarmanA dazamA bhedamAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 121 gaNavAmAM AvyA che. AcArya, upAdhyAya, muni ke zrAvakanA vinaya vaiyAvRtyAdika na karavA te mahAmohanIya karmanA agyAramAM bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. guNIjanone joI hRdayamAM premano umaLako Avavo joIe, tene badale guNInI sevA na karatA te mahAmohanIya karmanA bhAMgAmAM gaNAya che. 12aaaa kara kaSAya je kleza-kAraNo jagatamAM navAM yojatA, gaNo kathana bAramA bhedanuM thayuM; matamatAMtare kheMcatANanuM- 13 artha :- gharmanA nAme kaSAya klezanA kAraNo jagatamAM UbhAM kare, te mahAmohanIya karmanA bAramA bhedamAM gaNAya che. jemake saMvatsarI cothanI karavI ke pAMcamanI vagere kAraNothI kaSAya kleza thAya to mahAmohanIya karma bAMdhe. mata matAMtara saMbaMdhI kheMcatANa kare tyAM gharma nathI. II13nA valaNa je rahe sthApako taNuM, pachI vadhI jatAM, gharmabhedanuM, ghara kaSAyanuM sthApanArane kaThina mohano baMgha, terame. 14 artha - navIna gacchamatanA sthApakonuM valaNa matamatAMtaranI kheMcatANanuM je rahe, te pachI vaLI jatAM mULa gharmatIrthano bheda thaI kaSAyanuM ghara banI jAya che. jyAM kaSAyanuM poSaNa che tyAM kaSAyanuM zAsana che, vItarAganuM zAsana nathI. mATe mata sthApanArane te kaThina mahAmohanIya karmano baMgha karAve che. tene mohanIyakarmanuM teramuM sthAnaka jANavuM. 14mAM patana-kAraNo jANatA chatAM pharI pharI muni sevatA jatA, vaza kare jano, bheda caudamo, Thaga thatAM mahA-moha coTato. 15 artha :- A gharmathI patita thavAnAM kAraNo che. ema jANavA chatAM paNa pharI pharI muni tene sevatA jAya. jemake dorAdhAgA vagere karI lokone vaza karavAno prayatna kare. ema lokone ThaganAra hovAthI tene mahAmohanIya karmanI coMTa thAya che. tene mahAmohanIya karmano caudamo bheda jANavo. 15aa. rati tajyA chatAM prArthanA kare sura-manuSyanA bhoganI ure, gaNa anukrame doSa e pachI gati baeNrI mahAmohathI thatI. 16 artha - viSayono jeNe tyAga karI dIdho che evA puruSane kAmabhoganI prArthanA karavI athavA viSayone tyAgI daI devalokanA ke manuSyalokanA bhoganI pharIthI hRdayamAM cAhanA karavI; tevA doSane anukrame mahAmohanIya karmanA paMdaramAM bhAMgAmAM gaNavA. evA jIvonI mahAmohathI bUrI gati thAya che. 16aaaa nipuNa zAstramAM hoya nA chatAM mukha vaDe bahuzruta bhAkhatAM, tapasa nA chatAM "chuM tapasvI" e, vacana daMbhanuM, bheda soLame. 17 artha - zAstramAM nipuNa na hovA chatAM mukhathI potAne bahuzruta ghArI kahe. tapasvI na hovA chatAM huM tapasvI chuM e daMbha eTale mAyAcAranuM kathana hovAthI te mahAmohanIya karma bAMdhe ane tenI gaNatarI soLamA bhAMgAmA thAya. /1LA samaja bheda e sarva garvamAM : munipaNA vinA sAthe mAnatAM, guNa na hoya jo zrAvako taNA, mada gharye mahAmohamAM gayA. 18 artha :- A badhA bhedo ahaMkAranA che ema samajavuM. munipaNAnA lakSaNo "AtmajJAna tyAM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 prajJAvabodha-vivecana bhAga-2 munipaNuM, te sAcA guru hoya'' te lakSaNo na hovA chatAM potAne sAdhu mAnavA, zrAvakanA paNa jo guNa na hoya ane zrAvakapaNAnuM abhimAna rAkhavuM te badhA mohanIya karmabaMdhanA kAraNo gaNavAmAM AvyA che. / 18 / "bhagavatI" viSe sAdhu, zrAvako-guNa sahitanAM dekha lakSaNoguNa vinA gaNI sthApatAM muni, thatI azAtanA gautamAdinI. 19 artha :-- 'bhagavatI sUtra'mAM sAdhu ane zrAvakonA guNa sahita kevA lakSaNo hoya te prathama jo. guNa vinA potAne munisthAne sthApatAM, zrI gautamAdi mahApuruSonI AzAtanA thAya che. / / 19 / / vaLI mahAna te zrAvako taNI thI vicAra, AnaMda AdinI, guNa vinA 'sudRSTi ame' kahe, a22! mohanI e mahA grahe. 20 a :-- vaLI mahAna evA AnaMda Adi zrAvakonI paNa AzAtanA thAya che. teno vicAra kara. guNa vinA ame samyakdruSTi chIe ema kahe. a222! e mahA mohanIyakarmane nibiDapaNe bAMdhe che. / / 20 / / zrI haribhadra sUri kahe guNo : gI taNA, pravartinInA suNo : "tRDha sudharmamAM, zAstra-arthamAM, kuzaLa ApadAnA upAyamAM. 21 artha :- zrI haribhadrasUri, gaNi eTale gaNanA svAmI evA AcAryanA ane pravartinI eTale cAritrane viSe pravartanArI, siddhAMtanI jANa, prajJAe karI vRddha evI sAdhvInA guNa kahe che te sAMbhaLo ke je samyadharmamAM dRDha che, zAstronA artha jANanAra che, koI Apatti AvI paDe to tenA upAya batAvavAmAM kuzaLa che. / / 21 / / artha su-upadeza AdiI doratA, sahaja mokSapaMthe svayaM jatA, vaLI gItArtha, siddhAMta jANatAM, kuLa-paraMparA zreSTha ghAratAM. 22 - - je upadeza Adi ApI bhavya jIvone mokSamArgamAM doravaNI Ape ane svayaM paNa sahajapaNe mokSamArge gamana kare, vaLI gItArtha eTale samyaktva sahita siddhAMtanA jANa ane muni AcAranI kuLa paraMparAnA zreSThapaNe je ghAraka hoya te kharA AcArya kahevA yogya che. 22aa pravacane ghare rAga te gaNI, gaMbhIra abdhizA, labdhinA ghaNI.' 'duSama kALamAM saMbhave nahIM' kahI calAvatA nAma te laI. 23 artha :- te gaNi eTale AcArya bhagavAna, pravacana eTale prakRSTa vacanonA anurAgI hoya, abdhizA eTale samudra jevA gaMbhIra hoya ane aneka labdhinA ghAraka hoya. duSamakALamAM AvA guru thavA saMbhave nahIM, ema kahIne potAno paMtha game tema calAvI kuguru zithilatAne poSe; paNa te bhagavAnanI AjJAthI viruddha che. / / 23 / / paNa na kAgane haMsa ko kahe; duSama kALanuM miSa kyAM rahe? vikaTa kALamAM yatna Akaro karrI, sudharmane sarva uttaro. 24 artha H- duSamakALamAM kAga eTale kAgaDAne koI haMsa kahetuM nathI. tema vartamAna kaLikALanA bahAne zithilatA seve tene muni gaNAya nahIM. paNa kALa vikaTa hovAthI Akaro puruSArtha karIne satyadharmano sarve sAdhu puruSoe uddhAra karavo joIe. / / 24 / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 1 2 3 ghara lagADa ke koTamAM paeNrI, pavana jhera yuktithI karI, maraNa sAthatAM vega verano-sattaramo gaNo bheda mohano. 25 artha - verabhAvathI ghara lagADIne ke koTamAM pUrIne, ke kuyuktivaDe jherI pavana phelAvIne koInuM maraNa sAthe te mahA mohanIyakarmanA sthAnakano sattaramo bheda jANavo. garapA vaLI aDhAramo bheda mohano : karI akAryane doSa DhAMkavo, amukane zire doSa DhoLatAM kaThina mohane prANI khoLatAM. 26 artha - mahAmohanIyakarmanA aDhAramAM bhedamAM koI akArya karIne potAnA doSane DhAMkavA mATe bIjAne mAthe jUTha bolIne ke koI yuktivaDe doSa DhoLI de to te prANI mahAmohanIyakarmanA sthAnakane zodhI le che arthAt pAme che. sArA kapaTa bhAvathI koI bhoLave, maghura vANIthI Ama te lave : ghara tamAruM A, bheda nA gaNo, atithi-tIrthano lAbha che ghaNo.' 27 artha :- mAyA kapaTa karIne koI bhoLave jemake mIThIvANIthI kahe ke A ghara tamAruM ja che, emAM bheda gaNazo nahIM. atithi to tIrtharUpa che, tenI sevA suzruSA karavAno to zAstramAM ghaNo lAbha kahyo che. ema lave eTale bolIne lokone bhoLave. rakSA sujanatA taNI chApathI Thage vivigha rIta, A kALamAM jage, kaThina moha A ogaNIsamo prasarato bathe himanA samo. 28 artha - jagatamAM sajjanatAnI chApa rAkhI A kALamAM aneka prakAre lokone Thage te mahAmohanIya karmanuM ogaNIsamuM sthAnaka samajavuM. jemAM savAre hima paDe te badhe prasarI jAya tema tenI ThagavidyA paNa lAMbe gALe lokonA dhyAnamAM AvyA vinA rahe nahIM. 28 viSama vIsamo bheda A kahyuM : azubha yogathI jUTha bolavuM, avaguNo suNI anyanA kahe, nahi svayaM dIThA, keSathI dahe. 29 artha - viSama evo mahAmohanIya karmano A vIsamo bheda kahuM chuM ke je azubha mana vacana kAyAnA yogathI jUTha bole athavA bIjAnA doSo pote joyA nathI chatAM bIjAnA mukhethI sAMbhaLIne dveSanI baLatarAthI tenA avaguNone gAyA kare te jIva mahAmohanIya karma bAMdhe. pArakA svanajare caDhe doSa anyanA, paNa na niMdatA sujJa te gaNyA, na nIcane ya te niMdatA aho! prabhu samI udAsInatA laho. 30 artha :- je puruSo bIjAnA doSa potAnI najare jovAmAM Ave to paNa tenI niMdA karatA nathI tene sujJa eTale jJAnI puruSo gaNyA che. te nIca puruSo pratye paNa madhyasthabhAva rAkhI tenI niMdA karatA nathI. aho! je prabhu samAna udAsInatA eTale vairAgyabhAvane ghAraNa karIne rahe che. sarva prANIo paNa tevA vairAgyabhAvane pAmI sukhI thAo. 30nA marama anyanA je ughADatA, kalaha-bIjane nitya poSatA; kalaha kADhavAno na bhAva jo, kaThina moha e ekavIsamo. 31 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 24 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- anya puruSonA marma eTale gupta bhedane ughADA pADI klezanuM bIja ropI, tene nitya poSaNa Ape. jene kleza dUra karavAno bhAva nathI evA jIvone mahAmohanIya karmanA ekavIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. 31aaaa. laI jaI kumArge pachI Thage, ghana hare banI kuguruM jage; parama moha bAvIsamo gaNo, bhava bagADatA mAnavo taNo. 32 artha - lokone cAlo tamane gAmano rasto batAvuM ema kahI kumArge laI jaI temanI pAse je kaMI ghana hoya te paDAvI le athavA jagatamAM kuguru banI khAvA-pIvA, manAvA-pUjAvAnI icchAthI gharmane bahAne UlaTo mArga batAvI mAnavonA bhava bagADe ane koI gharmanuM kAraNa batAvI temanA ghananuM haraNa kare tevA jIvo mahAmohanIya karmanA bAvIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. 3rA. muni, gRhastha bA'ne sugharmane viSaya sarve bAMdhe kukarmane, parama moha tevIsamo thayo, janama beyano vyartha re! gayo. 33 artha - muni ke zrAvaka banI lokone samyagharmanA bahAne vizvAsamAM laI temanI strIo sAthe viSayasevana karI kukurma bAMdhe athavA temanA chokarAo bhaNavA Ave temane chAnAmAnA samajAve ke dIkSA lezo to sAruM sAruM khAvAnuM maLaze, kamAvuM nahIM paDe ane lokomAM pUjanIka gaNAzo; ema paudgalika sukha dekhADI temanA mAbApathI chAnA nasADI mUkI potAnA celA celI kare te mahAmohanIya karmanA tevIsamAM sthAnakamAM pesI anaMta saMsAra vaghAre. temane phasAvanAra ane temAM phasanAra e beyano janma vyartha gayo ane anaMta janmamaraNa vaghAranAra thayo. [33] vaLI kumAra nA chatAM 'kumAra chuM" yaza vaghAravA jUThuM bolavuM, parama moha covIsamo kahyo - aparaNyo kahe bhogamAM rahyo. 34 artha - pote kuMvAro na hovA chatAM huM to 'kuMvAro chuM' ema sabhA madhye potAnuM yaza vadhAravA mATe jUThuM kahe. pote bhogamAM Asakta hovA chatAM, ame to paraNavA chatAM paraNyA nathI ema jUThuM bolI potA viSe lokone rAga upajAve. te jIva mahA mohanIyakarmano baMgha kare. mahAmohanIya karmanuM A covIsamuM sthAnaka samajavuM. 34 vaLI kahe: "sadA brahmacArI huM,' vyasana vRttimAMthI na chUTatuM, pragaTa cora e moha bAMghato; ubhaya tyAga nA, kema Tato? 35 artha - vaLI koI kahe huM to 'sadA brahmacArI chuM' dravyathI koI A loka ke svargalokanA sukhanI icchAe uparathI tyAga karyo hoya paNa vRttimAM eTale manamAM teno abhilASa banyo rahe to te yathArtha brahmacArI nathI. ane bIjo koI aMtarathI brahmacArI nathI temaja bahArathI paNa nathI. evA ubhaya eTale beyanA tyAgano jene abhAva che tevA jIvo A saMsArathI kema chUTaze? pragaTa cora jevA A jIvo mahAmohanIya karmano baMdha kare che. 3pa pacIsamo mahA moha-bheda e, sujana tyAgaze, daMbha chedaze; charvIsamo kutaDvI taNo gaNo, madada ApatAne Thage ghaNo. 36 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) mahAmohanIya sthAnaka 125 artha :-- upara kahelA mahAmohanIya karmanA pacIsamA bhedane sajjana puruSo tyAgaze ane daMbha eTale DoLa athavA DhoMga gaNI teno avazya cheda karaze. have mahAmohanIya karmano chavIsamo bheda kRtajJIpaNAno che. je puruSa dvArA potAnI ijjata, AbaruM ke dhana dolatanI vRddhi thaI hoya te puruSane ja mAyA vaDe ghaNo ThagI tenuM dhanamAla corI levuM tevA jIvo mahAmohanIya karmano baMdha kare che. / / 36 / udaya-hetu je zeTha Adine vidhana bhogamAM ANanArane, 52ma mohano baMgha thAya te kramI e satAvIsamo bane. 37 artha :-- je zeTha AdinA nimittathI potAnA puNyano udaya thayo hoya, temanA bhogAdikamAM aMtarAya karavAthI mahAmoinIya karmano baMgha thAya, te kramathI sattAvIsamo bheda gaNAya che. zA vaLI haNe upAdhyAya, nRpane, nagarazeTha, senApati haNe; maraNa ciMtave, bhraSTa thAya to ThIka thaze gaNI bUruM bhAvato-- 38 artha :-- vaLI koI upAdhyAya, 2AjA, nagarazeTha ke senApatine haNe athavA temanuM maraNa ciMtave athavA teo padathI bhraSTa thAya to sAruM ema mAnI temanuM buruM ciMtavanAra jIva mahAmohanIya karmano baMdha kare. // 38 // parama moTha aDDAvImo ghare, 'sura maLe mane, vAta te kare,' jUTha calArvIne loka chetare, 52ma moha ogaMtrImo thaze. 39 artha - upara kahyA te bhAvo mahAmoinIya karmanA aThThAvIsamAM bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. mane to devatAo AvIne maLe che. mArI sAthe vAto kare che. ema jUTha calAvI bhoLA lokone chetare te jIva mahAmotanIya karmanA gaNatrIsamA sthAnakamAM gaNAya. ||ullA viSayavRndva devo, na kAmanA, kahI kubuddhithI le asAtanA, samakitI suro niMdatAM thato parama mohano baMdha trIsamo, 40 artha :-- pAMca indriyanA viSayomAM Asakta evA devo zuM kAmanA che? ema kubuddhithI kahIne temanI AzAtanA kare. samyadRSTi devo to tIrthaMkara bhagavAnanI bhakti kare, temano upadeza sAMbhaLe. evA samyavRSTi devonI niMdA karavAthI mahAmohanIya karmano baMdha thAya. temanI gaNatrI mahAmohanIya karmanA trIsamA bhedamAM gaNavAmAM AvI che. ||4vA * parama moThano baMgha Akaro, na ziva-mArga de pAmavA kharo, bhava anaMta te karmathI bhame, maraNa-janmanAM duHkha sau khame, 41 artha :-- A darzanamahAmoharUpa trIsa mahAmohanIya sthAnakanA karmano baMdha ghaNo Akaro che. A karma baMdha thavAnA kAraNomAM tIvra hiMsA, mahAna jUTha, prapaMca, corI, vyabhicAra, vizvAsaghAta, mahAmAyA kapaTa, kRtaghnapaNuM, gharmamAM matabheda pADI dharmatIrthano bheda karavo Adi mahApApanA kAraNo A pAThamAM batAvyA. tethI utkRSTa 70 koDAkoDI sAgaropamano jIvane baMdha paDe che. te karma baMdha jIvane sAco mokSamArga pAmavA de nahIM. A karmathI jIvo anaMtabhava sudhI saMsAramAM bhame che ane janmamaraNanA anaMta duHkhone sahana karyA kare che. / / 4 / / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 26 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 samaya mAtra nA klezathI bace, satata vedanA karmathI race; samaja jIvanI saMta Apaze, kaThina klezane te ja kApaze. 42 artha :- ajJAnanA kAraNe cAra gatimAM duHkho bhogavatAM te jIva samaya mAtra paNa kaSAyaklezathI bacato nathI. ane navA karmo bAMghI satata vedanAne navI UbhI kare che. evA jIvane paNa AtmAnI samaja saMta puruSo Apaze; ane kaThina evA karmaklezanA kAraNone te ja kApI zakaze. dRDhaprahArI ke aMjanacora jevA mahApApI jIvo paNa saMta samAgamanA yogathI karmallezanA kAraNone kApI te ja bhave muktine pAmI gayA. 4rA. paNa na yoga te pApane maLe, ahitanI ruci kema to TaLe? parama pApa A trIsa je kahyAM, tarjI na je zake pApathI bhaya-43 artha - paNa evA pApI jIvone sanduruSano yoga maLe nahIM to AtmAnuM jemAM ahita che evA kAmonI ruci tenI kema TaLI zake? jethI mahAmohanIyakarmanA trIsa sthAnaka kahyAM tene te pApathI bharelo jIva choDI zakato nathI. II43. nahi suyogane yogya te bane, bhramaNano nathI trAsa temane; jIMva-dayA kharA bhAvathI ure subhaga jIvane puNyathI hure. 44 artha - tevA pApI jIvo sapuruSanA yogane pAme evA yogya banatA nathI. kemake temane saMsAra paribhramaNano trAsa lAgato nathI. potAnA AtmAnI dayA to sAcA aMtaranA bhAvathI koI subhAgyazALI jIvane ja puNyodaye skurAyamAna thAya che. //44o. vacana zAstranAM ke susaMtanA zravaNa thAya satsaMga-yogamAM, tarjI kumArga e trIsa bhedanA, bhaja sumArga je nyAyanItinA. 45 artha - satparuSo kahe che ke zAstranA athavA sapuruSanA vacanone satsaMganA yogamAM sAMbhaLIne, kumArgamAM laI janAra evA A mahAmohanIyakarmanA trIsa bhedane tajI daI je nyAyanItinA mArgathI yukta che evA sanmArganI bhajanA karajo arthAt te mArge ja cAlajo. 4pA svapara-hita je ciMtave jano svakIya draSTithI, bhUla tyAM gaNo; svapara-bheda to jJAna jANatA, karuNa cittathI upadezatA. 46 artha :- sva ke paranuM hita je jIvo svakIya eTale potAnI draSTithI ciMtave che te jIvo bhUla khAya che. sva ke paranuM kalyANa zAmAM che teno bheda jJAnI puruSo jANe che. teo niSkAraNa karuNAnA bhAvathI bIjA jIvone upadeza Ape che. savA svaraeNpa oLakhe te svahitanAM acaeNka sAghano Adare ghaNAM, aphaLa yatna sau te taje sadA, sakaLa lokane te ja bodhatA. 47 artha - je potAnA svarUpane oLakhe che evA jJAnI puruSo, svahitaarthe acUka AtmakalyANanA ghaNA sAghanone Adare che. aphaLa eTale nirarthaka puruSArthano sarvathA tyAga kare che ane sarva lokone paNa AtmakalyANamAM sahAyaka evA puruSArthano ja bogha kare che. zA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka caraNa saMtanA, mokSa-sAdhanA; hRdayamAM raho--e ja yAcanA, sudina te gaNuM e ja vAsanA, raTaNa te karuM anya Aza nA. 48 artha = pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che ke saMtapuruSanA caraNa eTale AjJAne uThAvavI e ja mokSa meLavavAnI kharI sAdhanA che. mATe temanI AjJA mArA hRdayamAM sadA vAsa karIne raho, e ja mArI paramakRpALu prabhu pratye prArthanA che. ane te divasane ja huM thanya gaNIza. te satpuruSanA zuddha svarUpanuM huM 2TaNa karyA karuM e ja mArI vAsanA arthAt abhilASA che. te sivAya mane bIjI koI vastunI icchA nathI. 4 ja anaMta saMsAra rajhaLAvanAra evA mahAmohanIyakarmanA trIsa sthAnakone tajI daI, tIrthaMkara padanI sabhyaprakAre prApti thAya evA vIsa sthAnakonI AtmArthI jIve samyakdarzana sahita utkRSTa ArAghanA karavI joIe; jethI A maLela durlabha mAnavadeha saphaLa thAya. te tIrthaMkarapada prAptinA vIsa sthAnako kayA kyA che te A pAThamAM jaNAvavAmAM Ave che : (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 127 (varsananilakA) * zrI tIrthanAtha hRdaye ghIne jIve je, tenI ja dRSTi thI je jagane jue che; tenI ja vANI suNI, je samajAvanArA, zrI rAjacaMdra guru pUjya sadAya mArA. 1 artha :-- zrI tIrthanAtha eTale jethI tarAya te tIrtha; evA tIrthanI sthApanA karanAra bhagavAna tIrthaMkara. tenA zuddha svarUpane hRdayamAM dhAraNa karIne je jIve che, je bhagavAnanI vItarAgatAne pAmI samyadRSTi vaDe ja jagatanA sarva jaDa cetana padArthone jue che. je bhagavAna tIrthaMkara mahAvIra svAmInI vANI sAMbhaLIne te pramANe jagatavAsI jIvone tattvonuM vAstavika svarUpa samajAvanArA che evA zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMta mArA hRdayamAM sadAya pUjanIya sthAne birAje che. 1|| vANI rasAla anubhUti-rase bharelI, maghyastha bhAvamathurA ravamAM rahelI; niSpaka paMkaja samA jagajIva kAje, zrI rAjavAI raviteja samI virAje 2 artha :- jenI vANI AtmaanubhavarUpa rasathI bharelI hovAthI rasAla arthAt rasa utpanna kare evI che. te vANI syAdvAdathI yukta hovAthI matamatAMta2mAM madhyastha bhAvavALI tathA madhura kahetA manane game evA rava eTale avAjamAM gUMdhita thayelI che arthAt jenI lakhavAnI ke bolavAnI bhASA zailI ghaNI ja suMdara che. paMka eTale kAdava. temAMthI janmela te paMkaja arthAt kamaLa. jenuM mULa kAdavamAM rahetA chatAM paNa kramaLa svayaM niSpaka arthAt kAdavarahita jaLamAM nirmaLapaNe rahe che. tema zrI rAjaprabhu mohamaya jagatamAM rahetA chatAM paNa jaLakamaLavat nirmaLatAne bhaje che, evI zrI rAjaprabhunI vANI te ravi eTale sUryanA teja Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 samAna prakAzamaya hovAthI te jIvonA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavA pUrNa samartha che. te vANInuM astitva Aje paNa bhayaMkara kaliyugamAM virAjamAna che arthAt vidyamAna che. rA. zrI tIrthanAtha-pada-hetu kahela vIse sthAno have sujana kAja kahuM vizeSa : sevyAM baghAM prathama aMtima tIrthanAthe, samyakatva sAtha vacalA jina alpa sAthe. 3 artha :- zrI tIrthaMkarapadanI saMprApti eTale sArI rIte prApti thAya evA vIsa sthAnaka zAstramAM kahevAmAM AvyA che. te sthAnone have sujana eTale samyadraSTi jIvone arthe vizeSapaNe atre kahuM chuM. A baghA vIseya sthAnone prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAne ane aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bhagavaMte sevelA che, arthAt ArAghanA karela che. jyAre vacalA zrI ajitanAtha bhagavaMtathI lagAvIne zrI pArzvanAtha bhagavaMta sughInA tIrthakaroe samyakatva sahita temAMnA thoDA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakonI sAdhanA karela che. sA. sarve oNvo rasika zAsananA karuM chuM, evI dayA hRdayamAM - jinabIja ghAruM; e bhAvathI prathama sthAnaka poSavAnI kriyA aneka arihaMta upAsavAnI. 4 artha :- have zrI tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnako jaNAve che. temAM pahelI- 1. arihaMta bhakti - jagatanA sarva jIvone huM vItarAga bhagavaMta praNIta jaina zAsananA rasika banAvI dauM, evI dayA jenA hRdayamAM kharA svarUpamAM janme te jinabIja eTale tIrthakara nAmakarmano upArjana karanAra thAya. utkRSTa bhAvathI A prathama tIrthaMkara pada prAptinA sthAnakane poSavA mATe cAra ghAtIyA karmano kSaya karI anaMta catuSTaya pragaTAvyuM che jeNe evA deha chatAM dehAtIta dazAe vicaratA jIvanmukta zuddha AtmArUpa arihaMta bhagavaMtanA guNomAM anurAga kare, temanuM pUjana, stavana, namaskAra, dhyAna, bhakti Adi aneka prakAre kriyAo karI je upAsanA kare te arihaMtapadane pAme che. "tIrthakara thavA icchA nathI; paraMtu tIrthakare karyA pramANe karavA icchA che." -zrImad rAjacaMdra (va.pR.249) devapALanuM draSTAMta - acalapura nagaramAM siMharatha rAjA rAjya karato hato. te ja nagaramAM jinadatta nAme zeThane tyAM devapALa nAme kSatriya jAtino temano dAsa hato. te roja gAyo carAvato. tyAM ekadA nadinA taTanI pALa ghasI paDatA RSabhadeva bhagavAnanI manohara mUrti nIkaLI. tenA darzana karatAM atyaMta harSa pAmI teNe evI pratijJA karI ke mAre roja A bhagavAnanA darzana pUjana karyA vinA bhojana karavuM nahIM. ekavAra mUzaLadhAra varasAda thavAthI sAta divasa darzana karavA javAyuM nahIM. tethI sAta divasanA upavAsa thayA. sAtame divase darzana karavA jatAM bhagavAnanI adhiSThAyaka devI cakrezvarIe pratyakSa thaI devapALane kahyuM : huM tArA para prasanna thaI chuM to icchita vara mAga. devapALa kahe "he devI! gailokyanA svAmI upara mArI anupama ane akhaMDa bhakti thAo. e sivAya para vastu para mArI spRhA nathI." chatAM devIe prasanna thaI kahyuM - tane thoDA divasamAM ja A nagaranuM rAjya maLaze. eka divasa te ja nagaranA rAjA siMharathe kevaLajJAnI bhagavAnane potAnuM AyuSya pUchatAM temaNe traNa divasanuM jaNAvyuM. rAjAne putra na hovAthI paMcadivya karyA. tethI devapALanA gaLAmAM puSpamALA paherAvavAthI potAnI kanyA manoramAne paraNAvI. rAjA siMharaze dIkSA grahaNa karI. have devapALa rAjA thavAthI atyaMta suMdara maMdira baMghAvI te pratimAnI pratiSThA karI. tenI atyaMta bhakti karatAM, putra thaye tene rAjya ApI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thele MYTTTTTTTTILL yaaegmy'aanii elaakaa}&vaanun khur'iiy'taabaahaatynt graam elaakaale - ||se aNwhy'nyjaab sikaas, maai maamun skaal hy'eclaaclll vphtnmsgujnsh ekaaminsl ekmaa niuginiN ephgnyaapnphiph chaatk-arth kthaa ekhwy' pinsik khoNar ( skin ekaakaar se gaantti niy'e| thiis-e nikhil bitt hiniiiy' zrI RSabhadeva bhagavAna Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 129 dIkSA laI lIdhI. tyAM paNa arihaMtapadanI harSollAsapUrvaka bhakti, temanA guNonuM kIrtana karatA tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. anazana karI devaloke gayo. tyAMthI evI mahAvideha kSetramAM tIrthakara thaze ane rANI manoramA paNa temanI gaNaghara banI banne mokSapada pAmaze. atyaMta arihaMta bhakti sivAya bIjA koI padArthanI icchA na rAkhavAnA phaLa svarUpa tIrthaMkara pada prApta karyuM. //4|| zrI siddha je sahaja zuddha sukhe TharyA che, jene na janma-maraNAdi have rahyAM te; ghAruM ure dvitIya A pada siddha nAme, jethI rahe mana anaMta-samAdhi-ghAme. 5 artha :- 2. zrI siddha bhakti :- zrI siddha bhagavaMta je potAnA zuddha sahajAtmasvarUpane pAmI lokAgre caitanyamUrti banI sarvakALa mATe anaMtasukhamAM birAjamAna thayA che, jene have ATheya karmo nAza thaI javAthI deharahita dazA pAmI janmamaraNAdinA duHkho rahyA nathI, evA zrI tIrthaMkarapada prAptinA dvitIya sthAnarUpa siddha bhagavaMtane hRdayamAM ghAraNa karuM. jethI mAruM mana paNa anaMta AtmasvasthatArUpa samAdhi jyAM che evA mokSaghAmane prApta karavAmAM ja lIna rahe. hastipALa rAjAnuM draSTAMta :- sAketapura pATaNa nAme nagaramAM hastipALa rAjAe gharmaghoSamuninI amRtamaya dezanA sAMbhaLI prazna karyo ke he karuNAnidhi! je draSTithI agocara che evA siddha paramAtmAnI sevA bhakti kevA prakAre karavI? tenA uttaramAM guru bhagavaMta bolyA : he rAjana! mokSasthAnamAM birAjelA niraMjana, nirAkAra siddhasvarUpanuM layalInapaNe je dhyAna kare, bhAvathI pUjA kare te prANI anukrame ghAtakarmano kSaya karI anaMtAnaMta sukhavALI mokSa saMpadAne pAme che. te sAMbhaLI siddhapada ArAghavAnuM vrata laI pratidina siddha paramAtmAnuM dhyAna karatA rAjA maMtrI sahita sameta zikhara, zatruMjaya Adi siddha sthaLonI yAtrA karI potAnA AtmAne nirmaLa karavA lAgyo. ema siddhapadanuM ArAdhana karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. aMte dIkSA laI aNasaNa karI samAdhipUrvaka dehatyAgI bAramA ayyata devalokamAM devarUpe avataryA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkarapada pAmI siddhapadane pAmaze. maMtrI paNa temanA gaNaghara banI kevaLajJAna pAmI mokSapadane pAmaze. pA. trIjA pade pravacane gaNa pUjya saMgha, cAre ya bhedathI Take paramAtmA paMtha; vaiyAvacAdi sahu saMghanI je uThAve, te tIrthanAtha-bIjakarma kamAI jAve. 6 artha :- 3. pravacana bhakti - tIrthaMkara pada prAptinA "pravacana bhakti' nAmanA trIjA padamAM caturvigha saMgha gaNAya che. prakRSTa che vacano jenA evA bhagavaMta pratye jene bhakti che evA pUjya zrI samyaka draSTi sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikArUpa caturvidha saMghane gaNavAmAM Avela che. A cAreya prakAranA ArAdhakonI bhagavaMta pratye bhakti hovAnA kAraNe ja A paramAtmapada prAptino mArga Aja sudhI TakI rahela che. e caturvidha saMghanI vaiyAvacAdi eTale sevA suzruSA Adi bhAvabhaktithI je karaze te puNyAtmA zrI tIrthakara nAmakarmane kamAI jAze arthAt upArjana karaze. A jIva kone bhaje che? e jovuM. kRpALudevane bhaje che, to enA upara vAtsalyabhAva rAkhavo. je jIvanuM kalyANa thavAnuM hoya te ja jIva kRpALudevane zaraNe Ave che. prabhuzrIjI kahetA ke kRpALudevane zaraNe AvyA hoya tenA ame dAsanA dAsa chIe. ApaNe sevA karavI che ema icchA rAkhavI. mumukSu che te sagAMvahAlAM karatAM paNa vaghAre hitakArI che. vAtsalyaaMga to paheluM joIe. bIjuM kazuM na thAya ane Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 vAtsalyabhAva rAkhe toya tIrthakaragotra bAMdhe. e guNa ApaNAmAM nathI to lAvavo che ema rAkhavuM. samyakatva thAya evA guNo mArAmAM na AvyA to badhuM pANImAM gayuM. ema manamAM rAkhavuM." bo.bhAga-1 (pR.331) jinadatta zeThanuM draSTAMta :- vasaMtapura nagaramAM samakitaghArI puNyAtmA jinadAsa nAme zeTha hato. tenI jinadAsI nAme priyA ane jinadatta nAme guNavAna putra hato. jinadatte ekavAra cAraNamuni bhagavaMtanI gharmadezanA sAMbhaLI kahyuM ke bhagavaMta! tIrthaMkarapadanI prApti kevA puNyanA udayathI karI zakAya? guru bhagavaMte kahyuM-he sobhAgI! tIrthaMkara pada prAptinA trIjA padamAM caturvidha saMghanI bhAvapUrvaka bhakti karavI te uttama che. tIrthakara bhagavaMta paNa gharmopadeza samaye "namo tisa' kahI eTale caturvigha saMgharUpa tIrthane namaskAra ho ema kahI dezanA Ape che. evA saMghanI bhakti te paramapada prAptinA heturUpa che. zrI saMghanuM AvuM mAhAsya sAMbhaLI ullAsapUrvaka zrI caturvigha saMghanI te bhAvapUrvaka pratidina bhakti karavA lAgyo. rAjAe paNa tene nagarazeThanI padavI ApI. zrI saMghanI atyaMta bhaktinA prabhAve tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM. pachI dIkSA laI niraticArapaNe cAritra pALI navagreveyakamAM gayo. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkara pada pAmaze. tenI strI hAraprabhA paNa temanI gaNaghara banI siddhipadane pAmaze. IkA AcArya-sevana vaDe jina-bIja vAvuM, cothe pade saeNri-guNo ura sarva lAvuM; AcAra pALI zIkhave oNva sarvane che, tenI kRpA grahIM taruM bhavasiMghu heje. 7 artha - 4. AcArya bhakti - AcArya bhakti e ja guru bhakti che. "guru bhaktise lAho tIrthapatipada zAstrameM vistAra hai" mATe evA sAcA AtmajJAnI guru bhagavaMtanI sevanA eTale AjJA upAsIne jinanAmakarma bIjanI vAvaNI karuM. zrI tIrthaMkarapada prAptinA A cothA padamAM guNonI khANarUpa vItarAgI zrI gurunA sarva guNone hRdayamAM dhAraNa karI temanI bhakti karuM. ghanya bhAgya hoya to ja AvA sAcA sadgurunA guNomAM anurAga thaI emanuM zaraNa prApta thAya. AcArya bhagavaMta pote jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra nAmanA paMca AcArane zuddha rIte pALI caturvidha saMghane paNa yathAyogya bhUmikAe tene zikSA ApI paLAve che. teo vartamAnakALamAM sakaLasaMgha mATe gharmanA nAyaka che. tevA AtmajJAnI sadaguru bhagavaMtanI bhakti vaDe temanI kRpAne grahaNa karuM to saheje dustara evo bhavasiMghu eTale saMsArasamudra tarI jAuM. puruSottama rAjAnuM draSTAMta - padmAvatI nAme nagarImAM rAjA puruSottama rAjya karato hato. ekadA tenI rANInuM mRtyu thayuM. rAjAne rANI pratye atyaMta prema hovAthI rAjakAryano tyAga karI rUdana karavA lAgyo. tyAM cAra jJAnanA ghartA gurubhagavaMta padhAryA. temanI dezanAvaDe vairAgya utpanna thavAthI gurune kahyuM: mane janmamaraNanA duHkhothI mukta karanAra cAritra ApI kRpA karo. gurue yogya jANI dIkSA ApI. nava pUrva sughI rAjAe abhyAsa karyo. ekadA te ciMtavavA lAgyA - aho! samyajJAnarUpa cakSunA ApanAra, durgatithI bacAvanAra evA guruno karoDo upAyo karyo chate paNa upakAra vALI zakAya ema nathI. A pramANe vicArI abhigraha dhAraNa karyo ke AjathI mAre niraMtara gurujananI bhakti karavI. temanA pratyenI tetrIsa AzAtanAne trivighe tajI, gurunA chatrIsa guNonuM ciMtavana karavuM. anya samakSa paNa gurunA guNanuM bhAvapUrvaka kIrtana karatAM rAjAe utkRSTa puNyopArjana karavAthI tIrthaMkara nAmakarmano nikAcita baMgha karyo. eka mAsanuM anazana karI samAdhipUrvaka deha tyAgI, bAramA devalokamAM deva thaI, mahAvideha kSetramAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 1 31 tIrthakara pada pAmI anaMta sukhavALA mokSa sthAnane pAmaze. AzA je sthira saMyama ghare sthaviro gItArtha, nAnA tathA zithilane avalaMbanArtha, te jainazAsana dapArvI zake, samartha sevya sthavira pada paMcama huM kRtArtha. 8 artha - pa.sthavira bhakti - je saMyamamAM sthira, jJAnavRddha, AtmAnubhavI, siddhAMtanA jANa hovAthI gItArtha evA sthaviro, te nava dikSita thayelA athavA zithila thayelA sAdhuone AghArarUpa che. te jaina zAsanane dIpAvI zake. evA samartha sthaviro pratye vAtsalyabhAva sahita temanI sevA karavAthI tIrthaMkara nAma karmano baMgha thAya che. tIrthaMkarapada prAptinA A cothApadane sevI huM kRtArtha thAuM. pU.zrI brahmacArIjI sthavira evA prabhuzrIjInI sevA bhakti karIne kRtArtha thaI gayA. "sthavira eTale vRddha. te traNa prakAranA che, jemanI vaya sATha varSanI thaI hoya te vaya sthavira. dIkSA lIghA pachI vIsa varSa thayA hoya te payArya sthavira ane je samavAyAMga sUtranA arthaparyata jANanAra hoya te zruta sthavira jANavA." - upadeza prA.bhASAMtara bhAga-1 (pR.220) paDyotara rAjAnuM draSTAMta - vArANasI nagarImAM padhotara nAme rAjA nyAyayukta sukhapUrvaka prajAnuM pAlana karato hato. ekadA guru bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne pUchyuM he bhagavaMta! huM A rAjyalakSmI tathA svarUpavAna strIo kayA puNyaprabhAva pAmyo chuM? te kRpA karI kaho. guru kahe he nRpati! tuM pUrvabhavamAM eka zeThano naMdana nAme dAsa hato. eka divasa suMdara vikasita kamaLa laI tuM zeThanA gharamAM jato hato, tevAmAM koI cAra kumArikAoe te kamaLa joIne kahyuM AvuM suMdara kamaLa to kharekhara jinezvaranI pUjAne yogya che. te sAMbhaLI teo pratye harSa pAmI tuM bolyo ke tame kaho cho te satya che. pachI tuM snAna karI pavitra vastro paherI atyaMta bhAvapUrvaka te kamaLavaDe paramAtmAnI pUjA karI. tenI anumodanA cAre kumArikAoe karI. tenA prabhAve tyAMthI deha choDI tuM pauotara rAjA thayo, ane te cAre kumArikAo tArI patnIo thaI che. te sAMbhaLI rAjA jAtismaraNajJAna pAmyo. tethI vairAgya AvavAthI rAjA tathA cAre rANIoe guru bhagavaMta pAse dIkSA aMgIkAra karI. rAjA agyAra aMganA pAThI thayA. ekadA zrI guru pAse jJAnavRddha, tapasvI ane vayovRddhanI bhakti karavAthI AtmA nirmaLa thaI ucca gotra ane tIrthaMkara padanI prApti kare che. te sAMbhaLI rAjarSie abhigraha lIdho ke huM jIvuM tyAM sudhI niraMtara vRddha sAdhuonI sevA bhakti karIza. pachI AhArapANI vagere lAvI temanI bhakti karavA lAgyA. tenA phaLa svarUpa tIrthakara gotrano nikAcita baMgha karI samAdhipUrvaka deha tyAgI mahAzukra devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkara pada pAmI anaMta avyAbAdha evA mokSapadane pAmaze. |8aaaa. sanzAstra-bogha ati nirmaLa ura rAkhe, cAritra zuddha pariNAmathI pALI, dAkhe sanzAstra-artha upakAra thavA janone; chaThThuM pade vinaya vAcaka-varyano e. 9 artha :- 6. upAdhyAya bhakti - samasta zrata rahasyanA jANa, AtmajJAnI evA upAdhyAya, je sanzAstranA boghane ati nirmaLapaNe potAnA hRdayamAM ghArI rAkhe, ane zuddhabhAvathI cAritra pALI bIjAne paNa sanzAstranA arthano upadeza ApI upakAra kare, evA varya eTale zreSTha vAcaka eTale upAdhyAya padano vinaya karavo e tIrthakarapadaprAptinuM chaThThuM sthAnaka jANavuM. mahendrapAla rAjAnuM draSTAMta :- sopArakapaTTaNa nAme nagaramAM rAjA mahendrapAla rAjya karato hato. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 te mithyAtvI hato. teno praghAna buddhizALI hato. pradhAnano bhAI zrutazIla hato. te rAjAne ghaNo priya hato. ekavAra svarUpavAna mAtaMgIne gAna karatAM joI rAjA tenA para moha pAmyo. zrutazIle rAjAnA bhAva jANI kahyuM. parastrImAM moha pAmavAthI nIca gatimAM jaI jIva mahAna duHkha anubhave che. vagere ghaNuM samajAvavA chatAM mithyAtvI evo rAjA te samajyo nahIM. tyAre maMtrIe kuLadevInuM smaraNa karyuM. kuLadevIe rAjAnA zarIramAM vyAdhi utpanna karyo. tyAre rAjA vicAravA lAgyo ke aho! mAtra manathI ja kareluM pApa AvuM kaSTa Ape to je triyoge pApa seve tene keTalA kaSTo AvatA haze. ema pazcAttApa karavAthI devIe vyAdhino nAza karyo. ekadA AcArya bhagavaMta padhAryA. rAjAe tyAM jaIne be hAtha joDI pUchayuM mananA pApanI zuddhi zI rIte thAya? gurue kahyuM - jJAna dhyAna taparUpI pANIthI. vage2e dezanA sAMbhaLI rAjAe putrane rAjya soMpI maMtrI sAthe dIkSA lIdhI. eka divasa guru mukhe tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnaka sAMbhaLI rAjarSi muni, upAdhyAya ke bahuzruta munionI aneka prakAre vaiyAvacca karavA lAgyA. vAtsalyapUrvaka sevA karavAthI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. tyAMthI ArAdhanA karI navamA traiveyakamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI tIrthaMkara banI mokSe padhAraze. / / 9 / / 132 sevuM sadA svapa2-unnatikArI muni, jeNe grahyuM zaraNa sadguruvANI suNI, saMsAra-duHkha haravA, tajavA kaSAya, ratnatrayI grahI rahe; pada sapta thAya. 10 artha :- 7. sAdhu bhakti :- zuddha AtmasvabhAvanI nirmaLa sAdhanAmAM sadA tatpara, hamezAM svapara AtmAonI unnati karanAra evA munipadanI huM bhAvapUrvaka sevA karuM. jeNe sadgurunI vANI sAMbhaLIne temanuM zaraNa grahaNa karyuM che. je janma, jarA, maraNa ke Adhi, vyAdhi, upAdhirUpa saMsAranA duHkhone haravA temaja kroghAdi kaSAyabhAvone tajavA mATe samyakdarzana, jJAna, cAritrarUpa ratnatrayane grahaNa karIne nirmaLa jIvana jIve evA sAtamA tIrthaMkarapada prAptinA kAraNarUpa munipadanI sevanA karuM. : vIrabhadra zeThanuM dRSTAMta - vizALA nagarImAM vRSabhadAsa zeThano putra vIrabhadra hato. te atyaMta te puNyazALI hovAthI rAjAnI putrI, zeThanI putrI ane eka vidyAgharInI putrIne paraNyo hato. anyadA padminIkhaMDa nagaramAM aDhAramA tIrthaMkara zrI aranAtha prabhu samavasaryA. dezanAnA aMte sAgaradatta zeThe pUchyuM ke he bhagavaMta! A vIrabhadre pUrvabhavamAM zuM kRtya karyuM haze? bhagavAna kahe pUrvabhavamAM te nirdhana jinadAsa nAme zrAvaka hato. tenA ghare caumAsI tapanA pAraNe zrI anaMtanAtha bhagavAna pathAryA hatA. temane bhakti sahita bahumAnapUrvaka zuddha dAna ApyuM hatuM. tenA prabhAvathI devoe sADAbAra karoDa sonaiyAnI tyAM vRSTi karI. tyAMthI deha choDI te devaloke gayo. devalokamAMthI AvI A vIrabhadra zeTha putra thayo che. kALAMtare zrI caMdrasAgara guru pAse vIrabhadre potAnI traNeya strIo sahita tathA pAMcaso zreSThIo sAthe dIkSA grahaNa karI. teo duSkara tapasyA karanAra evA tapasvI sAdhu munionI bhAvapUrvaka sevA karavAthI tIrthaMkarapada pAmI devaloke gayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetrathI mokSapadane pAmo. / / 10 / adhyAtmarUpa jhaLake, jaDa cetanAdi, hitAhitAdi samajAya vivecanAdi; jo jJAnadIpa uramAM pragaTe prabhAvI, e sthAna aSTama namuM uMra bhAva lAvI. 11 : artha :- 8. jJAnabhakti - dehAdithI bhinna zuddha AtmAne sadgurunA upadezathI jALavo. te kharuM jJAna che. evA jJAnarUpa dIpakanA prabhAvathI jaDa cetanAdi tattvonuM ke cha padanuM aghyAtmarUpa jhaLake che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 133 adhyAtmamaya nava tattvonA vivecana AdithI AtmAne hitarUpa zuM ane ahitarUpa zuM tenuM bhAna thAya che. evo jJAnarUpI prabhAvaka dIvo mArA hRdayamAM pragaTa thAya te arthe A aSTama tIrthaMkara pada prAptinA kAraNarUpa samyakajJAnane hRdayamAM bhAva lAvI bhaktithI namaskAra karuM chuM. jayaMtadeva rAjAnuM draSTAMta - kauzAMbI nagarImAM jayaMtadeva nAme rAjA rAjya karato hato. ekadA nagaramAM AcArya bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI rAjA gurudevane kahevA lAgyo ke he prabhu! huM jJAnI ke ajJAnI? guru kahe che narendra! viSayakaSAya vagere doSo jJAnImAM hoya to pachI jJAnI ane ajJAnImAM taphAvata zuM? vagere samajaNa meLavI vairAgya pAmI rAjAe zrIguru pAse dIkSA grahaNa karI. pachI guru AjJAe jJAnanI prema saha bhakti karatAM bAra aMga artha sahita bhaNyA. deve anukULa upasargo karyA chatAM calAyamAna na thayA. indra vRddhanuM rUpa laI pUchyuM ke mAruM AyuSya keTaluM bAkI rahyuM che? tyAre zrutajJAnathI jANIne kahyuM ke he sureza! tamAruM AyuSya be sAgaropamamAM kAMIka nyUna bAkI che. pachI nigodanuM svarUpa pUchatAM paNa yathArtha javAba sAMbhaLI indra guru pAse jaIne pUchyuM ke bhagavaMta! A muni AvA jJAnopayogamaya che to te zuM phaLa pAmaze? tyAre guru kahe : te jJAnabhaktinA baLe tIrthaMkara padane pAmaze. te sAMbhaLI ullAsapUrvaka munine vaMdana karI indra devaloke gayo. //11aaaa sarve guNAMzaphaeNpa darzanane namuM huM, samyakatva nAma navamA padane smaru chuM; jo, saMyamAdi saghaLA guNano pitA te, sarveya glAdhya puruSo grahI te, jIMtyA che. 12 artha - 9. darzana vizuddhi pada - je jJAnavaDe AtmAnuM svarUpa jANyuM, te AtmAno sAkSAt anubhava thavo te samyagdarzana; athavA satadeva, guru, gharmamAM ke temanA dvArA upadiSTa jIvAjIvAdi nave tattvonI draDha zraddhA thavI te vyAvahArika samyakdarzana che. evA "sarva guNAMza te samyakatva" ne huM bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. je tIrthakara pada saMprAptinuM navamuM pada che. tene khAsa smaraNamAM rAkhuM chuM. kAraNake saMyamAdi sarva guNonA te pitA che. jema pitA vinA putra nathI tema samyakdarzana vinA jJAna ke cAritra paNa yathArtha nathI. te vinA saMyamAdi sarva mokSanA kAraNarUpa thatA nathI. sarve slAdhya eTale prazaMsA karavA lAyaka evA 63 puruSo paNa samyakdarzanane grahaNa karIne ja jityA che arthAta te te uttama padavIne pAmyA che. 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 nArAyaNa (vAsudeva) 9 pratinArAyaNa (prativAsudeva) 9 baLabhadra e 63 glAdhya padavIo samyakdarzana vinA prApta thatI nathI. evA sarva guNomAM prathama Avazyaka samyakdarzananI vizuddhi karavArUpa A tIrthaMkara pada prAptinA navamA padane huM praNAma karuM chuM. harivikramarAjAnuM draSTAMta -- hastinApura nagaramAM hariSaNarAjAno guNavAna putra batrIsa rAjakanyAono svAmI hato. te devanI peThe sukha bhogavato hato. paNa tIvra karmanA udayathI tenA zarIramAM ATha prakArano koDha utpanna thayo. aneka auSagho karavA chatAM paNa te maTyo nahIM. te zaheramAM kevaLI bhagavaMta paghAryA. rAjA ane kuMvara darzanArthe gayA. tyAM kevaLI bhagavaMtanA darzana karatAM ja te sarva roga nAza pAmI kAyA suMdara thaI gaI. te joI kumAre gurune pUchyuM ke he gurudeva! pUrvabhave meM evuM zuM mahApApa karyuM hatuM ke jethI A yauvanavayamAM mane AvI vedanA utpanna thaI? tyAre zrI guru kahe : tuM pUrvabhavamAM rAjA hato. zikAra karavA jatAM mUni bhagavaMtane aphALI teM mArI nAkhyA. tethI maMtrI vageree maLI tane padabhraSTa karI putrane rAjya soMpyuM. pachI tuM jaMgalamAM pharatA pharI taravArathI muninI ghAta karavA jatAM munie tArA upara Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 tejo vezyA mUkI tethI tuM baLI jaI sAtamI narake gayo. tyAMthI nIkaLI bathI narakomAM tuM babbevAra janmI anaMtadu:kha pAmyo. pachI tiryaMca yonimAM anaMtavAra bhamyo. pachI eka zeThano putra thayo. tyAM tApasI dIkSA niSkapaTapaNe pALI tyAMthI mRtyu pAmI tuM A harivikrama rAjaputra thayo chuM. munighAtanuM pApa ghaNuM bhogavyuM ane zeSa raheluM te A bhavamAM udaya AvavAthI vedanA bhogavI pUruM karyuM. A pramANe gurumukhathI potAno pUrvabhava sAMbhaLI zrI guru pratye zraddhA AvavAthI te samyakadarzanane pAmyo. zraddhAthI calAyamAna karavA yakSa ane deve aneka upasargo karyA chatAM calAyamAna na thayo. aMte dIkSA laI gurumukhathI samyakdarzanano mahimA sAMbhaLI gharmamAM nizcala draDhatA gharIne jinanAmakarma upArja vijaya vimAnamAM batrIsa sAgaropamanA AyuSyavALo deva thayo. tyAMthI cyavI pUrva videhakSetramAM tIrthaMkara padavIne pAmaze. //12aa. je gharmanuM maeNLa kahyuM, vaza vairI thAya, samyakatva guNa paNa je gharamAM pamAya; te ratnatulya dazamA padane namuM huM vANI vaDe, vinaya nAma ure gharuM chuM. 13 artha :- 10. vinaya ArAdhanA - paMca parameSThi pratye guNastuti karI yathAyogya paramAdara dAkhavavo te vinaya ArAghanA guNa che. jene gharmanuM mULa kahyuM che, jenA vaDe vairI paNa vaza thAya che. samyaka darzananA guNa paNa vinayane ghAraNa karavAthI ja pamAya che. te ratnasamAna A tIrthakarapada prAptinA dazamA vinayapadanuM pANI vaDe guNagAna karI namaskAra karuM chuM ane manamAM paNa vinayanAmanA guNane te prApta karavA arthe ghArI rAkhuM chuM. ghanazeThanuM draSTAMta - kRtikAvatI nAmanI nagarImAM sudatta zeThane ghana ane gharaNa nAmanA be putro hatA. ghana potAnA uttama guNothI lokomAM yaza pAmato hato. jyAre gharaNa nirdaya ane IrSALu hovAthI apakIrti pAmato ane ghananA chidro joto hato. gharaNano Avo duSTa svabhAva jANI ghanane saMsAra upara vairAgya AvavAthI cAritra aMgIkAra karyuM. eka divasa gurumukhathI sAMbhaLyuM ke sarva guNomAM pradhAna evA vinaya guNathI gurujanane saMtoSa pamADe te zAzvata sukhanA bhogI thAya che. kemake vinayathI jJAna ane jJAnathI zuddha samakitanI prApti thAya che. te vaDe samyakucAritra, cAritrathI saMvara, saMvarathI tapasyA, tapasyAthI nirjarA, nirjarAthI aSTakarmano nAza, karmanAzathI kevaLajJAna ane tethI anaMta avyAbAdha evA mokSasukhanI prApti thAya che. vinayaguNano Avo mahimA sAMbhaLI guru Adi paMcaparameSThino trikaraNa zuddhie vinaya karatAM te tIrthaMkara nAmakarmane pAmI kRtArtha thayo. 13nA cAritra nAma pada, Atma-anubhave che, agyAramuM sakala karmakalaMka lUche; tenuM rahasya samatA, khamIkhuMdavAmAM; sAthe svahita gharI te, rahI AtamAmAM. 14 artha:- 11. cAritrazuddhipada - samyakajJAnadarzananA baLe AtmAnuM svarUpa jANyuM, zrachyuM, have tevo AtmAmAM sthira svabhAva pragaTavo, AtmasvarUpamAM ramaNatA karavI te samyaka cAritra pada che. e samyaka cAritra nAmanuM pada Atmaanubhava thaye ja prApta thAya che. tIrthaMkarapada prAptinA A agyAramAM cAritra zuddhi padavaDe sarva karmakalaMkano nAza thAya che. A cAritra zuddhi thavAnuM rahasya samatAbhAva che. athavA khamIkhuMdavApaNuM che arthAt je karma udaya Ave tene kSamA rAkhI sahana karavAM; e sarva karmathI mukta thavAno upAya che. jethI sAdhupuruSo cAritramAM ja svakalyANa samajI, svarUpAcaraNarUpa AtmabhAvanAmAM sthita rahe che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 135 arUNadevarAjAnuM draSTAMta - maNimaMdira nAme nagaramAM arUNadeva nAme rAjA rAjya karato hato. ekadA udyAnamAM rAjAe zrI maNizekhara rAjarSine joyA. temane jotAM ja arUNadeva rAjAne jAtismaraNa jJAna uparyuM. tethI potAnA pUrvabhavamAM pote mahApApAraMbha karanAro vaidya hato. tyAre eka tapasvI muni tenA ghare AvyA. temane sUjhatuM auSagha ApyuM. munie paNa tenA upara dayA lAvI gharmopadeza Apyo. chatAM anukrame te vaidya ArtadhyAnathI maraNa pAmI jaMgalamAM pAMcaso vAMdarIono svAmI thayo. tyAM eka munine pagamAM zalyavALA joI vAnarane pUrvabhava sAMbharI Avyo. pUrvabhavanA abhyAsathI auSagha zodhI lAvI muninA page copaDI munine zalyarahita karyA. munie paNa upadeza Apyo. tethI te vAnara samakita pAmI anazana laI svarge gayo. tyAMthI cavIne A tuM rAjA thayo ema jaNAvavAthI arUNadeve vairAgya pAmI cAritra aMgIkAra karyuM. ekadA zrI gurumukhe cAritra gharmano mahimA sAMbhaLyo ke "je koI sAmAyikAdi SaDAvazyaka trikaraNa yoge zuddha upayogathI ArAghe te railokya vaidya evA jinanAmakarmane upArje che. kemake sAmAyikathI saMyama nirmaLa thAya che. covIsa tIrthaMkaranI stavanAthI samati zuddha thAya che. vaMdanathI gurujananI sevAbhaktithI thAya che, pratikramaNathI Atmagahna thAya che, kAyotsargathI cAritranA aticAra dUra karAya che. te sAMbhaLI arUNadeve zuddha rIte cAritra pALI tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. aMte anazana karI devaloke gayA. tyAMthI cyavI mahAvidehamAM tIrthaMkarapada pAmI mokSapadane pAmaze. ||14 che brahmacarya maeNLa arthathI AtmacaryA, cAritralAbha daI de ziva-saukhya-zayA; te bAramuM pada gharuM guru rAja-sAkhe, tevA guruM kaLiyuge kadI eka lAkhe. 15 artha - 12. brahmacarya pada - manavacanakAyAthI, navAvADa sahita brahmacarya pALavuM te brahmacarya vrata che. te pALanArane viSayakaSAya, parigraha Adi mokSamArgamAM vighna karatA nathI. brahmacaryano mULa arthaAtmAmAM caryA eTale ramaNatA karavI te che. e AtmaraNArUpa brahmacarya, samyaphacAritrano lAbha apAvI aMte mokSa sukhazayyAne Ape che. e bAramA brahmacaryapadane huM zrI gururAjanI sAkSIe ghAraNa karuM chuM. kemake paramakRpALudeva jevA sAcA AtmajJAnI guru A kaLiyugamAM kadAca lAkhamAM paNa eka hoya athavA na paNa hoya. tevA maLyA che mATe brahmacarya aMgIkAra karI jIvana sArthaka karuM. caMdravarmA rAjAnuM dRSTAMta - mAkaMdIpurI nAme nagaramAM caMdravarmA nAme rAjA nyAyapUrvaka prajAnuM pAlana karato hato. te nagaranA udyAnamAM ghaNA munionA parivAra sahita cAra jJAnanA ghartA AcArya bhagavaMta paghAryA. guruno vairAgyamaya upadeza sAMbhaLatA tIrthaMkarapada prAptinA vIsa sthAnakamAM koI bAramA brahmacaryapadarUpa sthAnakane manavacanakAyAthI zuddha rIte ArAdhe, deva caLAve to paNa meru parvatanI jema sthira rahI draDha zIlavrata pALe te satvara jinanAma karma upArje che. kemake saghaLA vratomAM zIlavrata sauthI vaghAre zreSTha kahyuM che. zrI gurumukhathI AvuM zIlavratanuM mAhAtma sAMbhaLIne rAjarSi muni trikaraNa zuddha navavAyukta zIlavratanuM pAlana karavA lAgyA. koIpaNa strInI sAme sarAgathI draSTi nAkhe nahIM, strI saMbaMghI varNana temaja te saMbaMdhI anya kathA vArtAno paNa tyAga karI sthira cittathI zIlavratanuM pAlana karavA lAgyA. deve aneka prakAranA anukuLa upasargo karyA chatAM potAnA vratamAM draDha rahyA. tethI tIrthaMkara nAma karma upArja svarge sighAvyA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetre tIrthakara banI mokSasukhane pAmaze. II1pAA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prAvadha-vivecana bhAga-2 sarvajJadezita sadA karavI kriyA sat, te teramuM pada ure gharavAnI dyAnas; che jJAnanuM phaLa ruci karaNI bhaNI te; kriyAruci zuklapakSI gaNyA guNI e. 16 artha :- 13, niraticAra kriyApada :- nija AtmasvarUpane je prApta karAve tevI karaNI te ja kharI kriyA che. te sarva zubha kriyAo AtmazudghinA lakSapUrvaka hovI joIe. sarvaza puruSo dvArA upadezita sat eTale AtmAne prApta karAve athavA tyAga, vairAgya, upazama, bhakti pragaTAve tevI kriyA sadA karavI joIe. A teramuM tIrthaMkarapada prAptinuM sthAnaka ghAraNa karavAnI manamAM ghAnata eTale sAcI bhAvanA hovI joIe. 'jJAnasya phaLa virati' jJAnanuM phaLa tyAga che, arthAt jJAnanuM phaLa dharma ArAghavAnI ruci ke vastunA tyAga bhaNI AvavuM joIe. jene evI niraticAra kriyA karavAnI ruci pragaTa thaI tene guNavAna ane zuklapakSI jIvo gaNyA che. harivAhana rAjAnuM dRSTAMta - saMketapura nagaramAM harivAna rAjA rAjya karato hato. te sarva :- * kAryamAM nipuNa hovA chatAM dharmakriyA karavAmAM atizaya pramAdI hato. ekadA guru mahArAje dezanAmAM jaNAvyuM ke je bhavya prANI pramAdarahita thaI dharmakriyAmAM udyamI thAya te prANI alpa samayamAM lokottara evI mokSa lakSmIne pAme che. te sAMbhaLI vairAgya pAmI rAjAe cAritra aMgIkAra karyuM. gurumukhathI tIrthaMkara nAmakarmanA teramA paThanuM mAhAtmya sAMbhaLI harSapUrvaka nirmaLa cittathI niraticAra kriyApadane pramAdarahita, nikaSAyabhAve sevatAM, niraMtara mauna grahI, ujjvala lezyAthI zubha dhyAna dhyAvatAM zrI harivAnamunie jinanAmakarma upArjana karI potAnuM jIvana dhanya karyuM. / 16 / / agniI kuMdanasamo sutape vizuddha, AtmA kSamA ghI rahe sahajAtmatRpta; te caudamA tapapade karavA prayatna zakti baghI arIM huM kharIduM suratna. 17 artha :- 14. tapapada - 'tapa: nirjarA ca' karmonI nirjarA mATe bhagavaMte bAra prakAranA tapa kahyAM che. te yathAzakti AtmArthe ArAthavA, agnithI jema kuMdana eTale sonuM zuddha thAya, tema guru AjJAe karela AtmArthanA lakSapUrvakanuM sutapa AtmAnI vizeSa zuddhi kare che. tapa ArAdhatA karmanA udayamAM kSamA ghAraNa karIne potAnA sahajAtmasvarUpamAM ja tRpti mAnI je zAMta rahe te ja kharA tapanA ArAdhaka che. evA tIrthaMkarapada prAptinA caudamA tapapadane ArAdhavA badhI zakti arpI, zuddhAtmarUpa samyak ratnane kharIda karyuM. kanakaketu rAjAnuM dRSTAMta = nakraketu rAjAnA zarIramAM tIvra dAvara utpanna thayo. aneka upacAro karyA chatAM vyAdhi zAMta thayo nahi. tethI vicAra Avyo ke sarva jIva sukhane icche che, paNa te sukha dharmArAdhana vinA prApta thatuM nathI. mATe jo A dAjvara zAMta thAya to savAre pravAM aMgIkAra karIza. AvA vicArathI karmo upazamI jaI vyAdhi zAMta thaI gayo. savAre maMtrI vagere sarvane jaNAvI cAritra grahaNa karyuM, ekadA zrI gurue upadezamAM jaNAvyuM ke je tapapadanuM kSamAsahita ArAdhana kare te kliSTa karmono paNa nAza kare che, te sAMbhaLI kanakaketu munie ghora abhigraha ghAraNa karyo ke jyAM sudhI A kAyA Take tyAM sudhI mAre niraMtara bAra prakAranA tapa karavA. bAhyatapamAM jaghanya traNa upavAsathI mAMDI cha mAsa sughI tapazcaryA karavI ane pAraNAmAM AyaMbila karavuM. ekavAra parIkSA karavAthI cha mahinA sudhI zuddha AhAra na maLavA chatAM paNa viSAdarahitapaNe kSamAbhAvathI sarva sahana karyuM. tenA phaLa svarUpa tIrthaMkaranAmakarma upArjI jIvana sArthaka karyuM. / / 17 / / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka pAmuM sadAya guru gautamatulya bhakti, ke dAna-pAtra jinatulyI thAya mukti; sarve susAdhaka supAtra gaNI cahe je, bhaktibharyuM hradaya paMdarame pade che. 18 137 = artha :- 15. dAna pada :- sabhyajJAnadarzanAdinI ArAdhanA karanAra supAtra satpuruSone bhaktipUrvaka AhArAdi ApavA te dAna che. zrI gautama svAmIe aSTApada parvatanI taLeTImAM paMdaraso tApasone khIra jamADIne sahadharmI pratye bhakti darzAvI tevI bhakti huM paNa sadAya pAmuM ema icchuM chuM. temaja jinezvara tulya dAna ApavAne pAtra jIvo mane maLI Ave to mArI avazya mukti thAya. mokSamArgane samyak prakAre sAdhanAra sarve supAtra jIvone je bhaktibharyAM hRdayathI dAna ApavAne icche te bhavyAtmA A paMdaramA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakane pAme che. harivAhana rAjAnuM dRSTAMta :- kaMcanapura nagaramAM harivAhana nAme rAjA hato. tenA mukhya viraMci nAmanA praghAne zrI RSabhadeva svAmInuM suMdara maMdira baMdhAvyuM. tyAM rAjA ane maMtrI darzana karavA jatAM rastAmAM zeThanA ghare putra janmanA utsavanI dhAmadhUma joI. bIje divase darzana karavA jatAM te ja putra marI gayAnA samAcAra jANyA. tethI rAjA ciMtavavA lAgyo ke aho !prANIonA kahevAtA sAMsArika sukho keTalA kSaNika che, te kharekhara duHkhanA ja hetu che. ekadA AcArya bhagavaMtane rAjAe zeTha putrane janmatAM ja bIje divase mRtyu pAmavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre zrIgurue kahyuM ke kudeva, kuguru ane kudharma viSe dharmabuddhinuM A phaLa che. te sAMbhaLI vairAgya pAmI rAjAe cAritra aMgIkAra karyuM. pachI zrI guru mukhe tIrthaMkarapada prAptinA paMdaramA padamAM supAtradAnano mahimA sAMbhaLI pote paNa evI pratijJA karI ke supAtra evA muni mahAtmAone prathama bhojana, pAna, auSadhivaDe bhakti karyA pachI je varSe te ja mAre vAparavuM. deve parIkSA karI to paNa vrata bhaMga na karyuM. tenA pariNAme jinanAma karmano nikAcita baMdha karI bAramA acyuta devalokamAM mahAna samRddhivALA deva thayA. tyAMthI vI mahAvidehakSetramAM tIrthaMkara pada pAmI siddhipadane pAmaze. / / 18 / / sAmAnya jina saghaLA bhagavAna bhALuM, vizvaprakAzaka badhA sarakhA nihALuM; pratyakSa sau viharamAna urphe vicAruM, A soLamA pada viSe jina sarva ghAruM. 19 artha :- 16. jinapada :- jenA anaMtAnubaMghI kaSAyo tathA mithyAtvanI gAMTha chedAI gaI che te * sAmAnyapaNe jinanI koTImAM gaNAya che. sarvaza sivAya, AcArya bhagavaMta upAdhyAya bhagavaMta ke sAdhu bhagavaMta jenI mithyAtvanI graMthi chedAI gaI che te sarvasAmAnyapaNe jinanI koTImAM AvI javAthI badhAne bhagavAna tulya bhALuM, tathA vizvaprakAzaka evA badhA kevalI bhagavaMtane bhagavAna sarakhA ja nihALuM. temaja vartamAnamAM mahAvidehakSetramAM pratyakSa sau viharamAna eTale vicaratA bhagavAnane paNa hRdayamAM lAvI sarva jinone bhaktipUrvaka praNAma karuM tathA guru, tapasvI, bALa, vRddha, glAna Adi munionI tathA zrAvakonI nirdoSa AhAra, auSadha, vasati eTale sthAna Adi vaDe niSkAmabhAve bhaktipUrvaka vaiyAvacca eTale sevA karIne A soLamA tIrthaMkarapada prAptinA sthAnakane ujamALa karuM. jimUtaketu rAjAnuM dRSTAMta :- puSpapura nAmanA nagaramAM rAjA jayaketuno putra jimUtaketu nAme hato. te ekavAra ratnasthaLapuranA rAjAnI putrInA svayaMvaramAM jatAM rastAmAM tene mUrchA AvI. aneka upacAro karavA chatAM te mUrchA TaLI nahIM. tyAM zrI akalaMka devAcArya padhAryA ke tenA prabhAvavaDe te mUrchA maTI zuddhi AvI gaI. tethI kumAre guru bhagavaMtane vaMdana karI pUchyuM - bhagavaMta! mane pUrvanA kayA karmanA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 udayavaDe A mUcha AvI haze? guru kahe : pUrva bhava dIkSA lIghA chatAM tuM zrIgurune game tema bolato tathA gaccha upara paNa veSa rAkhato hato. ekadA gacchano tyAga karI tuM ekalo AgaLa cAlyo gayo. tyAM araNyamAM raudradhyAnathI mRtyu pAmI sAtamI narake gayo. tyAMthI nIkaLI aneka bhavomAM bhaTakI A bhave tuM A rAjakumAra thayo chuM. muni niMdAnuM karma bAMdhyuM hatuM. te bhogavatAM avazeSa raheluM te Aje udayamAM AvavAthI tane mUcha AvI. have te karma nAza pAmyuM che. te sAMbhaLI tene jAtismaraNajJAna thayuM ane vairAgya pAmI cAritra aMgIkAra karyuM. cAritra pALatAM evo abhigraha karyo ke AjathI huM zrI guru, glAna, tapasvI vagerenuM vaiyAvacca sthira cittathI karIza. tema bhAvabhaktipUrvaka sadaiva karatAM zrI tIrthakara nAmakarma upArjI jIvana saphaLa karyuM. 19aaaa. AzA tajI viSayasukhanI, pApa choDI, triyoga zuddha karI saMyama-bhAva joDI, je zrAvako, muni samAdhi-sukhe vase che, te saukhya he! hRdaya, sattarameM pade le. 20 artha :- 17. saMyama samAdhipada - AtmasvarUpane viSe sthiti te paramArthasaMyama ane te meLavavAnA kAraNabhUta te dravya saMyama. e dravya ane bhAvasaMyama vaDe AtmAmAM sthiti karavI te saMyamasamAdhi pada che. te padamAM sthiti karavA mATe pAMca indriyanA viSayasukhanI AzA tajI, pApanA kAraNo hiMsA, jUTha, corI, abrahma ane parigrahane tyAgI, mana, vacana kAyAnA triyogane zuddha karI manane saMyamabhAvamAM joDI, je zrAvako athavA munio AtmAnA samAdhisukhamAM nivAsa kare che te ja kharA sukhI che. he! AtmA tuM paNa hRdayamAM vikalpone zamAvI AvA samAdhisukhane prApta kara. A saMyamasamAghipadamAM nivAsa karanArane zrI tIrthaMkarapada prAptinA sattaramA bhedamAM gaNavAmAM AvyA che. puraMdara rAjAnuM draSTAMta - vArANasI nagarImAM vijayasena rAjAno putra puraMdarakumAra hato. yuvAnavayamAM kriDA karavA jatAM araNyamAM zrI guruno bheTo thayo. temanI dezanA sAMbhaLI upadezamAM zrI gurue kahyuM ke "sarva saMpadAonuM kAraNa gharma che ane tenuM mULabIja parastrIno tyAga karavo e che' tethI puraMdarakumAre zrI guru pAse parastrInA tyAganuM vrata grahaNa karyuM. rAjA thaye paNa vRDhapaNe vratanuM pAlana karavA lAgyo. kALAMtare putrane rAjya soMpI pAMca so rAjAo sAthe dIkSA grahaNa karI. tyAM paNa dravya ane bhAvathI zuddha saMyamanA pAlanavaDe AtmAmAM sthiti karI aneka labdhionA ghAraka thayA. saMgha para AvelI ApattinuM nivAraNa karyuM tathA vizuddha saMyama samAdhinA baLe tIrthakara nAmakarma upArjI mahAzukra nAmanA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI mahAvideha kSetramAM tIrthaMkarapadane pAmaze. rANI baMghumatino jIva paNa temanA gaNaghara thaI muktine pAmaze. ra0nA. zAstro zIkhe gurugame tajavA pramAda, te jJAnavRddhirRpa le guruno prasAda; ADaMbaro tarjI sadA samajI zamAtA, to "jJAnanUtana' gaNAya, aDhAramuM A. 21 artha - 18. abhinava jJAnapada - nitya navIna apUrvajJAnano abhyAsa karavo te abhinava jJAnapada che. je pramAdane tajavA arthe nitya navIna zAstrone gurugame zIkhe, te jJAnavRddhirUpa gurunA prasAdane pAme che arthAt temanI kRpAne pAtra thAya che. samyakajJAnavRddhinA kAraNe ADaMbaro eTale mithyADoLane mUkI, tattva samajIne sadA svarUpamAM samAya, to "jJAnanUtana' tene meLavyuM ema gaNAya. A aDhAramuM tIrthaMkarapada prAptinuM sthAnaka kahevAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) tIrthaMkara-pada-saMprApti-sthAnaka 139 sAgaracaMdra rAjAnuM draSTAMta - malayapura vizALa nagaramAM nyAyayukta prajApAlana rAjA amRtacaMdrano putra sAgaracaMdra nAme hato. te buddhizALI ane upakArI hato. eka divase eka paMDite rAjakumAra pAse eka gIti eTale chaMda kahyo. te sAMbhaLI kumAre tene pAMcaso sonAmahora ApIne te chaMda kaMThastha karyo. te chaMdano bhAva e hato ke jema duHkha vagara bolAvye Ave che tema puNya hoya to sukha paNa vaNamAgyuM prApta thAya che. ekavAra udyAnamAM kriDA karatA te kumArane pUrvabhavanA vairIe upADI jaI samudramAM nAkhI dIdho. chatAM pUrvapuNyanA udayathI bahAra nIkaLI Avyo. ane kALAMtare rAjA ane vidyAghara vagerenI ATha kanyAono svAmI thayo. vAraMvAra sukha duHkha Ave to paNa te chaMdanA smaraNathI tene sadA ghIraja rahetI hatI. ekadA gurumukhe potAno pUrvabhava sAMbhaLavAthI jAtismaraNajJAna thayuM. tethI vairAgya pAmI ATheya rANIo sahita cAritra aMgIkAra karyuM. pachI guru AjJAe pratidina abhinava eTale navIna jJAna meLavavA arthe prathama porisIe svAdhyAya, dvitIya porisIe arthanuM ciMtana, trIjI porisIe AhArapANI ane cothI porisIe apUrva zrutanuM adhyayana karavAno abhigraha ghAraNa karyo. tenuM sthira citte pAlana karatAM tIrthaMkara nAmakarma upArjI jIvana ghanya karyuM. 21 zrI tIrthanAtha-mukhathI suNa artha sUtra, guMthe guNI gaNagharo upakAra arthe bhASyAdithI saraLa te samajAya tevuM, sUri kare, "mRta" badhuM; pada ogaNImuM. 22 artha - 19. zrutabhakti pada - satkRtanuM zrI sadguru mukhe bhaktipUrvaka zravaNa karI tenuM manana karavuM te mRtabhaktipada che. zrI tIrthanAtha evA tIrthakara bhagavAnanA mukhathI tattvono paramArtha sAMbhaLI guNI evA gaNagharo tene paropakAra arthe sUtramAM gUMthe athavA te sUtro upara bhASya, TIkA Adi lakhI te sUtronA artha saraLatAthI samajAya tema AcArya Adi kare te badhI Rtabhakti che. te padamAM sthita rahenArane zrI tIrthaMkara pada prAptinA ogaNIsamA sthAnakamAM gaNavAmAM AvyA che. ratnacUDarAjAnuM draSTAMta - tAmralipta nAme suMdara nagaramAM ratnazekhara nAme nyAyI rAjA rAjya karato hato. ekadA guru bhagavaMte dezanAmAM jaNAvyuM ke je prANI bhAvathI AgamanI bhakti kare che te prANI jaDatva, aMghatva, buddhihInatA ane durgatine kadI pAmato nathI. ane je AgamanI AzAtanA kare te prANI durgatinA bhAjanarUpa thAya che. ityAdi zrutabhaktino mahimA sAMbhaLI rAjAe zrutabhakti karavAno niyama zrI guru pAse aMgIkAra karyo. pachI gRhasthapaNAmAM paNa zratajJAna ane zrutajJAnInI dravya ane bhAvathI vidhisahita bhakti karI vairAgya pAmIne cAritragrahaNa karyuM. dIkSA lIghA pachI paNa kRtagharonI utsAhapUrvaka bhakti karatAM tIrthakara nAmakarma upArjana karIne AtmakalyANa sAdhyuM. /rarA zrI tIrthanAma vIsamuM pada pUjya tAruM, che sthira-jaMgamarUpe dayavigha ghAruM; yAtrA-sthaLo punita sthAvararUpa jANuM, atyaMta AtmahitakArI bIjuM vakhANuM. 23 artha :- 20. tIrthapada - jethI tarAya te tIrtha. satparuSo athavA temano boghela Atmagharma tethI tarAya mATe te tIrtharUpa che. zrI tIrthaMkara pada prAptinuM A vIsamuM tIrthanAmanuM pada jIvone saMsArarUpI samudrathI tAru eTale tAranAra hovAthI pUjanIya che. te drayavitha eTale be prakAre che. eka sthira tIrtha ane bIjuM jaMgama tIrtha. jyAM jyAM satparuSo vicarelA che evI temanA caraNarajathI pAvana thayela yAtrA sthaLanI bhUmio te sthira athavA sthAvara tIrtha che. ane hAlatA cAlatA zrI tIrthakaro athavA AtmajJAnI puruSo Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 te jaMgama tIrtharUpa che. A bIjuM jaMgamatIrtha AtmAne atyaMta hitakArI hovAthI vakhANavA lAyaka che. merUprabharAjAnuM draSTAMta - sUryapura nAme nagaramAM aridamana rAjAne be rANIo hatI. madanasuMdarIno putra meruprabha ane ratnasuMdarIno putra mahAsena hato. mahAsenane rAjya maLe te arthe aparamAtAe meruprabhane jheravaDe mAravA prayatna karyo paNa te bacI gayo. tethI vairAgya pAmI merupratye dIkSA grahaNa karI. have guru pAse rahI vinayapUrvaka dvAdazAMgI bhaNI gItArtha thayo. pachI gurue yogya jANI potAnI pATe sthApI AcArya padavI ApI. temanI dezanAthI eka yakSe boghabIja pAmI temanI samakSa bhaktithI nRtya karyuM ane eka devI paNa samakita pAmI. guru AgaLa suvarNanI vRSTi karI. te sAMbhaLI rAjA vagere AvI pratibogha pAmI bAravrata aMgIkAra karyA. ema vihAra karatAM jaMgama tIrtharUpa satparuSathI aneka jIvo samakitane pAmyA tathA jainagharmanI prabhAvanA karatA meruprabha munie jinanAmakarma upArjana karI svaparahitanuM kArya sAdhya karyuM. 23 pratyakSa gurusama koI na upakArI, je jJAna-jAgRti daI, jIMva le ugArI; jenA vinA jagatamAM bahu AthaDyo huM, te rAjacaMdra gurune zaraNe paDyo chuM. 24 artha - A jagatamAM pratyakSa sadaguru samAna bIjA koI upakArI nathI. je AtmAne samyakajJAnavaDe jAgRta karI moharUpI svayaMbhUramaNa samudramAM bUDatA AtmAne ugArI le che. pratyakSa saguru vinA jagatamAM huM anaMtakALathI bahu AthaDyo chuM. paNa have mahApuNya prabhAve guruvarya zrImad rAjacaMdra prabhunA zaraNamAM huM AvI paDyo chuM. tethI A bhave kaMIka taravAno Aro jaNAya che. 24 tIrthaMkara pada prAptinA vIsa sthAnakane sAdhavA pahelA jIvane samyakdarzananI jarUra che. te samyakdarzananI prApti arthe mAyA mohano tyAga karavo jarUrI che. jIvane jagatanA padArthomAM moha che. tethI te padArthone meLavavA jIva mAyA prapaMca race che. mAyAnI gati vakra che. jyAre mokSanI gati saraLa che, sIdhI che. te meLavavA jIve mAyAmohano tyAga karI saraLatA prApta karavI yogya che. have mAyA saMbaMdhInuM vivaraNa A pAThamAM karavAmAM Ave che. (64) mAyA (hariNI chaMda) prazamarasathI jeno AtmA sadA bharapUra che, svapara hitane sAthe jenI rasAla suvANI e; ati kRzatanuM toye varSo supuNya taNI prabhA, parama guru e zrImad rAja-prabhupada vaMdanA. 1 artha - kroghAdi kaSAyo prakRSTapaNe samAI javAthI jeno AtmA sadA paramazAMtarasathI bharapUra che, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 141 potAnA ane paranA AtmAne kalyANakArI evI AtmaanubhavarUpa 2sathI taraboLa jenI vANI che, jenI kAyA ati kRza thaI gayela che to paNa jenI supuNyanI prabhA eTale jenA utkRSTa sat kAryonI kIrti jagatamAM sarvatra prasarI rahI che, athavA jenI kRpAdRSTi sarvatra varasI rahI che; evA paramaguru eTale utkRSTa guru zrImad rAjacaMdra prabhunA caraNakamaLamAM mArI bhaktibhAva sahita vaMdanA ho, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. va 11911 sakaLa jagane jeNe jItyuM apUrva baLe karI, gaThana jabarI mAyA jene jatI nahi chetarI 52ma sukhI te mAyA-sukho junAM taraNAM go, satata laDatA sAkSIbhAve upAdhi-raNAMgaNe. 2 artha :- rAgadveSanA dvaMdvarUpa A sakaLa vizva che. jemAM sukha, du:kha, harSa, zoka, mAna, apamAna, zatru mitrarUpa saMdgha pragaTa che; evA sakaLa jagatane jeNe potAnA apUrva samabhAvanA AtmabaLe karI jItI lIdhuM. jene svayaMbhUramaNa samudra samAna A jagatanI jabarI mohamAyA paNa chetarI zakatI nathI, evA paramasukhI paramakRpALudevane A saMsAranA mAyAvI evA nAma mAtranA sukho jUnA taraNA samAna bhAse che. kemake AtmAnA eka pradezanuM sukha te jagatanA sarva sukho karatAM paNa vizeSa che, je mohamayI evI saMsAranI upAdhirUpI raNabhUmimAM satat sAkSIbhAve laDatA rahe che, arthAt uparathI vyavahAra calAvavo ane aMtaraMga pariNAma zuddha rAkhavA e be ghArI taravAra upara cAlavArUpa kArya karI mohamAyAne garavA detA nathI evA paramakRpALu paramAtmA che. / / 2 / / baga Thaga samA mAyAvIo prapaMca race mahA; kSANika ThagavA, maitrI bAMdhe hatA saha megha A, pachI vahI jato, tevA loko Thage nija kIrtine, bI catura te bhoLA, saMge haNe nija hitane. 3 artha :-- saMsAramAM rahelA mAyAvI jIvo baga eTale bagalA jevA Thaga che, je potAno svArtha sAdhavA mahAprapaMca race. indriyonuM kSaNika sukha meLavavA lokone ThagavA mATe mitratA kare. jema latA saha megha eTale vela sAthe vAdaLA mitratA karIne pachI vahI jAya ane latA sukAI jAya che, tema loko ThagavRtti karIne potAnI kIrtino nAza kare, arthAt kharI rIte bIjAne ThaganAra pote ja ThagAya che. te caturAI karIne bhoLA lokone ThagI potAnA Atmatine ja haNe che. eka vANiyAe eka bharavADaNane ThagI te paisAnA ghebara banAvarAvyA. tyAre ghare jamAI AvI te badhA jamI gayo. paNa potAnI ghebara khAvAnI bhukha bhAMgI nahIM. tethI tenI jJAnadazA jAgRta thaI ke meM khoTuM pApa karyuM ane enuM phaLa to jamAI laI gayo. gA gvita sama je vizvAsa-thrI kusApaNanA samI, kuzaLa kapaTe, mAyA chUpI bharAya ure namI. sugati-phaLa je icche te to na ke kardI pesavA, kuTila lalanA jevI mAyA svarUpa harI javA. 4 - jIvanane jema vakra cAlanArI kusApaNa nAza kare, tema vizvAsa-nI eTale vizvAsano nAza Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAvadha-vivecana bhAga-2 142 karanArI evI A mAyA vakra che. je kapaTa karavAmAM kuzaLa che evI mAyA uparathI namanarUpa vartana batAvI hradayamAM chUpI rIte bharAIne rahe che. imeM rAma bagalameM chuI jevuM vartana kare che. je uttama gatirUpa phaLane pAmavA icche te to A mAyAne kadI aMtaramAM pesavA de nahIM, paNa saraLa pariNAmavALA rahe che. kemake 'saraLatA e dharmanA bIja svarUpa che.' potAnA AtmasvarUpane haraNa karavA mATe mAyA te kuTila lalanA eTale mAyAvI strI samAna che. / / 4 / / raja bahu UMDI mAyAnI A dizA-mUDhatA ghare, udaya thI nA tethI borgha suSTi ure, are ! sphurI nI hA! Urmi ure subodha-suyogamAM, viparIta lIghA mArgo meM sau prayatna karyA chatAM; pa *= artha mAyArUpI sthULa bahu UDavAthI jIva dizADha banIne mokSamArganI sAcI dizAne pAmano nathI. mAyAne laIne satpuruSanA bodhe paNa tenI samyavRSTi eTale savaLI buddhi hRdayamAM udaya pAmatI nathI. are ! Azcarya che ke samyo prAptinA suyogamAM paNa he prabho! mArA hRdayamAM sat ArAdhanAnI bhAvanA sphurAyamAna thatI nathI, mokSane mATe aneka prayatno karavA chatAM paNa svacchaMde meM viparIta ja mArgo AcaryA che. "A jIva atyaMta mAyAnA AvaraNe dizAmuDha thayo che, ane te yoge karI tenI paramArthavRSTi udaya prakAzatI nathI. aparamArthane viSe paramArthano kRDhAgraha thayo che; ane tethI botha prApta thavAnA yoge paNa temAM bogha praveza thAya evo bhAva sphurato nathI, e Adi jIvanI viSama dazA kahI, prabhu pratye dInatva kahyuM che ke 'ae nAtha ! have mArI koI gati (mArga) mane dekhAtI nathI. kemake sarvasva lUMTAyA jevo yoga meM karyAM che, ane sahaja aizvarya chatAM, prayatna karyo chate, te aizvaryathI viparIta evA ja mArga meM AcaryA che, te te yogathI mArI nivRtti kara, ane te nivRttino sarvottama sadupAya evo je sadguru pratyeno zaraNabhAva te utpanna thAya, evI kRpA kara.'' (va.pU.433} ||5|| sUjhI gati nA koI mArI, anAtha have TharyAM, sahaja maLiyA yogo sArA, chatAM paramAM pharyo. parama sadupAye nivRtti karIzakumArganI, kapaTa tarjIne arpI AtmA, suyatnaruci banI. 6 artha :-- 'he nAtha ! have mArI koI gati (mArca) mane dekhAtI nathI.' huM anAtha ja rahyo. sahaje prabhu kRpAe sArA yogo maLyA chatAM huM bIjA khoTA mArgamAM ja bhaTakato rahyo. paNa have utkRSTa sadupAya karIne te kumArganI avazya nivRtti karIza ane mAyA kapaTane tajI satya puruSArthamAM rUcivAna banI mArA AtmAne ApanA zaraNamAM arpaNa karIza. 1111 saraLa jana nA jhAjhA loke, bahu~ kapaTI dIse; surataru samA saMto sAcA sudurlabha bheTaze, vitaru samAM kAMTAvALAM ati taru nIpaje; bharatabhUmine dekhI AvI, dayA ati Upaje, 7 artha :-- A lokamAM saraLa jIvo jhAjhA nathI paNa ghaNA loko kapaTI dekhAya che. kalpavRkSa samAna Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 143 sAcA saMtapuruSono bheTo thavo te A kALamAM atidurlabha che; paNa jherI jhADa samAna kAMTAvALA vRkSo jevA kuguruo ghaNA maLI zake. AvI bhAratabhUminI sthiti joIne mahApuruSonA hRdayamAM atyaMta dayAbhAva utpanna thAya che. zA suguruzaraNe bhAvo Avo baghA jaga-jIvanA, prabhu, kara karuNA evI ke TaLe viparItatAH sakaLa jagamAM maitrIbhAve oNva oNva sarva e, khaTapaTa kazI mAyA sevI karo nahi koIe. 8 artha :- sAcA sadagurunA zaraNe AvavAnA bhAvo jagatanA sarva jIvone thAo, evI he prabhu! tuM karuNA kara ke jethI jIvomAM rahelI viparItatA eTale mithyA mAnyatAono nAza thaI jAya. sakaLa vizvamAM rahelA sarva jIvo maitrIbhAve jIvo, paNa mAyA prapaMca sevIne kazI khaTapaTa koIpaNa jIva karo nahIM; arthAta paraspara premabhAve jIvI ekabIjAnI IrSyA karo nahIM. 8. a-mala gagane caMdrikAthI phure ramaNIyatA, saraLa hRdaye UMcA bhAvo khIle, vaghatA jatA; svahita saghaLA sAthe tyAM kyAM chupAya malinatA? sura-sadana nA icche koI svarAjya bhaLAya A. 9 artha :- vAdaLa vagaranA nirmaLa AkAzamAM caMdramAnI caMdrikA eTale cAMdanI khIlI UThIne jema badhuM ramaNIya jaNAya che; tema pavitra evA saraLa hRdayamAM uttama bhAvo khIle che ane vadhatA jAya che. saraLatAne ghAraNa karI jyAM saghaLA svaAtmahita sAthe tyAM mAyAnI malinatA kyAM chupAIne rahe. evA ArAdhaka jIvo sura-sadana eTale devalokane paNa icche nahIM. kAraNa ke saraLa pavitra hRdayamAM svaAtmAnuM rAjya ahIM ja bhaLAya che; arthAtu pavitra hRdayamAM ahIM ja AtmAmAM paramazAMtinuM vadana thAya che. "AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadaiva sapuruSanA caraNakamaLa prati rahyo, to je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprApta karI zakAya." (va.pR.183) ITlA muMDha hRdayamAM mAyAbhAvo vase ghara tyAM karI, nahi samajavA ke tene te svahita kharuM jarI. viparItapaNuM tethI janma, hitAhita vIsarI, ahita ghaTanA mAyAnI nA karI zakato parI. 10 artha - mUDha jevA ajJAnI prANInA hRdayamAM rAgadveSa ajJAnarUpa mohamAyAnA bhAvo ghara karIne rahelA che. te potAnuM kharuM Atmahita zAmAM che tene jarI paNa samajavA detA nathI, evo baLavAna A moha che. te mohane laIne potAnuM hitAhitapaNuM bhUlI jaI, tenA manamAM viparIta bhAvo janme che. ane te mAyAmohanA kAraNe thatI aneka ahita ghaTanAone paNa te parI eTale dUra karI zakato nathI. 10aaaa. pradyumnakumAranuM draSTAMta - pradyumnakumArane vidyAdhara rAjAe jaMgalamAMthI laI jaI moTo karyo. te soLa varSano navayuvAna thayo ke aparamAtA tenA para mohita thaI ane bhoga mATe mAgaNI karI. tyAre Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 pradyumna te svIkArI nahIM tethI mAyA karIne rAjAnA kAna bhaMbheryA ke A pradyumnakumAre mane bhoga mATe AmaMtraNa karyuM. ema kalaMka ApavAthI potAnuM keTaluM ahita thaze e mohamAyAne vaza rANI samajI zakI nahIM. 10nA prasUtigRha che mAyA mithyAtva-bhUta taNuM aho! apayaza taNo vAso temAM, anartha-taru kaho; nisaraNa gaNI mAyA-zalya jatA narake ghaNA, zIlataruvane vahni jevI dahe dila ApaNAM. 11 artha :- aho! A mithyAtvarUpa bhUtane utpanna karavAmAM mAyA prasUtighara jevI che. mAyA kapaTa karanAra apayaza pAme. tene anarthanA jhADa samAna mAno. mAyAzalya eTale kAMTA samAna A mAyAmohane narake javA mATe nisaraNI samAna mAno. jethI ghaNA narake jAya che. zIlarUpI vRkSone vanamAM bALavA mATe mAyA vati eTale agni jevI che. e mAyAmoha ApaNA dilane paNa bALanAra che. ||11aaaa aphala samajo mAyAbhAvo asAra, nakalI gaNo; narapati thayo svapna, jAgI udAsa thayo ghaNo. kuTila manathI mAyA-sevI vare kugati are! pragaTa chaLa to vheluM moDuM thaye, zarame mare. 12 artha - mAyA mohanA bhAvone tame asAra jANo. nakalI gaNo. jema svapnamAM bhikhArI, rAjA thayo paNa jAgyo tyAre pAchuM bhikhArIpaNuM joI ghaNo udAsa thayo. tema mAyAmoha karI jIva rAjI thAya paNa pApabaMgha karI aMte pastAvAnuM kAraNa thAya. are! kapaTamanathI mAyAmohane sevI jIvo khoTI gatine pAme che. koInuM kareluM chaLakapaTa vaheluM moDuM pragaTa thAya che tyAre te zaramano mAryo duHkhI thAya che. 12aa. grahIM nahi zake mAyAvIo sumArga jinendrano, saraLa gati nA saMce keme, game patha vakrano; a-saraLa asi sIghA khyAne na pesI zake paeNrI. grahaNa karatA DhoMgI veSo chatAM manamAM haeNrI. 13 artha :- mAyAvIo jinendra kathita vItarAga mArgane grahaNa karI zake nahIM. kemake mokSamAM javAno mArga saraLa eTale sIgho che, te mAyAvIone ruce nahIM paNa temane mAyA prapaMcano vakramArga ja priya lAge. jema asaraLa asi eTale vAMkI taravAra sIdhA myAnamAM pUrI pesI zake nahIM, tema DhoMgI evA mAyAvI loko sAdhuno veSa paheravA chatAM paNa manamAM AtmAnA guNone samaye samaye ghAtanAra evI chUrI rAkhe che arthAt aMtaramAM saMsAra vAsanArUpa AtmaghAtaka hiMsaka bhAvo temanA TaLatA nathI. /13 narapati-pati dIkSA letA tajI sukha-vaibhavo, adhika hitakArI te ghArI bhikhArI bane juo. acaraja ati, bhraSTAcArI banI muni mAgato viSaya-sukhane mAyA-pAze ruci karI cATato - 14 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 145 artha - narapati-pati eTale rAjAono pati evo cakravartI rAjA potAnA sukha vaibhavone tajI dIkSAne adhika hitakArI jANI, tene grahIne ghara ghara bhikSA mAMgatA thAya che. paNa aho! ati Azcarya che ke muni hovA chatAM bhraSTAcArI banI mohamAyAnA jALamAM phasAIne viSayasukhanI rUcithI viSTAnI jema tene cATe che. I14nA taoM pariNItA dIkSA lIthI dvije zaramAIne, muni nija vaDAbaMdhu sAthe rahI vicare badhe; viSaya-vaza te koI kALe gayo nija gAmamAM, khabara pUMchatAM patnI sAthvI sthitikaraNe vadyA : 15 artha - jaMbusvAmI pUrvabhavamAM brAhmaNa hatA. tyAre potAnA moTAbhAIne AhAra ApI sAthe apAsarA sudhI vaLAvA gayA. tyAM moTAbhAIe gurune kahyuM : A mArA bhAIne dIkSA Apo. tyAre nAnAbhAIe paNa bhAInI zaramathI potAnI paraNelI strIno tyAga karI dIkSA laI lIdhI. moTAbhAI jIvatA rahyA tyAM sudhI badhe sAthe vicaryA. paNa moTAbhAInA deha chUTyA pachI koI kALe viSayavaza te potAnA gAmamAM gayA. tyAM pUchatAM khabara maLI ke patnI to sAdhvI banela che. chatAM sAdhvIne maLI sAthe thayela patie pAchA ghare javA jaNAvyuM. tyAre nirmaLa che mana jenuM evI sAdhvIe sAdhu thayelA patine dRSTAMtathI gharmamAM sthita karavA mATe ema vadyA arthAt A pramANe jaNAvyuM. 1panA "nRpaghara viSe koI kutto rahe bahu sukhamAM, jamaNa mathurAM nitye tAjAM maLe bahalAM bhalAM. paNa na gaI jo bhUMDI Tevo rahI chupa dilamAM! nRpasaha kadI mAnAmAM te jato darabAramAM- 16 artha - rAjAne ghera eka kUtaro bahu sukhamAM raheto hato. tene hamezAM mathurAM eTale mIThA, tAjAM ane aneka suMdara bhojana jamavA maLatA hatA. chatAM tenA manamAM rahelI bhUMDI Tevo gaI nahIM. te kadA eTale koI divasa rAjAnI sAthe mAnAmAM eTale pAlakhImAM besI rAja darabAramAM jato hato. 16aaaa zizumaLa taNA gaMdA sthAne gayo, phUdI kUtaro, lapalapa karI cATe viSTA, are! nahi suMgharyo." malina mananA bhAvo jANI kathA kahI te suNI, ati zaramathI nIcA mukhe khamAvI, gayA muni. 17 artha - rAjadarabAramAM jatAM rastAmAM zizumaLa eTale bALakanI viSTA joI te kUtaro pAlakhImAMthI kudIne te gaMdA sthAne gayo. tyAM lapalapa jIbhathI karIne te bALakanI viSTAne cATavA lAgyo. are! Azcarya che ke rAja darabAranuM bhojana maLatA chatAM paNa hajIe sutharyo nahIM. tema dIkSA lIghA tamane ATalA varSa thaI gayA chatAM mananA malina bhAvo hajI gayA nahIM? tenI patnI sAthvIe A kathA kahI. te sAMbhaLIne atyaMta zarama AvavAthI nIcuM mukha karI sAdhu patie tene khamAvI, tyAMthI pAchA pharyA. ||1LA guru samapa te mAyA tyAgI pharI vrata Adare, atizaya tape prIti ghArI have bhUMla nA kare; Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 suragati varI thoDA kALe banI nara mukhya e munivara thayA jaMbusvAmI, gayA zivapura te. 18 artha - guru pAse jaI mohamAyAne tyAgI pharI vrata Adare che. ane atizaya tapamAM prIti ghArI have evI bhUla kadI karatA nathI. tyAMthI devagati pAmI pAchA AvI naromAM mukhya evA zeThane ghera avataryA. A bhavamAM dIkSA grahaNa karI muniomAM zreSTha evA te jaMbusvAmI thayA. uttama ArAdhanAvaDe kevaLajJAna pAmI teo zivapura nagarIe sidhAvyA. /18aaaa. chUpI chUrI jhINI mAyAcArI naDe saghaLe ati, vrata-niyamamAM bArI korI niraMkuza vartatI; kara para phare mALA, mAyA hare mana mojamAM, bhajana mukhathI moTe bole, jue mukha lokanAM. 19 artha - chUpI chUrI samAna sUkSma mAyAnuM AcaraNa badhI kriyAmAM tene ghaNuM naDe che. te vrataniyamamAM paNa bArIne kotarI kADhI niraMkuzapaNe varte che, jema ke eka rAjAne vaidya kahyuM ke tame kerI khAzo nahIM. nahIM to tamAro roga asAdhya banI jaze. tyAre rAjAe bArI zodhI kADhI ke kerInI cIrIo karI baghAne ApI pachI kahe A to have goTalo che, e kyAM kerI che ema mAnIne khAdhI to rAjAnuM mRtyu thayuM. tema mAyAvaDe hAtha upara mALA pharatI hoya ane mana saMsAranI mojamAM ramatuM hoya athavA mukhathI moTethI bhajana bole ane mana mohamAM Asakta banI lokonA mukha jovAmAM tallIna hoya, ema mohamAyA jIvane chetare che. 19o. guru-vacanane kAne suNe, grahe nahi koI to, smRti-majUSamAM rAkhI koI kahI batalAvato, guru-guNa stave kIrtikAje, kare tapa-kaSTa ko, vivigha vacane vairAgIzI kathA vadatAM ya, jo- 20 artha - koI zrI gurunA vacanane kAnathI sAMbhaLe paNa grahaNa karatA nathI. koI vaLI potAnI smRtirUpI peTImAM te vacanone saMgrahI bIjAne kahI batAvIne saMtoSa mAne. koI gurunA guNanI stavanA kare paNa potAnI kIrtine mATe, koI devalokAdinA sukha mATe tapAdinA kaSTa sahana kare, koI vividha prakAre vairAgI samAna banI kathA kahe; paNa jo manamAM bIjuM che to te sarva vyartha che. 20nA mana na TakatuM sAcA bhAve, badhuM nakalI bane; svapara-hita nA tethI koI sare kapaTI mane. saraLa manathI sAcI vANI vade, karavA kharuM satata mathatA saMto; tenA pathe pagalAM bharuM. 21 artha :- uparokta badhI kriyA karavA chatAM paNa mana jo sAcA bhAve temAM TakatuM nathI to te badhuM AcaraNa nakalI bane che. manamAM kapaTabhAva hovAthI tevA AcaraNo vaDe kAMI sva ke paranuM hita siddha thatuM nathI. paNa je mahApuruSo saraLa manathI sAcI vAta kahe che, te pramANe karavA je satata puruSArthazIla che evA saMtapuruSonA pathe eTale mArge cAlavAno huM paNa puruSArtha karuM. 21nA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) mAyA 147 kapaTamaeNLa che lobhI vRtti, cahe para bhAvane, saphaLa karavA ghAreluM te, rame bahu dAva te; saphaLa banatAM moTAImAM vahI mada te ghare, aphaLa karatA pratye krodhe bharAI laDI mare. 22 artha :- kapaTanuM mULa lobha vRtti che; je paravastune icche che. te ghArelI vastune meLavavA mATe aneka prakAranA SaDayaMtro race che. gharmabuddhi, pApabuddhinuM draSTAMta - gharmabuddhi ane pApabuddhi be mitra hatA. banne sAthe ghana kamAI lAvI gAma bahAra dATIne ghare AvyA. pApabuddhie lobhavaza rAtre jaI badhuM kADhI lIdhuM. chatAM pApane chupAvavA gharmabuddhine kahe ke teM badhuM kADhI lIdhuM che. rAjA pAse phariyAda gaI. tyAre pApabuddhi kahe Ano nirNaya vanadevI karaze. pApabuddhie ghera jaI pitAne samajAvI vanamAM jhADanA koTaramAM temane besADI devIrUpe kahevaDAvyuM ke A ghana to gharmabuddhie lIdhuM che; tyAre gharmabuddhie te jhADane saLagAvI mUkyuM. tyAre agnimAM dAjhato pitA bahAra Avyo ane badhI pola khUlI gayI. ema lobhane poSavA jIva kapaTa karI SaDayaMtra racIne ghora pApa paNa kare che. jo kAryamAM saphaLatA maLI gaI to potAne moTo mAnI ahaMkAra kare ane koInA nimitte kAryamAM asaphaLatA maLI to te pratye krodhe bharAI laDAI karIne marI paNa jAya. rarA prasarI rahIM A mAyAvelI trilokataruM pare sura nara pazu UMce khele, kunArakI bhUstare. nahi zIkhavatuM koI mAyA, zIkhe rjIva mAtra jo; paDatara viSe vAvyA vinA Uge khaDajAta to. 23 artha :- trilokarUpI vRkSa upara A mAyArUpI vela sarvatra prasarI rahela che, arthAt traNe lokanA sarva jIvo A mohamAyAmAM phasAyelA che. A lokamAM devatAo, manuSyo ke pazuo puNya pramANe Urdhva loka ke madhyalokamAM rahelA che. jyAre pApI evA nArakI jIvo bhUstara eTale bhUmimAM nIce ribAya che. temane mAyA kema karavI e koI zIkhavatuM nathI. jema paDatara jamInamAM vAvyA vagara ja khaDa UgI nIkaLe che, tema pUrva saMskArathI mAyA ApoApa jIvamAM stUrI Ave che. mArA kSaya karI dathI mAyA jeNe pharI nahi janmato; zivasukha-pati, trikALe te svarUpa na tyAgato svapara sahune dekhe nitye avicaLa rUpa e, gagana sama te nirlepI che sadA zivabhUpa te. 24 artha :- jeNe cittanuM saraLapaNuM karI mAyAne kSaya karI dIdhI te pharI A saMsAramAM janmato nathI. te mokSasukhano svAmI thayo thako trikALe paNa te potAnA zuddha svarUpane choDato nathI. te mokSamAM rahyAM chatAM potAnA AtmAne ke jagatanA sarva padArthane joI rahyAM che. jema sAme rahela vastunuM darpaNamAM pratibiMba paDe tema potAnA AtmAmAM sarva padArtho jhaLake che. ane pote sadA avicaLa eTale sthira svarUpe mokSamAM birAjamAna rahe che. tyAM sarva padArthane jotAM chatAM paNa zuddha siddha AtmA hovAthI AkAza samAna sadA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 karmamaLathI nirlepa che ane sadA mokSarUpI nagarInA te rAjA che arthAt svarUpanA svAmI che. [24 have mAyA moha maTe to jIvane samyakdarzananI prApti thAya. samyakdarzane Ave to darzanamoha jaI AgaLa vaghIne cAritramoha haNavA te muni bane. te avasthAmAM bAvIsa prakAranA pariSahono munie jaya karavo joIe. tethI baLavAna karmonI nirjarA thAya. sarvathA kamanI nirjarA thaye jIvano mokSa thAya che. have bAvIsa pariSaho saMbaMdhIno vistAra A pAThamAM karavAmAM Ave che : (65) pariSaha - jaya (somavatI chaMda) (mohinIbhAva vicAra-adhIna thaI--jevo rAga) zrImad rAjaprabhune praNamuM, zuddha svarUpe je ramatA re; pariSaha sama jaMjALa viSe je gharatA munivara sama samatA re. bAvIsa pariSaha munine pIDe agaNita gRhasthanI keDe re, aviSama bhAve rahI jIte te zivapada, surapadane teDe re. 1 artha - zrImad rAjacaMdra prabhune huM bhAvabhakti sahita praNAma karuM chuM ke je hamezAM zuddha svarUpamAM ramaNatA kare che, tathA pariSaha eTale Apatti jevI jagatanI vyavahAra vyApAra AdinI upAdhimAM paNa je munivara samAna samatAne ghAraNa karIne rahyAM che. bAvIsa prakAranA pariSaha munine pIDe che jyAre gRhasthane keDe to agaNita pariSaha che arthAta gRhasthane aneka upAdhio che. temAM paNa aviSama bhAva rAkhIne je tene jIte te mokSapadane pAme athavA devapaNAne pAme che. tenA bhUkha, tarasa, zIta, garamI, DAMsAdika, acalaka, aratinA re, strI, caryAsana, zayanAkroze, vagha, baMghana, bhikSA maLe nA re; roga, tRNa khUMce, mala, mAne, prajJA-garva ajJAna taNA re darzana malina H maLI sau bAvIsa e muni-pariSahanI gaNanA re. 2 artha - have bAvIsa prakAranA pariSahonA nAma jaNAve che. bhUkha, tarasa, zIta, garamI, DAMsa, maccharAdi, acelaka (vastrarahita), arati, strI, caryA, Asana, zayana eTale zayyA, Akroza, (kaThora vacana) vagha baMghana, bhikSA eTale yAcanA, AhAra na maLe te alAbha pariSaha, roga, tRNasparza, mala eTale mela, mAne eTale satkAra Ape, prajJAno garva na kare, tathA ajJAna ane darzana pariSaha ema sarva maLIne kula bAvIsa munionA pariSadanI gaNanA karela che. rA. UMjaNa viNa paiDA sama peTe kaDakaDa bhekha khUba duHkhI kare re, bahu upavAso vItye paNa AhAra na hiMsAyukta kare re; Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pariSata-tha naso zarIre tare bhale, kRza aMgo kAga-caraNa jevAM re, AtmavIryavaMtA munie nA niSiddha azana kadI levAM 2. 3 artha :- 1. kSudhA pariSaha :- gADAnA peMDAnI vacamAM UMjaNa eTale ghaTa tailIya padArtha na nAkhe to gADAne cAlavAmAM muzkelI paDe, tema kaDakaDIne lAgela bhUkha khUba duHkha Ape athavA betAlIsa doSarahita AhAra na maLavAthI bahu upavAsa thaI jAya to paNa azuddha hiMsAyukta AhAra muni kare nahIM. lAMbI bhUkhanA kAraNe za2I2nI naso dorInI jema zarIra upara tarI Ave athavA kAgaDAnI jAMgha samAna zarIranA aMgo pAtaLA paDI jAya; chatAM AtmavIryavAna munie kadI paNa bhagavAne niSiddha karela azuddha azana eTale bhojana levuM nahIM. / / 3 / 149 parAdhIna munivaranI bhikSA prakRtiviruddha vaLI maLI Ave, tRSA pIDe, jaLa zuddha maLe nA, sacitta jaLa kardI ura nA lAve; grISma kALa, jaLa khAruM UnuM, pittaprakope gaLuM baLatuM re! ekAnte vanaprAnte zItaLa jaLAzaye mana nahi caLatuM re. 4 artha :- 2. tRSA pariSaha H- bhikSA meLavavAmAM parAdhIna evA munivarane kadI potAnI vAtapitta kaphanI prakRtithI viruddha AhAra maLI Ave ane tRSA pIDe tyAre paNa jo zuddha jaLa maLe nahIM to sacitta eTale garama karyA vagaranA pANIne pIvAnI icchA manamAM paNa lAvatA nathI. pa.pu.prabhuzrIjIne sAdaDI gAmamAM dveSIonA kAraNe garama pANI paNa pIvAne maLyuM nahIM. tyAre traNa divasa sudhI bhUkha ane tarasa pariSaha sahana karyA hatA. grISmakALa eTale unALAmAM jaLa UnuM ke khAruM hoya ke pittaprakopane kAraNe gaLuM baLatuM hoya ke sukAtuM hoya to paNa ekAMta nirjana vanadezamAM zItaLa jaLAzaya eTale taLAva joIne paNa AtmajJAnI muninuM mana calAyamAna thatuM nathI. / / 4|| ziziramAM sau jana kaMpe, vana-vRkSa baLe jyAM hima paDe re, helImAM hIkaLa vA vAtAM aMga kaLe ati zaradI vaDe re; tevI viSama avasthAmAM muni nI-taTa para jaI zIta sahe je, taLAvapALe, ke khullAmAM rAtadina duHkha sahI rahe te. pa artha :- 3. zIta pariSadgha H- zizira eTale ThaMDInI RtumAM sarva loko ThaMDIthI kaMpAyamAna thAya te samaye vananA vRkSo paNa hima paDavAthI baLI jAya. helI eTale satata varasAdamAM, hIkaLa eTale varasAdathI thatI atizaya ThaMDI vaDe ke vA vAvAthI atyaMta zaradInA kAraNe zarIranAM aMgo kaLavA lAge, tevI viSama avasthAmAM paNa muni nadInA kinAre jaI evI ThaMDIne sahana kare che. taLAvanI pALa upara ke khullAmAM AvI ThaMDImAM rAta-divasa duHkha sahana karIne muni rahe che. / / 5 / / agni, taDako, hUMpha nA icche, zizire zIta-vasANuM nA re, uSNapariSaSThamAM nA paMkho, snAna, vilepana lUchaNuM nA re; tape pahADo, dAha dahe tana, pitte dAhajvara jAge re, agni jhALa jevI lU lAge sahe, Iraja muni nA tyAge re. 6 artha :- 4. uSNa pariSaha :- * muni atyaMta ThaMDI sahana karatAM chatAM kadI agni, taDako ke hUMpha Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 eTale garamATAne icchatA nathI. ke AvI zizira RtumAM ziyALAnA vasANA ke je zarIramAM garamI ApI zakti Ape tene icchatA nathI. uSNa pariSaha eTale garamInI pIDA sahana karatAM paMkho vApare nahIM. ke snAna, vilepana ke luchaNuM eTale kapaDAthI ghasIne zarIra sApha kare nahIM. pahADo tape, bahAranA tApanI baLatarAthI zarIra sukAya, pittavaDe zarIramAM dAhajvara jAge ke agninI jhALa jevI lU lAge, tene muni sahana kare paNa ghIrajane choDatA nathI. kA. DAMsa, maccharo, mAkhI pIDe, mAkaNa cAMcaDa ke vIMchI re, kAna-khajUrA, sApa paDe, paNa krodhe nahi mAre pIMchI re; yuddhamokhare gaja sama zUravIra kroghAdika arine mAre re, dhyAna-samaya jaMtuM pIDe paNa jIva haNe nA, nahi vAre re. 7 artha :- pa. DAMsa macchara pariSaha - DAMsa ke maccharo, maghamAkhIo pIDA Ape to paNa muni sahana kare. pU.zrI brahmacArIjIne eka vAra AzramamAM maghamAkhIo coMTI gaI hatI chatAM hAtha suddhA pheravyo nahIM. mAkaDa, cAMcaDa ke vIMchI, kAna-khajUrA, sApa vagere karaDe to paNa krothamAM AvIne pIchI paNa tene mAre nahIM. paNa yuddhamAM AgaLa rahI bANonI paravA karyA vagara hAthI zatruone jema haNe tema pariSahonI paravA karyA vagara muni krodhAdika aMtaraMga zatruone haNe che. dhyAnanA samaye jaMtuo pIDA Ape to paNa koI jIvane mAre nahIM ke tene dUra paNa kare nahIM. paramakRpALudeve uttarasaMDAmAM ane kAviThAmAM dhyAna avasthAmAM DAMsa maccharonA pariSaha samabhAve sahana karyA hatA. zA vastra-avastra dazAmAM saMyama hitakArI munivara mAne re, vastravikalpo sarve tyAgI rahe magna muni to dhyAne re; lokalAja ke viSayavAsanA sahI zake nahi saMsArI re, durghara nagnaparISaha jIte te sAthe zIlavataghArI re. 8 artha - 6. acela pariSaha - cela eTale vastra, kapaDA. vastra ho ke na ho banne dazAmAM munivaro saMyamane hitakArI mAne che. zvetAMbara pramANe vastra hoya to AtmajJAnI muni vastra saMbaMdhI badhA vikalpono tyAga karIne rahe che. muni to banI zake teTalo samaya dhyAnamAM rahe. zrImadajIe kahyuM : "AtmavicAre karI muni to sadA jAgRta rahe." saMsArI jIvo viSaya vAsanA vaza ke lokalAja vaza A vastrarahita nagna pariSahane sahana karI zake nahIM. A durghara eTale muzkelIthI ghAraNa karI zakAya evA nagnapariSahane je jIte te sAdhu kharA zIlavratanA ghAraka che. ta8I. gAmogAma vicaratA nitye sahAyavaNa parigraha tyAgI re, deza-kAla-kAraNathI arati saMyamamAM ura jo jAgI re, tyAgI jaga-sukhavAsa-vAsanA thIraja gharatA jinarAgI re, tarjI becenI sthira thatA muni muktirAgI baDabhAgI re. 9 artha :- 7. arati pariSaha - eka gAmathI bIje gAma hamezAM sahAya vinA parigraha tyAgIne vicaratAM munine deza, kAlanA kAraNe saMyamamAM jo arati eTale aNagamo janme to AtmavicAravaDe karI jagatasukhanI vAsanAne tyAgI ghIraja ghAraNa karIne jinanA rAgI rahe che. ema becenIne tyAgI bhAgyazALI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (65) pariSaha-jaya 1 5 1 evA muktinA rAgI munio svabhAvamAM sthira thAya che. sAlA strIsaMsarga gaNe kardamasama, malina, mohaka, jIMva-ghAtI re, to saMyamamAM sthira rahe muni, jagamAM prasare ati khyAti re, siMhanI sAthe azastra laDatA, phaNigharazIrSa page pIle re, vajasamI chAtI ghA sahatI te-vA-nara strIvaza khele re. 10 artha :- 8. strI pariSaha :- strInI saMgatine brahmacArI kardamasama eTale kIcaDa samAna malina mAne che. te jIvane moha pamADanAra che, te AtmAne rAga karAvI Atma guNonI ghAta karanAra che. ema mAnanAra muni saMyamamAM sthira rahI zake ane tenI khyAti jagatamAM sarvatra prasare che. siMhanI sAthe zastra vagara laDatA ke phaNigharazIrSa eTale sarpanA mAthAne pagathI pIlI zake evA ke vajasamAna chAtIvALA je zastronA ghA sahana karI zake tevA manuSyo paNa strIne vaza thaI paDI gayA che. I10nA vihAramAM pagapALA pharatA nIrakhI pathadaMDa-pramANe re, jagArajanonI tarjI Asakti muni kheda na manamAM ANe re; kaThina jamIna para komaLa caraNe vagara pagarakhe muni cAle re, pAlakhI, gADI, azva-gajAdinI smRti na manamAM kadI sAle re. 11 artha - 9. caryA pariSaha - caryA eTale vihAra karavo. vihAramAM pathadaMDa pramANe eTale pagadaMDI hoya te pramANe nIce joI joIne pagapALA cAle. lokonI jagyAne ke gharmazALAmAM jyAM rahetA hoya tene choDatAM Asakti rAkhI manamAM kheda lAve nahIM; cAlavAmAM kaThina evI jamIna upara muni zAlibhadranI jema komaLa paga hoya to paNa pagarakhA vinA cAle che. te vakhate pAlakhI, gADI, ghoDA, hAthI vagerenI savArIne kadI paNa manamAM lAvatA nathI. 11nA giri, guphA, aTavI, samazAne zAMta cittathI, Asana mAre, trAsarUpa nA bane koIne niyata kALa suthI tattva vicAre, suranara-pazu-prakRtikRta vigho AvI paDe ne duHkha de bhAre, to ya taje nA sthAna muni je, te guru vaMdanayogya amAre. 12 artha - 10. naiSedhikI (eka sthAne besavAno ke UbhA rahevAno) pariSaha :- pahADamAM ke guphAmAM, aTavI eTale jaMgalamAM ke smazAna Adi ekAMta sthaLomAM muni acaLapaNe zAMtacittathI Asana gharIne bese tethI koIne trAsarUpa thAya nahIM. ane nizcita kALa sudhI tyAM besI tattva vicAraNA kare. tyAM devatA, manuSya ke pazunI krUra prakRtikRta koI vighno AvI paDe ke bhAre duHkha ApI koI upasargo kare chatAM je muni te sthAnane choDe nahIM te zrI guru amAre vaMdana karavA yogya che. jema paramakRpALudeva IDaranA pahADomAM ke guphAmAM ke gharmapuranA jaMgalomAM vicaratA hatA tyAM jaMgalI jAnavaro paNa AvatA hatA. ane pa.pU.prabhuzrIjI paNa junAgaDhanI guphAmAM rahyA hatA ke pU.zrI brahmacArIjI paNa kuvAnI pALa upara ke zImaraDA gAmamAM gharanAM chajA upara AkhI rAta UbhA rahI dhyAna karatA hatA ane jyAM jAya tyAM pa.pU.prabhuzrIjIe Apela nAnI caTAI upara ja besatA hatA. A traNeya puruSo naighikI pariSahane sahana karatA hatA. ll12aa. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 2 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rati-arati zayyA-sthAnakamAM thatAM muni pApI par3a jAze, avikAraka zayyA-sthAnakamAM khamatAM dukharAtri vahI jAze; palaMga-pathArI tarjI paththara para retI, kAMkarA para sUtAM re kAyara thAya na komaLatanughara muni mAne kRta pApa chUTyAM re. 13 artha :- 11. zayyA pariSaha - sUvAnA sthAna UcA nIcA hoya ke sArAnarasAM hoya tevA sthAnamAM jo muni ratiarati eTale rAgadveSa karaze to te pApI banI jaI saMyamathI paDI jaze. paNa strI AdinI bAghAthI rahita evA avikAraka suvAnA sthAnakamAM du:kha khamatAM A rAta to vahI jaze ema vicArI manane draDha kare. palaMganI pathArIne mUkI patthara, retI ke kAMkarA para sUtA komaLa zarIranA ghAraka muni paNa kadI kAyara thatA nathI; paNa ema mAne che ke A pramANe sahana karavAthI mArA karelA pApo chUTe che. AkhI avanti nagarImAM sukomaLa evA avanti sukumALe paNa dIkSA laI AvI komaLa pathArIno tyAga karI dIdho hato. [13aaaa. muni dekhI durjana ko bole : "A zaTha, pAkhaMDI, abhimAnI," e karkaza vacane nA kope, kSamA-DhAla gharatA re jJAnI; duHkhada kaNe kaMTakasama suNI vANI, upekSA munivara ghAre, manamAM sthAna maLe nA tene Atma-mAhAbhya jyAM vicAre. 14 artha:- 12. Akroza pariSaha - munine joI koI durjana ema bole ke A to zaTha eTale Thaga che athavA pAkhaMDI ke abhimAnI che. evA karkaza vacano sAMbhaLIne paNa jJAnI puruSo kope nahIM paNa kSamArUpI DhAla gharIne sAmAnA vArane sahana kare che. koI duHkhane devAvAlI evI kAne kAMTA samAna vANI bole to paNa munivara sAMbhaLIne mauna rahe. tenI upekSA kare paNa tevA vacanone manamAM sthAna Ape nahIM. paNa AtmAnA kSamA Adi guNonA mAhAbhyane vicArI sadA zAMta rahe. paramakRpALudeva, pa.pU.prabhuzrIjI ke pU.zrI brahmacArIjI upara AvA pariSaha AvyA chatAM samabhAvamAM rahI kamanI nirjarA karI che. 14 sahanazIlatA uttama vartana" mAnI, mAra sahe muni bhAre, pUrI kedamAM gupta daMDa de, baLatAmAM nAkhIne mAre, paththara, mugara, DAMge mAre ke taravAre saMhAre re! topaNa kopa kare na kadAcit pUrvakarmaphaLa vicAre re. 15 artha :- 13. vagha pariSaha :- sahanazIlatA rAkhavI eja uttama vartana che. "kSamA eja mokSano bhavya daravAjo che" ema mAnIne kSamA zramaNa evA munio bhAre mArane paNa sahana kare che. kedamAM pUrIne gumarIte daMDAdikathI mAre ke baLatAmAM nAkhIne mAre, ke draDhaprahArInI jema paththara, mudugara ke DAMgathI mAre ke talavArathI vadha kare to paNa muni koI pratye kadAcita krogha kare nahIM. paNa potAnA ja pUrvakamenA bAMdhelA karmonuM A phaLa che ema vicArI zAMta rahe che. 15 dIthA vaNa kai le na mahAvrata, 'mAgyA vaNa mAya na de" ukti, ghara tarjI chaeNvavuM evuM duSkara, parAzInA jIMva muni le mukti; Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) paridha -jaya sukhada kadI gRhavAsa na ciMte bhikSAthI muni kaMTALIne; auSadha, cAkarI, anukUMLatA prArabdhapaNe vrata pALI le. 16 artha :- 14, yAcanA pariSaha - mahAvratane sAdhanAra evA muni ApyA viNa kaMI le nahIM, evo munino AcAra che. jyAre vyavahAramAM kahevata che ke mAgyA vagara mA paNa ApatI nathI. chatAM gharabAra sau tajI evuM duSkara ane parAdhIna saMyama jIvana jIvIne muni muktine meLave che. teo bhikSA mAMgavAthI kaMTALIne sukhane devAvAlo evo gRhavAsa sAro che ema kadI ciMtave nahIM. paNa auSadha ke potAnI cAkarI ke bIjI anukULatAo prArabdha pramANe maLI raheze ema mAnIne muni vrata pALI sukhe ArAdhanA kare che. / / 16 / bhikSA nA nirdoSa maLe to aghika lAbha tapathI muni mAne, kheda mahaMta nahIM mana ghAre, nA dInatA mukha upara ANe; eka vakhata AhAra muni le, aMtarAya yoge na maLe te, RSabha prabhue bAra mAsa sudhI gharI dhIraja a-lAbha paLe te. 17 153 artha :- 15. alAbha pariSaha :- munione zuddha AhAranI bhikSA na maLe to tapanI vRddhi thaI * ema mAne, paNa manamAM te mahAtmAo kheda kare nahIM ke mukha upara dInatA eTale garIbAI lAve nahIM. divasamAM eka ja vakhata munio AhAra grahaNa kare evI bhagavAnanI AjJA che. tethI paramakRpALudeve pa.pU.prabhuzrIjI Adi sAte munione divasamAM eka ja vakhata bhojana karavAnI AzA karI hatI. te eka vakhata paNa aMtarAya karmano udaya hoya to zuddha AhAra prApta na paNa thAya. jema zrI RSabhadeva bhagavAnane aMtarAya karmanA kAraNe bAra mAsa sudhI bhikSA maLI nahotI chatAM ghIraja dhAraNa karIne samabhAvamAM rahyA hatA. ||17nA vyAdhi-vedanA AvI paDe to AtmaparAyaNa muni veThI le, auSadha Adi icche nA te sAcI sAdhutA sAthI le; sanatkumAra hatA rAjarSi, soLe roga bhayaMkara bhAre, deva davA karavA Avye kahe : "karma-roga zuM tuM nivAre?" 18 artha :- 16. roga pariSaha :- vyAdhivedanA karmanA udaye AvI paDe tyAre AtmajJAnI munio AtmAmAM prajJAne sthira rAkhI vyAdhine samabhAve vedI le che; paNa auSadha AdinI icchA karatA nathI. evA sAcA sAdhu kharekhara AtmasAghanAne sAthe che. sanatkumAra cakravartIpaNuM choDIne muni banyA pachI te rAjarSine soLa bhayaMkara bhAre rogano udaya thayo. tyAre deva temanI parIkSA karavA arthe vaidyanuM rUpa laIne davA karavA Avyo tyAre sanatkumAra rAjarSi kahe : zuM tuM mAro A karmarUpI roga nivArI zake? tyAre te deva paNa cUpa thaI gayo kemake karma rogathI to pote paNa pIDita che. / / 18 / / sUkAM tRNa ne saMkhaLA khUMce, gokharu kaThina, kAMkarI, kAMTA, raja UDI AMkhomAM paDatI, phAMsa tIsama jyAM paga phATyA; vastra, pagarakhAM, madada na icche, kAmIsama kaMI nA gaNakAre, mukti-strImAM citta niraMtara rAkhe te muni bhava tarI, tAre. 19 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - 17. tRNasparza pariSaha :- sUkI gayela ghAsa ane saMkhaLA eTale ubI uparanA soya jevA resA khUMce ke kaThina gokharuM, kAMkarI ke kAMTA vAge ke raja UDIne AMkhamAM paDe ke jyAM paga phATyA hoya temAM phAMsa tIra samAna vAge to paNa muni vastra ke pagarakhAnI madada, te duHkhane dUra karavA icche nahIM. te to kAmamAM aMdha banela mANasanI jema bIjuM kaMI gaNakAre nahIM; paNa muktirUpI strImAM cittane niraMtara rAkhI svayaM saMsAra samudrane tarI jAya che. ane udayAthIna bIjA jIvone paNa tAre che. II19thA "Arya gharma-saMyama jIvana muja' AtmaparAyaNa muni to mAne, parasevAmAM ghULa bhaLyAthI malina tana, mana jAya na snAne; snAna, tela, sAbu sugaMghI oNvatA surthI munioe tyAgyAM, mRgacaryA seve muni moTA; karma temanAthI DarI bhAgyAM. 20 artha :- 18. mala pariSaha :- mala eTale zarIrano mela. huM Arya chuM, gharma saMyamamaya mAruM jIvana che, ema AtmAmAM ramaNatA karanArA munio mAne che. temanuM mana parasevAmAM ghULa bhaLavAthI zarIra malina thaI jAya to paNa snAna karavAne icche nahIM, kemake snAna, tela, sAdhu, sugaMdhI padAthone jIvatA sughI munioe tyAgyAM che. moTA munio to mRgacaryA eTale jaMgalamAM rahenArA mRganI jema nirvastra ane bhojananI paravA karyA vagara dhyAnamAM magna rahe che. temanAthI karma paNa DarIne bhAgI gayA. mArA zrImaMta, nRpa, vaMdana karanArA, bhakti karI modaka denArA, cahe nahIM tattvajJa muni te rAyaka sarakhA jonArA; paravA nahi pUjananI jene, mAna na de to kheda na ghAre, rIjhe-khIje mAnAmAne te muni tuccha bhame saMsAre. 21 artha - 19. satkAra pariSaha :- zrImaMta ke rAjA Adi vaMdana kare ke bhakti karIne modaka eTale lADuM vahorAve to paNa tattvajJa evA muni tene icche nahIM. te rAjA ho ke raMka sarvane eka sarakhA jonArA che. jene mana potAne pUjAvAnI icchA nathI, temane koI mAna na Ape to paNa manamAM kheda pAme nahIM. je muni mAnamAM rIjhe ane apamAnamAM khIje te muni tuccha che. te saMsArarUpI aTavImAM ja bhamyA kare che. 21nA vArdI-gajo prati kesara sama muni Agama-tattva-kaLAmAM pUrA, to ya taje mada prajJAno, gaNI kevaLI vaNa sarve adhUrA; prajJAmaMda-dazAthI paNa muni pUrva karma gaNa nahi mUMjhAtA, karma TALavAnA upAyo prabhudarzita yojI ziva jAtA. 22 artha - 20. prajJA pariSaha - vAda karanAra te vAdI. vAdIrUpa hAthI pratye je kesarI siMha samAna ane Agama tatva-kaLAmAM paripUrNa hovA chatAM paNa prajJAnA madano tyAga kare che. kemake kevaLI bhagavaMtanA jJAna vinA sarva jIvo adhUrA che. jo prajJA maMda hoya to evI dazAmAM muni potAnA pUrva karmano doSa gaNIne muMjhAtA nathI paNa karma TALavAnA prabhu dvArA batAvela upAyone yojI mokSane pAme che. //rarA satsaMge sanduruSa-yogathI ajJAnahetuM dUra karavAmAM, DhIla thaye muni nahi mUMjhAtA hita satyAghanane smaravAmAM, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva vinA AvaraNa TaLye thaze nA avadhi Adi sau sujJAno, satkAraNa sevyAthI kAryo jarUra thanArAM manamAM mAno. 23 artha :- 21. ajJAna pariSaha :-- satsaMga ke satpuruSanA yogathI ajJAnanA kAraNone dUra karavAmAM DhIla thaye muni muMjhAtA nathI. paNa AtmAne hitakArI je satsAdhano hoya tenI smRti karIne upAsanA kare che, kemake vinA AvaraNa TaLye matizruta avadhi Adi samyakzAnonI prApti thatI nathI paNa samyak kAraNo sevavAthI uparokta jJAnonI prApti jarUra thaze ema manamAM mAnya karavA yogya che. rA 'tapa AdithI siddhi pragaTe' kahe, karuM huM tapa ati toye, camatkAra Adi nA dIThuM, khoTAM Agama Adi hoye,ema kadI muni nA ciMtavatA, sutha vizeSa baLe te sAthe, to darzana pariSaha jIte te; dhIravIra munine mokSe lAdhe. 24 155 artha :- 22. darzana pariSaha :- zAstromAM kahyuM che ke tapa Adi karavAthI labdhi siddhio pragaTe che ane huM paNa tapa Adi ghaNA karuM chuM chatAM kaMI camatkAra Adi dekhAtA nathI. to zuM Agama Adi zAstro khoTA haze? ema muni kadI ciMtavana karatA nathI. paNa bhagavAnanA kahelA sanmArganI vizeSa baLapUrvaka ArAghanA kare che. te muni, darzana pariSaSThane jIte che. evA dhairyavAna munine mokSanI prApti paNa thaI jAya che. ema vItarAga mArgane anusaranArA munivaro uparokta bAvIsa pariSao rUpI senA upara vijaya meLavI potAnA AtmakalyANane sAthe che. / / 24 / je mahApuruSo potAnA AtmavIratvathI bAvIsa pariSahone jIte che; te ja vIratva sarva AtmAmAM raheluM che. paNa ajJAnI jIva potAnA AtmavIryane karma bAMdhavAmAM vApare che; jyAre jJAnIpuruSo te ja vIryane karma choDavAmAM vApare che. te AtmavIratvanuM jIvane bhAna thAya, ane jJAna dhyAnathI zakti pramANe te vIratvane pragaTAvI bhavya jIvo potAnuM kalyANa sAthe; te arthe A pAThamAM tenI vistArathI samajUtI ApavAmAM Ave che. (66) vIratva (thAzuM prema banyo che rAja, nirvahezo to lekhe --e rAga) * dejo sevA zrI gururAja jethI narabhava lAge lekhe. kAma vinA mana rahe na navaruM, Apa pade ava rAkhuM; prapaMcanI AkuLatA okI, svarUpa-sukha huM cAkhuM. dejo :-- = artha : he paramakRpALu gurudeva huM ApanI AjJA uThAvuM evI sevA mane Apajo ke jethI A mAro maLelo durlabha mAnavadeha saphaLa thAya. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 III A mAruM mana marakaTa jevuM che. te kAma vinA navaruM rahetuM nathI mATe ApanA pada kahetA caraNakamaLamAM ava eTale have tene rAkhuM. pAMca indriyonI pravRtti e badho prapaMca che. tenI AkuLatA eTale icchAonI pIDAne ochI kADhI have AtmasvarUpanA svAdhIna sukhane huM cAkhuM evI mArI icchA che. mATe kRpA karI mane ApanI sevA Apajo. 1aaaa anaMta guNa paMkaja-vikAsI chatAM huM Ama ThagAyo, bhava-aTavImAM bhaTakyo pUrve karma-arithI taNAyo. dejo artha - mAro AtmA anaMta guNarUpI vikasita kamaLavALo hovA chatAM huM viSayothI ThagAI gayo. tenA phaLa svarUpa bhava-aTavI eTale saMsArarUpI jaMgalamAM karmarUpI zatruo dvArA khecAIne lAvelo evo huM pUrve bahu duHkha pAmyo. have mAruM Atma vIratva pragaTa thAya evI kRpA karo. /rA AtmabhrAMtimAM vaNyAM doraDAM rAga-dveSarRpa moTAM, tenAthI baMghAI kuTAyo, anAdi keda-dukha khoTAM. dejo artha :- dehamAM Atmabuddhi karIne rAgadveSarUpa moTA doraDA ja vaNyA che. e rAgadveSanA bhAvothI karoLIAnI jema huM pote ja karmothI baMghAIne anAdikALathI naraka nigodAdimAM ke sthAvara, vikalendriyamAM keda samAna paDI rahI anaMta duHkhane pAmyo che. hA Aja rAga-jvara nAza thayo ne mohanIMda gaI UDI. haNuM dhyAna-taravAra-ghArathI karma-ari-saMtati kuDI. dejo, artha :- Aje puruSanA boghathI A rAgarUpI jvarano nAza thavAthI moharUpI nidrA UDI jaI kiMIka bhAna AvyuM che. mATe have AtmavIratvane phoravI sahajAtmasvarUpa ke vicArarUpa dhyAnanI taravAra ghArathI kUDI evI karmazatrunI saMtati eTale paraMparAne haNuM chuM. jo AtmA mAtra ja dekhuM chuM huM, tarjI ajJAna-aMghAruM; karma-kASThano Dhaga bALI dauM, mahA parAkrama mAruM. dejo, artha :- have ajJAnarUpa aMghakArane dUra karI mAtra AtmAne ja jouM tathA mArA AtmAnA mahA parAkramavaDe karmarUpI kASTha eTale lAkaDAnA DhagalAne bALI nAkhuM. pA. prabaLa dhyAna vaje kSaya karuM huM pApavRkSanAM mULo, tethI punarbhava-phaLa-saMbhava nathI, TaLaze bhavadukha-zULo. dejo artha - prabaLa AtmadhyAnarUpa vajathI pApavRkSanA mULane ja kApI nAkhyuM. tethI karmanA phaLamAM pharIthI bhava ghAraNa karavAno saMbhava rahe nahIM. ane tenA phaLasvarUpa saMsAranA trivigha tAparUpa duHkhonI zULono paNa nAza thaze. IIkA bhava bhava cAlI AvI mUcha aMghApo de AMkhe, AtmajJAnathI joI zakAto mokSamArga nA dekhe. dejo, artha :- bhavobhavathI mohamamatvanI mUcha cAlI Ave che. je satya svarUpane jovA mATe AMkhe aMdhApo Ape che. te ajJAnarUpa aMghakAranA kAraNe AtmajJAnathI joI zakAto evo mokSamArga paNa joI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 1 57. zakAto nathI. IILA. samasta loka avalokI zake te kema na AtmA dekhe? avidyA-magara-mukhe sapaDAyuM citta svarUpa na pekhe. dajo. artha - AtmAnI anaMta zaktivaDe samasta loka joI zakAya evuM AtmAmAM vIratva che. to tethI AtmA kema na joI zakAya? paNa avidyA eTale ajJAnarUpa magaramacchanA mukhamAM sapaDAyeluM evuM mana, te svasvarUpane jANI zakatuM nathI. To tAtkAlika ramaNIya jaNAtA viSayo nIrasa aMte, jagamAM uttama jyoti AtmA tene paNa te vaMce. dejo, artha - tAtkAlika suMdara jaNAtAM evA pAMca indriyanA viSayo aMtamAM nIrasa che. chatAM te jagatamAM uttama evA svayaMjyoti svarUpa AtmAne paNa ThagI jAya che. III jJAnanetra huM ne paramAtmA; svarRpa-lAbhane arthe - gharI parama jijJAsA nizadina yatna karuM paramArthe. dejo. artha - huM divyadraSTivALo deva chuM ane nizcayanaye paramAtmA chuM. te mArA mULa svarUpane pAmavA arthe parama jijJAsA rAkhI rAta-divasa te parama svarUpane pAmavA puruSArtha karuM. /10aa. zaktipaNe kevaLajJAnAdika anaMta guNa mArAmAM, paramAtmAmAM vyakta baghA te; bheda zakti-vyaktimAM. dejo, artha :- zaktipaNe mArAmAM kevaLajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya Adi anaMta guNo rahelA che. te ja guNo paramAtmAmAM baghA vyaktapaNe che. bheda mAtra zakti vyaktipaNAno che. I/11nA bhavadava pIDe kyAM sudhI A? jyAM suthI huM nA nAhyo, jJAnasuthA-sAgaramAM prIte; marma have samajAyo. dejo, artha :- A saMsArarUpI dAvAnaLa mane kyAM sudhI pIDA ApI zake ? to ke jyAM sudhI huM jJAnarUpI amRtanA samudramAM prIti bhaktipUrvaka nAhyo nathI tyAM sughI. paNa have te pIDAne dUra karavAno marma mane samajAI gayo. ./12aa. sura, nara, nAraka ke nahi tirya, paNa huM to siddhAtmA, karma-kapaTa A jANI lIdhuM, banuM pragaTa paramAtmA. dejo, artha - huM deva, manuSya, nArakI ke pazu nathI paNa huM to siddha paramAtmA jevo chuM. "sarva jIva che siddha sama." evo chuM. A badhI jIvanI paryAya avasthA te karmanuM kapaTa che, te meM jANI lIdhuM. mATe have huM paNa mArA paramAtmasvarUpane pragaTa karIza. /13ii. anaMta darzana-jJAna-vIrya huM paramAnaMdasvarUpI; karmarUpa viSa-vRkSa mULathI nathI UMkhaDyuM adyApi! dejo, artha - huM mULasvarUpe anaMta darzana, jJAna, sukha ane vIryamaya paramAnaMda svarUpI chuM. to paNa adyApi eTale Aja divasa paryata mAruM karmarUpI jherI jhADa mULamAMthI ukhaDyuM nathI. 14ll Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 niHspRha bAhya padArthothI thaI nija sAmarthya jagAvuM, cidAnaMda maMdiramAM pesI svarUpa-sthiti na DagAvuM. dejo, artha - have jagatanA bAhya indriya gocara bhautika padArthothI manane niHspRha kahetA icchArahita karI, mArA Atma sAmarthya eTale vIratvane jAgRta karuM. vIratvane pragaTa karyA pachI AtmAnaMdarUpa maMdiramAM praveza karI svarUpa sthiratAthI bhraSTa thauM nahIM, arthAt sadaiva svarUpamAM ja sthira rahuM. 15nA yathArtha AtmasvarRpano nirNaya Aja ja huM karavAno, cheda avidyA-jALa anAdi karma-jayI banavAno. dejo, artha - mArA AtmavIratvanA baLe, mAruM kharuM svarUpa zuM che? teno nirNaya huM Aje ja karIza ane anAdi ajJAnarUpa mithyA jALane chedI karmazatruo upara vijaya meLavIza. 16aaaa. rAgAdi doSo tarjI sarve ghIra pratijJA ghAre, acala rahe te gharmadhyAnamAM uttama zukla prakAre. dejo have potAnA vIratvavaDe karmazatruo haNavAno upAya batAve che - artha - je potAnA vIratvane phoravI rAga dveSAdi sarva doSone tyAgI paramakRpALudeva jevA manamAM acaLa pratijJAne ghAraNa kare tevA puruSo gharmadhyAnamAM sthira rahI zake che. te gharmadhyAna sAtamA guNa sthAnaka sudhI che. pachI AThamA guNa sthAnakathI uttama zukladhyAnane AdarI kevaLajJAna pragaTAve che. /1LA jJAnInAM vacanono Azaya mukhyAghAra gaNAyo, TheTha bAramA guNasthAnaka taka, pachI bane jinarAyo. dejo artha - jJAnIpuruSonA vacanono Azaya kevaLajJAna prAptimAM mukhya AdhAra gaNAyo che. te TheTha bAramA guNasthAnakanA aMta sudhI che. tyAM mohanIyakarma Adi sarva ghAtIyA karmano kSaya thavAthI jinarAja bane che arthAt saMpUrNa rAgadveSane jItanAra thAya che. 18nA pravartAvatAM AtmavIrya ke sameTI sthira thatAM ye, jJAnInI AjJAnA lakSe vicAravuM bahu joye. dejo, artha - kevaLajJAna pragaTyA pachI paNa caudamA guNasthAnane aMte potAnuM AtmavIrya pratarvAvI, mana vacana kAyAnA yogone sameTI eTale rUMthIne zarIrathI rahita thaI potAnA AtmasvarUpamAM A I U R chuM bolIe eTalo alpa kALa mAtra sthira thaI, pachI AtmA upara UThI eka samayamAM siddha avasthAne prApta kare che. A guNasthAnaka krama jJAnIpuruSanI AjJAnA AghAre bahu vicAravAthI dhyAnamAM AvavA yogya che. 19aaaa vIrapaNuM be bheda bhAkhyuM : karma, akarma svarUpe, pramAdane prabhu karma kahe che, anya ja AtmasvarUpe. dejo, artha - bhagavaMtoe vIrapaNuM be bhede kahyuM che. eka karma svarUpe eTale karma karavAmAM vIrapaNuM ane bIjAM akarma svarUpa eTale karma choDavAmAM vIrapaNuM. pramAdane zrI tIrthaMkara prabhu karma AvavAnuM dvAra kahe che. viSaya, kaSAya, vikathA, nidrA ane sneha e pramAdanA paMdara bheda che. e baghA karma AvavAnA dvAra che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva jyAre ethI viparIta, indriya jaya ke upazama bhAva vage2e karma choDavAnA dvAra che ane AtmasvarUpane pragaTAvanAra che. "pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che; (kahyuM che.)" (sUyagaDAMgasUtra vIrya adhyayana) (1.pR.391) ||20 dharma-vimukha pramAdI jIvanuM vIrya apaMDita jANo, zastra-zAstra, hiMsAnyajJArthe, vartana heya pramANo. dejo artha :-- saMsAramAM rahelA gharmavimukha pramAdI jIvonuM vIrya karma karavAmAM pravarte che. mATe tene apaMDita eTale ajJAnI jANo. tene zAstra zastrarUpa che, ke je dharmanA nAme yajJa karI temAM jIvonI hiMsA kare che. temanuM vartana heya eTale tyAgavA yogya che. e vAta pramANabhUta che, kemake-- 'jyAM dayA nathI tyAM dharma nathI.' -zrImad rAjacaMdra / / 21 / / kAmabhoga arthe karI mAyA sukhabhrAnta dukha raLatA, asaMyamI tana-mana-vacane jIva-vagha karI bhavadava baLatA. dejo artha - kAmabhogane mATe mAyA karIne jIvone AvA hiMsAmaya yajJamAM homI jIva sukhanI bhrAMti kare che ane duHkhanI kamANI kare che. asaMyamI evA ajJAnI jIvo tana mana vacanathI jIvono vadha karI saMsArarUpI dAvAnaLamAM baLyA kare che; arthAt cAragatimAM anaMta duHkhane pAme che. / / 22 / / avivekI vIra rAgAdikathI vairevaira vadhAre, pApa anaMta karI pIDAtA, sakarma vIrya prakAre. dejo 159 artha : avivekI evA puruSonuM vIratva rAgadveSAdi bhAvoe karIne vairathI vaira vadhAre che. teo pApakarma karavAmAM potAnA vIryane pho2vavAthI anaMta pApo karI cAre gatimAM pIDAya che. / / 23 / / je abuddha mahAbhAgyazALI asamyavRSTi vIro, azuddha parAkrama saphala temanuM, mukAya AtmA gIro. dejo artha - je abuddha eTale ajJAnI paNa bahArathI mahAvrata pALavAthI kahevAtA mahAbhAgyazALI evA mithyAvRSTi vIranuM azudgha parAkrama hovAthI, temanI kriyA paNa saphaLa eTale phaLe karIne sahita che; arthAt temane puNyapApanA phaLanuM besavApaNuM che. kriyA karIne temanI icchA UMDe UMDe paNa A loka paralokanA indriyasukha meLavavAnI hovAthI temano AtmA gIro mukAI gayo che; arthAt indriyasukha meLavavA arthe potAno AtmA indriyone AdhIna thaI gayo che. / / 24 / / je prabuddha mahAbhAgyazALI samyadRSTi vIro, zuddha parAkrama aphala temanuM, abaMdha AtmA-hIro. dejo artha :-- je prabuddha eTale prakRSTa che savaLI buddhi jenI evA mahAbhAgyazALI samyaSTi vIra puruSonuM zuddha parAkrama te aphaLa che; arthAt temane karmarUpa phaLanuM besavApaNuM nathI. temanI kriyA karmabaMdhathI rahita hovAthI temano AtmA amUlya ratna samAna che. / / 25 / / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paMDita vIrya akarma kahyuM, te kema pravarte suNo : nirdUSaNanara-kathita gharmane zaraNe grahatAM guNo. dejo artha - paMDita eTale jJAnIpuruSa. temanA vIryane akarma kahyuM che. kemake te navIna karmabaMgha karatA nathI. mATe te mahApuruSo kema pravarte che te sAMbhaLo. teo nirdUSaNanara eTale aDhAra doSathI rahita evA vItarAga bhagavaMta dvArA kahela Atmagharmane zaraNe rahI guNo grahaNa karavAmAM ja potAnA AtmavIryane pravartAve che. |26aaaa anitya samaje devAdika vaLI sukhada na sagAMsaMbaMghI, tarjI mamatA le mokSamArga te kare puruSArtha abaMghI. dejo, artha - te jJAnI puruSo deva, manuSyAdi sarva paryAyane anitya samaje che. tathA sagAMsaMbaMdhIo paNa kaMI sukhane devAvALA nathI; paNa mAtra upAdhi ane mAnasika ciMtA karAvanArA che, ema mAnI temanA pratyenI mohamamatAne tyAgI mokSamArgane sAthe che. ane AtmAne akhaMghakArI evA sapuruSArthane Adare che. mArA pApakarmarUpa kAMTA kADhe sapuruSothI jANI, Atmahitano upAya samajI, pALe UlaTa ANI. dejo artha - teo potAnuM vIrya phoravI puruSothI ke zAstro dvArA saMpUrNa samyaka tattva jANIne sarva pAparUpa kAMTAone kADhe che. ane samyakdarzanajJAnacAritra ne ja Atmahitano zreSTha upAya samajI ullAsapUrvaka tenI ArAdhanA kare che. 28. jAti-smRti AdithI jANa ke gharmasAra suNI ghAre, munipaNuM samyakatva sahita to jIMvane te uddhAre. dejo, artha:- jAtismaraNa Adi jJAnavaDe ke zrI satparuSanA vacano dvArA tharmano sAra jANIne AtmajJAna sahita munipaNuM jo ghAraNa kare to te jIvano uddhAra karanAra che. jema kUrma saMkoce aMgo svadehamAM te rIte, paMDita pApone saMharatA adhyAtmabhAve prIte. dejo, artha - jema kUrma eTale kAcabo bhaya pAmatA potAnA aMgone potAnA dehamAM saMkocI le che, tema paMDita eTale jJAnI puruSo AtmabhAvamAM prIti hovAthI pApanA kAraNone sameTI le che. 30nA sarva prakAre sukhazIlatAno tyAga kare mumukSu; sarva kAmanA zAMta karI te anAsakta rahe bhikSa. dejo, artha - potAnA vIratvane phoravI mumukSu sarva prakAre zAtA sukhano tyAga kare che. jema zAlibhadra ane avanti sukamALe sarva prakAranI icchAone zAMta karI bhikSu banI jaI anAsakta rahyAM tema sAcA ArAdhako AtmajJAna hoya ke AtmajJAnI puruSanI AjJA hoya to cAritra aMgIkAra kare che. 31aaaa ati puruSArthI mokSamArgano gharmavIra mahAbhAgI, chakAya jIMvane abhayadAna de adattagrahaNe tyAgI. dejo, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva artha :- uparokta cAritrane grahaNa karanAra ati puruSArthI te mokSamArgamAM mahAbhAgyazALI dharmavIra puruSa che. te chakAya jIvone abhayadAna Ape che. temaja adattagrahaNa eTale koInA ApyA vinA kaMI paNa letA nathI. / / 32 / / kadI kare vizvAsaghAta nahi, asatyano paNa tyAgI, dharma na oLaMge mana, vacane jitendriya, vairAgI. dejo artha :-- teo koIno kadI vizvAsaghAta kare nahIM, temaja asatya vacana bolavAnA paNa tyAgI hoya. teo mana vacanathI dharmanuM kadI ullaMghana kare nahIM, vaLI brahmacaryavrata pALanAra jitendriya hoya temaja sarva parigraha pratyeno rAga tajI vairAgI rahevAmAM potAnA vIratvano upayoga kare che. / / 33 / / sarva prakAre rakSe AtmA dhyAnayoga cira dhAre, parama gharma titikSA mAne, suyo~ alpAhAre, dejo = artha :- sarva prakArathI teo potAnA AtmAnI rakSA kare che. AtmAne baMdhanamAM AvavA detA nathI. munino dharma, dhyAna ane svAghyAya che. mATe dhyAna yogane cirakALa dhAraNa karavA prayatna kare che. titikSA eTale sukhaduHkha Adi dvaMdvone ghIrajathI sahana karavAmAM teo paramadharma mAne che. temaja alpaAhAra karavAmAM je sabhyaprakAre yatna karanArA che. evA munine eka ja vAra bhojana karavAnI bhagavaMtanI AjJA che. 534 // alpa pAna ne vacana alpatA, mokSa thatAM surpI pALe, kIrti kAje tapa nA karatA, aMtarmukha mana vALe, dejo 161 - artha :-- pANI paNa alpa pIe. digaMbara munio to ekavAra bhojana kare tenI sAthe ja pANI pIe, pachI nahIM; vacana eTale vANInI paNa alpatA kare, prayojana vagara bole nahIM; mauna rahe. muninA AvA gharmo te AyuSya pUrNa thatAM sudhI pALe, teo mAna moTAI mATe tapa karatA nathI, paNa tapa karIne manane sadA aMtarmukha rAkhavAmAM prayatnazIla rahe che. '"aMtarmukhavRSTi je puruSonI thaI che, te puruSone paNa satata jAgRtirUpa bhalAmaNa zrI vItarAge kahI che. kemake anaMtakALanA abhyAsavALA padArthono saMga che, te kaMI paNa dRSTine AkarSe evo bhaya rAkhavA yogya che.'" (va.pR.486) / / 35 / / zaraNa ananya grahI mumukSu zuddha svarUpane dhyAve, aMtar-AtmadazA upajAvI tanmayatA pragaTAve. dejo = artha :-- tema mumukSu paNa potAnuM AtmavIrya phoravI sadgurunuM ananya zaraNa grahaNa karIne temanI AjJAe zuddha svarUpa eTale sajAtmasvarUpanuM dhyAna karatAM aMtara AtmadazAne utpanna karI temAM tanmaya thAya che. 36nA svarUpa svabhAvika paramAtmAnuM jANe te jana sukhI, bahirAtmA te kadI na jANe, kSaNamAM aMtarmukhI. dejo. artha :-- ema uparokta ArAdhanA karatAM je svAbhAvika paramAtmAnA zuddha svarUpane jANe te jana = sukhI thAya che. jagatanA prapaMcomAM rAcI rahela bahirAtmA te kadI Atmasukhane jANI zakato nathI; jyAre aMtatmA eTale samyadRSTi kSaNamAM Atmasukhano anubhava karI zake che. / / 37 / / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paramANuthI paNa je sUkSma, gagana thakI je garavA, jagabhUjya siddhAtmA vaMduM, sahaja sukha anusaravA. dejo, artha - paramANuthI paNa je sUkSma ane guNomAM gagana eTale AkAza karatA paNa je moTA che, evA jagapUjya siddhAtmAne huM sahaja Atmasukhane pAmavA mATe bhAvapUrvaka praNAma karuM chuM. 38. jenA aMtima aMza thakI paNa lokAloka prakAze, te triloka-guru-jJAne ramatAM tadrupa A rjIva thAze. dejo artha - e siddha paramAtmAnA aMtima aMza eTale eka pradezathI paNa Akho loka ke aloka jANI zakAya che. evA traNeya lokanA guru samAna paramAtmA dvArA bodhita samyakajJAnamAM ramatA eTale kelI karatAM ApaNo AtmA paNa tadrupa eTale te rUpa thaI jaze. //3lA tenA guNagrAme raMgAtAM abhedatA jyAM jAme, tyAM AtmAthI AtmA jIte pahoMce siddhi-ghAme. dejo, artha :- evA zuddha AtmAnA guNagrAma karatAM, bhaktimAM raMgAI jatAM jyAM paramAtmA sAthe abhedatA jAme eTale mana temAM laya pAme, tyAM zuddhAtmAnA dhyAnavaDe potAno AtmA prApta thAya; ane aMte zreNI mAMDI kevaLajJAna pragaTAvIne siddhi-ghAma evA mokSapadane pAme che. 40nA vIra prazaMsApAtra kharo je choDAve baddhone, che bhUmi A muktivIronI sadAya kaTibaddho je. dejo, artha :- jeNe paramAtmasvarUpa prApta karyuM che te ja kharA vIra che ane teja prazaMsApAtra che ke je karmathI baMghAyelA bIjA jIvone paNa upadeza ApI choDAve che. A Arya bhUmi, muktipurIe janArA vIronI bhUmi che ke je sadA karma kApavAne kaTibaddha eTale kamara kasIne taiyAra thayelA che. ||41aaaa sarvatra samajI je cAle, pApe nA lepAto, buddhimAna baMghanathI hUMTavA, rASTatuSTa nahi thAto. dejo, artha - evA zuravIro sarvatra tatva samajIne cAle che, arthAt vyavahAra kare che tyAre paNa huM koI akArya karIne pApathI lepAI na jAuM ema kALajI rAkhe che. evA buddhimAna puruSo karmabaMdhanathI chUTavA mATe koI upara rASTatuSTa arthAtu kaeNSa ke rAgabhAva karatA nathI. 4rA. AtmavibhAva ja laukika saMjJA, rahe na vira vaza tene, vIra parAkrama tyAM vAparatA, lokavijaya kahe ene. dejo, artha - AtmAno vibhAva bhAva e ja laukika saMjJA che; arthAt jagatane sAruM dekhADavAno jyAM bhAva che tyAM AtmabhAva nathI paNa vibhAvabhAva che. kharA AtmavIratvane ghAraNa karanAra puruSo AvI laukika saMjJAne vaza thatA nathI, paNa potAnA parAkramane AtmAnuM rUDuM thAya temAM vApare che. potAnA karma upara vijaya meLavavAthI tene loko paNa kharA vijayI kahe che. athavA potAnA karma upara jeNe vijaya meLavyo teNe AkhA loka upara vijaya meLavyo ema paNa kahI zakAya. I43 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) vIratva 1 63 vIra arati-ratine tyAgIne sahe zabda, sau sparzI nahi tRSNA jIvyAnI jene, khaMkhere sau lezo. dejo, artha:- AvA vIra puruSo kaThora zabda sAMbhaLIne arati eTale aNagamo karatA nathI ke potAnI prazaMsA sAMbhaLIne rati eTale rAga karatA nathI. temaja komaLa sparzamAM rAga ke kaThora sparzamAM veSa karatA nathI. paNa samabhAve badhuM sahana kare che. jemane jIvavAnI paNa tRSNA nathI. teo sarva karma klezanA kAraNone nirmaLa kare che. I44 tyAge vara AzA, svacchedo, paribhramaNanA hetu, Atma-zAMti ne maraNa vicAre, naradeha ja bhavasetu. dejo, artha - AvA vIra puruSo sarva prakAranI AzA eTale icchAone tathA svacchaMda eTale potAnI icchA pramANe cAlavuM e ja paribhramaNanuM kAraNa che ema mAnIne tyAge che. tathA maraNa AvavAnuM che mATe AtmA zAzvata sukhazAMtine kema pAme tenA upAyane vicAra karI zodhe che. vaLI A duHkharUpa saMsAra samudrane taravA mATe A manuSyadeha ja pula samAna che ema nizcitapaNe teo mAne che. I4pA. dhruvapada, zuddha svaraeNpa je iccha, kSaNika bhoga nA mAge; kAmaguNo oLaMgI te rahe bhoga viSe vairAgye. dejo. artha - AtmAnuM zuddha svarUpa e dhruvapada che. tene je pAmavA icche te vIro kSaNika bhoga sukhone icchatA nathI. tevA jIvo jagatamAM mithyA kahevAtI kAmaprazaMsAne oLaMgI pAMca indriyonA viSayothI virakta rahI vairAgyamAM jhIle che. 46 viSaya-kaSAye ati mUDha je satya zAMti zuM jANe? vIra prabhu kahe : "mohanagaramAM ThagAya te zuM mANe?" dejo artha - viSayakaSAyamAM ati Asakta banelA saMsArI mUDha jIvo te AtmAmAMthI pragaTatAM satya zAMtinA sukhane kyAMthI jANI zake. vIra paramAtmA kahe che ke je jIvo saMsAranI moha mAyAmAM ThagAya, te jIvo AtmAnA paramAnaMdane kyAMthI mANI zake arthAta anubhavI zake. 4zA. pANI bharelI rahe na cALaNI, anitya tevA bhogo, janma-maraNanI reMTamALa tarjI sAthe vIra suyogo. dejo, artha:- jema cAlaNImAM bhareluM pANI rahI zake nahIM, tema anitya evA indriyonA bhogo zAzvata rahI zake nahIM. mATe anAdikALanA reMTamALa samAna janmamaraNanA duHkhone dUra karavA, vIra puruSo vartamAnamAM maLelA saguru, satsaMga vagerenA uttama suyogone potAnA vIratvathI pUrepUro lAbha levA prayatna kare che; te ja A maLela durlabha mAnavadehane saphaLa karI jANe che. 48aaaa zrI sagurunA yoge potAnA AtmAnuM kharuM vIratva pragaTavAthI pU.zrI brahmacArIjIne sadguru bhagavaMtanuM adbhuta mAhAtma bhAsyuM. tethI A pAThamAM sadguru bhagavaMtanI kharA aMtaHkaraNathI bhAvapUrvaka Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prAvadha-vivecana bhAga-2 stuti eTale guNagAna kare che. temaja mokSamArgamAM AtmajJAnI sadguru bhagavaMtanI sadAya atyaMta AvazyakatA che tenuM mumukSune atre bhAna karAve che. (67) sadguru -stuti (dRSTi thirAmAMhe darzana nitye ratnaprabhA sama jANo re--e rAga) * zrImad rAjacaMdra guru jJAnI-zaraNe muja hita sAthuM re, bhava bhamatAM ati kaSTa pAmyo caraNa zaraNa ArANuM re. zrImad artha :- zrImad rAjacaMdra guru jJAnI bhagavaMtanA zaraNe huM mArA AtmAnuM kalyANa sAdhya karuM. cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTakatAM mahA muzkelIe AvA puruSano mane bheTo thayo. mATe have temanA caraNakamaLano Azraya grahaNa karI temanI AjJA upAsIne mArA AtmAnuM avazya kalyANa karuM. // 1 // vaMdana, sevana, kIrtana, pUjana, zravaNa, manana zubha bhAve re, laghutA, samatA, dhyAna, ekatA, bhaktibhAva ura Ave re. zrImad : artha :- 52makRpALudevane bhaktibhAve huM vaMdana karuM, temanI AjJAnuM sevana karuM, temanA guNonuM kIrtana eTale bhajana karuM, temanA aMgonuM pUjana karuM, temanA upadezanuM zravaNa karuM, temanA kahelA tattvonuM zubha bhAve manana karuM. tenA phaLasvarUpa laghutA, samatA, guNa pragaTAvI satpuruSanA vacananuM vicArarUpe dhyAna karuM; AtmajJAna thaye AtmadhyAna pragaTAvI bhagavAnanA svarUpa sAthe ekatA karuM. evo bhaktibhAva prabhunI vItarAgamudrA jotAM hRdayamAM ubharAI Ave che, ema pU.zrI brahmacArIjI jaNAve che. / / 2 / / bhavasAgaramAM DUMbakAM khAtAM puNyahIna A prANI re, nija dukhane nA leza samajatAM pIve khArAM pANI re. zrImad. artha :- jagatanA puNyahIna jIvo A saMsArarUpI samudramAM DUbakA khAya che. chatAM janma jarA maraNarUpa duHkhonA kAraNone leza paNa jANatA nathI. jANavAnI temane garaja paNa jaNAtI nathI, ane samudranA khArA pANI jevA indriyasukhone bhogavI tRpti mAne che. / / 3 / / saMsAra-svarUpa samajAve sadguru karuNA uramAM ANI re, pote pota samA tarI, tAre : sadgurunI eMghANI re. zrImad. artha :- niSkAraNa karUNAzIla evA zrI sadguru bhagavaMta hRdayamAM dayA lAvI saMsAranuM bhayaMkara duHkhamaya svarUpa samajAve che. pote zrI sadguru, pota eTale jahAja samAna banI svayaM tare che ane temanI AzAe cAlanAra jIvone paNa tAre che. e ja sadguru bhagavaMtanI eMdhANI arthAt nizAnI che. / / 4 / magharnanazAmAM nija ghara bhUlI khALa viSe ALoTe re, aMgho bhAna vinA bakato bahu kahe : "sa~to huM khATe re." zrImad artha :-- saMsArI jIva moharUpI dArUnA nazAmAM potAnuM Atmaghara bhUlI pAMca indriyanA viSayarUpa - Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru smRti 165 gaTaramAM ALoTe che. dArUnA nazAmAM aMdha banelo te bhAna vinA bake che ke huM to khATalA upara sUto chuM. tema mohathI aMdha banelo prANI ema mAne che ke huM to saMsAramAM parama sukhI chuM; koI duHkha nathI. pA sajjana sadguru tyAM thaI jAtAM UbhA tevI vATe re, jagADatA pokArI, "bhAI, are! zvAna jo cArTa re. zrImad * artha :- sajjana evA saddaguru tyAM thaIne jatAM, rastAmAM UbhA rahI tene jagADavA mATe pokArIne kahe che ke are! bhAI, A kUtarA tAruM zarIra cATe che te jo. 6 Ama Ava jAgrata thA re! Ama Ava tuM, pokAre re, cAla, ghera phoMcADuM bhAI, UTha, utAvaLa mA2e re. zrImad artha :-- hai jIva, 'kaMIka vicAra, pramAda choDI jAgRta thA, jAgRta thA.' A bAju Ava, AtmA bhaNI vaLa. cAla, tane tArA mULa AtmasvarUparUpa gharamAM pahoMcADI dauM. bhAI, have UTha, mAre javAnI bahu utAvaLa che. zA 11911 kyAM tuja suMdara seja ane A kAdava-kharaDI kAyA re, lAja tajI ALoTe kevo! UTha uttama kuLajAyA re." zrImad artha kyAM tArI svarUpAnaMdamaya pathArI ane kyAM tArI viSayorUpa kAdavamAM kharaDAyelI A kAyA. tuM lAja tajI viSayomAM kevo ALoTe che! have uttamakuLanA jAyA tuM UTha. mULa svarUpe to tuM paramAtmasvarUpamaya uttama jAtikuLano chuM, tenuM have bhAna kara. / / 8 / / ema manohara vacana kusuma sama karuNAkara guru vadatA re, kuzaLa puruSa e kRpAnajarathI vyasanonuM viSa haratA re. zrImad jANe artha :- evA manohara kusuma eTale phUla jevA vacano karuNALu sadguru bole che. te bole che tyAre jhare che. evA kuzaLa satpuruSa, kRpAdRSTithI bodha ApIne saMsArI jIvonA viSayarUpa vyasanonuM viSa haraNa kare che. AlyA phUla asaMga bhAva nija spaSTa batAvI AtmamAhAtmya batAve re, parama zAMta rasathI chalakAtuM ura zAMti varasAve re. zrImad artha :-- sadguru bhagavaMta potAnA mana vacana kAyAnI nirmaLa ceSTA vaDe potAno asaMga-aliptabhAva spaSTa batAvIne AtmAnuM mAhAtmya darzAve che. temanuM parama zAMta rasathI chalakAtuM evuM aMtaHkaraNa mumukSunA manamAM parama zAMti pragaTAve che. / / 10 / / evA sadguru samIpa vasatAM dinadina dazA vicAruM re, apUrva guNanA Ada2thI huM guruzikSA ura dhAruM re. zrImad artha :-- evA sadguru paramakRpALudevano mane bheTo thatAM temanI adbhuta AtmadazAno pratidina vicAra karuM, temanA apUrva guNo pratye AdarabhAva lAvI zrI gurunI zikSAne bhaktibhAve sadaiva hRdayamAM ghAraNa karuM. / / 11 / viSaya-kaSAya videza jatA rahe, svapne paNa nahiM dekhuM re, upazama rasamAM nitye nhAtAM, dehakeda nahi lekhuM re. zrImad Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAvodha-vivecana bhAga-2 artha satpuruSanA bodhabaLe mArA viSayakaSAya videza jatAM raho. viSayakaSAyanI mane svapna paNa smRti na ho. have kaSAyanA upazamanarUpa rasamAM nitya pratye snAna karatAM, deharUpI kedane gaNuM nahIM; arthAt dehanI vizeSa saMbhALa lauM nahIM, paNa AtmAnI saMbhALa lauM, kAraNa anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. / / 12 / 166 sadguruyoga vinA sAthe paNa viSaya-kaSAye kUde re, naTa sama nAce AsaktimAM, jarA nahIM kharcI khUMde re, zrImad artha :- AtmajJAnI sadgurunA yoga vinA to sAdhupuruSo paNa viSayakaSAyamAM mahAle che, temanI vRttio paNa Asaktine kAraze viSayomAM naTa samAna nAce che. tathA vRttinI malinatAnA kAraNe Avela du:khane jarA paNa kSamAbhAve sahana karI zakatA nathI. / / 13 / / mahA bhayaMkara mamatA seve, nija svarUpa na jANe re, kAma-bhogamAM citta parove, paDatA durgati-khANe re. zrImad. artha :- kuguru Azraye rahelA evA sAdhupuruSo para vastuomAM mahA bhayaMkara mamatAbhAva seve che. * jene potAnA AtmasvarUpanuM paNa bhAna nathI tethI kAmabhogamAM citta parovI AyuSya puruM thaye durgatirUpI khANamAM jaI paDe che. 145 saddaguru-yoge jo samajI le zarIra saMyama kAje re, samatA sAthe te jana sAdhu, avasara Avyo Aje re. zrImad artha :- sadgurunA yoge jo te sAdhupuruSo samajI le ke A zarIra to mAtra saMyama kAje che, to te samatAbhAvane sAdhaze. te ja kharA sAdhupuruSa che. tevA sAcA sAdhupuruSo sadguruno yoga maLavAthI AtmajJAna prAptino apUrva avasara Avyo jANI temanI AjJAne upAsI jIvana dhanya banAvaze. / / 15 / / svarUpa samajI sadguru dvArA zamAya te jaga jIte re, sarva zaktie sadguru AjJA uThAvaze te prIte re. zrImad artha H-- * sadguru dvArA potAnA AtmasvarUpane samajI je zamAya te jagatanI vAsanAne jItI jaze. te uttama ziSyo potAnI sarva zaktithI zrI sadgurudevanI AjJAne parama prItipUrvaka uThAvavAno satata udyama karaze. / / 16 / / AtmajJAnI guru samadarzI che, udayArthIna je varte re, satkrutarUpa vANI je vadatA, jIve svapara-Thita arthe re. zrImad artha :- AtmajJAnI evA sadguru mAna apamAna, harSa zoka AdimAM samadarzI rahe che. mAtra udayAdhIna varte che. sarva zrutanA nicoDarUpa je vANI prakAze che tathA svaparanA hitArthe ja jenuM jIvana che. "AtmajJAna samadarzitA; vicare udayaprayoga; apUrva vANI paramazruta, saddaguru lakSaNa yogA''-zrImad rAjacaMdra / / 17 / / jitendriya, jitamoha, niricchaka sva-svarUpamAM ramatA re, nirupArthika sukhamA niraMtara bhaktajanone gamatA re. zrImad Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 167 artha:- je sadaguru bhagavaMta jitendriya che. jeNe mohane jItI lIdho che. jagata sukhanI jene alpa paNa spRhA nathI evA nispRha sadguru bhagavaMta sadA potAnA AtmasvarUpamAM ramanArA che. je viSayakaSAyanI aMtaraMga upAdhithI mukta banI svarUpasukhamAM niraMtara magna rahe che evA zrI sadguru bhagavaMta bhaktajanone manamAM game che. ||18. satya svarUpa te munipaNuM che, munipaNuM AtamajJAne re, apramAdi muni nirbhaya nitya, pramAda game ajJAne re. zrImad artha :- AtmAnuM pragaTa satyasvarUpa te munipaNuM che. ane munipaNuM che te AtmajJAnane laIne che. "AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya." -zrImad rAjacaMdra "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA to dravya liMgI re." -zrI AnaMdaghanajI "sAtamajJAna nahIM pIchALo, unavo sAdhu phazA zrI nAno." -zrI cidAnaMda je sadaiva apramAdI che te muni che. te sadA nirbhaya rahe che. ajJAnanA kAraNe saMsArI jIvone pramAda priya hoya che. 19aaaa saMsAra zarIra ne bhoga bhayaMkara muni mAne vijJAne re, kema nirAMte Take muni tyAM, rahe cetatA dhyAne re. zrImadda artha - muni, vijJAna eTale AtmAnA vizeSa jJAnanA baLe janma, jarA, maraNarUpa saMsArane tathA roganA ghararUpa zarIrane temaja pAMca indriyonA viSayomAM AsaktirUpa bhogane bhayaMkara mAne che. mATe muninuM mana nirAMte tyAM kema TakI rahe? te to AtmadhyAna vaDe karI hamezAM cetatA rahe che. 20nA nAnAM nayane vyoma samAye tArA, ravi, zardI sAthe re, tema samAye sadgurupadamAM deva, gharma, jinanAthe re. zrImaddra artha :- jema nAnA evA nayana eTale AMkhamAM vizALa evuM vyoma eTale AkAza, tArA, sUrya ane caMdramA paNa sAthe samAI jAya; tema sadgurupadamAM jinanAtha eTale arihaMta, sarva sarvajJa ane gharma tattva badhuM samAya che. kAraNa ke guru paNa potAnA zuddha sahejAtmasvarUpane pAmelA che mATe. "sadguru padameM samAta hai, ahaMtAdi pada sarva; tAteM sadguru caraNaE, upAso taDeM garva." 21nA saddaguru sudevapada darzAve, zuddha gharma samajAve re, sadaguru dvArA bodhibIja laI suziSya vRkSa jamAve re. zrImada artha :- sadguru bhagavaMta sadudeva tattvane samyaka rIte darzAve che, temaja zuddha AtmavicAra kartavyarUpa gharmane paNa samajAve che. AjJAMkita ziSya sadguru dvArA boLibIja eTale samakita pAmIne kevaLajJAnarUpa vRkSane poSaNa Ape che. ||rarA gharmavastu ati gupta rahI che - graMtha graMthi nahi bhede re, nigraMthaguruM-anugrahathI pAme mahAbhAgya niHkhede re. zrImad artha :- gharma e vastu bahu gupta rahI che. mAtra graMtha eTale zAstro te mithyAtvanI graMthine bhedI Atmadharma pamADI zake nahIM. paNa jenI mithyAtvanI graMthi bhedAI gaI che evA nigraMtha gurunI kRpAthI koI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 68 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mahA bhAgyazALI AtmA kheda vagara sahelAIthI te mithyAtvanI graMthine bhedI zake che. 23aaaa sadagurunA upadeze jo oNva supAtratA pragaTAve re, to zItaLatAmaya zAMtithI bhava-saMtApa bujhAve re. zrImad artha :- sadgurunA upadezathI jo oNva AtmajJAnanI yogyatA pragaTAvaze to zItaLatAmaya evI AtmazAMtine pAmI trividhatAparUpa bhava saMtApane te bujhAvI zakaze. rajA. pArasamaNino sparza thatAM jo kanaka-guNa lahe loDhuM re, paNa pArasamaNi banI zake nA, e acaraja to thoDuM re. zrImad artha - pArasamaNino sparza thatAM loDhuM, kanaka eTale sonuM banI jAya che. paNa loDhu pArasamaNi banI zake nahIM. e to thoDuM AzcaryakAraka che. garapAA guru-bhakti gautamamAM uttama, ziSyone uddharatA re, pote kevaLajJAna-rahita paNa ziSyo kevaLa varatA re! zrImad artha :- paNa vizeSa AzcaryakAraka vAta to e che ke zrI gautama svAmImAM bhagavAna mahAvIra pratye evI uttama prakAranI bhakti hatI ke pote paMdaraso tApasone ziSya banAvI temano uddhAra karatAM, pote kevaLajJAna rahita hovA chatAM paNa ziSyo kevaLajJAnane pAmI gayA. 26aaaa. paththara sama ziSyo athaDAtA, guru-kArIgara maLatAM re, bogha-TAMkaNe nitya ghaDAtAM, pratimA svaape bhaLatAM re. zrImad artha :- ahIM tahIM athaDAtA evA patthara samAna ziSyone paNa zrI guru jevA kArIgara maLatAM, temane nitya bogharUpI TAMkaNAthI ghaDIne, pUjavA yogya pratimA svarUpa banAvI de che. "guru kArIgara sArikhA, TAMkI vacana vicAra; pattharaseM pratimA kare, pUjA lahe apAra." -AlocanAdi padasaMgraha ||27mI pUjyapade jyAM thaI sthApanA, devarRpe rahe kevA re! deva-bhAva pragaTAve sadaguru deva-devarRpa evA re. zrImad artha :- pratimAsvarUpa banAvavAthI ziSyanI pUjyapade sthApanA thatAM te devarUpe kevA zobhe che. ziSyane devasvarUpa banAvanAra evA sadgurudevane paNa devasvarUpane pAmelA che. 28 udAsInatA sevI niraMtara gurubhaktimAM rahevuM re, caritra puruSonAM smaravAM, gudRguNe mana devuM re. zrImad artha - evA sadguru bhagavaMtanI bhaktimAM udAsInatA eTale vairAgyabhAva ghAraNa karIne niraMtara rahevA yogya che. evA satparuSonAM jIvanacaritronuM smaraNa karavuM. tathA zrI gurunA guNomAM manane parovavuM. emAM AtmAnuM parama hita raheluM che. "niraMtara udAsInatAno krama sevavo; satparuSonI bhakti pratye lIna thavuM; satparuSonAM caritronuM smaraNa karavuM; sapuruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM; sanduruSonI mukhAkRtinuM hRdayathI avalokana karavuM; tenAM mana, vacana, kAyAnI pratyeka ceSTAnAM adbhata rahasyo pharI pharI nidhidhyAsana karavAM; teoe sammata kareluM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) saguru-stuti 1 69 sarva sammata karavuM." (va.pR.250) muralI mukhAkRti avaloka ure, tana-mana-vacanarnI ceSTA re, adbhata rahasyabharI gaNI bhAvo gusaMmati-mati zreSTA re. zrImad artha :- sapuruSanI vItarAgamaya mukhAkRtinuM hRdayamAM avalokana karuM. temanA tana mana vacananI adabhuta rahasyabharI ceSTAone vAraMvAra nihALI zrI gurue sammata kareluM te sammata karavuM tathA emAM ja mArI matinI zreSThatA rahelI che ema mAnavuM. 30nA. mukti mATe mAnya rAkhajo, jJAnIe ura rAkhyuM re, sarva saMtanA aMtarano A marma pAmavA dAkhyuM re. zrImad artha - mukti meLavavA mATe uparokta jaNAvela vacana mAnya rAkhajo. jJAnIoe A vAta hRdayamAM rAkhela, te sarva saMtanA aMtarano marma pAmavA mATe atre pragaTa karela che. A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA yogya, pharI pharI ciMtavavA yogya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA yogya, parama rahasya che. ane e ja sarva zAstrano, sarva saMtanA hRdayano, IzvaranA gharano marma pAmavAno mahA mArga che. ane e saghaLAnuM kAraNa koI vidyamAna sanmuruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che." (va.pR.251) /31aaaa. vidyamAna guru jJAnI maLatAM avicaLa zraddhA Ave re, to saghaLuM A ura utArI bhaktibhAva jagAve re. zrImad artha :- vidyamAna eTale AtmA jene prApta che evA pratyakSa AtmajJAnI guru maLatAM, temanA pratye avicaLa zraddhA Ave che ane upara jaNAvela badhI vAta hRdayamAM UtarI temanA pratye atyaMta bhaktibhAva jAgRta thAya che. 3rA. giriguphAnuM gahana aMghAruM dIvo thatAM dUra thAze re, sadagutha ure pariNamatAM ajJAna anAdi jAze re. zrImaduo artha - parvatamAM rahela guphAnuM gahana aMdhAruM hoya paNa dIvo thatAM tatpaNa dUra thAya che. tema sadaguru bhagavaMtano bogha hRdayamAM pariNAma pAmatAM anAdikALanuM ajJAna paNa dUra thaI jAya che. "koTi varSanuM svapna paNa, jAgRta thatAM samAya; tema vibhAva anAdino, jJAna thatAM dUra thAya." -zrI AtmasiddhizAstra //33nA janma maraNa rUpa gahana nadImAM ghaNo taNAto Avyo re, gu. paramakRpALu zikhA grahI kheMcI le to phAvyo re. zrImadu artha - janmamaraNarUpa gahana nadImAM huM anAdikALathI ghaNo taNAto Avyo chuM. paNa guru paramakRpALudeva have kRpA karIne temAMthI mArI zikhA eTale coTalI pakaDIne mane kheMcI kADhe to huM phAvI jAuM, arthAt saMsArarUpI jaLamAM DUbato bacI jAuM. //34 taTa nikaTa A narabhava durlabha, pUrva puNyathI pAmyo re, sadaguruyoga acAnaka maLatAM khaTapaTathI virAmyo re. zrImada Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- manuSyarUpI taTanI pAse AvavuM durlabha hovA chatAM huM pUrva puNyanA baLe Avyo chuM. tyAM sadguruno acAnaka yoga maLatAM, temanAM abhuta vacanabaLe huM saMsAranI mAyA prapaMcarUpa khaTapaTathI virAma pAmyo chuM, arthAtu kaMIka pAcho haTyo chuM. 35 apUrva boghakara laMbAvI guru bhavajaLathI uddhAre re, parAthInatA parI thAya sau, guru-kRpA draSTi tAre re. zrImad artha :- sadguru paramakRpALudeva apUrva bogharUpI hAtha laMbAvIne saMsArarUpI samudramAM DUbI rahelA evA mAro uddhAra kare che. tethI viSayonI mArI badhI parAdhInatA parI eTale dUra thAya che. evI zrI gurunI kRpAdraSTi jIvonI tAraNahAra che. 36aaaa jema jema sadguru oLakhAye, jAya anaMtAnubaMghI re, boghabaLe mithyAtva haNAye, thAya sudRSTi-saMdhi re. zrImadda artha - jema jema sadgurunuM oLakhANa thAya tema tema anaMtAnubaMdhI kaSAya moLA paDe che. sapuruSanA boghe anAdithI dehamAM Atmabuddhi vagere mithyA-mAnyatAo nAza pAme che ane samyakdarzana sAthe saMdhi eTale joDANa thatuM jAya che. "jIvane jJAnIpuruSanuM oLakhANa thaye tathA prakAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha moLAM paDavAno prakAra banavA yogya che, ke jema banI anukrame te parikSINapaNAne pAme che." (va.pR.419) I/3zA nija svarUpa samajAtAM samyaka, vikathAthI kaMTALe re, bhogavilAsathI vRtti ALase, guru-AjJA te pALe re. zrImad artha :- potAnuM AtmasvarUpa samyaprakAre samajAtA te dazakathA, rAjakathA, strIkathA ane bhojana kathArUpa vikathAthI kaMTALe che. ane bhoga vilAsathI tenI vRtti ALase che arthAt bhogo pratye ruci rahetI nathI tathA guru AjJAnuM satya rIte pAlana kare che. sapuruSanuM oLakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva moLA paDavA lAge che, ane potAnA doSa jovA bhaNI citta vaLI Ave che; vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che, ke jAdugupsA utpanna thAya che;" (va.pR.419) li38aaaa. guru oLakhAtA ghaTa-vairAgya, vairAgya vadhe suyoge re, saguru-yoge sajijJAsA mumukSutA saha jAge re. zrImad artha :- sadagurunI oLakhANa thatAM hRdayamAM vairAgyabhAva janme che. tathA satsaMga satparuSanA samAgamathI te vairAgya vadhe che. vaLI sadagurunA yoge mohathI muMjhAIne mumukSatA pAmI AtmA prApta karavAnI sAcI jijJAsA jAge che. 39 - anitya Adi bAra bhAvanA saha sadvartana sulabha re, sadguruno jo yoga thayo to AtmajJAna natha durlabha re. zrImad artha :- anitya Adi bAra bhAvanA bhAve to sadvartana pALavuM sulabha thAya che, jethI yogyatA Ave che. pachI sadguruno yoga thayo to AtmajJAna pAmavuM durlabha nathI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 171 "sapuruSa maLe A sapuruSa che eTaluM jANI, sapuruSane jANyA prathama jema AtmA paMcaviSayAdine viSe rakta hato tema rakta tyAra pachI nathI raheto, ane anukrame te raktabhAva moLo paDe evA vairAgyamAM jIva Ave che; athavA satparuSano yoga thayA pachI AtmajJAna kaMI durlabha nathI; tathApi sanmuruSane viSe, tenA vacanane viSe, te vacananA Azayane viSe, prIti bhakti thAya nahIM tyAM sudhI AtmavicAra paNa jIvamAM udaya AvavA yogya nathI; ane sanmuruSano jIvane yoga thayo che, evuM kharekharuM te jIvane bhAsyuM che, ema paNa kahevuM kaThaNa che." (va.pR.419) //40mAM sadaguru pratye prema na jAge, saboghe nahi rAce re, gurRvacananA Azaya pratye prIti-bhakti nA vAge re. zrImad artha:- jo jIvane sadguru pratye prema jAge nahIM, temanA samyaboghamAM bhaktipUrvaka rAce nahIM. ke temanA vacananA Azaya pratye prIti bhakti vadhe nahIM to AtmakalyANa paNa thAya nahIM. 41aaaa. to nA AtmavicAra Uge kardI paramAM rahe Asakti re, para-vyApAre parAdhIna bana paranI karaze bhakti re. zrImad artha :- sadguru ke temanA vacana pratye prema Ave nahIM to AtmavicAra paNa kadI utpanna thAya nahIM ane para padArthamAM ja tenI Asakti rahe che. evA jIvo paravastuonI levaDadevaDamAM ja rAgapUrvaka rAcI rahI paranI ja bhakti karyA karaze. 4rA sadaguyoge jIva vicAre : "sAghana Aja suthInAM re lakSa vinAnA bANa samAM sau niSphaLa hatAM ku-ghInAM re. zrImad artha - jo sAco mumukSa hoya to sadaguruno yoga thayA pachI ema vicAre ke Aja sudhInA mArA kalyANane arthe je sAdhana hatA te lakSa vinAnA bANa samA sarva niSphaLa hatA. te ku-ghI eTale miththAbuddhithI utpanna thayelA hatA. "jIvane satparuSano yoga thaye to evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArAM prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM, lakSa vagaranAM bANanI peThe hatAM, paNa have sasturuSano apUrva yoga thayo che, to mArA sarva sAghana saphaLa thavAno hetu che." (va.pR.419) //43ii apUrva sadgazyoge saghaLAM sAghana saphaLa thavAnAM re, lAga na cUkuM have pramAde, kAThuM nahi koI bA'nAM re. zrImad artha - have apUrva sadguruno yoga maLavAthI saghaLAM sAghana saphaLa thavAno joga che. mATe have pramAdamAM paDI rahI koI bahAnuM kADhIne Avo apUrva lAbha cUkuM nahIM. 44 UMDuM aMtaramAM vicArI draDha pariNAma TakAvI re, jAgrata thaIne jAgrata rahuM huM, sapuruSArtha jagAvI re. zrImad artha - uparokta vAtane aMtaramAM UMDI vicArI AtmabhAvane dRDhapaNe TakAvI rAkhuM tathA sapuruSArtha jagAvI jAgRta thaIne sadA jAgRta rahuM. 4pA apUrva phaLa maLavAnA yoge pAchI pAnI na thAruM re, aMtarAya karanArAM kAraNa zothI zotha nivAruM re." zrImada Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- apUrva phaLa te Atmadarzana athavA samakita che. te maLavAnA yoge have pAchI pAnI karuM nahIM. temAM aMtarAya karanArA kAraNone zodhI zodhIne paNa dUra karuM. //46aaaa huM jANuM chuM" e abhimAne rakhaDyo kALa anAdi re, kuLagharma ne cAlu kriyA loka-lAja saha nAthI re. zrImad artha :- "huM jANuM chuM' e abhimAna vaDe jIva anAdikALathI rakhaDyo che. kuladharma ane karatA AvyA che te kriyAne, lokalajjAnA kAraNo sahita ghoDAnA lagAmanI jema pakaDI rAkhe che, paNa choDato nathI. "temAM aMtarAya karanAra "huM jANuM chuM', e mAruM abhimAna, kuLagharmane ane karatA AvyA chIe te kriyAne kema tyAgI zakAya evo lokabhaya, satparuSanI bhakti Adine viSe paNa laukikabhAva, ane kadApi koI paMcaviSayAkAra evAM karma jJAnIne udayamAM dekhI tevo bhAva pote ArAghavApaNuM e Adi prakAra che,' te ja anaMtAnubaMghI krogha, mAna, mAyA, lobha che. e prakAra vizeSapaNe samajavA yogya che; tathApi atyAre jeTaluM banyuM teTaluM lakhyuM che." (va.pR.419) I/4zA. sapuruSonI bhakti Adika laukika bhAve karavAM re, paMca viSayaphaeNpa karma jJAnanAM dekhI te anusaravAM re. zrImad artha - satparuSonI bhakti Adi laukika bhAve eTale A lokanA saMsAra sukha meLavavA arthe jIva kare athavA jJAnI puruSanA paMca viSayAkAra karma udayamAM dekhI pote paNa ema vartavAno bhAva rAkhe e anaMtAnubaMdhI kaSAya che. 48 ityAdi vidhro vicArI mumukSu-jana, TALe re, anaMtAnubaMghI bhAvo e jJAna-vicAre gALe re. zrImad artha :- kalyANa mArgamAM upara jaNAvela vidgone sthira cittathI vicArI mumukSajana TALe che. evA anaMtAnubaMdhI kaSAya bhAvone te samyakajJAna vicAra karIne gALe che. lA. ghana, saMbaMghI, gAma, gharAdika tajI aneka prakAre re, A abhimAna, mamatva, vAsanA bhava-bIja kema vaghAre re? zrImadda artha :- pUrva bhave ke A bhave aneka prakAre ghana, sagAM saMbaMghI, gAma, tharAdika eTale pRthvI Adine choDyA che. paNa te pratyenuM abhimAna, mamatva ke vAsanAno tyAga karyo nathI. te ja saMsAranuM bIja che. tene have kema vaghAre che? jyAM jyAM A jIva janmyo che, bhavanA prakAra ghAraNa karyA che, tyAM tyAM tathA prakAranA abhimAnapaNe varyo che, je abhimAna nivRtta karyA sivAya te te dehano ane dehanA saMbaMthamAM AvatA padArthono A jIve tyAga karyo che, eTale hajI sughI te jJAnAvicAre karI bhAva gALyo nathI, ane te te pUrvasaMjJAo hajI ema ne ema A jIvanA abhimAnamAM vartI Ave che, e ja ene loka AkhAnI aghikaraNakriyAno hetu kahyo che; je paNa vizeSapaNe atra lakhavAnuM banI zakyuM nathI." (va.pR.419) //50 udAsInatA sadgurunI ko bhaktimAna jIMva jANe re, koI padArtha prati ruci nA rahIM, samatA manamAM ANe re. zrImada Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti artha - sadguru paramakRpALudevanI udAsInatA kevI che te to koI pa.pU.prabhuzrIjI jevA bhaktimAna ja oLakhI zake. paramakRpALudevane jagatanA koI padArtha pratye ruci rahI nathI. teo hamezAM samatAbhAvamAM ramaNatA kare che. "eka purANapuruSa ane purANa puruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; koI zatru mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che. ane koNa mitra che, enI khabara rakhAtI nathI; ame depArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te koIthI kaLAya tevuM nathI;'' (va.pR.290) I / 51/ jagata taNI varte vismRti prabhu-prema-khumArI jAgI re, depArI che ke nahi te paNa bhUlI jatA mahAbhAgI re. zrImad 173 artha :- 52makRpALudevane prabhu premanI khumArI jAgRta thavAthI jagatanI sAva vismRti varte che. pote dehaghArI che ke nahIM te paNa bhUlI jAya che. evA te mahAbhAgyazALI che. parA satsaMgI, sanmukha jIvonA yoga vinA udAsI re, koI vimukha jagamAM nA mAne viSayArdiI nirAzI re. zrImad artha :- prabhu sanmukha evA satsaMgI jIvono yoga nahIM maLavAthI udAsabhAva rahe che. jagatamAM koIne paNa potAthI vimukha eTale zatrurUpe mAnyA nathI. tathA pAMca indriyonA viSayo Adi pratye paNa jene nirAzabhAva eTale icchArahitapaNuM varte che evA paramakRpALudeva che. '"amArAthI vimukha jagatamAM koI mAnyuM nathI; amArAthI sanmukha evA satsaMgI nahIM maLatAM kheda rahe che;'' (1.1.2900 ||53|| zUnyapaNe varte indrIMgaNa, hRdaya zUnya sama bhAse re, ThekANuM nahi khAnapAnanuM, pratibaMdhathI pratibaMdhathI trAse re. zrImad artha :-- paramakRpALudevanI indriyo vikAra vinA zUnyapaNe pravarte che tathA hRdaya paNa vikalpa rahita = zUnyapaNe bhAsyamAna thAya che. 'hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMce indriyo zUnyapatro pravartAvArUpa ja rahe che;" (va.pR.290) AtmAkAra vRtti thavAthI khAnapAnanuM paNa ThekANuM nathI. tathA AtmasthiratAmAM vighna karanAra evA pratibaMdha temane trAsarUpa jaNAya che. / / 54 pUrNa ghelachA eka prakAre, jaga-janathI chupAve re, manamAnatI udAsInatA nathI ema mana lAve re. zrImad artha :-- prabhu pratyenI eka prakAre pUrNa ghelachA che. tene jagatavAsI jIvothI chupAve che. kemake te A vAtane samajI zake nahIM. eTalI badhI prabhu tanmayatA hovA chatAM paNa manamAnatI udAsInatA nathI ema teo mAne che. "eka prakAre pUrNa ghelachA che; eka prakAre te ghelachA kaMIka chUpI rAkhIe chIe......... ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahavI joIe tevI pravahatI nathI, ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 nizcayapaNe jANIe chIe;" (va.pR.290) //papA) Ama karyAthI akhaMDa khumArI pravahe nizcaya evo re jANI guptapaNe ArAdhe; narabhava- lhAvo levo re. zrImad artha - AvI prabhu pratye ghelachAthI premanI khumArI akhaMDapaNe raheze evo paramakRpALudevane nizcaya che ema jANI tene guptapaNe ArAghe che. kemake maLela mAnavadehano pUrNapaNe lAbha uThAvavA teo icche che. pikA janakavidehI jJAnadazA lahI mAyA dustara taratA re, sahaja udAsInatA hatI topaNa duraMta prasaMge DaratA 2. zrIma artha :- rAjA janaka AtmajJAnanA baLe videhIdazAne ghAraNa karI dustara evI mohamAyAne jItI bhavasAgara taratA hatA. temanI sahaja udAsInadazA hovA chatAM mAyAno duraMta eTale duHkhe karI aMta AvI zake evA jagatanA prasaMgomAM teo paNa Dara rAkhI pravartatA hatA. "videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti te atyaMta udAsa pariNAmane lIdhe rahetI; ghaNuM karIne temane te sahaja svarUpamAM hatI; tathApi koI mAyAnA duraMta prasaMgamAM samudrane viSe jema nAva yatkiMcit DolAyamAna thAya tema te pariNAmanuM DolAyamAna thavApaNuM saMbhavita hovAthI pratyeka mAyAnA prasaMgamAM kevaLa jenI udAsa avasthA che evA nijaguru aSTAvakranI zaraNatA svIkArI hovAthI mAyAne sukhe tarI zakAya ema thatuM hatuM, kAraNa ke mahAtmAnA AlaMbananI evI ja baLavattaratA che." (va.pR. 313) //57ii. jaladhimAM tophAne Dole nAva kuzaLa nAvikanI re, tema pariNati Dole tyAM le madada aSTAvakranI re. zrImad artha :- jaladhi eTale samudramAM jema tophAna AvavAthI kuzaLa nAvikanI nAva paNa DolAyamAna thaI jAya, tema pariNati eTale bhAvomAM caMcaLatA AvI DolAyamAna thAya tyAre janaka videhI potAnA zrI guru aSTAvakranI madada letA hatA. paTA mAyAnA pratyeka prasaMge kevaLa udAsa avasthA re, sadagurunI rahetI hovAthI zaraNa taNI balavattA re. zrImada artha - temanA sadguru aSTAvakranI mAyAmohanA prasaMge paNa kevaLa udAsa dazA rahetI hovAthI temanuM zaraNa janakavidehIne baLavattara hatuM. /palA paththaranA staMbhe vITAtI vela na pavane hAle re, tema zaraNa sadagurunuM letAM caMcaLa mana nA cAle re. zrImad artha :- jema pattharanA staMbhe vIMTAyelI vela te pavana vaDe hAlI nIce paDe nahIM tema sAcA AtmajJAnI sadaguru bhagavaMtanuM zaraNa levAthI svabhAva caMcaLa evuM mana paNa patita thAya nahIM paNa sthira rahe che. kAraNake sa runA zaraNanI evI ja baLavattaratA che. 60nA A kaLikALa viSama hovAthI svarUpa-sthiratA durghaTa re, jaMjALa anaMtI, alpa jiMdagI anaMta tRSNA-khaTapaTa re- zrImada Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) sadguru-stuti 175 artha - A viSama kaLikALamAM mohanA nimitta prabaLa hovAthI AtmAnI svarUpamAM sthiratA TakavI durghaTa che. "A kALa viSama hovAthI svarUpamAM tanmayatA rahevAnI durghaTatA che; tathApi satsaMganuM dIrghakALa sudhI sevana te tanmayatA Ape emAM saMdeha nathI thato." (va.pR.313) A kALamAM jiMdagI alpa jIvo che ane jaMjALa eTale kAmo anaMta che tathA jIvanI tRSNA paNa anaMtI hovAthI aneka prakAranI khaTapaTa jIvo karyA kare che. jiMdagI alya che, ane jaMjALa anaMta che; asaMkhyAta ghana che, ane tRSNA anaMta che; tyAM svarUpasmRti saMbhave nahIM; paNa jyAM jaMjALa alpa che, ane jiMdagI apramatta che, temaja tRSNA alpa che, athavA nathI, ane sarva siddhi che tyAM svarUpamRti pUrNa thavI saMbhave che. amUlya evuM jJAnajIvana prapaMce AvareluM vahyuM jAya che. udaya baLavAna che!" (va.pR.313) //61aaaa. svarUpasmRti saMbhavatI nathI tyAM; apramatta jo jIve re, toDI tRSNA-jALa samajathI to rjIva pahoMce zive re. zrImada artha - jyAM tRSNA anaMta che tyAM AtmasvarUpanI smRti thavI saMbhavatI nathI. paNa jIva apramatta eTale pramAda rahita banI puruSArtha kare to satparuSanA boghathI tRSNAnI jALane toDI TheTha ziva eTale mokSa sudhI jIva pahoMcI zake che. IkarA anAdi avidyA-abhyAse jIMva svarUpa bhUlI ramato re, te jo sagurusatsaMge hajIM boghabhUmi anusarato re. zrImad artha - anAdikALanI avidyA eTale ajJAnanA abhyAse A jIva potAnuM vAstavika svarUpa bhUlIne vibhAvamAM ke indriyonA viSayomAM rame che. paNa jo te sadagurunA samAgame athavA temanA vacanonA samAgame hajI paNa sAcI samaja meLavavA prayatna kare to boghabIjanI bhUmikAne eTale samyagdarzananI yogyatAne te pAmI zake che. I63 dIrghakALanA abhyAse to udAsInatA Ave re, svaapa-vismaraNa paNa TALI te AtmalInatA lAve re. zrImad artha - satpaSanA boghano dIrghakALa abhyAsa karavAthI jagatanA padArtho pratye jIvane udAsInatA arthAt viraktabhAva Ave che ane potAnuM anAdikALanuM vismaraNa thayela svarUpa paNa jANI, zraddhIne te AtmasvarUpamAM lInatA arthAt svarUpa ramaNatAne pAmI zake che. //64mAM zrI sadguru bhagavaMtanA guNagAna karavAthI ke bhakti karavAthI paMca parameSThi bhagavaMtanuM svarUpa samajAya ane temanA svarUpano vizeSa vicAra karavAthI potAno AtmA paNa mULasvarUpe jotAM paMca parameSThi bhagavAna jevo che tenuM bhAna thAya. AgaLanA pAThanuM nAma "pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra' che. pAMca paramapada eTale arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMta. jagatamAM A sarvotkRSTa pAMca padavIo che. A pAMceya pada iSTa hovAthI paMca parameSThI kahevAya che. e pAMceya padamAM rahela satparuSo sahajAtmasvarUpane pAmelA che, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 mATe pAMceya paramaguru paNa kahevAya che. e pAMceyane zuddha AtmAno anubhava thoDo ghaNo paNa sarakho che. ApaNA sarvanuM mULa svarUpa e ja hovAthI e paMca paramapadane bhaktipUrvaka namaskAra karavA tathA temanA zuddha svarUpanuM niraMtara smaraNarUpe ciMtavana karavAno zrI bhagavaMtano upadeza che. karmarUpa vairIno parAjaya karyo che evA ahaMtu bhagavAna; zuddha caitanyapadamAM siddhAlaye virAjamAna evA siddha bhagavAna; jJAna, darzana, cAritra tapa ane vIrya evA mokSanA pAMca AcAra jenA AcaraNamAM pravartamAna che ane bIjA bhavya jIvone te AcAramAM pravartAve che evA AcArya bhagavAna; dvAdazAMganA abhyAsI ane te zrata zabda, artha ane rahasyathI anya bhavya jIvone adhyayana karAvanAra evA upAdhyAya bhagavAna; mokSamArgane AtmajAgRtipUrvaka sAghatA evA sAthu bhagavAnane huM parama bhaktithI namaskAra karuM chuM." (va. pR.580) have AgaLanA pAThamAM 'pAMca paramapada viSe vizeSa vicAra karavAmAM Ave che : (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra (zrI nami jinavara-seva ghanAghana Unamyo re-ghanA0) zrImad sadaguru rAjane praNamI huM vInavuM re, praNamI huM vanavuM re, sahaja svarUpe sthiti parama pada lakhavuM re, parama pada lakhavuM re; sahajAtmasvarUpa che pAMca parama pada bhedathI re, parama vIra vacana anusAra kahyuM huM umedathI re kahyuM. 1 artha :- zrImad sadguru rAjaprabhune praNAma karIne huM vinayapUrvaka vinavuM chuM ke je AtmAo potAnA sahaja Atma svarUpamAM sthita hoya tene huM paramapadamAM gaNuM chuM. te pAMceya parameSThi sahajAtmasvarUpa che. paNa temAM kayA kayA prakAre bheda che te bhagavAna mahAvIranA vacanAnusAra atre huM umedathI eTale ullAsapUrvaka atre jaNAvuM chuM. ema pU.zrI brahmacArIjInuM A kathana che. ||1|| doSa rahita te devaH rAgAdika doSa che re, rAgA jJAnAvaraNAdi karma sahita sadoSa che re; sahita kSAyika darzana-jJAna-vIrya-sukha pUrNa je re, vIrya anaMta catuSTayayukta arihaMta deva che re. ari0 2 artha - have prathama bhagavaMta arihaMtanuM svarUpa varNave che. je aDhAra dUSaNathI rahita deva che. te rAgAdika aDhAra doSa A pramANe che. bhUkha, tarasa, rAga, dveSa, janma, vRddhAvasthA, maraNa, roga, zoka, bhaya, Azcarya, nidrA, kheda, parasevo, garva, moha, arati ane aruci. e badhA doSomAM mukhya rAgadveSa che. saMsArI jIvo jJAnAvaraNIyAdi karmothI yukta che te badhA doSa sahita che. paNa jene kSAyikarUpe anaMta darzana, jJAna, vIrya ane sukha guNa pUrNapaNe pragaTa thayA che evA anaMta catuSTayayukta zrI arihaMta bhagavAna te jagatamAM sAcA deva che. rA. divya audArika deha ghAtakarma mukta te re, ghAtI, de dezanArUpa gharma trilokamAM pUjya che re; triloka Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra deva-deva mahAdeva ja sukhada zaMkara gaNo re, sukhada. sarvantyApI je jJAna tethI viSNu bhaNo re. tethI 3 artha :-- te arihaMta bhagavAnano deha parama audArika che. teo jJAnAvaraNIyAdi cAreya ghAtIkarmathI mukta thayelA che. je jagatavAsI jIvone dezanArUpe AtmadharmanuM svarUpa samajAve che. tethI traNeya lokamAM pUjanIya che. je devonA paNa deva hovAthI kharekhara mahAdeva che, ane sukhane devAvALA hovAthI zaMkara jANo. zama eTale sukha ane tene karavAvALA arthAt sukhane karavAvALA hovAthI zaMkara che. tathA jJAna apekSAe sarva carAcaramAM vyApela hovAthI viSNu panna kahevA yogya che. / / 3 / / brahmasvarUpe brahmA, hare duHkha te hari re, kare karma-ari jItyuM. jina, bahu nAmI gurNa karI re, bahu vacana-agocara tattva zruta kahe sthUlane re, zruta aMgulithI juo caMdra na pahoMce mULane re. na 4 177 artha :- brahmasvarUpamAM ramanAra hovAthI brahmA ane duHkhane haranAra hovAthI hAra che. rAgadveSa ajJAna Adi karmone jItavAthI jina, temaja guNo vaDe joIe to te aneka nAmanA ghArI che. bhagavAnanuM zuddha AtmArUpa tattva, te vacanathI agocara che. tathA zAstro che te vastunA sthUla svarUpane prakAzanArA che. jema aMgUlithI nirdeza karI caMdra batAvI zakAya paNa mULa caMdramA sudhI pahoMcI zakAya nahIM, tema zAstro mAtra aMgUli nirdeza samAna che; jyAre AtmAno anubhava to sAkSAt pratyakSa che. te anubhava, arihaMta bhagavaMtane sadA sarvadA saMpUrNapaNe pragaTa che. 545 prathama paramaguru Ama, netA zivamArganA hai, netA tIrthasthApaka sAkSAt, pitA paramArthanA re; pitA vItarAga bhagavaMta anaMta yA ghaNI re, anaMta atyaMta karyAM. upakAra karuM vaMdanA paNI re. karuM pa artha :- paMca paramaguruomAM zrI arihaMta prathama che. ane Ama eTale mokSamArgamAM vizvAsa karavA lAyaka che, te mokSamArganA netA che. sAkSAt svayaM dharmatIrthanA sthApaka che. mULa paramArthane prathama janma ApanAra hovAthI paramArthanA pitA samAna che. vItarAga hovAthI sAcA bhagavaMta che. jenI prANI mAtra pratye dayA hovAthI anaMta dayAnA ghaNI che. te zrI arihaMta bhagavaMte mokSamArga batAvI amArA upara anaMta upakAra karyo che. mATe evA prabhunI huM ghaNIvAra bhAvabhakti sahita vaMdanA karuM. pA je zrI tIrthaMkaradeve svarUpastha thaI lagho re, svarUpa vaktavyapaNe je rIte kahAya tevo kahyo re, kAya AtmA atyaMta yathAsthita, te darzaka devane re, te tarjI sau anya apekSA namuM, caThI sevane re. namuM 6 artha :-- je zrI tIrthaMkaradeve AtmasvarUpamAM sthira thaI vaktavyapaNe eTale vANI dvArA je prakAre -- AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita eTale saMpUrNapaNe jema che tema jaNAvyo che, evA sarva Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 padArthonA darzaka zrI tIrthaMkaradevane bIjI sarva prakAranI icchAono tyAga karI namaskAra karuM chuM tathA temanI sevAne hamezAM cAhuM chuM. "je tIrthaMkaradeve svarUpastha AtmApaNe thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIrthakarane bIjI sarva prakAranI apekSAno tyAga karI namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) //phA. pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karyA thakI re, vicAra vicAronA saravALe sanduruSanA prati re, sapuruSa0 jenA vacanathI bhakti have utpanna thaI re, have te tIrthapati-vacanAmRta namuM zira para laI re. namuM. 7 artha - pUrve ghaNAM zAstrono vicAra karavAthI te vicAronA saravALe sapuruSa pratye jenA vacanathI have bhakti utpanna thaI, te tIrthapatinA vacanAmRtane zira para caDhAvI AdarapUrvaka vinayabhAve namaskAra karuM chuM. "pUrve ghaNA zAstrono vicAra karavAthI te vicAranA phaLamAM puruSane viSe jenA vacanathI bhakti utpanna thaI che, te tIrthakaranA vacanane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) //LI. jIMvanA ghaNAya prakAre vicAra karyA karyA re, vicAra, AtmArUpa puruSa viNa jIva jANyo jAya nA re, rjIva evI ja nizcaLa zraddhA pragaTa jethI thaI re, pragaTa te jina mArga-boghane nitya namuM grahI re. nitya 8 artha - jIva dravyane oLakhavA ghaNA prakAre vicAra karyo chatAM, te jIva AtmAmAM ramaNatA karanAra puruSa vinA jANyo jAya evo nathI. evI nizcaLa eTale draDha zraddhA je vaDe utpanna thaI, te zrI tIrthakare bodhela vItarAga mArgane grahaNa karIne sadA namaskAra karuM chuM. ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA mArgaboghane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) IITA jIMvano ja thavA vicAra vivigha prakArathI re, vivigha0 te jIvanI thavA prApti yoga anekathI re, yoga, karyo baLavAna parizrama toya na pAmiyo re, toya0 te jIva jethI sahaja ja jANe Apiyo re. jANe 9 artha - vividha prakArathI AtmAno vicAra thavA mATe, te AtmadravyanI prApti thavA mATe, yogAdika aneka sAdhanono pUrve baLavAna parizrama karyA chatAM te AtmasvarUpanI prApti nahIM thaI; te AtmA je vaDe sahaja prApta thAya che evA zrI tIrthaMkaradevanA vacanAmRta che. tene huM namaskAra karuM chuM. bhinna bhinna prakAre te jIvano vicAra thavA arthe, te jIva prApta thavA arthe, yogAdika aneka sAghanono baLavAna parizrama karyo chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jeno uddeza che, te tIrthaMkaranAM uddezavacanane namaskAra karIe chIe." (va.pR.366) III te ja kahevAne kAja vacana-racanA mahA re, vacana, te tIrthakara-uddeza-vacana kevAM ahA! re, vacana Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 179 sahaja name muja mastaka ati AbhAramAM re, ati bhavya jIvonA AghAra apAra saMsAramAM re. apAra. 10 artha :- AtmasvarUpa oLakhavA mATe ja jenA vacanAmRtanI AgamarUpe mahAna racanA che te zrI tIrthaMkaradevanA uddeza vacana aho! kevA upakAraka che. te atyaMta upakAranA AbhAramAM mAruM mastaka sahaja temanA uddeza vacanane namaskAra karavA namI paDe che. kema ke te vacanAmRto A apAra duHkhamaya saMsAramAM bhavya jIvone parama AdhArarUpa che. 10nA videhI deva to siddha parama zuddhatA ghare re, parama sahaja, anaMta guNavaMta bhakta aSTa guNa smare re - bhakta kSAyika samyakatva-jJAna-darzana, sukha-pUrNatA re, darzana pUrNa vIrya, avyAbAi, agurulaghu, sUkSmatA re, aguru0 11 artha - have zrI siddha bhagavaMtanA svarUpanuM varNana kare che. deha rahita paramAtmA te siddha bhagavAna che. te AtmAnI parama zuddhatAne ghAraNa karela che. sahaja svabhAvathI te anaMtaguNothI yukta che, chatAM bhakto temanA mukhya ATha guNonuM smaraNa kare che. te A pramANe che - jemane 1. AyuSyakarmano kSaya thavAthI sAyika eTale akSayasthitiguNa pragaTa thayela che. 2. jJAnAvaraNIya karma javAthI anaMtajJAna. 3. darzanAvaraNIya karma javAthI anaMta darzana. 4. mohanIyakarma javAthI anaMtasukha tathA 5. aMtarAyakarma javAthI anaMta vIryaguNa pragaTela che. vaLI 6. vedanIyakarma javAthI avyAbAgha guNa. 7. gotrakarma javAthI agurulaghuguNa tathA nAmakarmanA kSayathI sUkSmatA guNa pragaTa thayela che. ||11aaaa. (sarva) karma-kalaMkarahita atIMdriya sukhanidhi re, atIM. nirvikArI vItarAga trikALa anaMta-thI re, trikALa0 zuddha paramaguru, brahma, a-saMsArI namuM re, asaMsA. vizvaziromaNi svAmI smarI muja mana damuM re; smarI. 12 artha - sarva karma kalaMkathI siddha bhagavAna rahita che. atIMdriya evA AtmasukhanA nizAna che. nirvikArI vItarAga paramAtmA che. traNe kALanuM eka sAthe jANapaNuM hovAthI anaMtajJAnI che. je zuddha paramaguru paramAtmA che, pUrNa brahmasvarUpa che. jene have kadI saMsAra nahIM hovAthI asaMsArI evA siddha bhagavaMtane huM namaskAra karuM chuM. je guNoe karI sakaLa vizvamAM ziromaNi evA pavitra svAmIne smarI mArA mananI vRttionuM damana karuM chuM. 12aa. puruSAkAre pradezo che siddhAtmA taNA re, che anAhArI azarIrI dhyeya e ApaNA re; dhyeya nabhasama nirlepa nAtha, prabhu apunarbhavI re, prabhu kRtakRtya nirAkuLa, nitya cahuM pada e stavI re. cahuM 13 artha :- mokSamAM rahela siddha AtmAnA pradezo lagabhaga eka tRtIyAMza nyUna puruSAkAre che. te anAhArI tathA azarIrI che. ApaNo paNa dhyeya azarIrI evI siddha dazAne pAmavAno che. siddha Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 0 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paramAtmA nabha eTale AkAza sama nirlepa che. e Atma prabhutAne pAmelA prabhu apunarbhavI eTale pharI koI kALe janma lenAra nathI. karavAnuM kArya jene sarva karI lIdhuM mATe kRtakRtya che, sadaiva nirAkuLa che. ApanI bhaktibhAve stuti karI nitya ApanA jevA nirAkuLa siddhapadane huM paNa cAhuM chuM. I/13yA. jevA thavuM hoya tevI karo nitya bhAvanA re, karo. sarva pradeze zuddhi siddhonI pAvanA re; siddho trikALa te ja svarUpe sthiti acaLa lahI re, sthiti, svayaMjyoti,niraMjanarUpa, ajara-amaratA kahI re. ajara0 14 artha:- je dazA prApta karavI hoya tevI hamezAM bhAvanA karo. sahaja AtmasvarUpane pAmavuM hoya to niraMtara tevI AtmabhAvanA bhAvo. AtmAnA sarva pradeze saMpUrNa zuddhi e ja siddha bhagavaMtonI pavitratA che. "sarvotkRSTa zuddhi tyAM sarvotkRSTa siddhi prApta thAya che. traNe kALa te ja zuddha svarUpe jeNe acaLa sthiratA prApta karI che evA svayaMjyotisvarUpa, niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA te ajara amara padane pAmelA che. 14. jevuM siddhonuM svarUpa tevuM sau jIvanuM re, tevuM mAtra aupAthika bheda dRSTAnta sphaTikanuM re; draSTAMta jAya karyajanita vibhAva svarUpa upAsatAM re, svarUpa0 zuddha svarUpe sthiti thatI siddha pUjatAM re. thatI. 15 artha - jevuM sarva siddha bhagavaMtonuM svarUpa che, tevuM ja mULa svarUpe sarva jIvonuM svarUpa che. temanA ane bIjA sarva jIvo vacce mAtra karma upAdhino bheda che. tenuM draSTAMta sphaTika ratna che. sphaTika ratna zuddha nirmaLa hovA chatAM jevA raMgano saMga maLe te rUpe dekhAya che. tema AtmA zuddha hovA chatAM karma upAdhithI malina jaNAya che. te karma janita AtmAnuM vibhAva svarUpa zuddha AtmAnI upAsanA karatA nAza pAme che. ane siddha svarUpane bhAvathI pUjatAM potAnI paNa zuddha svarUpe zAzvata sthiti thAya che. 15 asaMga anAma svarUpa anubhavI oLakhe re, anu. svAnubhavI gurumukhathI boghe jIMva lakhe re; bothe mumukSutA rUpa netra svadoSo dekhaze re, sva sagurunuM ya svarUpa yathArtha te lekhaze re. yathArtha. 16 artha - siddha bhagavaMtanA asaMga, nAma vagaranA zuddha svarUpane AtmaanubhavI jJAnI puruSo ja oLakhI zake. te zuddha svarUpanA svAnubhavI evA zrI gurunA mukha dvArA thayela boghathI ApaNA AtmAne paNa te zuddhasvarUpa prAptino lakSa Ave che. te svarUpa jene pAmavuM haze te mumukSatArUpa netro vaDe potAnA svadoSane dekhaze. te bhavyAtmA mumukSatAnA kAraNe sagurunuM paNa te ja yathArtha svarUpa che, tene jANI zakaze. 16aaaa. sadguru trivigha svarUpa sUri, pAThaka, muni re, sUri AcArya, upAdhyAya, sAdhu padavI, traNa nAmanI re; padavI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra sAdhupaNe to samAna hetu eka sarvano re, hetu vItarAgI, parigrahatyAgI vaLI tyAga garvano re, vaLI 17 have AcArya upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanA sarva sAmAnya guNonuM varNana kare che. pachI traNeyanI judI judI yogyatA viSe jaNAvaze. artha - A AtmajJAnI sadguru bhagavaMtanA trividha eTale traNa prakAranA svarUpa che. te sUri eTale AcArya, pAThaka eTale upAdhyAya ane muni eTale sAghu svarUpe traNa nAmanI padavInA ghAraka che. paNa sAghakapaNe to traNeya samAna che. traNeyano hetu mAtra potAnA AtmAne karmamaLathI saMpUrNa zuddha karI kevaLajJAna pragaTAvavAno che. traNeya vItarAgI, parigrahatyAgI ane vaLI garva eTale ahaMkAranA paNa tyAgI che. ||17nA para viSe ahaMmamakAra tajI, aMtaraMgamAM re, - ta anubhave zuddha svarUpa rahI AtmadhyAnamAM re; rahI para vyAdi jJAnamAM bhAse te jANatA hai, bhAse iSTa aniSTa te mAnI rAgAdi na ANatA re. rAgAdi 18 181 artha :huM dehAdi svarUpa chuM ane deha strI putrAdi mArA che evA ahaMbhAva ane mamatvabhAvano tyAga karI, AtmadhyAna vaDe potAnA aMtaraMgamAM zuddha AtmasvarUpano anubhava kare che. tathA puddagalAdi dravyo je potAnA jJAnamAM bhAse tene mAtra jANe che, dekhe che paNa temAM gamavA, aNagamavApaNuM karIne rAgadveSAdi bhAvone manamAM AvavA detA nathI. / / 18 / / ho tana svastha asvastha bAhya nimitta ghaNAM re, bAhya topaNa munie na sukhadukha kAraNa te gaNyAM re, kAraNa bAhyakriyAmAM na phera bane teTalI kare re, banezubhakriyAnI na kheMca sahaja dazA ghare re. sahaja 19 artha :- bAvIsa pariSaha Adi bahAranA aneka nimittonA kAraNe zarIra svastha ke asvastha ho = to paNa munio tene potAnA sukhaduHkhanA kAraNa mAnatA nathI. AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMtanI bAhya kriyAmAM pharaka nathI; te sahaja rIte jeTalI bane teTalI kare che. temane zubhakriyA karavAnI kheMca hotI nathI, kAraNa ke teo sahaja AtmadazAnA dhAraka hovAthI udayAdhIna vartana kare che; koI kriyA karavAno kartRtvabhAva temane hoto nathI. / / 19 / / upayoga bahu na bhamAve udAsInatA ghare re, udAsIna0 vRtti nizcala rAkhavA nizcaya Adare re; nizcayasphure kaSAya jo maMda rahe zubha bhAvamAM re, rahe tyAre ghare zubha rAga satsAdhana bAhyamAM re. satsAghana 20 artha :-- te muni mahAtmAo potAnA jJAnadarzana upayogane bahu bhamavA detA nathI; paNa udAsInatA eTale vairAgyabhAva dhAraNa karIne rahe che. kemake upayoga e ja sAdhanA che. upayoga e ja dharma che. teo potAnI AtmavRttine nizcala eTale sthira rAkhavA dRDha nizcayathI pravarte che. jo karmayoge kaSAyonI maMda Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 phuraNA thAya to zubha bhAvamAM vRttine vALe che. te samaye zubha rAgarUpa satsAghana jevAM ke sanzAstrono svAdhyAya ke upadeza karavo ke zAstra lakhavA athavA bhakti Adi zubha kAryamAM potAnI vRttine joDe che, jethI vRtti azubhamAM jAya nahIM. pa.pU. prabhuzrIjI kahe azubha bhAva e hajAra rUpiyAnA daMDa barAbara che. jyAre zubha bhAva e eka rUpiyAnA daMDa samAna che. rA. zuddhatAnA ghare lakSa, cahe rAga tyAgavA re, cahe tIvra kaSAya na thAya hiMsAdi sAghavA re; hiMsAdi. astitva tenuM na hoya tyAre muni-pada ghare re, tyAre azubha upayoga na tethI muni kadIe kare re. muni. 21 artha :- AtmajJAnI mahAtmAone sadaiva zuddhabhAvamAM javAno lakSa rahe che. teo zubha rAgane paNa tyAgavA icche che. azubha rAgamAM temanI pravRtti nahIM hovAthI hiMsA, asatya, corI, abrahma, parigrahAdi tIvra kaSAyabhAvo temane thatA nathI. jyAre tIvra kaSAyabhAvonuM astitva na hoya tyAre ja munipadane ghAraNa kare che. tIvra kaSAyano abhAva hovAthI munio kadI paNa azubha upayogamAM jatA nathI paNa svAdhyAya dhyAnamAM sadA magna rahe che. ra1AA. tanusaMskAra ityAdi vikriyA rahita te re, vikriyA vanakhaMDAdimAM vAsa parISaho sau jIMte re; parI. meMLaguNa akhaMDita pALe, tape tanu ati dahe re, tape dhyAnamudrA kadI ghArI pratimAvat sthira rahe re. pratimA. 22 artha - tanusaMskAra eTale zarIra zaNagAra ityAdi vikriyAthI munio rahita hoya che. vanakhaMDera ke guphAomAM vAsa karI sarva prakAranA pariSahone jItavA kaTibaddha rahe che. teo sAdhunA 28 mULaguNone akhaMDapaNe pALe che. te A prakAre che. 5 mahAvrata, 5 samiti, 5 indriya jaya, 6 Avazyaka (pratikramaNa, pratyAkhyAna, sAmAyika, stavana, vaMdana, kAyotsarga), asnAna, adaMtadhovana, jamIna upara zayana, nagna rahevuM. ekavAra bhojana, UbhA UbhA hAthamAM bhojana karavuM; vALano loca karavo. vaLI tapavaDe zarIrane atyaMta kaSTa Ape che. te tapa bAra prakAre che. cha bAhya--anazana, uNodarI, vRttisaMkSepa, rasaparityAga, kAyakleza ane saMlInatA tathA cha aMtaraMga tapa-prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, kAyotsarga ane dhyAna che. teo kadI dhyAnamudrAne dhAraNa karI pratimAvat sthira paNa rahe che. rajA tana munigharma-sahAyI gaNI bhikSArthe phare re, gaNI. AhAra, vihAra, nihAra niyamita te kare re niya che ratnatraya dvivigha upAdeya sarvane re, upAdeya. cAra ArAghanA tulya jIte kroghAdine re, jIte23 artha :- mahAtmAo tanuM eTale zarIrane munigharmamAM sahAyaka gaNI tene TakAvavA bhikSArthe phare che. AhAra, vihAra ke nihAra teo niyamita kare che. ratnatrayarUpa gharma vivigha eTale be prakAre che. eka vyavahAra ratnatraya ane bIjo nizcaya ratnatraya gharma. te sarva mumukSuone upAdeya eTale grahaNa karavA yogya che. te muni mahAtmAo samyadarzana, jJAna, cAritra ane tapa ema cAra prakAre vyavahAra ratnatrayanI ArAghanA, nizcaya ratnatrayanI prApti mATe kare che. tathA tenA samAna cAra krodha, mAna, mAyA, lobha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 183 kaSAyone paNa jIte che. ra3. bhedano bheda TaLyAthI dvandAtIta munidazA re, dhannA yathAzakti gharmamUrti thavA prayatna vasyA re; thavA saune veSAdika eka ure tIrthanAtha che re, ure. ghare jinAgama-abhyAsa, vANI syAdavAda che re, vANI. 24 artha - paramAtmA ane potAnA AtmasvarUpamAM je ajJAnane laIne bheda hato, te bheda AtmajJAna thatAM TaLI javAthI sukhaduHkha, harSazoka, mAna apamAna AdinA vaMdhothI rahita muni mahAtmAonI AtmadazA hoya che. teo hamezAM yathAzakti puruSArtha karI potAnuM kevaLajJAnamaya saMpUrNa zuddha svarUpa pragaTAvI gharmamUrti banavA prayatnazIla rahe che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhu bhagavaMta e traNeyanA veSa ke AcAra eka che. traNeyanA hRdayamAM bhagavAna tIrthanAtha birAjamAna che. traNeya jinAgamanA abhyAsamAM lIna rahe che. temaja temanI vANI paNa syAdvAdathI yukta hoya che. 24. AtmadraSTithI dekhatA raMka ke rAyane re, raMka mukhyapaNe nirvikalpa svarUpe magna te re; svarUpe to ya kadI gharma-lobhI jIvone nIrakhI re, Avone dayA thatAM rAga-udaye, jagADe boghathI re, jagADe. 25 artha:- te traNeya mahAtmAo, rAjA ho ke raMka ho baghAne AtmadraSTithI jue che. teo mukhyapaNe nirvikalpa rahI AtmasvarUpamAM magna rahe che. to paNa koI divasa jene gharma jANavAno lobha che, gharmanA icchuka che, temane joIne zubha rAganA udayathI temanA pratye dayA AvavAthI, te jIvone bogha ApI mohanIdrAmAMthI jagADe che. pA. samyaka jJAnAdi adhika lakhI sUripada dIdhuM re, lakhI. te saMghapati AcArya manAya tenuM kIdhuM re; manAya te de dIkSAnuM dAna, dathI dIkSA chedatA re, dIthI. AcAra pALI paLAve, prAyazcitta ApatA re prAya. 26 have zrI AcArya bhagavaMtanA pada viSe jaNAve che : artha :- jenAmAM samyakajJAna tathA zAsana calAvavAnI vizeSa yogyatA joIne zrI gurue sUripada arthAt AcAryapada ApyuM te sakaLa saMghanA uparI saMghapati AcArya kahevAya che. temanuM kaheluM sakaLa saMgha mAnya rAkhe che. te yogya jIvone dIkSAnuM dAna Ape athavA koI aparAgha thayo hoya to zikSArUpe tenA dIkSA paryAyane amuka varSa mATe chedI zake che. pote jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcArane zuddha rIte pALI bIjA munione paNa paLAve che. koI doSa thayA hoya to sAdhu, sAdhvI, zrAvaka zrAvikArUpa caturvidha saMghane prAyazcitta Ape che. te jJAnI bhagavaMta gItArtha hoI prAyazcitta zAstranA jANanAra hoya che. rA. gharma-Adeza-upadeza kahyuM kAma sUrinuM re, kahyuM na saMgha-poSaNa upakAra kArya gharma-thorInuM re; kArya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 jyAM sughI laukika kAma sUri kare mohathI re, sUri tyAM sudhI nathI AcArya aMtavrata-tyAgathI re. aMta. 27 artha - gharmasaMbaMghI AjJA ApavI ke zrI sakaLa saMghane gharmano upadeza Apavo e kAma zrI AcArya bhagavaMtanuM che. paNa saMghanA lokonI lobha, mAnAdi vRttione poSavI ke zrAvakonA upakAra arthe ghAgAdorA maMtrIne ApavA, e gharmanA ghorI evA AcArya bhagavaMtanuM kartavya nathI. jyAM sudhI saMghanA mohathI laukika AvA kAryo AcArya kare tyAM sudhI te AcArya padavIne yogya nathI. kemake vRttione aMtaramukha karavAno ke karAvavAno ja jeNe tyAga karI dIgho; tethI te AcArya padane ghAraNa karavAne yogya rahetA nathI. rA. sUri tIrthapatine sthAna, ghare vItarAgatA re, ghare ravi AthamatAM AghAra dIpa prakAzatA re; dIpa0 gharmavRttinA zAsaka unnati arpatA re, unnati vrata, tapa,zala saMyama-sAra, AcAryanI ahaMtA re. AcA. 28 artha - AcArya bhagavaMta to zrI tIrthapati arthAt bhagavAna tIrthaMkaranA sthAne che. jyAre zrI tIrthakara bhagavaMtanI hAjarI na hoya tyAre te ja mokSamArganA darzaka che. teo vItarAgatAne ghAraNa karIne rahelA che. jema sUrya asta thatAM dIpakano prakAza bhavyajIvone AghArarUpa che tema teo che. gharmavRttimaya jaina zAsanane calAvanAra hovAthI vartamAnamAM te gharmazAsaka che, tathA gharmavRttivALA jIvone bogha ApI temanI unnatine vadhAranAra che. temaja svayaM vrata, tapa, zIla, saMyamane sArarUpa mAnI zuddha rIte pALanAra hovAthI sAcA AcArya bhagavaMta che; mATe bhavyone te sadeva aheta eTale pUjanIya che. [28] AcArya sama upadeza kare upAdhyAya je re, kare. paNa na de kada Adeza kare svAdhyAya te re; kare, karI kRtano abhyAsa bhaNAve suziSyane re, bhaNAve syAdvAvAdI nipuNa jaNAve rahasyane re. jaNAve. 29 have zrI upAdhyAya bhagavaMtanuM svarUpa jaNAve che : artha :- je upAdhyAya che te AcArya bhagavaMtanI samAna upadeza kare che. paNa koIne kadI Adeza eTale AjJA ApatA nathI. teo svAdhyAyarUpe bole che. pote zAstrono abhyAsa karI vinayavAna ziSyone bhaNAve che. je syAdvAdathI vAda karavAmAM pravINa che. jethI bhagavAnanA boghelA rahasyane te kholI zake che ke A vAkyamAM bhagavAne A apekSAthI vAta jaNAvela che. rA prazno taNuM samAghAna manohara ApatA re, mano. zabdabrahma sarvajJa sUtra-artha sthApatA re; sUtra gurugamathI jANI artha maghura vyAkhyA kare re, mathu20 sarva sAghAraNa gharmo muninA te ghare re. muninA 30 artha - koI prazna kare to tenuM samAdhAna suMdara rIte Ape che. zabdabrahma eTale je zabdo vaDe Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra 185 AtmA prApta thAya te zabda brahma che. evA zabdabrahma vaDe je sarvaze kahelA sUtronA arthane prakAze che. potAnA guru dvArA Apela samajaNathI sUtrano artha jANI, je mIThI vANI vaDe bIjAnA hRdayamAM Utare tevuM vyAkhyAna kare che. tathA muninA sarva sAdhAraNa ghamanuM eTale AcAranuM je pUrNa rIte pAlana kare che, evA te upAdhyAya bhagavAna che. 30gA. * Atmasiddhine arthe sudRSTi, bhakti gharI re, suSTi sAthe sAdhu suMgharma-cAritra aMgIkarI re; cAritra, sAdhu kahe nahi kAMI, izAre na dAkhave re, izAre kara, caraNAdithI kAMI, mane nahi ciMtave re. mane 31 artha - have munipadanA AcAra viSenuM varNana kare che : saMpUrNa Atmasiddhine mATe samyakudraSTi evA sAdhu bhagavaMta, samyakucAritrane dhAraNa karI, bhakti sahita AtmagharmanI ArAdhanA kare che. teo koIne vacana vaDe kAMI kahe nahIM ke kAyA vaDe hAthapaganA izArA karI kAMI batAve nahIM ke manathI koInA viSe kaMI ciMtavana kare nahIM paNa mauna rahe che. 31aaaa zuddha svarUpanuM dhyAna ekAgra mane ghare re, ekAgraha bAhya-atyaMtara vRtti taNo upazama kare re; taNo. taraMgarahita vAridhi samAna prazAMta te re; samAna nahi upadeza-Adeza viSe alpa paNa vade re. viSe. 32 artha :- AtmajJAnI munio ekAgra cittathI zuddha svarUpanuM dhyAna karI bAhya padArthomAM jatI vRtti ane kAma krodhAdi aMtaraMga vRttione upazamAve che. teo taraMga rahita vAridhi eTale samudra samAna prakRSTapaNe zAMta rahe che. tathA koIne upadeza ApavA ke Adeza ApavA viSe alpa paNa kAMI bolatA nathI. //3rA. svarga-mokSamArga arthe vivAda na Adare re, vivAda to vikathAnI zI vAta? je bhava-hetuM ghare re; je. vairAgyanI parAkASThA sAthupadamAM vase re, sAghu nirdoSa, yathAjAta veSa, dile dayA ullase re. dile33 artha :- mahAtmAo svarga ke mokSamArgane arthe paNa koI vivAda eTale kheMcatANa karatA nathI. to temanAmAM saMsAra vadhAravAnA kAraNabhUta evI vikathAnI to vAta ja kyAMthI hoya? sAdhupadamAM to vairAgyanI parAkASThA rahelI che. te nirdoSa che. jemano yathAjAta eTale janmyA tevo veSa che arthAta nagnatAne ghAraNa karela che. tathA jemanA dilamAM dayAgharma AdaravAnA ati ullAsita pariNAma rahelA che. kemake dayA e ja gharma che. jyAM dayA nathI tyAM gharma nathI. [33nA bAhya-atyaMtara graMthi rahita nigraMtha te re, rahita tapa-kiraNonI zreNithI dahe karma vRndane re; dahe. upasarga-pariSaha jItatA rati ati saMyame re, rati, letA to bhikSA zuddha niyamothI mana dame re. niyamo. 34 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha - AtmajJAnI muni mahAtmAo to bAhya temaja aMtaraMga parigrahanI graMthithI rahita nigraMtha muni che. teo bAra prakAranA tArUpI kiraNonI zreNine AdarI karmonA samUhane bALanArA che. teo upasarga ane bAvIsa pariSahane jItI saMyamamAM ati rAga rAkhanArA che. je betAlIsa doSa rahita niyamonA pAlanasahita zuddha bhikSA le che. jo zuddha bhojana na maLe to mananuM damana karI tapanI vRddhi thaI ema mAnanArA che. 34. sAdhu samAna AcArya, upAdhyAya Acare re, upADa AtmAnubhava, zuddha bhAva mumukSutA sau ghare re; mumukSu bhedo jaNAya je alpa te bAhya-praghAnatA re, te aMtaranI maeNLa zuddhi, temAM to samAnatA re. temAM 35 artha :- sAdhu bhagavaMta samAna AcArya, upAdhyAya bhagavaMta paNa AtmAnubhava ke zuddha bhAva ke mumukSatAne to sarva ghAraNa karIne ja rahelA che. paNa AcArya, upAdhyAya ke sAdhu bhagavaMto vacce kaMIpaNa je alpa bhedo jaNAya che, te mAtra bAhya praghAnatAnA che. jyAre aMtaranI mULa AtmazuddhimAM to traNeyanI samAnatA che. [3pA. jaghanya, madhyama, utkRSTa pariNAma bhedathI re, pari bhedAnabheda aneka apekSA vizeSathI re; apekSA koI AcArya utkRSTa vizuddhi kadI ghare re, vizuddhi jaghanya, madhyama vizuddhi pharI vaLI Adare re. pharI 36 artha :- chatAM teonI aMtaraMga zuddhimAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa pariNAmanA bheda jarUra che. ema apekSAthI jotAM tenA aneka vizeSa prakAre bheda pratibheda thaI zake che. jema ke koI AcArya utkRSTa vizuddhine kadI ghAraNa karelA hoya ane vaLI kadI jaghanya, madhyama vizuddhine paNa pharI pAmelA hoya. tema koI sAdhu bhagavaMta paNa AcArya upAdhyAya bhagavaMta karatAM vizeSa vizuddhine pAmelA paNa hoI zake che. If36aaaa saMjvalana kaSAya ja hetu na upadezAdi gaNo re, nava bAhya nimitta na mukhya, karmodaya meMLa bhaNo re; karmo bAhya kAraNa kahe koI karma-udaya taNuM re, karma, mohathI eNripada je cahe tene ja tema gayuM re. tene 37 artha - mananI vizuddhimAM je ochAvattApaNuM thAya tenuM kAraNa saMjvalana kaSAya bhAvo che; nahIM ke upadeza athavA Adeza. bAhya nimittanI temAM mukhyatA nathI paNa saMjvalana kaSAya Adi kamoMdaya temAM mULa kAraNa che ema jANo. koI kahe-AcAryane upadeza athavA Adeza Apavo paDe evA bAhya kAraNathI temanI dazA madhyama ke jaghanya thaI jAya; paNa tema thavAmAM kharekhara kAraNa kaSAyAdibhAvArUpa karmano udaya che. chatAM mohathI je AcAryapadane icche tenI dazA upadeza athavA AdezathI madhyama ke jaghanya thaI zakavA yogya che. (3nA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) avirati 187 icchA vinA upadeza kevI rIte bane re? kevI saMsArI icchA na hoya - yazAdi maLe mane re; yazAdi bhavahetu nidAna thAya kahI tene vAsanA re, kahI gharma-kAryo manovRtti te icchA-bhAsanA re. te 38 artha :- koI kahe ke icchA vinA upadeza Apavo kevI rIte banI zake ? tyAre javAbamAM mahApuruSo kahe che : sAcA jJAnIpuruSane upadeza ApatA saMsArI icchA hoya nahIM ke mane yaza maLo ke mArI pUjA thAo. jo manAvA pUjAvAnI icchA thaI to te bhavahetu eTale saMsAravRddhinuM nidAna eTale kAraNa thayuM. tene jJAnI puruSo asat vAsanA kahe che. jyAre svahita sAghatAM parahitArthe upadezAdi gharmakArya karavAmAM mananI vRtti thAya te icchAnuM bhAsana mAtra che. paNa kaMI upadeza ApI moTA thaI manAvA pUjAvAnI koI prakAre temane vAsanArUpa icchA nathI. 38 "pAMca parama pada viSe vizeSa vicAra karatAM mAro AtmA paNa mULa svarUpe temanA jevo ja sahajAtmasvarUpamaya che. mATe te svarUpane pragaTAvavA have "avirati' eTale asaMyamano tyAga karuM. te asaMyamapaNAnA tyAga mATe zuM zuM karavuM joIe. tenI A pAThamAM samaja ApavAmAM Ave che : (69) avirati (rAga : harinI mAyA mahAbaLavaMtI, koNe jItI na jAya jone, jogIne to jotI hIMDe, bhogIne to khAya jone.) vaMduM zrI guru rAjaprabhune, aho! alaukika jJAna jone, tIvra jJAna-dazAmAM kyAMthI avirati pAme sthAna jone? bhAna bhulAve tevI bhIDe jAgrata zrI guru rAja jone, bIjA rAma samA te mAnuM sAre saunAM kAja jone. 1 I. artha:- zrImad rAjacaMdra guru bhagavaMtanA aho! alaukika jJAnane joI huM bhaktibhAve temane praNAma karuM chuM. emanI tIvra AtmadazAmAM avirati eTale asaMyamarUpa rAgadveSanA bhAvone kyAMthI sthAna hoya? saMsAranI AtmabhAna bhUlAve evI vyApAra vyavahAranI upAdhimAM paNa jeno Atmaupayoga sadA jAgRta rahe che evA zrI guru rAjaprabhune huM para padArthathI virakta evA bIjA zrI rAma samAna mAnuM chuM ke je sau AtmArthI bhavya jIvonA kalyANanA kAryo siddha karanAra che. 1aaaa. darzanamohe oNva nA jANe zuddha-svarRpano svAda jone, darzanamoha jatAM jIMva pAme svarUpa-sukha AsvAda jone; darzanamohanI sAthe jAye ghAtaka prathama kaSAya jone, anaMtAnubaMghI jatAM sau karmo nirbaLa thAya jone. 2 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- have aviratinuM mULa kAraNa mithyAtva che te jaNAve che. darzanamoha eTale mithyAtvanA yoge A ajJAnI jIva zuddha AtmasvarUpanA svAdane jANato nathI. darzanamohano kSaya ke upazama thatAM A jIva svaAtmasukhanA svAdane pAme che. darzanamoha e mohanIyakarmano bheda che. tenI mithyAtvamohanIya. mizramohanIya ane samyamohanIya ema traNa prakRtio che. e prakRtiono upazama, kSayopazama ke kSaya thavAnI sAthe AtmaguNanA mukhya ghAtaka evA prathama anaMtAnubaMdhI krogha mAna mAyA lobharUpa kaSAya bhAvo paNa jatAM rahe che. te anaMtAnubaMdhI kaSAya bhAvo jatAM bIjA baghA karmonI tAkAta nirbaLa thaI jAya che. rA tema thavA vairAgya vaghAro upazama karo kaSAya jone, sadaguruboghe vicAra jAge to svarUpa oLakhAya jone. avirati samyagdaSTi sAro, vA sAdhu virativaMta, jone? bAhya vezane loko mAne, gaNatA pUjya, mahaMta jone - 3 artha - Atma anabhavano svAda cAkhavA mATe vairAgya eTale anAsakta bhAvonI vRddhi karo tathA krodhAdi kaSAya bhAvonuM upazamana karo to jIvamAM yogyatA AvatAM sadagurunA boghe uttama vicAradazA jAgRta thaI potAnA AtmasvarUpanI oLakhANa thaze. A jagatamAM avirati eTale jene tyAgavrata nathI paNa samyagdarzana che te sAro ke jene mAtra bAhya virati eTale sAdhupaNuM che paNa samyagdarzana nathI te sAro? jagatamAM to loko bAhya veSadhArI sAdhu puruSane pUjya ane mahAtmA gaNe che. "koNa bhAgyazALI? avirati samyagdaSTi ke virati?" (va.pR.159) vA vicAravAna vicArI jue-zAthI bhavaduHkha jAya jone? viratighArIne puNyakamANI, nahIM nirjarA thAya jone; samyagdaSTi avirati toye karmothI mukAya jone, jJAna ane vairAgya vaDe te karma kApato jAya jone.4 artha - vicAravAna puruSo vicArI jue ke A saMsAranuM duHkha zAthI nAza pAme? te AtmajJAna rahita evA bAhyatyAgI sAdhu puruSathI ke samyavruSTi jJAnI puruSathI? tenA uttaramAM jaNAve che ke viratighArI eTale samyagdarzana vagara bAhyatyAgIne kriyAnA phaLamAM mAtra pUNyanI kamANI che paNa sAcI karmanI nirjarA nathI. jyAre udayAthI vartatAM samyavruSTi mahAtmAo avirati eTale vratadhArI na hovA chatAM paNa karmothI mukAya che. kAraNa ke temanAmAM AtmajJAna ane anAsaktabhAvarUpa vairAgya hovAthI te prati kSaNe vivekarUpI chINIvaDe karmone kApatA jAya che. mithyAtvanI hAjarI hoya tyAM suthI aviratipaNuM nirmaLa thatuM nathI, eTale jatuM nathI, paraMtu jo mithyAtvapaNuM khase to aviratipaNAne javuM ja joIe e niHsaMdeha che; kAraNa ke mithyAtvasahita viratipaNuM AdaravAthI mohabhAva jato nathI, mohabhAva kAyama che tyAM sudhI atyaMtara viratipaNuM thatuM nathI; ane pramukhapaNe rahelo evo je mohabhAva te nAza pAmavAthI atyaMtara aviratipaNuM rahetuM nathI, ane bAhya jo viratipaNuM AdaravAmAM na AvyuM hoya topaNa jo atyaMtara che to saheje bahAra Ave che."(va.pR.748) //4 sarva virati munijana ghAre, dezavirata gRhIM ghAra jone, yathAzakti pratimArUpa ke vratadhAraNa vicAra jone; Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) avirati 189 vRtti rokavA vrata AdaravAM, nahi janaraMjana kAja jone, pApavRttine prathama rokavI bhava taravA ghara dAjha jone. 5 artha :- sarva virati eTale saMpUrNa saMyama to AtmajJAnI muni mahAtmAo ja yathArtha ghAraNa karI zake ane dezaviratI eTale aMze saMyama te gRhI kahetA AtmajJAna sahita evA zrAvako ghAraNa karI zake. teo prathama yathAzakti zrAvakanI agyAra pratimAo ke vrata ghAraNa karavAno vicAra karI teno abhyAsa kare che. kemake vRttione rokavA mATe vrata che, te lokone raMjana karavA mATe nathI. AvA vratone ghAraNa karatAM pahelA saMsAra samudrane taravAnI aMtaramAM dAjha rAkhI pApavRttione prathama rokavI yogya che. pAA pAMca prakAre pApa prakAze aviratinI ghUna jone, hiMsA, mRSAvAda ne corI parigraha saha maithuna jone; bAra prakAre koI prakAza aviratirRpa AcAra jone, pAMca indriya ne mana nahi roke AtmaghAta vicAra jone. 6 artha - anAdikALathI asaMyamanI dhUnanA kAraNe jIvanI A pAMca prakAranA pApomAM pravRti che. te hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane parigraha che. koI vaLI asaMyamanA AcAra samA asaMyamanA bAra prakAra batAve che. temAM cha indriya asaMyama ane cha prANI asaMyama che. prathamanA indriya asaMyamamAM pAMca indriyo ane manano asaMyama che. te indriyo ane mananI vibhAvarUpa vRtione na roke to tene AtmaghAtaka vicAravALo jANo. te vRtione rokavI te cha prakAre indriya saMyama kahevAya che. kA pRthvI-jaLa-teja-vAyu-kAya ne vanaspatirUpa jIva jone, e ekendriya pAMca prakAre, vaLI haNe trasa jIva jone; be-indriya traNa-indriyathArI vaLI cau-paMcendriya jone, e cAre trasa eka prakAre; sthAvara ekendriya jone. 7. artha - have asaMyamanA bAra prakAramAM bIjA prakAra te cha kAya jIvonI rakSA na karavI te che. temAM pRthvI, pANI, teja eTale agni, vAyu ane vanaspatikAyanA ekendriya jIvonA pAMca prakAra tathA be, traNa, cAra ane pAMca indriyane ghAraNa karavAvALA trasakAya jIvano te chaThTho prakAra che. emAM pRthvI pANI Adi sthAvara jIvo kahevAya che ane be indriyathI pAMca indriya sudhInA jIvo hAlatA cAlatA hovAthI trasakAya gaNAya che. temanI hiMsA na karavI te cha prakAre prANI saMyama kahevAya che. zA paraoNva pratye dayA ghare te bAhyavrata gharanAra jone; aMtaravRtI to kaSAya TALe, AtmakapA te sAra jone; aviratinuM kAraNa jotAM jaDe kaSAyo bAra jone : prathama kaSAya, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnI ghAra jone. 8 have bAhyavrata ane aMtaradratanuM svarUpa jaNAve che : artha :- je bIjA jIvonI dayA pALavAmAM mAtra gharma mAne te bAhyavratane ghAraNa karanAra jANavA. jyAre aMtaraMgavratane ghAraNa karanArA to prathama kaSAyabhAvone TALe che. te AtmakRpA eTale potAno AtmA je kaSAyabhAvone laIne A saMsAramAM rajhaLe che te kaSAyabhAvone haNavA je potAnA AtmA upara Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 90 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 kRpA kare te AtmakRpA arthAt svadayAno prathama vicAra kare tene sArabhUta vicAravALA jANavA. avirati eTale jIvanamAM asaMyamanuM kAraNa zuM? te vicAratAM mAtra A prathama anaMtAnubaMdhI kaSAya, pachI apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyabhAvo ja jaNAze. IITA ghorI mULa mithyAtva gayuM che, kaSAya-preraka teha jone, bhajavA yogya bhulAvI de te, mRgajaLa pAtuM eha jone; jema gopa mAkhaNa saMtADe, saune detI chAza jone, chAza dUgha sama, jagajana mAne, mAkhaNa koIka pAsa jone. 9 artha - te badhA kaSAyabhAvonuM ghorI mULa mithyAtva che, je kaSAyabhAvone preraNA Ape che. te mithyAtva niraMtara bhajavA yogya evA potAnA "sahajAtmasvarUpane bhulAvI de che ane mRgajaLanI jema jyAM sukha nathI tyAM sukhanI kalpanA karAvI saMsArarUpI viSanuM pAna karAve che. jema gopI eTale govAlaNa mAkhaNane saMtADI saune chAsa Ape tema loko paNa saMsArasukharUpa chAsane dUgha samAna mAnI rAjI thAya che. paNa mAkhaNa to koIkanI pAse hoya che; arthAt sAcuM sukha to koI viralA jANe che. lAM mithyAtva-mati mathI mAkhaNa kADhe sanduruSa baLavAna jone, samyagdarzana mAkhaNa mIThuM bhogavatA bhagavAna jone. samyagdarzana-jJAnanI sAthe svarRpa-caraNa cAritra jone, AtmAnubhava rUpa rahe che, avinAbhAvI mitra jone. 10 artha - anAdinI mithyAtvavALI kumatine mathI koIka sapuruSa jevA baLavAna puruSo AtmajJAnarUpI mAkhaNa kADhe che. te AtmaanubhavarUpa samyakdarzana e ja mIThuM mAkhaNa che. tenA svAdane samyakudraSTi mahAtmAo anubhava svarUpe bhogave che. temane samyagdarzana tathA samyajJAna sAthe svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTela che. tethI hamezAM Atmaanubhava rUpe rahe che. kemake samyagdarzana jJAna sAthe samyagvAritrano avinAbhAvI mitra jevo saMbaMdha che, arthAt jyAM samyagdarzana jJAna hoya tyAM svarUpAcaraNarUpa cAritra avazya hoya che. (10gA. Tagamaga paga nA prathama Take jo baLa vaghatAM de doTa jone, prathama tema samyavruSTine rahe sthiratA-khoTa jone; samyagdarzana-jJAna pachI jo TALe nahIM pramAda jone, vaMdhya-taruM-upamA te pAme nahi zAMtino bahu svAda jone. 11 artha - bALaka jema prathama paga mUkatA zIkhe tyAre paDI jAya che. paNa pachI baLa vaghatAM doTa mUke che. temAM prathama AtmajJAna thayA pachI paNa cAritramohane laIne AtmasthiratA karavAmAM jJAnIne muzkelI paDe che. tethI samyakdarzana ane samyakajJAna thayA pachI paNa jo te pramAdane TALe nahIM to te vaMdhyata eTale phaLa na Ape evA vRkSanI upamAne pAme che, arthAt pramAda tajI samyakracAritranI ArAdhanA kare nahIM to te AtmAnubhavarUpa zAMtino bahu svAda prApta karI zakato nathI. //11| cothA guNasthAnaka suthI che aviratinuM rAjya jone, cAritra-ravi-kiraNa cothAmAM thAya uSAmAM kAja jone, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) avirati 1 91. sUryodaya nA spaSTa jaNAto, tema svarRpa-cAritra jone, anaMtAnubaMghI jAtAM che; paNa nahi vrata-suMmitra jone. 12 artha - cothA avirata samyadraSTi nAmanA guNasthAnaka sughI A aviratinA baMgha sthAnakanuM rAjya che. cothA guNasthAnakamAM AtmajJAna thavAthI svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTyuM. te jANe uSA eTale savAre prabhAtamAM sUryanuM kiraNa phUTyuM hoya tenA samAna che. te samaye sUryodaya spaSTa jaNAto nathI. tema svarUpAcaraNarUpa cAritra anaMtAnubaMdhI kaSAya jatAM pragaTyuM che, paNa haju vratarUpI sanmitrano yoga thayo nathI arthAtu haju jIvanamAM aMze paNa vrata AvyA nathI. 12aa gaNanA paMcama guNasthAnethI viratinI zarUAta jone, pUrNa ayogI guNasthAne te; mukti tyAM sAkSAt jone. karmakleza zailezIyoge TaLatAM pUrNa virAma jone, yogathI caMcaLatA tyAM sudhI aviratinuM nAma jone. 13 artha - te vratonI zarUAta have A paMcama dezavirati nAmanA guNasthAnakathI che. ane te viratinI pUrNatA to ayogI evA caudamA guNasthAnamAM che, jyAM sAkSAt AtmAnI mukta avasthA che. te caudamAM guNasthAne zailezIkaraNa eTale meru parvata jevI aDoLa Atmasthitino yoga thavAthI sarva karmarUpI phleza TaLI jaI saMsArano pUrNa virAma thAya che; arthAtu saMpUrNa zAzvata AtmavizrAMtirUpa mokSadazA pragaTe che. teramA guNa sthAnaka sudhI manavacana kAyAnA yogonI caMcaLatA hovAthI tyAM paNa aviratino aMza che, ema gaNAya che. 13nA kaSAya kAraNa aviratinuM TaLe dazama guNa-sthAna jone, yathAkhyAta cAritra gaNyuM tyAM, kyAM avirati-nidAna jone? sAmAnyapaNe to vAta kharI e, paNa A sUkSma vicAra jone, pUrNa darzana-jJAna-cAritre mokSa ghaTe nirdhAra jone. 14 artha :- aviratinuM kAraNa to kaSAyabhAvo che ane te to dazamAM guNasthAne nAza thaI jAya che. tethI tyAM paNa yathAkhyAta cAritra gaNyuM che. to pachI AgaLanA guNasthAnakamAM avirati eTale asaMyamanuM nidAna eTale kAraNa kyAM rahyuM? sAmAnyapaNe to A vAta kharI che. paNa sUkSma vicArathI jotAM samyaka darzana-jJAna-cAritranI pUrNatA thaye ja mokSanI prApti ghaTe che e vAta paNa nizcita che. [14 traNe terame pUrNa gaNo to mokSa na thAya vicitra jone, kSINamoha guNa-sthAne che to yathAkhyAta cAritra jone; te cAritra yoga-saMyoge gaNAya hajuM apavitra jone, zailezI-karaNe yogonI sthiratA pUrNa pavitra jone. 15 artha - samyagdarzana-jJAna-cAritra e traNeyanI, teramA guNasthAnake pUrNatA gaNIe to paNa jIvano mokSa kema thato nathI? e paNa vicitra vAta che. kemake bAramA kSINamoha guNasthAnake paNa yathAkhyAta cAritra to che. paNa te yathAkhyAta cAritra jyAM sudhI mana vacana kAyAnA yoga sahita che tyAM sughI apavitra gaNAya che. paNa jyAre caudamAM guNasthAne zailezIkaraNamAM mana vacana kAyAnA yogonI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 aDola sthiratA thAya tyAre te yathAvAta cAritra pUrNa pavitratAne pAme che. II15aaaa ratnatrayI tyAM pUrNa thaI ke mokSa taNI nahi vAra jone, pUrvaprayogAdika hetuMthI siddhAlaya-saMcAra jone; cothA guNasthAnakathI mAMDI caudame guNasthAna jone, svarUpasthiratA vaghatI jAtI, pUrNa thatAM bhagavAna jone. 16 artha :- jyAM ratnatrayanI pUrNa pavitratA thaI ke tyAM mokSa prApta thavAmAM kaMI vAra nathI. pUrve upara UThavAno prayoga Adi karavAthI temaja AtmAno svabhAva paNa urdhvagamanarUpa hovAthI karmathI rahita thayela AtmA upara UThI siddhAlaya sudhI saMcAra kare che. cothA guNasthAnakamAM AtmajJAna thatAM svarUpAcaraNarUpa cAritra pragaTa thayuM, tyAMthI mAMDIne caudamA guNasthAnaka sughI svarUpasthiratA kramazaH vaghatI gaI ane aMte te svarUpasthiratA pUrNatAne pAmavAthI te AtmA bhagavAna banI jaI siddhAlayamAM pahoMcI anaMta samAdhisukhamAM sarvakALane mATe birAjamAna thAya che. aviratibhAvane TALI potAnA sahaja AtmasvarUpane pAmavuM e ja kharuM adhyAtma che. adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna. adhyAtma vagaranuM bIjuM game teTaluM jJAna hoya paNa te mokSamArgamAM kAma AvatuM nathI. mATe e viSenA khulAsA atre A pAThamAM ApavAmAM Ave che : (70) adhyAtmA || (rAga : viharamAna bhagavAna suNo muja vinati, jagatAraka jaganAtha acho tribhuvanapati.) rAjacaMdra bhagavAna adhyAtmayugapati, tava caraNe sthira citta raho, muja vinati; praNamuM ghara ullAsa hRdayamAM, Apane, ApanI bhakti amApa hare bhava-tApane. 1 artha:- je anuSThAnothI arthAt kriyAothI potAno AtmA zuddha thAya te badhuM AcaraNa adhyAtma gaNAya che. A kaliyugamAM Atmazuddhi arthe, AtmA saMbaMdhI boghano ghogha vahevaDAvanAra paramakRpALu zrImad rAjacaMdra bhagavAna praghAnapaNe hovAthI te A yugamAM adhyAtmajJAnanA yugapati samAna che. evA tava eTale ApanA caraNakamaLamAM mAruM mana sadA sthira raho arthAtu ApanA AjJArUpa bagIcAne choDI kadI bahAra na jAo; e ja Apa prabhu pratye mArI vinaMtI che. ApanI abhuta adhyAtmazakti joI mArA hRdayamAM prema bhaktino umaLako AvavAthI ApanA caraNamAM praNAma karuM chuM. ApanA pratye amApa eTale jeTalI bhakti karuM teTalI ochI che, kAraNa ke mArA saMsAranA janma jarA maraNa ke AdhivyAdhi upAdhirUpa tApane sarva kALa mATe adhyAtmajJAnavaDe dUra karanAra Apa ja cho. ||1|| Agama=vastu svabhAva, adhyAtma=svarUpa che, jIva saMbaMghI beya sadA saMsArIne. Agama karmasvarUpa, apara zuddha cetanA; dravya, bhAvarUpa karma dravya jaDa-vargaNA. 2 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 193 artha :- AgamanuM jJAna vastunA svabhAvane banAvanAra che, jyAre adhyAtma e potAnuM AtmasvarUpa che. saMsArI jIve Agama dvArA chae dravyanuM svarUpa jANI temAMthI adhyAtmamaya evA potAnA zuddha AtmasvarUpane jANavA mATe, Agama ane adhyAtma beyano sAthe saMbaMgha jarUrI che. Agama che te karmanA svarUpane batAvI tethI kema nivartavuM te batAve che jyAre apara eTale bIjuM adhyAtma zuddha cetanAmaya potAnuM svarUpa che. te svarUpane pAmavA karmone nivAravA. te karmasvarUpanA AgamamAM be bheda kahyAM che. eka dravyakarma ane bIjuM bhAvakarma. temAM dravyakarma te jaDa che ane pudagalanI vargaNArUpa che. sArA bhAvakarma=vibhAva, te karma-nimittathI, AgamarUpa e beya gaNAya suzAstrathI; gaNo dravya ne bhAva bheda adhyAtmanA, dravyarUpe jIvatva, jJAnAdi bhAva A. 3 artha - karmasvarUpano bIjo bheda bhAvakarma che. te rAgadveSarUpa vibhAvabhAva che. te vibhAvabhAva dravyakarmanA nimittathI udabhave che. bhAvakarma ane dravyakarma e beya AgamarUpa eTale karmanA svarUpa gaNAya che. te zAstro dvArA jANI zakAya che. have adhyAtmanA paNa be bheda jANo. eka dravya adhyAtma ane bIjuM bhAva adhyAtma. dravya adhyAtma te jIvanuM jIvatva, bhavyatva, abhavyatva che ane bhAva adhyAtma te samyakajJAnadarzanacAritra Adi AtmAnA guNo che. sA. jaDayugamAM adhyAtma vilupta samAna che, paramArthe ja ajANa jIva ghare mAna te; jJAnI ghaNAya gaNAya, svarUpa na oLakhe, nahi alaukika bhAva, guNa doSane lakhe. 4 artha - jaDa evI paudgalika vastuonuM jemAM vizeSa mAhAbhya che evA A jaDayugamAM adhyAtma eTale AtmA saMbaMdhInuM jJAna vizeSapaNe lupta thaI gayA jevuM che. A yugamAM jIvo paramArtha eTale AtmAnuM sAcuM hita zAmAM che evA mULa tatvathI ajANa che. chatAM jIvo adhyAtmanuM mAna gharAve che ke ame Atmatatvane jANIe chIe. A kaliyugamAM ghaNA jIvo jJAnI gaNAya che paNa potAnA AtmasvarUpane oLakhatA nathI. temanAmAM tyAga vairAgya saMyukta AtmakalyANa karavAno alaukika bhAva nathI ane aneka doSayukta bAhyatyAga vratAdi sevI tene guNarUpa mAne che. "A kALamAM dravyaadhyAtmIo jJAnadagdho ghaNA che. dravyaadhyAtmI devaLanA iMDAnA draSTAMte mULa paramArtha samajatA nathI." (va.pR.704) devaLanA iMDAnuM draSTAMta - zeThe putrane kaheluM ke jyAre tAre ghananI jarUra paDe tyAre devaLanA iMDA nIce che tyAMthI laI leje. zeTha marI gayA. putrane ghananI jarUra paDI tyAre maMdiranA zikhara upara rahelA iMDAne toDavA lAgyo. paNa ghana maLyuM nahIM; pachI potAnA pitAnA mitrane maLyo tyAre temaNe kahyuM-jyAM maMdiranA iMDAnI chAyA paDe tyAM khodaje to aMdarathI carU nIkaLaze. teNe tema karyuM to ghana nIkaLyuM. tema AjanA jIvo bhagavAnanA kahelA mULa paramArthane samajatA nathI. kuguru ane ajJAnI pAkhaMDIono A kALamAM pAra nathI." (va.pR.705) //4 pAMca mahAvrataghArI kahelI kare kriyA, Agamano abhyAsa, anAdi ruci priyA; azubha tajI kare zuMbha kriyA nizadina e, zubha bhAvone zuddha ajANe lekhave. 5 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 artha :- paMca mahAvrata dhAraNa karIne guru batAve te kriyAo kare che. tathA Agamano abhyAsa kare che. anAdi kALanI azubha kriyA pratyenI priya rucine tajI rAtadivasa zubha kriyA kare che. te zubha bhAvone ja ajANapaNAmAM zuddha bhAva mAne che, paNa kharA adhyAtmane jANatA nathI. ApaNA gRhasthone strI-putra saMsAra-vRddhi de, paMDitone graMtha adhyAtma vaNa, vade. mAtra adhyAtma zAstra mumukSu Adare, karI bahu vAra vicAra, kaheluM te kare. 6 artha - gRhasthone jema strI, putra, saMsAra vRddhinuM kAraNa che tema paMDitone adhyAtma vagaranA zAstro saMsAravRddhinuM kAraNa che, ema jJAnI puruSo kahe che. Atmatattvane nirUpaNa karanArA adhyAtma zAstrone je mumukSu hoya teja Adare che. te mumukSu cha pada, Atmasiddhi jevA adhyAtmazAstro upara anekavAra vicAra karIne temAM kahyA pramANe mAnavAno ke karavAno prayatna kare che. kA. je taravAno kAmI tene paNa zIkhave, jJAna-pradAna mahAna, svahita te lekhave; mithyAtvarahita bhAva, kriyA AtmArthanI- jJAnI kahe adhyAtma; kuMcI sau yoganI. 7 artha - bIjo paNa koI taravAno kAmI hoya tene paNa AtmA saMbaMdhI jJAnanI zikhAmaNa Ape che. kemake jJAnadAna e prakRSTa dAna che, mahAna che. mATe tema karavAmAM te potAnuM hita mAne che. mithyA mAnyatAnA bhAvothI rahita ane sAcA deva, guru gharmanA zraddhAna sahita, je AtmArthe bhakti satsaMgAdinI kriyA kare tene jJAnI puruSo adhyAtma kahe che. te kriyA mokSanI sAthe jIvane joDe evA sarva yoga sAghanone prApta karavAnI kuMcI samAna che. AvA dAnta, zAnta, vaLI gusa, mokSArthI samakitI, adhyAtma-guNa kAja kare nirdabha kRti; daMbha jJAnAdri-vaja, duHkhone notare, mahAvratono cora, mumukSune chetare. 8 artha - samyaka zraddhAvALo mokSArthI samakitI to dAnta eTale indriyonuM damana karI, zAnta eTale kaSAyonuM zamana karIne; gupta paNe AtmaguNone pragaTAvavA arthe nirdabha eTale DoLa ke DhoMga vagara guru AjJAe zuddha kriyAne kare che. kemake daMbha eTale mAyAvaDe karela gharmamAM DhoMga, te jJAnAdri vaja arthAt jJAnarUpI parvatane toDavA mATe vaja samAna che. te duHkhone notaruM ApanAra che. adhyAtmajJAnanA abhAve je mahAvratone laI pALe nahIM ane bAhya veSavaDe lokone DhoMga batAve te mahAvratono cora che. te mokSamArganA icchuka evA mumukSuone paNa bAhya DoLavaDe chetarI jAya che. keTalAM jema jahAje chidra DubADe athavace, adhyAtma-rata-citta jarI daMbha nA race; vikAra-nadIno nAtha kroghAdithI UchaLe, vaDavAnalarUpa kAma, gukha duHkhe chaLe. 9 artha - jema jahAjamAM paDeluM chidra mArgamAM adhavacce samudramAM DubADI de tema daMbhI evA kuguru mokSamArge gamana karanAra mumukSane bhavasamudramAM DubADI de che. paNa adhyAtmamAM jenuM citta lIna che te bhavyAtmA jarA paNa daMbhane racatA nathI. jyAre daMbhInA manamAM to vikArarUpI nadIno nAtha eTale samudra che, temAM krodhAdi kaSAyabhAvarUpa mojAMo sadA UchaLyA kare che tathA tenA aMtaramAM vaDavAnalarUpa kAmavAsanA guptapaNe rahIne tene chetarI sadA duHkha ApyA kare che. gAlA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma 195 bhavasAgara sama mAna apAra anaMta e, saguru-bogha-jahAja, caDhI pAra pAmaje; narabhava anupama lhAva, na moha-made-ceMko, aMjali-jala sama Ayu, have mamatA meMko. 10 artha :- daMbhane tuM bhavasAgara samAna mAna ke je anaMta ane apAra che. mATe sadagurunA bogharUpI jahAja para caDhI viSayakaSAyarUpe vartatA daMbharUpa samudrathI pAra UtarI jaje. kemake A manuSyabhava prApta thayo che te kalyANa karavA mATe anupama lhAvo maLyA samAna che. tene mohanA madavaDe gAMDo thaI cukIza nahIM. AyuSya paNa aMjalimAM lIghela jaLa samAna kSaNa kSaNa vahI rahyuM che, mATe have avazya zarIra kuTuMbAdi para vastuomAM rahela mamatAne mUkI deje. 10nA priyA-vANa, vAjiMtra, zayana, tana-maIne, sukha amRta samAna gaNeluM muja mane; saguru-yoge draSTi pharI tyAM pharI gayuM, eka adhyAtma-bhAva viSe rAcatuM thayuM. 11 artha - strI sAthe vArtAlApa karavo, vAjiMtra sAMbhaLavA, sukhe zayana karavuM tathA zarIranA mardanamAM mArA AtmAe ajJAnavaza amRta samAna sukha mAneluM hatuM. paNa sadgurunA yoge mithyAvRSTi pharIne sammadraSTi thatAM te badhuM pharI gayuM ane eka adhyAtma-bhAva eTale AtmabhAvamAM ke jyAM sAcuM, svAdhIna, zAzvata, akhaMghakArI evuM AtmAnuM sukha rahyuM che, temAM ja mana rAcatuM thaI gayuM. 11nA kSaNika parAthI sukha, viSaya-icchAbharyuM, bhave bhItinuM sthAna, viSamatA viSa naryuM; svAthana, zAzvata sukha, abhaya nirAkuLatA, AdhyAtmika sukhamAMhi; rahI nA nyUnatA. 12 have indriyonuM sukha kevuM che te jaNAve che : artha - te kSaNika eTale alpa samaya mAtra TakanAra che, te indriya sukha zarIrAdi para vastune AdhIna hovAthI parAdhIna che, navA navA indriyonA viSayo meLavavAnI icchAthI bharapUra che, viSayo bhogavatAM rAgadveSanA pariNAma thAya che mATe te saMsAramAM DUbADanAra hovAthI bhayanuM sthAna che. te sukhanI ghArA eka sarakhI na rahevAthI viSama che, ane bhavobhava mAranAra hovAthI naryuM viSa ja che eTale kevaLa jheramaya ja che. jyAre AtmAnuM sukha te potAne ja AdhIna hovAthI svAdhIna, mokSamAM sthiti karAvanAra hovAthI zAzvata ane janmamaraNanA bhayathI rahita hovAthI abhaya tathA vItarAgatA prApta karAvanAra hovAthI nirAkuLa che. evA AdhyAtmika eTale AtmA saMbaMdhInA sukhamAM koI prakAranI nyUnatA eTale kamI nahIM hovAthI te ja sadA upAdeya che. 12aa. bhava-svarUpa-vicAra suvairAgya boghaze, bhava-icchA-ucchada, svarUpa-sukha zoghaze; vairAgyathI adhyAtma pragaTa poSAya che, jema mAtAthI janmI zizu ucherAya che. 13 artha :- have indriyothI viraktabhAva lAvavA saMsAranuM vAstavika svarUpa vicAravA jaNAve che. saMsAra svarUpano vicAra karavAthI te azaraNa, anitya ane asAra jaNAI jIvane sAcA vairAgyano bogha thaze. saMsAranuM sAcuM svarUpa samajavAmAM AvavAthI saMsArasukhanI icchAno uccheda thaze ane te AtmasukhanI kharI zogha karaze. vairAgyabhAvathI AtmA saMbaMdhI adhyAtmajJAna janma pAmI - tene poSaNa ApavAno bhAva thaze. jema mAtAthI zizuno janma thaI tenA dvArA ja tenuM pAlanapoSaNa karAya che tema. ||13nA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 6 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 rAga, dveSa, ajJAna-hetu bhavanA gaNyA, "bhava-hetu prati kheda, viSaye na vartanA ne saMsAra asAra gaye udAsInatA- saguru-boghane yogya gaNAya evI dazA. 14 artha - rAga, dveSa ane ajJAna e ja saMsAranA mukhya kAraNa gaNAya che. jene saMsAranA A kAraNo pratye kheda eTale vairAgya varte che te jIvo pAMca indriyanA viSayomAM rAcatA nathI. tathA saMsArane asAra gaNavAthI te pratye udAsInatA pragaTe che. tevA jIvonI dazA sadgurunA boghane grahaNa karavAne yogya gaNAya che. 14. botha-bje adhyAtmano aMkura Ugaze, tyAM vairAgya yathArtha, adhyAtma poSaze; guNasthAna caturtha', kahyuM "virati vinA, vaLI adhyAtma hoya', pUMche "samajAya nA." 15 artha :- sadaguruno bogha pariNAma pAmyAthI adhyAtmano eTale AtmA saMbaMdhI jJAnano aMkura phuTaze. tevo sAco vairAgya AtmAne poSaNa Apaze tethI AtmajJAna prApta thaze. AtmajJAna prApta thayuM ke te jIva cothA avirata samyakadraSTi nAmanA guNasthAnakane pAmaze. tyAM virati eTale vrata saMyama vinA paNa tene AtmajJAna hoya che. koI pUche ke kevI rIte? to bAharathI karma udayane AdhIna temane tyAga na hovAthI sAmAnya mANasane te samajAya nahIM. paNa aMtarathI te avirata samyakudraSTi viSaya kaSAyanA tyAgI hoya che. ||1pa gRhavAse jinanAtha, vairAgyamAM jhUle, adhyAtmano e pratApa, saMsArI jana bheMle; bhava-icchA-uccheda thaye viSaye rati-pUrvika puNya-pratApa, ure rahI virati. 16 artha - jinezvara bhagavAna paNa bhogAvalI karma bAkI hovAthI amuka kALa sughI gharamAM nivAsa kare che; chatAM vairAgyamAM ja jhIle che. e bagho pratApa AtmajJAnano che. evA sapuruSone saMsArI jIvo oLakhI zake nahIM; tethI bhUle che. jinanAthanI saMsAra saMbaMdhI icchAno uccheda thayA chatAM rAjyariddhi vagere viSayomAM pravartana hoya ema dekhAya che, paNa te mAtra temanA pUrvopArjita puNyanA pratApathI che; temanA hRdayamAM to sadA viraktabhAva jAgRta hoya che. 16nA mRgajaLa jevA bhoga gaNI gabharAya nA, tyAM jaLa-krIDA-bhAva sujJane thAya nA; gharma-zakti baLavAna haNAya na bhogathI, vAthI dIpa olAya, baLe dava jorathI. 17 artha :- mahApuruSo indriyonA bhogone jhAMjhavAnA pANI samAna atRtikara jANI tenI icchA karI duHkhI thatA nathI. te bhogomAM jaLakrIDA karavA samAna bhAva sujJa evA mahApuruSone thatA nathI. temanI pragaTela baLavAna Atmazaktine bhogo haNI zake nahIM. jema havAthI dIpaka olavAI jAya paNa baLato dAvAnaLa to vaghAre bhabhUkI UThe tema mahApuruSono anAsaktabhAva AvA mohanA prabaLa nimittomAM vaghAre baLavAna thAya che. tenA viSayomAM Asakta, mAkhI sama lIMTamAM lakhadAto jIva jema, bhInI mATI bhIMtamAM; sUko mATIno piMDa na bhIMte coMTato, jIva anAsakta tema na viSaye rIjhato. 18 artha:- je pAMca indriyonA viSayomAM Asakta jIvo che te mAkhI jema lIMTa eTale kaphanA maLamAM labadAya, tema te jIvo saMsAramAM labadAIne duHkhI thAya che. athavA bhInI mATI jema bhIMtamAM coMTI jAya tema teo mohabhAvavaDe saMsAramAM coMTI rahe che. paNa jema mATIno sUko piMDa bhIMte coMTato nathI tema Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) adhyAtma anAsakta evA mahApuruSo te viSayomAM rAjI thaI saMsAramAM labadAtA nathI. / / 18 / / bhoga na bhogave toya koI to bhogave, bhogavato pratyakSa aogI toya e; para-Azraya cara jema kare paradezamAM, toya na teno thAya, phare paraveSamAM. 19 197 artha :- saMsAramAM koI jIvo bhoga bhogavatA nathI chatAM taMdula matsyanI jema bhAvathI bhogave che. vaLI koI samyakdRSTi jIva udayAdhIna pratyakSa bhoga bhogavato dekhAya chatAM AtmajJAna tathA vairAgyazaktinA baLe aMtarathI te alipta che. jema paradezamAM koI cara eTale gupta bAtamI meLavanAra puruSa parano Azraya grahaNa karI bIjA veSamAM tyAM rahe chatAM te aMtarathI teno thato nathI; tema mahApuruSo aMtarathI sadA anAsakta rahI kyAMya lepAtA nathI. / / 19 / jIva zamAve kaSAya viSaya-viyogathI, sadA e vairAgya H e ja rAja-pati; jJAnI nivRttirUpa, ayaMtrita indriye, udIraNAthI rahita, tRpta; apavAda e. 20 artha :-- jIva jo pAMca indriyanA viSayothI virakta thaI aghyAtmajJAna pAmI kaSAyone zamAve to sadA vairAgyabhAvamAM rahe ane eja mokSano rAjamArga che. jJAnIpuruSa udayAdhIna bAhya pravRttimAM dekhAvA chatAM aMtarathI nivRttirUpa che. teo indriyone AdhIna nathI, paNa udIraNAthI rahita mAtra udayAthIna pravartana kare che. teo Atmasukha vaDe tRpta hovAthI indriyasukhanI icchA karatA nathI mATe jagatamAM apavAdarUpa puruSottama che. / / 20 / / vana-ThAthInI jema, parANe preratAM, na indriyo vaza thAya, kare baLa rotAM; nIcuM lajjAthI joI kare durdhyAna je, narake te laI jAya daMbhI sva-Atmane. 21 artha :- vana-hAthIne parANe vaza karavA jatA te sAmo thAya tema parANe koI indriyono saMyama - karavA jAya to te indriyo vaza thatI nathI paNa UlaTI parANe rokatAM te vadhAre baLa karIne sAmI thAya che. jema koI daMbhI sAdhu ke bAhyavratadhArI lajjAthI nIcuM mukha rAkhI jue paNa aMtaramAM durdhyAna che to te potAnA AtmAne narakamAM laI jAya che. tema manamAM indriyo pratye Asakti che te jIva karma ja bAMdhe che. / / 21 / / sadA sva-para-bhedajJa vairAgI jIva to, sadbhAve upayoga gharIne vaMcatoindriyagaNa, rokAya vinA zrama te kahe; vartatAM nahi vikalpa vairAgyanA baLe. 22 == artha :-- jyAre svapara bhedane jANanAra evA vairAgI jIva to sadA samyabhAvovaDe AtmA tarapha upayoga rAkhI, indriyonA samUhane ja ThagI le che arthAt jItI le che. te aTakyA vinA niraMtara puruSArtha karI kaLapUrvaka vairAgyanA baLe vartatAM, viSayonA vikalpa temane UThatA nathI. / / 22 / / karma-cAvIvaMta yaMtra samA anAsakta A, lokAnugraha hetu jJAnI pravartatA, indriyanA vikAra, vikalpo paNa jatA, adbhuta e vairAgya, jJAnI jana dhAratA. 23 artha :- jJAnIpuruSo to, yaMtrane cAvI ApavAthI jema te cAle, tema anAsaktabhAve mAtra karmanA = udaya pramANe pravarte che. tathA lokonA kalyANa arthe pravarte che. mAtmAno deha be kAraNane laIne vidyamAnapaNe varte che, prArabdha karma bhogavavAne arthe, jIvonA kalyANane arthe; tathApi e bannemAM te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe varte che, ema jANIe chIe.'" (va.pR.330) jJAnIpuruSone indriyonA vikAra tathA vikalpo Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 prajJAvabogha-vivecana bhAga-2 paNa cAlyA javAthI teo abhuta vairAgyane ghAraNa karI jIve che. 23aaaa mamatA ne adhyAtma na sAthe ghara kare; jijJAsA, viveka vaDe mamatA mare. mamatAno nA tyAga, na samatA AdarI, na tattvano jijJAsu, vRkSA dIkSA gharI. 24 artha - mamatvabhAva ane AtmAsaMbaMdhInuM jJAna sAthe ghara karIne rahI zake nahIM. Atmatattva jANavAnI jijJAsA tathA hita ahitano viveka jyAM Avyo tyAM mamatAno nAza thavA lAge che. jo mamatvabhAvano tyAga na karyo ane samatAbhAvane jIvanamAM Apyo nahIM to Atmatattva meLavavAno te sAco jijJAsu nathI; tenI lIghelI dIkSA paNa vRthA che. 24 vivighatA ghare karma, dIse vyavahArathI, zuddhanaye samatA ja zubhAzubha-tyAgathI; svaguNe jo ekatva-kUTastha vicArathI mana bane AtmArAma, prakhara samatA kathI. 25 artha :- karma to aneka prakAranA vivigha prapaMcone race che. te to dIkSA paNa apAvI de. te batho vyavahAra gharma che. zuddha nizcayanaye jotAM AtmAno mULa gharma samatAbhAva che. tene sadA TakAvI rAkhavA mATe vyavahAra gharmarUpe dIkSA Adi vratonI yojanA che. kharo samatAbhAva to zubha azubha bhAvonA tyAgathI pragaTe che. jo AtmA samatAguNane potAnuM ghara jANI, temAMja ekamAtra draDha vicAre karI vaLagI rahe to tenuM mana AtmAmAM ramaNatA karatuM thAya; kemake samatAbhAvanuM baLa prakhara che. paMraparA kane rahelA jIva jAti-viroghanAM tajatA sarve vaira; Take kRtrima kyAM? karuM huM zuM vakhANa AtmArthI sAmyanAM? svarga-mokSa to dUra, sAmya-sukha uramAM. 26 artha - samatAbhAvamAM sadA rahelA mahAtmAo pAse, paraspara jAti viroghavALA jIvo paNa potAnA vairabhAvane bhUlI jAya che. evo je mahAtmAono prabhAva che tyAM koI prakAranI kRtrimatA kyAMthI TakI zake? evA sAmya eTale samatAsukhamAM ramatA AtmArthI mahAtmAonA huM zuM vakhANa karI zakuM? svarga ane mokSa to dUra che paNa samatAbhAvamAM ramavAvALA mahAtmAo to ahIM ja hRdayamAM samatAnA prazamasukhane anubhave che. [26aaaa samatA-rasamAM snAna karyuM smara-viSa TaLe, TaLe kroghano tApa, uddhatatA paNa gaLe; yama, niyama, tapa, dAna karo ke nA karo, samatA eka ja nAva gharI bhavajaLa taro. 27 artha :- samatArUpI rasamAM snAna karavAthI smara eTale kAmadevane caDheluM viSa UtarI jAya che, krodhAgnino tApa TaLe che tathA mananI uddhatAIno nAza thAya che. tame yama, niyama, tapa, dAna karo ke nA karo; paNa A eka ja samatArUpI nAvamAM besIne saMsArarUpI samudrane tarI jAo. rA. samatA-Azraya mAtra gharI bharatAdi je vinA kriyA ke kaSTa, taryA bhava-vAri te. giri-guphA-aMghakAra anAdino jato, samatA-dIpa-prakAza baghAM karma chedato. 28 artha :- bharatezvara Adi rAjAo paNa prabhu AjJAe mAtra samatAbhAvano Azraya grahaNa karI, kriyA ke kaSTa karyA vinA bhava samudrane tarI gayA. jema prakAza AvatA pahADanI guphAmAM rahela anAdino aMghakAra nAza pAme che, tema samatArUpI dIpakano prakAza baghA karmarUpI aMdhakArane chedavA samartha che. 28