Book Title: Dhyan Shatak
Author(s): Jinbhadra Gani, Bhanuvijay
Publisher: Divyadarshan Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022141/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna zataka _: prakAzaka : divyadarzana kAryAlaya kALuzInI poLa, amadAvAda-1 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvadhara maharSi pU. zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa ma. racita vyA na za ta ka 1444 graMtha racayitA pU. AcAryazrI haribhadrasUrikRta saMskRta vyAkhyAnA AdhAre gujarAtI mULa - bhAvArtha ane vivecana - vivecanakAra :kasAhitya sUtradhAra vizAla gacchAdhipati siddhAnta mahodadhi sva. pU. AcAryadeva zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna prabhAvaka pravacanakAra pU. paMnyAsa zrI bhAnuvijayajI gaNivara -: prakAzaka :divyadarzana kAryAlaya kALuzInI poLa, kALupura, amadAvA, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AvRtti vi. saM. 2018 -:prAptisthAna:(1) divya darzana kAryAlaya kALuzInI piLa, kALupura, amadAvAda-1. (2) divyadarzana zAsaMgraha paMkubAI jJAnamaMdira, beDAvAlI vAsa, zivagaMja (rAjasthAna) (3) jeThAlAla cunIlAla ghIvAlA 355, kAlabAdevI, muMbaI-2. kiMmata : rUpiyA traNa zakti prinTarI a maravA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanA be bola caturvidha saMghane bahu upayogI thAya, jIvana utthAna suMdara sAdhI Ape, ane AtmAnI kharAbIone oLakhAvI ene dUra karavAmAM khUba sahAyaka thAya temaja hAthaveMtamAM rahelI anupama sAdhanAne daSTisanmukha karI Ape evA A " dhyAnazataka" zAstra vivecanane prakAzita karatAM amane apUrva AnaMda thAya che. A zAstra dhyAna aMge anupama mArgadarzana karIne jainadharmanI vizvamAM sarvoparitA siddha karI ApI che, vItarAga sarvajJa zrI tIrthakara bhagavAnanA anaMta upakArane rajU karyo che. (1) "namutthaNuM" vagere devavaMdana sUtromAM garbhita anupama to (2) bhavasthiti paripAkathI mAMDIne uttarottara jarUrI AMtarika sAdhanAo, tathA (3)azubha dhyAna-nivAraNa pUrvaka zubhadhyAna aMgenA padArtho. A traNa para mahAna zAstro (1) zrI lalitavistarA (2) zrI paMcasUtra, ane (3) zrI dhyAnazataka samajavA gahana chatAM rojiMdA upayogI hoI pU. paMnyAsajI zrI bhAnavijayajI gaNivare bahu saraLa ane vistRta vivecanarUpe (1) zrI paramateja bhA. 1-2, (2) zrI ucca prakAzanA paMthe, ane (3) zrI anazataka-vivecana lakhI caturvidha saMghane suMdara sAmagrI pUrI pADI che. bALabhogya zailIthI lakhAyela A dhyAnazataka-vivecanamAM kevo tattvakhajAno bharele che e sAthenI eozrInI ja prastAvanAthI samajAze. bhavya jIvo upara eozrIne A mahAna upakAra che. A graMthane prakAzita karavAmAM pUjyazrInA ziSya pU. munirAja zrI pAsenavijayajI mahArAje pUpha tapAsavA AdimAM sAro sahakAra Apyo che temaja pUjya paMnyAsajI mahArAjanA ziSya pU. munirAja zrI rAjendra vijayajI mahArAje mULa preraNuM karI che A saune ame AbhAra mAnIe chIe. kALuzInI paLa li. amadAvAda divyadarzana sAhitya samiti vati vi. saM. 2027 caturadAsa cImanalAla zAha phAgaNa che. 10 , Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka prastAvanA jIvanamAM be avasthA cAle che. bebhAna avasthA ane sabhAna avasthA. nidrA mUcha e bebhAna avasthA che, emAM mana-Idriyo-zarIra-vANu-gAtre niSkriya niSTa paDelA hoya che. e kAma karatA hoya e sabhAna avasthA che. e pAcene calAvanAra AtmA che. AtmA dhAre te pramANe zarIrame, zarIranA gAtrone IMddhine vANIne ane manane pravRtti karAve che, enI pravRttino jhoka badale che. ane pravRttine aTakAvI paNa de che. A karavAno hetu duHkha-nivAraNa ane sukhazAMti che. duHkha na Avo, AvyuM hoya to jAo temaja sukhazAMti maLe, maLelI TakI rahe, A udezathI manavacana-kAyA ane IMdine pravartA-nivartAve che. Ama cAreyanA pravartaka nivartaka tarIke eka svataMtra AtmA sAbita thAya che; cAre ya para varcasva dharAvanAra keI eka vyakti hoya ja, ane te AtmA che. " vicAra-vANI-vartAva karanAra AtmA che, ene e mATe sAdhanabhUta mana-vacana-kAyA-Ipriya che. A sAdhano ane enI pravRttimAM mukhyatA mananI ane vicAranI che. "mana laI jA mekSamAM re, manahI ya naraka mejhAra." vacana-kAyA-IkiyenI ghaNI pravRtti manathI karAtA vicAranA AdhAre cAle che. mananA vicAranA AdhAre zAMti yA azAMti sarjAya che temaja zubha-azubha karma baMdha ane zubha-azubha karmano kSaya thAya che. emAM paNa keI viSaya para mananI ekAgra vicAra yAne dhyAnanI moTI asara paDe che. dhyAna" eTale keI viSaya para ekAgra mana. dhyAna mATe mane to eka sAdhana che. bAkI dhyAna karanAra AtmA che. tethI manane kevuM pravartAvavuM e AtmAnI munasaphInI vAta che, zubha athavA azubha dhyAna AtmA dhAre tevuM karI zake che. eTale zubha zubha dhyAna dvArA sukha-duHkha, zAMti azAMti ane karmabaMdha karmakSaya karenora ApaNe pote ja chIe. ApaNuM A svAtantraya Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je samajIe, te manane azumathI rekI zubha dhyAnamAM pravartAvI enA anupama lAbha letA rahevAya. "dhyAnazataka zAstra zubha-azubha dhyAna para adbhuta prakAza pAthare che. azubhadhyAna tarIke ArtadhyAna ane raudradhyAnanuM svarUpa zuM, enA prakAra keTalA, e zA zA kAraNe ane e kyAM kyAM jAgI paDe che, enA bAhya lakSaNe kayA ke jenA parathI parakhAya ke aMdaramAM e Arta-raudra pravarte che. emAM lezyA kayI hoya, kaI kaI kakSAnA jI e karatA hoya, enuM phaLa zuM, Ane suMdara sacoTa khyAla A zAstramAMthI maLatAM, ApaNane khyAla Ave che ke ApaNe kyAM UbhA chIe, ne jIvanano moTo bhAga ke azubha dhyAnamAM barabAda thaI rahyo che, ane A durdazAne kema aTakAvI zakAya. evI ja rIte dhyAnazataka zAstra zubha dhyAna tarIke dharmadhyAna ane zuphaladhyAna para suMdara vistRta prakAza pAthare che. e batAve che ke A zubha dhyAna lAvavAnI bhUmikAmAM zuM zuM karavuM joIe, A dhyAnanA prakAro kevA, e dareka prakAramAM zuM zuM ciMtavavAnuM, zAnA AdhAre A dhyAnamAM caDI zakAya. AnA keNa adhikArI, egya deza-kALaAsana kyAM, krama ze, kaI sAdhanAothI A dhyAna AvI zake, dhyAna AvyAnA bAhya lakSaNa kevAM hoya, dhyAna tUTe tyAre zuM karavAnuM ? AvA bharapUra viSaya para suMdara bodha A zAstra Ape che. bIjI rIte A granthanI vizeSatA joIe to - jIvanamAM mana ghaNuM kAma kare che. anAdi saMskAramAM vRddhi ke hAsa ane bhavAMto mATe sArA surakSA saMskArano vArase mana taiyAra kare che. sukha duHkha moTe bhAge mananI kapamA para jIve che. zubhaazubha karmabaMdha ke karmakSaya mananA AdhAre thAya che. mokSamArgano prAraMbha mananI svaccha daSTithI zaru thAya che. gharmano AdhAra mananA upayoga (jAgRti) para che. bIjAo sAthenA vyavahAramAM ApaNuM mana je bhAre, to muzkelI lAge, ne mana je phoruM to bhaluM bhaluM lAge che. mana anukULane pratikULa lagADe ne pratikULane anukULa lagADe che...Ama mananuM kAryakSetra moTuM che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mana kevA valaNa vikalpa ane dhyAnamAM caDe te kusaMskAranI vRddhi ane vArasAnI taiyArI thAya, duHkha ja duHkha lAge, pApakarmane baMdha ne puNyanAza thAya, bhAre dharmakaSTa veThavA chatAM mokSamArgamAM sthAna nahi, dharmakriyAmAM chatAM dharma nahi, bIjAo sAthenA vyavahAramAM muzkelIne anubhava thAya, ane vAte vAte pratikULatAne anubhava thayA kare; vAte vAte manane ochuM AvyA kare, ethI ulaTuM mana kevA valaNa-vikadhyAnamAM caDavAthI kusaMskAranAza-susaMskAraghaDatara thAya, pApanAzapuNyavRddhi nIpaje. mokSamArgamAM sthAna maLe, AMtara dharmapariNati nakkI thAya, bIjAo sAthenA vyavahAramAM sau sArAne anubhava ane pratikULatAmAM paNa anukULatAne anubhava thAya, vAte vAte phurti tRpti rahyA kare..A jANavAnI bahu jarUra che. A mANasa je Ane jhINavaTathI jANakAra banI jAya ane e pramANe manane sArA valaNa-vikalpa dhyAnamAM ja rAkhe to karmayoge maLelA. narakAgAra jevA paNa saMyogomAM svargIya AnaMda-maratI anubhavI zake, nahitara sArA saMyoge chatAM rodaNuM-zaka-saMtApamAM saLagavAnuM thAya. A jANakArI mATe dhyAnazataka zAstra eka ati uttama sAdhana che. e pUrvadhara, maharSi vizeSAvazyaka bhASyAdi-racayitA AcArya bhagavaMta zrI jinabhadragaNuM kSamAzramaNa mahArAjanI kRti che. 105 gAthAnA "dhyAnazataka" zAstramAM mananI avasthAo, dhyAnanuM svarUpa ane prakAre, zubhaazubha dhyAnanAM lakSaNa, liMga, lezyA, phaLa azubha dayAnanI bhayaMkaratA, zubha dhyAnanI bhUmikA sarjAvAnI upAyabhUta sAdhanAo, zubha dhyAnane yogya deza-kALa-mudrA, dhyAna lAgavAne anukULa AlaMbano zubha dhyAnanA viSayo (ceyane viratAra ane adhikArI, zubha dhyAna aTakatAM jarUrI ciMtana (anuprekSA)...ItyAdi ItyAdi bharacaka viSaya bharelA che. A prAkRta zAstranA saMkSipta nirdezane saMskRta TIkAmAM samartha zAstrakAra Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryapuraMdara zrI haribhasUrIzvarajI mahArAje sArA spaSTa karyA che, kahevAya ke graMtharUpI philmanuM emaNe TIkArUpI enlArjamenTa karyuM che. e vinA to mULanA zabda-saMkSepamAMthI arthavistAra samajo kaThina hato. A TIkAno sahAro laI gujarAtI bhASAmAM anabhijJa jIvone samajAya e rIte A vivecana AlekhavAmAM AvyuM che. emAM uparyukta viSayone samajAvatAM jIvana-upayogI aneka padArthanuM nirUpaNa karAyuM che, jevuM ke ArtadhyAnanA vivecanamAM, jIvanA upayogamAM AvatI 8 pudagala- vargaNA, ArtadhyAnanA dAkhalA, bhUta-bhaviSyanuM paNa ArtadhyAna, dinabharanA ArtadhyAnanA prasaMge, sukha e sukhAbhAsa, vedanA vakhate ArtadhyAna rokavAnA upAya, jIvana jIvatAM ja sAvadhAnI, auSadha karatAM rAkhavA yogya zubha uddeze, tapa-saMyamathI sAMsArika duHkhane nAza kevI rIte ? mekSanI IcchAthI cittavizuddhi kema? ArtadhyAnanAM bAhya lakSaNonuM vistRta svarUpa, ethI vartamAna jIvana keTaluM pAmara kaMgALa che enuM citrAmaNaekaMdare A badhuM jANIne khyAla Ave che ke jIvana kayAM kyAM kevA kevA jJAta-ajJAta bharacaka ArtadhyAna para cAle che, enA kevAM kaTu phaLa che, ane ene kevI rIte aTakAvAya. audradhyAnanA vivecanamAM, jANe ajANe bhayaMkara hiMsA-jUTha- corIdhanasaMrakSaNanA kevA kevA vicAra Ave che enA jIvanaprasaMgo, emAM samyakatva kema UDe ? rAga-dveSa-mohane durgAnamAM mukhya phALo, raudradhyAnanAM bAhyalakSaNanA dAkhalA, vagere jANIne potAnI ajANye thatI durdazA para jIva coMkI UThe che, e rokavA sajAga bane che. | dharmadhyAnanA vivecanamAM enI bhUmikA banAvanAra jJAna-darzanacAritra-vairAgyabhAvanAnA darekanA pravRttimaya prakAre, jJAnane nitya abhyAsa, manodhAraNa, bhavanirveda, jIva-ajIvanA kevA kevA guNa-paryAyanA jJAnanI kevI kevI upayogitA, anukULa-pratikULamAM kaI rIte zubhadhyAna na ghavAya ? jJAnaguNe vizvanA sAranuM ciMtana kevuM upayogI ? jinavacane zaMkA-kAMkSAdi Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 doSanuM svarUpa ane dRSTAMtA, 363 pAkha'DInA matanI samaja, samyagdarzananA abhyAsa mATe praznamAdi pAMca sAdhanA ane prazamAdi pAMca lakSaNAne paricaya; cAritrAbhyAsa mATe 3 prakAranI sAdhanAe; vairAgyAbhyAsa mATe ciMtanIya kAyA-kuTuMba-kaMcanarUpa jagatsvabhAvanuM Abehuba svarUpa, nissagatA-nirbhayatA-nirAza satA-kaSAyarahitatA mATe zuM zuM vicAravuM ? vagere vicAyu.. dhyAnane yeAgya deza strI-pazu-napu saka-kuzIlAcArIthI rahita kema joI e, pariNatayeAgI, kRtayeAgI, sattvabhAvanA--sUtrabhAvanAdi, tathA kAya-vAg-maneyAgamaya trividha dhyAna varNavyuM. zubha dhyAna mATe yeAgya deza-kALa-AsananI samaja, kevI kevI pravRttinA AlaMbane e dhyAna lAge; A rodra karAvanAra viSayarAga-rahiMsAdi pAparasa-arhatvakSudratA-4mUDhatAne dharmadhyAna kevI kevI rIte zake che, vagere samajAvyuM, jethI azubhadhyAnane azubhadhyAnamAM palaTAvavAneA mA lAdhe. ema, dharma dhyAnanA 4 prakArAne vistArathI vivecatAM,- AjJAvicaya' mAM jinavacananI anekAneka vizeSatAo jevI ke sunipuNatA, drabyArthIdezathI nityatA, dvividha vahitatA, satyabhAvana-jIvabhAvana, kapavRkSathI adhikatA, RNughnatA, amitatA, madhura-pathya- savatAthI amRtatA, upakrama- nikSepa-naya-anugama-bhaMga-saptabhaMgIthI mahAtA-mahAviSayatA, niravadyatA, durgeyatA vagere para saraLa samajutI, jainazAsananI avvala vizeSatArUpa dravyapramANu-rakSetrapramANu-3 kALapramANa-bhAvapramANa para vistRta prakAza, pratyakSAdi 4 pramANu, jJAnAdi 7 pramANa, nayapramANamAM prasthaka-vasati- pradezadRSTAMta, sakhyAmAM sata-asat upamAcatu gI-parimANu-nAna-- gaNunA-saM yApramANa, pratyakSa-parAkSapramANamAM 5 jJAna tathA gama-amA vaNuMvyA. jinavacananA samajAya enAM 6 kAraNu tathA jinavacana asatya phesa nahi e samajAvyuM. apAyavicaya ' mAM ka'baMdhaka AzravAnI samaja, 5 pApakriyA, rAgadveSa- kaSAya- ajJAna-aviratinA ana; te vipAkavicaya ' mAM kanA prakRti-sthiti AdinA prabhAva batAvyA. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( saMsthAna vicaya mAM dhyAnazatakamAMnI 11 gAthA ane enI TIkAne saraLatAthI vivecatAM mukhya cha padArtha, dravyA, raaSTavidhalAka, kSetraleAka, 4jIva, pasaMsAra, cAstri ane meAkSa paikI ajIva dravyeAnA spaSTa lakSaNa-AkRti-AdhAra-prakAro-pramANeA-sAdhaka tarko, utpatti--nAzadhrauvyanuM svarUpa, pacAritakAyanI eLakha, zvara jagatkartA kema nahi, 12 sthAne punarukti doSa nahi, dvIpA-samudro-narakA-vimAnA--bhavanAnA paricaya vagerene spaSTa ane saraLa rIte samajAvyuM, jenA ciMtanathI manane khIjA trIjA vikahapeAthI bacAvI levAya. pachI (4) jIvadravya aMge vivecatAM sAkAra-nirAkAra upayega (caitanya) lakSaNamAM zuM zuM ? jIvanI nityatAthI vartamAna paryAya para kema meha aTake ? arupitAnA mamatva-mahatvanAlAbha, katRtva-bhA tRtvanuM phaLa; (5) sasAra e samudra zI rIte ? saMsAra kema khAlI nahi thavAne ? saMsAranI azubhatA; (+-) cAritra jahAja, samyakatva baMdhana, jJAna sukAnI, tapa pavana, vairAgya mArga, 18000 zIlAMga ratna; (7) meAkSanuM svarUpa varNavyuM. A jANIne jIvanane meAkSamArgIstha karAya. dharma dhyAnathI mana kevI rIte svaccha-svastha-sthira bane ? dharmadhyAnanA jIvavicayAdi daza prakAra ane e darekanA viziSTa lAbha, jevA ke satpravRttinA prANabhUta zraddhAnA akhaMDa pravAha, duSTa yogAnA tyAganA bhAva ka phaLanI anicchA, azubhedayamAM samAdhi, asadvipeAthI rakSaNu, jIvanA mamatvathI bhedajJAna, zAkAdinivANu, saMsAkheda, satyavRtti-utsAha, pAna datA anubhava...vagere varNavyu che. ema anuprekSAmAM anitya azaraNa Adi 12 bhAvanA daivI ane e darekathI tApayeAgI kevA lAbha ? dharma dhyAnanAM jJApaka liMga kayA ? tathA khAdya lakSaNu deva-guru-kIrtana-prazaMsA-vinayAdi ane zIla-tapa-saMyamanuM vana karyu.. zukla yAnanA vivecanamAM,zukaladhyAna kSamAdi AlaMbane e kevI rIte ? krAdha-mAna-mAyA-lAbhane rAkavA mATenI vividha vicAraNA, manane Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tribhuvananA viSayamAMthI kevI rIte saMkocavuM, enA para viSasaMkeca-agnisaMkeca-jalahAsanAM dRSTAnta, mana-vacana-kAyayoganA nirodha; vANI ane vicAra zA padArtha che ? kAyayogathI AtmAnI sAbiti, zailezImAM karmakSayaprakriyA, zukaladhyAnanA 4 prakAranuM svarUpa, A prakAranI anuprekSA,Azrava dvAranA anartha, saMsArane azubha svabhAva, anaMtabhava-paraMparA, ne vastunA vipariNAmanuM svarUpa, ema zukaladhyAnanA avadha asaMha-viveka-vyutsarga e 4 bAhya liMganuM svarUpa, sarvane mana vinA dhyAna kevI rIte ? badhI kriyAmAM dhyAna aMgabhUta kema ? zukaladhyAna pachI zarIra kema rAkhe ?... vagere varNavyuM che. | dharmadhyAnanA phaLamAM zubhAzrava-saMvara-nirjarA-divyasukha, zukUlanA phaLamAM e viziSTa; tathA baMne dhyAna saMsAra-pratipakSI kema, mokSahetu kema, e varNavI, dhyAnathI karmanAza aMge pA-agniI-sUryanAM dRSTAnta ApI yogenuM ne karmanuM tapana-zeSaNa-bhedana varNavyuM. dhyAna e karmaga cikitsA, karmadAhaka dava, karmavAdaLa vikheranAra pavana tarIke batAvI dhyAnanA pratyakSa phaLamAM ISya-viSAdAdi mAnasa duHkhanAza samajAvyuM. harSa e duHkha kema ? dhyAnathI zArIrika pIDAmAM duHkha kema nahi ? zraddhA-jJAna-kriyAthI dhyAna nitya sevya batAvI kriyAo paNa dhyAnarUpa zI rIte e samajAvyuM. ATale moTe padArthasaMgraha manane kAme lagADI devA mATe che, mAnasika ciMtanamAM AnI ja raTaNa calAvyA karavA mATe che, tethI ja A graMtharananuM vAraMvAra vAMcana-manana TUMkI noMdha ane enI smRti-upasthiti karavA jevI che. to ja e ciMtanamAM cAlatI rAkhI zakAya. AnI jIvana para gajabanI suMdara asara paDaze, vAtavAtamAM UThatAM AtaMraudra dhyAna aTakAvI zakAze, anekavidha dharmadhyAnane manamAM ramatA karI zakAze. kalakattA vire saM. 247, mAha suda 5 ravi i -paMnyAsa bhAnuviye Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka-viSayAnukrama pRSTha viSaya | pRSTha viSaya 1 graMthakAra-TIkAkAra 37 jagatanI traNe kALanI avasthA 5 gAthA- maMgaLa, dhyAna, karma 40 jIvanamAM 4 sAvadhAnI 7 mithyAtvAdi 5 karmabaMdhahetu 41 davA karavAmAM viziSTa uddeza 8 AtmAnuM sahaja-vikRta svarUpa 42 prazasta AlaMbane 9 yogezvara : yogIzvara : 45 tapa-saMyama e duHkha-pratikAra 13 gAthA-2: bhAvanA-anuprekSA-ciMtA 48 mekSecchAnAM phaLa 15 gAthA-3 dhyAna vyAkhyA, prANa- 48-3 gAtra 13 ArtamAM rAgAdi staka-lava-muhUrtaH yoganirodha 49 gA0 14 ArtamAM lezyA 17 8 pudgala-varguNa 51 zubha yogenuM mahattva 19 gAthA-4 : dhyAnadhArA para gADha 15 thI 17 ArtanAM lakSaNa 21 gAthA-5 : 4 dhyAnanA artha 54 aniSTa-svakAryAniMdA-paravaibhava ane phaLa caMtitA-cAhanA-khuzI-udyama 5 ArtadhyAna para ArtadhyAna 25 gAthA 6 thI 9 : 4 ArtadhyAna 56 ISTa gRddhi-dharma vimukhatA-pramAda .: (1) aniSTa aMge Arta jina vacana beparavAImAM Arta 26 3 kALanA viSayonuM A0 59 gA. 18 : Arta kene kene? 29 (2) vedanAnubaMdhI ArtA 64 raudradhyAna 31 (3) iSTa-aviyoga ArtA 65 gA. 19H hiMsAnubaMdhI roka 33 (4) nidAna aMge Arta 67 gA. 20 : mRSAnu raudra sukha e sukhAbhAsa asatya 3 prakAre asata taraMge 34 gA. 10 : AtanA svAmI raudra ane phaLa 70 mAyA-pracchannapApamAM raudra, 36 gA. 11-12 : munine raMgamAM 71 gA. 21 teyAnubaMdhI raudra, ArtA kema nahi 72 krodha-lebhathI radra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha viSaya 73 gA0 22 : saMkSaNAnu rodra 75 gA0 23 : karAvaNu-anumAdanamAM raudra 78 raudradhyAnanA svAmI 80 gA0 24 raudranAM phaLa kAraNa ane 81 sAnubaMdha karmothI bhavavRddhi 82 gA0 25 raudra0mAM lezyA 83 gA0 26 raudranAM khAdya cihna 84 utsana-bahula-nAnAvidha- AmaraNane raudra 85 gA0 27 paraduHkhe khuza, pApamAM nirbhaya, nirdaya, pApakhuzane roka. 98 dharmadhyAna gA0 28-29 dharmadhyAnanA 12 dvAra 90 gA0 30 ghyAnabhUmikA 4 bhAvanA 91 gA0 31 : 5 jJAnabhAvanA he jIvAjIvanA guNu-paryAyane sAra kevA kevA vicAravA ? 6 97 'nAguNamuNiyasArA' nA khIjo artha * jJAnanA prabhAve vizvanA sAr pakaDe.' 98 gA0 32 : padmAnabhAvanA 99 zaMkA-kAMkSAdi pa doSa 10 viSaya hUSTha 104 363 pAkhaMDI ,, 106 praznamAdi 5 guNa ( bhUSaNa ) 107 prazamAdi p ( lakSaNa ) 109 gA0 33 cAritrabhAvanA 112 gA0 34 5 vairAgyabhAvanA suvikti-jagatsvabhAva 114 nissa`gatA kema Ave ? 115 ni yatA kema Ave ? ( viSayAmAM te dharmAMmAM ) 119 krodhAdirAhitya 122 gA0 35 : dhyAna mATe deza 124 gA0 36 : pariNatayeAgI 127 gA0 37: kAya-vAg-maneye - gamaya dhyAnamAM zuM zuM 130 gA0 38 : dhyAna mATe rkALa 131 gA0 39 : dhyAnanuM Asana 132 gA0 40-41 : yeAgasamAdhAna mukhya 133 gA0 42-43 dhyAna mATe AlaMbana-vAcanAdi-sAmAyikAi Avazyaka 137 gA0 44 H zukladhyAnamAM krama 141 4 dharmadhyAnanA viSaya 144 gA0 45-46 AjJAviSayamAM 13 muddA 145 AjJA.sunipuNa-anAdinidhana Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha pRSTha viSaya viSaya 147 bhUtahita-bhUtabhAvana 149 paanartha-RNana 151 amita-amRta (mIThI-pazca sajIva) 15ra ajita-mahArtha-anuga. dvAra 155 mahastha-mahAstha-mahAnubhAva 156 10mahAviSaya-niravadya 157 12anipuNadu158 naya-bhaMga-pramANu-gama 160 dravyAdi 4 pramANu 162 3 prakAre anumAna : 2 upamAna 5 cAritra 163 prasthaka-vasati-pradezathI nayaghaTanA 165 8 saMkhyA pramANa 166 pratyakSa-parokSa 167 gama arthamArga 168 gA. 47-48-49 jinavacana na samajAya enAM 6 kAraNa 172 jinavacana para zraddhA kema thAya ? 173 gA0 : apAyavicaya 174 rAgadveSa-kaSAya-ajJAna- aviratinA anartha 177 5 kriyA Azrava 78 gA11 : vipAkavicaya prakRti-sthiti-pradeza-anubhAva 182gA05rathI 62 saMsthAnaviyaya : 185 "saMsthAnamAM vicAravAnA 7 padArtha 186(1) 6 nAM lakSaNa-saMsthAna Asana-vidhAna-pramANa-paryAya 192 eka ja vastumAM utpatti-nAza-- dhrovya 194 nitya dravyamAM utpatti-nAza dhrovya 196 (2) paMthaastikAya Izvara akartA 198 8 prakAre loko 200 punarukti doSa kayAM nahi ? 202 (3)kSetralokamAM pRthvIo-dvIpa: valaya-samudra-naraka-bhavana vimAnanagare 297 (8) jIva para ciMtana 208 upayoga 2 : sAkAra-nirAkAra : 209 kALasthitikAyAthI bhinnatA 211 arUpitAnuM mamatva: 212 svakarmakartava-bhakatRtva 213 (5) saMsAra-ciMtana : janmAdi jaLa, Apatti vyApada, . meha AvatuM, ajJAna vAyu saMyoga-viyoga taraMga 216 saMsAra khAlI na thAya kema? : Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha viSaya pRSTha viSaya 218 (6) cAritra para ciMtana 251 gA0 68: bIjA liMga-deva jahAja, samakita baMdhana, jJAna guruguNagAna-dAna-vinaya zratasukAnI, saMvara DhAMkaNa tapavana zIlasaMpatti -vairAgya mArga 255 zukaladhyAna 221 18000 zIlAMga-ratna 255 gA0 69: zukala0 AlaMbana -224 (7) mokSa para ciMtana kSamAdi 226 gA kara. sArAMza Agamakta 2574 kaSAyanA tyAga mATe vicA jIvAdipadArtha citavavA chatAM raNanA kramazaH 13-5-6-6 muddA cArenuM alaga phaLa 262 gA. 70 zukala. mATemanaHsaMkoca 229 dharmadhyAnanA 10 prakAra 264 badhA 14 pUvane kema ramA AjJAdi 4, jIva-achava--bhava nahi ? dhyAna ekalA ciMtananI virAga-upAya-hetu e 6, darekanuM vastu nahi. 265 sarvane mana hoya ? 235 gA. 63,dharmadhyAnanA adhikAra 266 gA0 71 thI 75 manaHsaMkocanA 237 gA0 64, dhyAnanA adhikArI 3 dRSTAnta-viSasaMkeca, agni, 238 a-pUrvadharane zukala kevI rIte ? jalahAsa - 240 gA65: 12 anapekSA 270 gA0 76 : vacana-kAyoganirodha anitya-azaraNa ekatvaanya- 271 vIrya e AtmapariNAma tva-azacitva-saMsAra-Azrava 272 kAyayoga e kAyaguNa nahi saMvara-nirjarA-leka-dharma- 273 vacana-mananI tulanA: nyAyAdi bedhidurlabha bhAvanA darzanenI bhUla : 248 gAya 66 dharmadhyAnamAM lezyA 275 yoganirodhanI prakriyA 249 gAya dUdhamAnamAM hiMga 278 "selesI'nA artha,-1 zelezI 1. zraddhA 2 zaila jevA IsI (RSi) 3 - 250 zraddhA hetu 4-Agama-upadeza se alesI, 4 zIla (pAMce sUtrokta padArthanisarga AzravanA nirodha)nA Iza zIleza Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha viSaya eja zaileza, enI avasthA : A karavA mATe pAchalA 2 zukla 280 zailezImAM kAya--prakriyA 281 aspRzaddhatie siddhigamana 284 gA0 17-78 zukaladhyAnanA viSaya 1. pRthakatva-vitarka - -savicAra 286 gA0 79 80 : 2 ekatva-vitarka - avicAra 288 gA0 81-82 : 3. sUkSmakriyA anivatI, 4 yucchinnakriyA apratipAtI. 13 290 gA0 83 : 4 zukalamAM cAga 292 gA0 84-86 : dhyAna chadmasthane susthira mana, kevaLIne susthira kAyA. emAM 4 pramANa 295 atIndriya - siddhi mATe Agama ane tarka jarUrI 298 gA0 87-88 zukala0mAM 4 anuprekSA 300 1. AzravanA ana 2 saMsAranA azubha svabhAva, 3. anaMtabhavaparaMparA, 4. vastu-vipariNAma 301 gA0 89 : zukala mAM lezyA 302 gA90-92:zukalanA liMga 303 avadha--asa mAha-viveka-vyutsa pRSTha viSaya 305 gA0 93 dharmadhyAnanAM phaLa zubhAzravAhi 307 gA0 94:zuladhama dhyAnamAM phaLa e ja viziSTa 308 gA0 95-96 : dha-zukala saMsArapratipakSI : meAkSamA rUpa savara-nirjarAmAM tapa samAviSTaH tapamAM pradhAna dhyAna 309 gA0 97-9 8dhyAnathI kanAza aMge pANI-agni-sUryAMthI vastra--laTTu -pRthvInA mela-kala ka kIcaDanAM zeAdhana-nivAraNazASaNa; ema 3 dRSTAMta 311 dhyAnathI yAga ne kamAM tApazASa-bheda 312 gA0 100 khIjAM dRSTAMtaH(4) auSadhathI rAganAza 313 gA0 101 : (5) pavanayukta agnithI iMdhananAza 314 gA0 102: (6) pavanathI vAdaLa naSTa 31 gA0 103 : dhyAnathI mAnasa-duHkhanAza gA0 104 : dhyAnathI zArIrika duHkhanAza 319 gA0 105:zraddhA-jJAna-kriyAthI nityasevya dhyAna 320 kriyA dhyAnarUpa kema ? Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka zuddhipatraka guNa - pRSTha parA-paMkti zuddha azuddha | pRSTha parA-paMkti zuddha azuddha pRSTha parA-paMkti azuddha zuddha 91 5-1 pajJAnabhAvanA 5 jJAna11 2-8 azvaryaazvarya - bhAvanA 13 1-1 vitta nitta 94 4-3 paryAya 17 2-3 vakriya vaikriya 99 3-1 tyAjaja tyAjaya 32 2-1 devanda devendro 111 2-4 cAritramAM cAritrathI 35 3-4 AyuSa AyuSya 112 1- niSNano nigamo 36 2-7 anikAra pratikAra 1-5 ghanama namaH 38 2-5 A yA 116 1-12 AbhyA-tara Abhyatara38 2-9 sAmo sAme 128 2-3 yoga. kAyayoga, 39 1-6 kusaMskara kusaMskAra 131 2-3 beThA beThA 48 3-4 saMganI saMganI IcchA 133 1-2 caphathava kahyA para 1-6 jAvaMte revatI 2-2 ceSThA ceSTA57 1-4 kSaNa kSaNa kSaNa vAra 134 2-2 zaMktimAM zaMkitamAM 61 2-2 kahI karI - 144 2-6 saMjIva...utpatti saMjIva 71 1-2 vairavaM veNuM upapatti 73 1-1 pharavA jaNA 152 4-1 jinendra mahAviSaya, 3-6 krara krUra vALuM jinendra 74 15 kara krUra 154 3-7 AcAraNa AcaraNa 75 1-2 mahAnaM magoi 166 1-4 prAbhata prAkRta 82 aMte taipAyana pAyana 167 4-4 mamya samya0 88 1-3 jisa trika 169 2-2 gahananA gahanatA 89 1-1 mAvAnAdi mAtAjI sabhyama' samya 2-3 saMbaMdha saMbaddha 5-4 che, che, yAne Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pRSTha parA-paMkti zuddha azuddha pRSTha perA-paMkti zuddha azuddha 174 2-3 duSTAdi dayAtri - 213 2-6,9 ve na..kahe vedana...kahe 176 5-5 brahyadata brahmadata 217 1-13 jana jaina, 177 aMte Ubho UbhA 220 3-6 DabaLAtuM DahoLAtuM 179 1-10 che, che, rAgA- 227 1-2 evA emAM -dinA para 230 4-6 samAdhI samAdhi lokamAM bhayaM- 234 aMte prava dhruva -kara anartho che. 236 3-3 samakti samakita 180 5-1 prakRti prakRti 237 1-2 naMganA ranor182 1-4 nAmarUmeya nAnAmeya 248 1-2 zALA tArU jJAna bhaMDAra 182 1-6 zleke pachI lITI 250 2-2, 3 AgamanI cAyaAgamathI joIe. ...vyAye "183 1-9 ..fi ...riSTha 254 1-1 0rakta tatA 0raktatA 13 vinimA vijigora 264 2-2 che. karI karI 184 1,6 ghano jIvanane ghanajIvano 27 26 jJAnArUpI jJAnarUpI. 191 1-8 mane bagADuM huM bagaDuM 270 3-3 bhinnabhinna bhinnabhinna 192 3-2 ane ane 274 2-6 sA sAthe apekSA 282 1-4 -- bhaka karma 194 9,18niyata. baddhaniyataM-saMbaddha 286 1-4 mAtravaraM vinA 195 2-8 (5) pAMca 295 1-5 ciMtana, kAya-ciMtana, 197 3-9 dravyamAM dravya-paryAyamAM kAya. 200 3-2 smaraNevaru smaraNeSva ra99 3-4 jinazAsamAM jinazA202 4-1 pRththI pRthvI -sanamAM 204 2-5 ghAtakInI lavaNanI 301 3-3 zalezI zailezI 210 2-7 che, banAvAya banAvAya 315 3-2 carikA jinnA 212 2,6 che..rUSitA che, sAthe... 318 4-4 sArIrika zArIrika arUpitA 322 1-4 paMnyAla paMnyAsa mm msm Page #19 -------------------------------------------------------------------------- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka [artha-vivecana sAthe ] Page #21 -------------------------------------------------------------------------- Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka - zrI dhyAnazataka' nAmathI prasiddha evuM "dhyAnAdhyayana nAmanuM 105 gAthAnuM zAstra pUrvadhara maharSi pU. zrI jinabhadragaNuM kSamAzramaNa mahArAje racyuM, ane enA para saMkSipta vyAkhyA pU. AcArya zrI haribhadrasUrijI mahArAje karI. baMne maharSi evA ati ucca eNinA vidvAna che ke jemanI paMkitaone sUtrokSaranI jema pachInA zAstrakAro pitAnA racelA zAstramAM AdhAra tarIke noMdhe che. AcArya puraMdara zrI jinabhadragaNuM kSamAzramaNa mahArAja pUrvadhara maharSi che. 14 "pUrva" nAmanA zAstro, je zratasAgarasamA, te zAstro paikInA pUrva zAstranA eozrI jANakAra che. emanI pachI te "pUrva zAstra taddana naSTa thaI gayA, kemake e kAMI lakhAyelA nahi, mAtra meM meMDha ja bhaNAvAtA, bhaNatA ane yAda rakhAtA. badhuM ja maDha. kALanA prabhAve jIvanI buddhine hAra thatAM e grahaNa karavAnuM ane yAda rAkhavAnuM muzkela thayuM. eTale mahAvIra prabhu pachI 14 pUrvamAMthI kramazaH naSTa thatAM thatAM 1000 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka varSamAM te "pUrva" jJAna samULaguM naSTa thayuM. zrI jinabhadragaNuM kSamAzramaNa mahArAja enA aMta bhAgamAM thayA eTale emane lagabhaga 1 pUrva jeTaluM jJAna haze ema manAya che. eTaluM paNa kAMI kama nahi; te enA AdhAra para emaNe je ekalA karemi bhaMte' sAmAyikasUtranI niryukti para lagabhaga sADA traNa hajAra kapramANa "vizeSAvazyaka bhASya" racyuM ne emAM evAM paMcajJAna, anuga, gaNadharavAda, nihavavAda, parameSThi-namaskAra vagere para tarka pUrNa vizada vivecana karyA, ke te pachIthI A zAstra "Akara grantha" tarIke prasiddha che, ane dravyAnuyeganuM mahAzAstra gaNAya che. AnA uparAMta A ja maharSie zamaNusUtramAM AvatA cauhiM jhaNehi padane laI "jhANa eTale ke dhyAna, tenA para dhyAna-yayana" paNa racyuM che. 105 gAthAnuM eTale 100 "zata'nI najIka saMkhyAnI gAthAonuM, mATe A adhyayane dhyAnazataka tarIke oLakhAya che. sUripuraMdara zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje A zAstranI gAthAnA pada padanA gaMbhIra bhAva spaSTa karavA pUratI vyAkhyA racI che. 1444 zAstronA praNetA tarIke prasiddha A bahuzruta mahAprajJa AcArya bhagavaMtanI ya bhAre prasiddhi che. pegazataka, cagadaSTisamuccaya, gabindu, anekAntavAda, upadezapada, paMcAzaka, dharma saMgrahaNI vagere maulika zAstro racavA uparAMta eozrIe zrI cityavaMdanasUtravRtti, paMcasUtravRtti, AvazyakavRtti vagere vyAkhyAnve paNa racyA che. emane eka A dhyAnazataka para saMkSipta Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya vIraM sukkajjhANaggidaDakambhidhaNaM paNamiUNaM / joIsaraM saraNaM jhANajjhayaNaM pavakkhAmi // 1 // -arthAta zukaladhyAnarUpI agnithI karma idhanane bALI nAkhanAra, yogezvara, (yogIzvara, yogIsara) ane zaraNa karavA yogya zrI vIraprabhune namaskAra karIne huM dhyAnanuM adhyayana kahIza. vyAkhyAgrantha che. A baMnenA AdhAre ahIM mULa gAthA tathA artha ApI enA para gujarAtI bhASAmAM saraLa vivecana AlekhavAmAM Ave che. jyAM dhyAnazatakanA racayitA pUrva dharamaharSi hoya ane vyAkhyAkAra samartha zAstrakAra hoya, pachI e granthamAMnA padArthonuM gaurava keTaluM badhuM hoya, e samajAya evuM che. vyAkhyAkAra pote ja lakhe che ke "dayAnazataka zAstra mahArtha che arthAta mahAna padArthothI bhareluM che; mATe "avazyakathI eka judu zAstra che; tethI enA prAraMbhe zAstrakAra maMgaLAcaraNa kare che, jethI vihvo dUra thAya. e maMgaLarUpe iSTadevane namaskAra karatAM A pramANe kahe che. vivecana : ahIM vartamAna jina zAsananA adhipati covIsamA tIrthakara zrI vIravibhune namaskAra karyo. e "vIra' eTale vizeSarUpe karmonuM 'IraNa yAne nikAla karanAra, evuM ke eka paNa karma svAtmA para bAkI rahe nahi ane jAya te pharI kadI na AvavA mATe. athavA "vIra" eTale mekSe janAra. emaNe kane nikAla zukaladhyAnathI karyo. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka cakala" eTale zAkane pITha yA thakavI ravAnA karanAra, evuM dhyAna. pra-dhyAna zI vastu che ? u-dhyAna eTale jenA vaDe tattvane dhyAvavAmAM ciMtavavAmAM Ave che te, arthAt tattva para ekAgrapaNe cittane rokI rAkhavuM te. khAlI ciMtanamAMbhAvanAmAMvicAraNAmAM citta eka vastu parathI bIjI para, ne bIjI parathI trIjI para, ema pharatuM rahe che, tyAre dhyAnamAM eka viSaya para ekAgra sthira rAkhavAnuM hoya che. A paNa dhyAna dharmadhyAna nahi, kintu zukaladhyAna. e pracaMDa agnisamAna che. te karmarUpI kASThane bALIne bhasmIbhUta karI nAkhe che. pra-karma eTale zuM ? u- kiyate teta karma" yAne mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga vaDe je utpanna karAya te karma kahevAya. e eka prakAranI ati sUkSma pagalika raja che. bhAvAnA ke mAnasika vicAranA pudgala karatAM ya sUkSma pudgala (Matter) che, ane AtmA mithyAdarzana AdivALe bane ke tarata e raja karmarUpe banI jaI AtmAnI sAthe ekameka ceTe chevAtAvaraNanI 2ja teliyA kapaDA para coMTatI ja rahe che ne? telane bhAga ene kheMce che. ema mithyAdarzanAdi e telanI mAphaka karmANuone AtmA para kheMce che. bIjAe ene bhAgya, adaSTa, prArabdha vagere kahe che, paraMtu e guNarUpa nathI, jaDa pudgala svarUpa che. mATe ja emAM keTalIya jAtanA pheraphAra thaI zake che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya pra-mithyAdarzana-avirati vagere zuM che ? u-e AtmAnA pariNAma che. * mithyAdarzana e e Atma-pariNAma che ke jemAM vastudarzana mithyA thAya che. vastu je svarUpe che tene tevA rUpe na jotAM eTale ke na mAnatAM viparItarUpe mAnavI e miyAdana. dA. ta. AtmAne jJAnadi svarUpa na mAnatAM zarIrarUpa yA jJAnAdisvabhAva-rahita kere dhAkera mAna. ema paramAtmAne vItarAga udAsIna na mAnatAM jagakartA mAnavA. A mithyAdarzana che. * avirati eTale hiMsAdi pApane pratijJApUrvaka tyAga na kare te. virati eTale pratijJA baddha tyAga. dA. ta. "mAre jIvane mAre nahi" AvI pratijJA karIne hiMsA na kare e hiMsAnI virati. paNa hiMsA na karatA hoya chatAM pratijJA na hoya te e hiMsAnI avirati kahevAya. * pramAda eTale ajJAna, bhrama, saMzaya, vismaraNa vagere.kaSAya eTale jenAthI kaSa=saMsArane Aya =lAbha thAya te krodha-mAna-mAyA-labha-hAsya-zeka-harSa- kheda vagere. yoga eTale mana-vacana-kAyAnI pravRttine AtmapariNAma, citanyaskuraNa. A pAMce ke ochAvattA paNa kAraNa AtmA para karmano saMbaMdha karAve che. pra-karma keTalA prakAranA che? te zuM kAma kare che? u0-karma mULa ATha prakAre che, ne e nIcenA koThA parathI samajAze ke dareka prakAra AtmAnA mULa svabhAvane DhAMkI daI emAM kevuM kevuM vikRta svarUpa dekhADe che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka dA. ta. paheluM jJAnAvaraNIya karma AtmAnA anaMta jJAnasvabhAvane AvarI daI ajJAnatAnuM meluM svarUpa saje che. mehanIya karma vItarAgatAne AcchAdIne AtmAmAM rAgadveSa mithyAtva vagere malinatA UbhI kare che. 8 karma ane AtmAnuM zuddha tathA vikRta svarUpa JAtmAnuM zuddha svarUpa AtmAnuM vikRta svarUpa 1. jJAnAvaraNa anaMta jJAna | anaMta darzana | 2. darzanAvaraNa 3. vedanIya 4. mohanIya ajJAna adarzana, nidrA zAtA-azAtA sahaja avyAbAdha sukha samyagdarzana, vItarAgatA | mithyAtva, avirati, rAga, dveSa, kaSAya, kAma, hAsyAdi vagere 5. Ayu:karma ajara-amara-akSayatA ! janma-jIvana-maraNa 6. nAmakarma arUpIpaNuM zarIra, Indriyo, cAla. yaza-apayaza, sobhAgya -daurbhAgya vagere 7. gotrakama 8. aMtarAyakarma | agurulaghupaNuM UMcuM kuLa, nIcuM kuLa dAna-lAbha-bhaga | kRpaNutA-daridratA-parAupabhoga-vIryalabdhi dhInatA-durbaLatA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya A ka AtmAmAM ati tIvra du:khanA agni saLagAve che, mATe e baLataNu-kAi jevAM che. evAM paNu e kani zuklAnAgnithI jemaNe khALI nAkhyAM che, arthAt e karmonA svabhAvane jemaNe haNI ene dUra karI dIdhAM che, evA zrI vIra paramAtmA che. prazna--mithyAdarzana avirati vagerethI bhegAM karelAM kama ekalAM jIladhyAnathI dUra zI rIte thAya ? u--zuladhyAna tyAre ja Ave che ke jyAre pahelAM mithyAdarzIna-avirati-pramAda ane meTA bhAganA kaSAya dUra karyAM ja hAya, eTale e dUra thatAM samyagdarzana virati-apramattatA ane upazama taiA sAthe UbhA ja che. paraMtu eTalA mAtramAM eveAka nAza karavAnI tAkAta nathI, kemake emAM hajI AtmA vividha bhAvAmAM pharatA jJAnApayeAgathI caLa-vicaLa che, asthira che, ne asthiramAMthI krama evA khaMkherAI jAya nahi. tyAre jIva zukladhyAnamAM ekAgra upacALamAM sthira bane che, tethI jakharadasta karmo nAza sulabha bane che. mahAvIra prabhue zukaladhyAnathI ka*nAza karyAM, ethI e ceAgezvara yA cegIzvara ke ceAgismaya anelA che. *ceAgezvara eTale anupama cega yAne mana-vacanakAyAnA vyApArathI pradhAna, atizAthI AgaLa prabhunA cega anupama kema ? A pramANeH - paDatA. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka * (1) mana:paryAyajJAnI muni ane anuttaravAsI denA saMzaya bhagavAna kevaLajJAnathI jANIne dravyamanegathI ene ucheda kare che, arthAt saMzaya-samAdhAnanI vicAraNAne egya mAnasa pudgala goThave che, ne ene pelA saMzayagrasta AtmA viziSTa jJAnathI joI laI samAdhAna pAmI jAya che. * (2) tyAre prabhune vacanaga paNa eTale badho anupama che ke samavasaraNa para prabhunI vANuM jejanagAminI hoya che, dareka akSara-pada-vAkya sApha spaSTa ane samajavA saraLa hoya che. vaLI sveccha, Arya ane tiya ce ke je judI judI bhASAvALA hoya che emane pitapetAnI bhASAmAM e vANI pariNamI jaIne samajAI jAya che. tyAre e vANI zrotAnA manane eTale badhe AnaMda ApanArI hoya che ke kadAca cha mahinA sudhI satata sAMbhaLavA maLe te ya tyAM bhUkha-tarasa-thAka vagerenI kaI ja pIDAne anubhava na thAya. vaLI emAMnuM ekeka vAya paNa anekanA bhinna bhinna saMzane dUra karavAmAM sacoTa sAmarthya dharAve che. tyAre jinavANIne rasa paNa eTale agAdha, ke samasta jIvanabhara sAMbhaLe te ya zrotA tRpti na pAme, dharAI na jAya, paraMtu hajI ya adhika adhika sAMbhaLavA talasATa rahe. (3) prabhune kAyama yAne kAyika pravRtti paNa sarva devatAo karatAM ya adhika tejasvI ane manohara hoya che, chatAM khUbI e ke enAthI jIvenA samUhane gabharAtA. nahi paNa hamezA prazAMta svarUpavALA karI de che. emanI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricaya 11. pAse AvelA siMhaharaNiyuM, vAghabakarI, sApa-mera, vagere paraspara vaira bhUlI jaI mitra jevA banIne zAMta thaI bese che. * | gIzvara eTale (1) rogIothI Izvara. AmAM ga" eTale jenAthI AtmA kevaLajJAnAdi sAthe joDAya che te - dharma-suphaladhyAna. evA cagavALA sAdhue te yogIo. emanAthI Izvara arthAt aizvaryAvALA. e gIe prabhu nA ja upadezathI pravarte lA hAI prabhunA ja gaNAya; ane vaLI jeo prabhunuM aizvarya gaNAya evA zobhitA ! tethI emanA vaDe prabhu azvaryavALA kahevAya; jema 32000mukuTabaddha rAjAethI cakravatI arthavALe che. athavA (2) prabhu yogIone viSe Izvara che, yAne svAmI che. cogasara eTale ke prabhu yogIethI sparya che, smaraNa-ciMtana-dhyAna karavA cogya che. zaraNya che prabhu, AMtara zatru rAgAdithI haNAI gayelA je jIve prabhuno Azaro le che, emanA pratye e ati vatsala che, vAtsalya dharanArA yAne rakSaNa ApanArA che. prabhagavAna zukaladhyAnAgnithI karmane bALI nAkhanArA che eTale pachI gIsara ane zaraNya te che. ja, to A be vizeSaNe mUkavAnuM zuM prajana? pahe lAmAM gatArtha che. u0 -zukaladhyAnathI karmanAza karanAra te bIjA sAmAnya (atIrthakara ) kevaLajJAnI paNa hoya che, kinta. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka e cagezvara nathI hotA, kemake emane prabhunA jevA vacana ane kAyAnA atizaya nathI; tema emane paNa kevaLajJAna pAmavAmAM prabhu ja zaraNya banelA che, eTale vastugatyA aMtima zaraNya prabhu ja che. mATe A be vizeSaNethI prabhunI adhikatA darzAvavAnuM prayojana che. prave-to pachI mAtra egezvara" vizeSaNa kahevAthI emAM "zukladhyAnAgnithI karmanAzaka vizeSaNa gatArtha banI zake ne? juduM zA sAru kahevuM ? u-nA, ema te cagezvara tarIke aNimAdi - ladhivALA paNa levAya. emanA karatAM ya prabhune adhika darzAvavA "zukaladhyAnAgnithI karmanAzaka" kahevAnI jarUra che. athavA kahe ke eka vizeSaNa kahevAmAM bIjA vizeaSaNene bhAva AvI jatuM hoya te paNa alapajha ziSya svayaM e samajavAnI tAkAtavALA nahi, tethI emane ja ajJAta vastu jaNAvavA mATe bIjA vizeSaNane ullekha kare jarUrI che. pUrva maharSie paNa Ama mAne che. astu. AvA mahAvIra prabhune praNAma karIne "dayAna'nuM pratipAdana karanAruM adhyayana ahIM prakarSathI kahevAze. - "praNAma" eTale ke prarSathI yAne manavacana-kAyAnA trividha cogathI namaskAra, "prakarSathI kathana" eTale yathAsthi. tatAne jALavIne kathana, sarvajJanI daSTie dhyAna" padArtha jevA svarUpe che tevA ja svarUpe kathana, kitu leza paNa pheraphAravALuM nahi. have dayAnanuM lakSaNa batAvavA kahe che - Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnalakSaNa 13. jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM, jaM calaM tayaM citaM / a vitA // 2 // te ddogna mAvaLA vA, anupeddA vA, --arthAt je sthira mana che te dhyAna che. caMcaLa (mana) che te 'citta' che. e citta bhAvanArUpa hoya, anuprekSArUpa hAya, yA ciMtAsvarUpa hAya. vivecana : dhyAna kahA, bhAvanA kahe....e badhI mananI avasthA che. mana e prakAre hAya : 1. dhyAna ane 2. citta. emAM manane eka ja viSaya para ekAgratAnuM AlaMbana karAvavuM, khIjA-trIjAne vicAra karatu' nahi, paNa emAM ja sthira karavuM, ene 'dhyAna' kahevAya. tyAre je mana asthira che, arthAta eka viSayanA vicAra parathI bIjA viSayanA vicAramAM pharatu che. ene 'citta' kahevAya. dhyAnanA prakAra AgaLa kaheze. A citta'nA 3 prakAra paDeH 1. bhAvanA, ra. anuprekSA, ane 3. citA. * bhAvanA eTale dhyAna mATenA abhyAsanI kriyA, ke jenAthI mana bhAvita thAya. bhasma ke rasAyanAdine bhAvita karavA judA juThThA vanaspatirasanI bhAvanA apAya che. kastUrInA DAmaDAmAM rAte mUkI. rAkhelu' dAtaNa bhAre kastUrIthI bhAvita thAya che, ene enI bhAvanA lAgI, ema manane bhAvita karanAra jJAnAdinA vAraMvAra abhyAsanI pravRtti, arthAt mana emAM lAgyu rahe tene bhAvanA kahevAya. ethI khIjA-trIjA vikAzI * Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 dhyAnazataka baceluM mana have dhyAna yAne eka tatva para ekAgratA mATe samartha bane. ja anuprekSA eTale pAchaLa najara nAkhavI. je tattanuM - adhyayana karyuM hoya, ene yAda karI ciMtana-manana karAya te anuprekSA. dhyAna aMtumuhUrtathI vadhAre TakatuM nathI, tethI eTale kALa pasAra thaye mana dhyAnathI bhraSTa thavAnuM. e vakhate manane keI tasvasmaraNamAM joDAya ene anuprekSA karI kahevAya. ethI mana pharIthI dhyAnamAM joDAvA pUrve bIjA-trIjA vicAromAM nahi caDe. dA. ta. jagatanA saMgonI anityatAnA tatvanI vicAraNA karAya e enI anuprekSA thaI. ema jagatanA jIvanI azaraNa avasthA, saMsAranI vicitratA, vagere koI paNa tatvanI anuprekSA karI zakAya. ema sUtra ke artha para ciMtana smaraNa karAya te paNa anuprekSA che. * * cintA eTale bhAvanA ke anuprekSA sivAyanI mananI asthira avasthA. dA. ta. vicAre ke "mAre have zuM kartavya che?" yA "mArA rAgAdi keTalA ochA thayA ?" ItyAdi vicAraNA e "cintA che. Ama, "traNa prakAranA cittathI bhinna mananI sthira avasthA e "dhyAna; evuM sAmAnya svarUpa batAvIne have dhyAnane kALa keTale ane svAmI keNa, e batAvavA dvArA vizeSarUpe varNave che - Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnalakSaNa aMtomuhuttamettaM cittAvatthANamegavatthumi / chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // 3 // -arthAta eka vastumAM cittanI sthiratA mAtra eka aMtumuhurta rahe che. A chadmasthAne hoya che. vItarAga sarvasane yoga nirodha e dhyAna che. vivecana : eka dhyAna vadhumAM vadhu aMtamuhUrta Take che. AnuM mApa A pramANe,-parama sUkSama avibhAjya kALane "samaya" kahevAya kevaLajJAnInI daSTie have enA vibhAga na paDe, kSaNa vipaLa vagerenA to vibhAga paDe, paNa samayanA nahi. eTale sauthI jhINe e "samaya" kALa che. evA asaMkhya samayano eka zvAsera chavAsa-kALa thAya. hRSTapuSTa taMdurasta ane nizcitta-svastha manavALA pukhta uMmaranA mANasathI ekavAra zvAsa laIne mUkAya emAM je kALa lAge tene prANa" kahevAya. evA 7 prANa=1 oNka, 7staka (49 prANu) = 1 lava, ane 77 lava (3777 prANa) = 1 muhUrta, arthAta 2 ghaDI (48 miniTa). enI aMdarane kALa e aMtamuhUrta. ene "bhinnamuhUrta" paNa kahevAya. phakta ATalA vakhata sudhI ja citta eka vastu para ekAgra sthira rahI zake, niSThampa avasthAna karI zake, pachI saheja paNa calita thaIne vaLI pharIthI dhyAna lAgI zake; kiMtu aMtamuhUrta bAda emAMthI calita te thAya ja. ahI "vatuM kahyuM, e vastu eTale jemAM guNa ane Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dhyAnazataka paryAM vase che te, arthAt kaI cetana ke jaDa dravya. cetananA guNa jJAna-darzanAdi; jaDa pudgalanA guNa rUparasAdi. cetananA paryAya yAne avasthA devatva, manuSyatva, - bAlatva, kumAratva vagere; jaDanA paryAya piMDapaNuM, zarAvapaNuM, ghaDApaNuM vagere. AvI guNa-paryAyavALI eka vastu para dhyAna satata vadhumAM vadhu aMtamuhUrta TakI zake, A dhyAnanA kALanI vAta thaI. dhyAnanA svAmI chadmastha paNa hoya, kevaLI paNa hoya. chadma eTale jJAnAdi guNene AcchAde Avare te jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karma. emAM rahelA te chavAstha. emane mananI ekAgratA satata aMtamuhUrta mAtranI. tema ghAtI karmo jemanA naSTa thaI sarvajJa kevaLI banelA che, emane badhuM ja pratyakSa heI ane sAdhanA pUrNa thaI hovAthI dhyAna yAne ekAgra ciMtana karavA jevuM kAMI rahetuM nathI. chatAM e aMte je coganirodha kare che e ja emane dhyAnarUpa che. kemake A ja graMthamAM AgaLa kahevAnA che ke mAtra mananI ja nahi, paNa kAyAnI sunizcilatA paNa dhyAna ja che, ne ganirodhamAM e banI Ave che. roga ane nirodha zI vastu che?? ga eTale erikAdi zarIra vagerenA saMgathI utpanna thate AtmAno tevA pariNAmarUpa vyApAra. jemake kahyuM che ke "audArikAdi zarIranA saMbandhane lIdhe AtmAmAM je vIrya skuraNa thAya te kAyAga che. audArika-vaikiya Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnalakSaNa AhAraka zarIranA vyApArathI jIva pahelAM bhASAdravya bhASAvagaNAnA pudgala grahaNa kare (ane bhASArUpe pariNamAve), pachI e pudgalanA sahAre jIvamAM je vIya sphuraNu thAya e vacanAga che. ema audArikAdi kAyAnA vyApArathI anedravya cAne manAva NuAnA pudgala laI (manarUpe pariNumAvI) e maneAdravya samUhanA sahAre jIvamAM je vI sphuraNa thAya e maneyAga che.' 8 yugala-vaNA 17 jagatamAM jIvane upacegamAM Ave evA jaDa pud gala-aNusamUhA 8 jAtanA che : 1 thI 4 audArikavakriya--AhAraka--tejasa, 5 thI 8 bhASA--zvAseAAsamAnasa-kANu. e dareka samUhane 'vaNuA' kahevAya che. (1) ekendriyathI mAMDI paMcendriya tiya ca sudhInAM zarIra, dA. ta. pRthvI-pANI--agni-vAyu vanaspati tathA aneka prakAranA kIDA-mAkhI Adi ane pazupa'khInAM zarIra, tema ja manuSyanAM zarIra, e audArika vaNAnAM ane che. (2) deve! ane nArakanA zarIra je pudgalanAM bane che te vaikriya--vagaNuA che. (3) 14 pUrvI mahAmuni vicaratA bhagavAna pAse mekalavA peAtAne pragaTelI AhAraka-labdhi (zakti)thI je zarIra khanAve che tenAM pudgalane AhArakan vaNA kahevAya che. (4) zarIramAM AhAra-pAcanazakti je pudRAlathI che, te taijasa vaNuA. (5) zabda khelava je puTTugalathI zabda manAvAya che te bhASA va NuA. (6) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka zvAse chavAsane uparogI pudgala te zvAsocchavAsa-vargaNA. (7) vicAra karavA mATe mana je pudgalamAMthI banAvAya che te mane varga che. (8) AtmA para caTatA karma jemAMthI bane che tenuM nAma kAmaNa vagaNa. * AmAM audArikAdi kAyAnI je pravRtti thAya arthAta je zarIrakriyA thAya te svataH thI thatI, kiMtu jema mAM mANasa lAkaDInA Teke cAle, ema e zarIranA sahAre AtmAmAM virya pariNAmanuM kuraNa thaI zarIrakriyA thAya che. A AtmapariNAmane kAyama kahevAmAM Ave che. tyAre vacanaga ane mane zuM che? kAyayegathI bhASAvargaNuM ne mane vargaNAnAM pudgala laIne vacana ane manarUpe pariNamAvI, have enA sahAre jIva bolavA-vicAravAnuM je virya zlarAve te mane garvacanaga che. yoganirodha kema jarUrI? : AtmA sarvajJa bane tyAre karmabaMdhanA kAraNabhUta mithyAtva-avirati-pramAda ane kaSAyo te naSTa thaI cUkyA che, paraMtu AhAra-nihAra-vihAra-upadeza vageremAM ukta 'trividha garUpa aMtima baMdhakAraNa cAlu che. e je mokSe javAnA chellA samaya sudhI cAlu rahe, te ethI baMdhAyela karmane pachI cheDe kyAM ? ne cheDyA vinA sarva kamukti yAne mekSa zAne ? mATe mokSe javA pUrve aMtima AyuSanI pUrNAhuti vakhate pAMca hastAkSara a-I-u-trA-lanA uccAraNa eTale kALa jIva garahita Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnalakSaNa aMtomuhRttaparao ciMtA jhANataraM va hojjAhi / suciraMpi hojja bahuvatthusaMkame jhANasaMtANo // 4 // -arthAta (chadmasthane dhyAnanA) aMtamuhUrta bAda ciMtA athavA bhAvanA-anuprekSAnuM aMtara paDI tarata dhyAna lAge, Ama bahu vastu para kramaza: cittanuM sthirapaNe avasthAna dIva kALa sudhI paNa cAlyA kare, ne te dhyAnasaMtati-dhyAnadhArA kahevAya, ayogI hoya che, jemAM have karmabaMdha muddala nahi ne bAkInA karmane mAtra kSaya kare che. A cegarahita avasthA anAvavA jIva manavacana-kAyAnA ceno samULage nirodha-aTakAyata kare che. e traNene have kaI saMbaMdhasahAre nahi; ne tyAM Atmadravya zaileza yAne meru jevuM nizcala bane che. A avasthAne "zailezI' kahe che. je 14mAM guNaThANe hoya che, ane te mATe 13mAM guNaThANanA aMte saMpUrNa coganirodha kare paDe che. A yoganirodhanI kriyAmAM kAyA have sunizcita karI dIdhI, mATe e ganirodhanI kriyA paNa dhyAnarUpa che, ane te aMtarmuhUrta mAtra cAle che. eTale kahyuM ke sarvajJane ganirodha e ja dhyAna. e emane ja hAya, kemake bIjAne mATe e kare azakya che. sarvane e kevI rIte ane keTale kALa thAya e AgaLa kaheze. have chaghasthane aMtarmuhUta pachI zuM thAya e kahe che. vivecana dhyAnanA AMtare-aMtamuhUte eka dhyAna aMta Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataH rA pAme ja. te pachI pUrvakta 'citta' avasthA yAne ciMtA bhAvanA ke anuprekSA Ave. ahIM gAthAmAM ' dhyAnAntara' zabda kahyo. te 'mInuM yAna' e atha mAM nahiM, kintu 'dhyAnanuM aMtara-AMtaru'.' e atha mAM levAnA. e AMtaru ciMtA, bhAvanA ke anuprekSAthI paDe, paraMtu AMtaru tyAre ja kahevAya ke pachI pAchuM tarata mIjI dhyAna zarU thAya. * yAnanuM AMtaru"nA atha ja e ke e dhyAnanI vaccene kALa, kALamAM thatI kriyA. ' dhyAnadhArA--have e khIjuM dhyAna pUrNa thaye vaLI citAdi AvI, aMtara dhyAna paNu lAgI zake. Ama cAle ja eve navu' dhyAna lAgavAne badale ciMtAdimAM ja keTaleya kALa pasAra thAya, paraMtu jo tarata navuM dhyAna, pachI AMtaruM, pachI navuM yAna--ema cAle te TvIghakALa sudhI paNa cAlI zake. ene dhyAnadhArA, dhyAnapravAha kahe che. e bhagavAna tathA khIjA evA mahAtmAone sArA DAya. A navAM navAM dhyAnamAM citta eka vastu parathI khIjI para ane mIjIthI trIjI upara ekAgra avasthAna karye javAnu` aMtarmuhUta mAM paDIne trIjI niyama nahi. pra0--yAnanI vastu zI ? u-- -dhyAnamAM vastu tarIke AtmA athavA paramAM rahela dravyAdi AvI zake. AtmAmAM rahela vastu maneAdrazya vagere upara paNa dhyAna lAge; yA paramAM rahela keAI dravya guNu ke paryAya para dhyAna lAge; dA. ta. AtmAe grahaNa Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanA prakAra aTTaM ruI dhamma sukkaM jhANAi, tattha aMtAI / nivvANasAhaNAI, bhavakAraNamaTTaruddAI // 5 // -arthAta Arta, raudra, dhamya ane zukala nAmanA cAra prakAranA dhyAna che. emAM aMtima be (dhamya-zukla) dhyAna sukhanAM sAdhana che, ane Ata-zaidra e saMsAranAM kAraNa che. karela mane dravya kevuM che ?" "bhASAdravya kevuM che?" AtmAne aguruladhu guNa ke ?" enA para dhyAna lAge, athavA bahAranA keI vargaNApudgala yA utpatti-vyaya vagere para mana kendrita bane. ahIM sudhI prasaMga prApta vastu sAthe pAnanuM sAmAnya lakSaNa karyuM. have vizeSa lakSaNa kahevAnI IcchAthI dhyAnanA prakAranAM sAmAnya nAma ane enI viziSTa kAryajanaktA saMkSepathI batAvavA kahe che. te vivecana : dhyAna cAra prakAre che-(1) ArtadhyAna, (2) raudradhyAna, (3) dharmedhyAna, (4) zukaladhyAna. . (1) AmAM "Ata" zabda "ta' parathI bane che. zratamAM utpanna thanAruM te ArtA. Rta eTale duHkha e nimitte thate daDha adhyavasAya, ekAgra citta e ArtadhyAna. (2) hiMsA, jUTha vagerenI rukatA yAne kUratAbharyuM citta e raudradhyAna. (3) zratadharma-cAritradharmane anusaratuM Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka ekAgra ciMtana e dhammadhyAna. (4) ATha prakAranA karmamaLane zodhe, athavA zekane kilAmaNA-hAsa-nAza pamADe te zukaladhyAna. A cAra prakAranAM bayAna che. dhyAnanI kAryajanakatA? have A dareka dayAna kevAM kevAM phaLanuM kAraNa che ene vicAra A pramANe uparyukta vyAkhyAothI e spaSTa che ke A ane raudradhyAna e be azubha thAna che, tyAre dhamya ne zukaladhyAna e be zubha dhyAna che. zubha dhyAna nirvANa yAne sukhanAM kAraNa ane azubha dhyAna bhava yAne duHkhanAM kAraNuM che. "nirvANane sAmAnya artha zAMti, sukha e thAya. tyAre dharmedhyAnathI devagati ane zukaladhyAnathI siddhigati maLe, tyAM sukha maLyuM ema kahevAya. kahyuM che- aTTeNa tirikkhagaI ruddajjhANeNa gammatI narayaM / dhammeNa devaloyaM siddhigaI sukkajhANeNa / / eTale, ArtathI tiryaMcagati, raudrathI narakagati, dharme thI svargagati ane zukaladhyAnathI siddhigati maLe che. pra-Ama chatAM "nirvANa ne vizeSa artha mA e thAya che, te ahIM dharmedhyAnane mekSasAdhana kahyuM e zI rIte ? udhamya dhyAna AgaLa jaIne zukaladhyAna pamADavA dvArA mekSaprApti karAvanAruM bane che, mATe ene mekSasAdhana kahevAmAM bAdha nathI. dA. ta. samyagdarzana AgaLa jaIne Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna samyaka cAritranI prApti ane sAdhanA karAvavA dvArA mikSadAtA bane che, tethI ene mokSasAdhana kahevAya ja che. Ata ane raudradhyAnane bhavanAM kAraNa kahyAM. "bhava' eTale jemAM cha karmane vaza paDelA hoya che te, arthAta saMsAra. enAM kAraNabhUta ArtA ane raudra. gAthAmAM te sAmAnya "bhava" zabda mUkyo, paNa ene vizeSa bedha vyAkhyAnathI thAya e hisAbe ahIM "bhava' zabdathI cAre gati nahi letAM tiryaMca ane narakagati levAnI che. AvI vyAkhyAnuM kAraNa e ke (1) eka to anyatra upayukta zlekamAM kahyuM tema A be dunanAM e phaLa kahyAM che, vaLI (2) bIjuM e ke A ja graMthakAra AgaLa jaIne dareka dhyAnanuM vizeSa phaLa batAvatAM ArtanuM tiryaMcagati ane raudranuM narakagati phaLa batAve che. tema ja (3) trIjuM e ke manuSya ane devagati jevI sadgati AvA azubha dhyAnanuM phaLa heya nahi mATe ahIM "bhava" zabdathI tiyacanaraka gati levAnI. ahIM sudhI dhyAnasAmAnyanI vAta karI. have "yathAze nirdeza" arthAta "jevuM sAmAnyathI sAmUhika pratipAdana te pramANenA kramathI vizeSarUpe varNana heya" e nyAye batAvela cAra prakAranA dhyAnamAMthI pahelA ArtadhyAnanA varNanane avasara che. mATe enuM varNana zarU kare che. A prakaraNamAM ata ane paudra dhyAnane vicAra 5 dvArathI ane dhamya-zukala dhyAnane vicAra 12-13 dvArathI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 dhyAnazataka karavAmAM Avye che. dvAra eTale mukhya muddA. koI viSaya para vicAra karavA hAya teA enA mukhya muddA nakka karI levAthI pachI e dareka muddo laine e viSaya para vyavasthita vicAraNA thai zake che. DhaMgasara vyAkhyAna karanArA e pramANe magajamAM mukhya muddA dhArI laI, pachI kramazaH ekeka muddo pakaDIne te te viSaya para pratipAdana kare che, zrI jinabhadragaNI kSama zramaNa bhagavata samatha vyAkhyAnakAra che, tethI emanAM khIjA zasranI jema ahIM paNa manamAM dareka dhyAnanA mukhya muddA nakkI karIne pachI emAMnA ekeka muddo lai enu varNana kare che. emAM A pramANe A ane raudra dhyAnanA vicAra mATenA che : (1) svarUpa, (2) svAmI, (3) phaLa, (4) vaizya', (5) liMga, arthAt (1) A dhyAnanA prakArAmAMnA darekanuM svarUpa zu' ? 2)Ata dhyAna kevA jIvAne thAya ? (3) Ata dhyAnanuM phaLa zu' ? (4) A yAnavALAnI mAnasika lezyA kevI hAya ? (5) aMtamAM A yAna varte che enAM jJApaka cihno kevAM kevAM hoya ? have A mudRA kramazaH ekeka laI ne enA para vicAra karavAmAM Ave che. 1. svarUpa TIkAkAra A. zrI haribhadrasUrijI mahArAja lakhe che ke Ata dhyAna, peAtAnA 4 prakAranA viSayamAM vaheM'cI zakAvAthI, cAra prakAre hAya che. bhagavAna vAcakamukhya umAsvAtijI mahArAje A dhyAnanA 4 prakAra aMtaHvatAM zrI taravAtha mahAzAstramAM kahyuM che ke-- Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna 25 amaNuNNANaM saddAivisayavasthUNaM dosmilss| .. dhaNiyaM viogaciMtaNa-masaMpaogANusaraNaM ca // 6 // zreSathI malina jIvane aNagamatA zabdAdi viSaya ane evI vastunA viyAganuM gADha ciMtana yA a-saMganuM gADha dhyAna rahe (e ArtadhyAnane pahelo prakAra). (1) a-manojJAnAM saMprayoge tadvigAya smRtisamanvAhAre. (2) vedanAyAspa, (3) viparIta mane jJAna, (4) nidAna ca. (adhyAya 9, sU. 31 thI 34) ityAdi. ' arthAta ArtadhyAnanA 4 prakAra A pramANe - (1) aNagamatA vinA saMyogamAM ene viyoga kema thAya enuM nizcaLa ciMtana. | (2) regAdinI vedanAmAM e kema jAya enA upAcenuM nizcaLa ciMtana (3) ethI viparIta gamatAmAM eTale ke gamatA viSamAM enA saMyoga viSe nizcaLa mana.. (4) niyANuM arthAt padgalika sukhonI daDha AzaMsA ke praNidhAna. | dhyAnanA A cAra bhedamAMthI kaI paNa dhyAna cAlatuM heya e ArtadhyAna che. emAMthI ahIM pahelA bhedanuM svarUpa batAvavA kahe che. vivecana: * jIvane Indriyone amane jJa zabda-rUpa-rasa-gaMdha5 ke evA zabdAdivALI vastu dA. ta. bhUMkate gadheDe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dhyAnazataka vagere je saMparkamAM Ave te e gamatuM nathI. enA para Sa ane aruci thAya che. pachI citta e kema haTe?" evA enA viyoganA vicAramAM caDe che. emAM kSaNavAra paNa citta je sithara bane, atyaMta tanmaya bane, to e aniSTaviyega ArtadhyAnasvarUpa dhAya. ArtadhyAna traNe kALanA viSaya aMge heI zake. traNe kALanA viSayo aMge ArtadhyAna: emAM (1) A vartamAna viSaya "aniSTa viga" aMgenuM banyuM. (2) tyAre bhAvI viSayanuM ArtadhyAna e rIte ke "bhaviSyamAM aniSTa kema na Ave", "na Ave te sAruM-AvuM aniSTanA a-saMga para mana lAgI jAya. (3) ema atIta viSaya aMgenuM ArtadhyAna e rIte ke pUrve viyoga thaI cUkelA athavA pUrve sagamAM ja na AvelA viSaya aMge manamAM phurI Ave ke are ! e ke duHkhada prasaMga yA padArtha gayo ? ThIka gayo"yA e na Ave, bacI gayA, sAruM thayuM. A atIta-thaI gayelI vastune atyAre koI saMbaMdha nathI, chatAM atyAre mana enA para javAthI bagaDe che. ema bhAvI paNa dhAyuM bane ke na bane kene khabara, kintu atyAre enuM ekAgra ciMtana e ArtadhyAna thAya che. Ama, AgaLanA AtaMdhyAnanA bhedamAM paNa vartamAna viSayanI jema atIta ane bhaviSyanA tevA viSaya aMge paNa ArtadhyAna bane che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R ArtadhyAna viSa ArtadhyAnanuM mULa kAraNa: A ArtadhyAna thavAnuM mULa kAraNa indriyanA viSaya che. 'viSaya' zabdano artha ja e che ke jIva jemAM Asakta thaI viSAda pAme. ISTa viSayamAM ekavAra bhale harakha AvI jAya, paraMtu samaya jatAM e ja viSaya dukhada bane che. aNadhAryA rU. 5000 kamAye eTale harakha thAya, paraMtu jANavA maLyuM ke bAjuvALe rU. 10,000 kamAye, tyAM IrSyA, viSAda UThe che. pite kamAvA upara paNa A dazA che. athavA kamAyelA para "kyAM mUkuM? zAmAM kharacuM? AnA para navA keTalA kamAI zakAya?' vagere. ciMtAo UbhI thAya e paNa ekajAtane ciMtA-ajaMpa-saMtAparUpa viSAda ja che. eTale viSaye viSAda ja karAvanArA che. emAM aniSTa viSayo aMge traNe kALanI tha. teya viSaya dinabharamAM keTalA? bhUkha-tarasa, TADha-garamI, arucikara khAna-pAna-. kapaDAM, ghara-raste-zerI, nekarI-dha, aniSTa zeTha-nAkaragharAka-dalAla-pADezI-kuTuMbI-nehI, apasaMda rUpa-rasasparza vagere keTalAya Ave, Avaze, AvI gayA, yA, hamaNuM nathI, pUrve nathI AvyA, bhaviSyamAM ISTa nathI, enA para paNa mana jatAM bagaDe che, daDha ciMtana thAya che. ke "A kyAre miTe? kema jAya? pharI na Ave te sAruM pUrve bahu duHkhada viSaye AvI gayA ThIka nyA, yA na. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka AvyA te sAru thayuM.' dinabharamAM Avu` keTaluM cAle che ? teya ATalethI patatuM nathI. kadAca A mata para nathI, tA vedanA yA iSTasaMcAga aMge, AgaLa kaheze te, ciMtana AvI jAya che. te ekeka divasamAMya A dhyAna keTalAM ? e kaI gatinAM kama baMdhAve ? deva-manuSya gatinAM ke tiya ca gatinAM ? dhyAna, adhyavasAya, lAgaNI vagere pramANe kama tA pratisamaya badhAya ja che; zubhamAM zubha, azubhamAM azubha, AdhyAna azubha haiAvAthI dinabharamAM keTalI vAra keTalAM azubha khadhAyAM kare ? are. pra0--jagatanI vacce rahye aniSTa sa'paryAM te rahevAnA. pachI A ghyAnathI ze' khacAya ? u.--pahelu te e eLakhavA mATe A dhyAnazataka' prakaraNa che. pachI khacavA mATe AmAM AgaLa dharmadhyAnanI bhanya vistRta vicAraNA karI che. e jotAM dekhAze ke acavu... hAya te A-raudra miTAvavA bharapUra sAdhanasAmagrI che. mAtra jIvanamAM ene! upayega mukhya khanI javA joi e. vaLI, Ata dhyAnane pahele prakAra dveSamalinatAmAM jAge che, arthAt aniSTa pratye aruci, abhAva, aprIti rahetAM A dhyAna UThe che. ema AgaLa prakAra kaheze temAM rAga paNa javAbadAra che. eTale mULamAM A rAga-dveSa ja khATA. tethI ene paNa nigraha karAya te| Ata dhyAnathI acAya. ATalI pahelA prakAranI vAta thaI. ja have A yAnanA bIjo prakAra batAve che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra ArtadhyAna taha sUlasIsarogAiveyaNAe vijogapaNihANaM / tadasa paogaciMtA tappaDiArAulamaNassa // 7 // tathA zULa, ziravyAdhi vagerenI vedanAmAM tenA nivAraNanA upAyamAM vyAkuLa manavALAne e vedanA kema jAya. agara (bhAvImAM) na Ave enI daDha ciMtA (e ArtadhyAna).. vivecana: 2. ArtadhyAna : vedanAnubaMdhI peTa-chAtI-dAMta-AMkha-kAna vagerenA zULa, tIkSaNa pIDA yA zULa vinAnA paNa mastaka, peTa, AMtaraDAM AdinA anekAneka prakAranA roga-vyAdhi-takalIphamAMthI UThatI vedanA, kaDavA anubhava thavA para thatAM duHkhada saMvedana, "e kema TaLe, kema miTe enuM kSaNavAra paNa tanmaya ciMtana thAya e vartamAna aMge ArtadhyAna thayuM. tema ja game tema karIne e TaLI ke miTI, teya bhaviSya aMge "e kema have kadIya mAre, na Ave evI daDha ciMtA thAya eya ArtadhyAnane bIje prakAra che. ema bhUtakALa aMge paNa thAya, je pUrve anubhavelI vedanA yAda AvatAM, "are, e bahu duHkhada ! keTalI enI pIDA ! TaLI te ThIka thaI gayuM" evuM ciMtana thAya, agara "bIjAne pIDA AvI, mAre nahatI AvI te sAruM thayuM' ema daDha ciMtana cAle, eya vedanAnuM ArtadhyAna. pra.--kevA jIvane A vedanAnuM AdhyAna thAya? * " u-jene vedanAnuM nivAraNa karavA mATe enA prati kAramAM yAne nivAraka upAyamAM citta vyAkuLa hoya. dA. ta. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 'kaye. vaida, DaoNkaTara pakaDuM ? kaI davA lau ? pathya zuM pAchu'? ArAma keTale! karu ? davAnA samaya thaye ? pathyanA thayA ?' vagere gaDamathala cAlatI hAya ane vedanAviyeAganu praNidhAna rahe che, e A dhyAna rahe che. ema bhAvI aMge kaI agamacetI rAkhuM', kaI bhasmA, TAnika davA lauM, pAka khAu, vasANAM khAu.' vagere gaDamathala cAlatI hoya e vedanA-asaMcAganuM praNidhAnarUpa Ata dhyAna che. 30 pra0--vedanA paNa eka aniSTa ja che, te enA viyega ke asaMcAganuM dhyAna te pahelA prakAramAM AvI jAya. pachI khIjA prakAramAM zI vizeSatA ? u--pahelAmAM keTalIya vAra aniSTanA nivAraka upAya nathI jaNAtA; dA. ta. pADeAzI akkaramI manyeA che, dIkarA svacchaMda ane uddhRta pAkaLyo che, peAtAnu zarIra ke aMga kUkhaDuM maLyuM che vageremAM upAya nathI dekhAte, chatAM enI arucithI. A dhyAna cAle che ke A kathAM maLyuM? keTaluM duHkhada ?' ityAdi. tyAre khIjA prakAramAM vaidya--davA-- pathyAdi pratikAra-upAya maLe che. te A cikitsA 'genI vyAkuLatAone laIne A dhyAna thayA kare che. A vizeSatA che. ATalI khIjA prakAranI vAta thaI. 3. Ata dhyAna : STi sacAga-aviyeAgAnukha dhI have Ata dhyAnanA trIjo prakAra kahe che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ata dhyAna iTThANa visayAINa veyaNAe ya rAgaratassa / avioga'jjhabasANa' taha saMjogAbhilAso ya // 8 // iSTa viSayA vageremAM ke iSTa vedanAmAM rAgarakta jIvane enA a-viyeAga para mananI cAMDha, tathA na maLelA mATe enA) sayAganI icchArUpadRDha adhyavasAna (praNidhAna) thAya e trIjo prakAra che. vivecana : 31 3. Ata dhyAnanA trIjo prakAra iSTa, managamatA zabda, rUpa, rasa Adi viSace ke evA viSayavALI vastu athavA cAhIne rAkhavI iSTa lAgatI vedanA 'e kema na jAya, agara na maLI hAya tA kema e maLe' enuM dRDha ciMtana e trIjA prakAranuM' A dhyAna che. snehIsa''dhIenA sArA mAnabharyAM mela maLe che, rUDAM khAnapAna maLyAM che, nekara ke zeTha cA gharAka, ADatiyA vagere gamatA maLelA che, vepAra ThIka cAle che, kuTu bIe ThIka varte che, vagere vagere iSTa - maLeluM kema kharAkhara cAlyA kare ane emAM phka na paDe enu dRDha ci'tana rahe; ema, kaiAi vedanA paNa gamatI AvI gaI, dA. ta. derANIne kAmanA DhasaraDA bahu karavA paDe che, emAM ene tAva ke khIjI khImArI AvI. enu' praNidhAna thAya ke 'A khImArI na jAya te sAruM, jethI kAmathI acu' te| e AdhyAna che. A vamAnanI vAta. ema bhaviSya aMge ' bhaviSyamAM evA iSTa viSaye, vastue ke vedanA kema maLe" enu kSaNavAra paNa tanmaya Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dhyAna zataka deviMdacakkavaTTittaNAI guNariddhipatthaNamaIyaM / ame niyati mALakhurAyamaracaMta che 1 | - devenda, cakavatI paNAnA sauMdaryAdi guNanI ane samRddhinI yAcanA svarUpa niyANAnuM ciMtana thAya che; te adhama che, atyaMta ajJAnatAbharyuM che. (e cethA prakAranuM AtadhyAna che.) ciMtana, e paNa ArtadhyAna che. tyAre bhUtakALa aMge paNa pUrve TakI gayelA ke AvI maLelA viSaya-vastu-vedanA aMge ekAgra vicAra Ave ke "e ThIka TakelA, ThIka maLelA, e bahu anukULa AvI gayelA," to e atIta saMbaMdhI ArtadhyAna che. pra--kevA jIvane AvuM ArtadhyAna thAya? u0-je rAgarakta hoya, rAga-neha-AsaktithI bhAvita hoya, ene ethI AvuM ArtadhyAna thAya che. mULamAM rAga AkarSaNa hovAthI mana rAganA viSayamAM evuM lAgI jAya che ke "e viSaya maLe heya te kema na jAya, na kharacAya vagere jaLajathAmAM tanmaya bane che, ane na maLyo hoya te "kema maLI Ave, kema vadhe" vagere ciMtanamAM mazagula thAya che. jIvane rAga kyAM nathI ? keTakeTalIka DhagalAbaMdha vastu ISTa che? tyAre mana te kAma karatuM ja rahevAnuM. emAM pachI A ArtadhyAna keTalAMya Dagale ne pagale cAlavAnAM. A trIjA prakAranI vAta thaI. 4. AtadhyAna: nidAnAnubaMdhI have ArtadhyAnane e prakAra batAve che- Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dhyAna vivecana : 33 4 thA prakAranuM Ata dhyAna nidAna,niyANuM e A dhyAnane ceAthA prakAra che.e paNa mAnasika gADha ciMtana che. emAM 'mArA tyAga tapa AdinA prabhAve mane devale ka maLe!, indrapaNuM maLo, cakravatI paNu - vAsudevapaNu-baLadevapaNuM' maLe!, dhruvendra-narendranAM baLa, sauMdarya, samRddhi prApta thAe' evI utkaTa abhilASA thaI enI nirdhArita mAgaNI karavAmAM Ave che. 'khasa, mAre A ja joIe, e ja mane maLo' evo nirdhAra hoya che. A niyANAnuM ciMtana adhama che. e AtadhyAna che, sAMsArika sukha e sukhAbhAsaH pra--kevA jIvane A A dhyAna thAya O --atyaMta ajJAnapIDita jIvane A A dhyAna thAya che, kemake ajJAnI sivAya bIjAone sAMsArika sutmAnA abhilASa thatA nathI. ajJAnapaNuM e che ke e sukha sukhAbhAsa che, duHkharUpa che, duHkhaneA pratikAramAtra che, parasa ceAgasApekSa che; ane paranA sa'ceAga vinazvara che, taratamatAvALA che, tethI enA sukhamAM japa-zAMti nathI, kAyamI svasthatA nathI; khalke kALa, sacaiAga, pirasthiti pharatAM e mahAduHkhada bane ja che. mAhune lIdhe A samajAtuM nathI tethI enI jhaMkhanA, AzaMsA, AkaSa Nu rahe che, nahitara mULa te sAMsArika sukhanA viSaye mAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka ___ evaM cauvihaM rAga-dosa-mohaMkiyassa jIvassa / aTTajjhANa saMsAravaddhaNa tiriyagaimUlaM // 10 // A pramANe cAra prakAranuM AdhyAna rAga-dveSa-hathI kaluSita jIvane thAya che. e saMsAravardhaka che ane niyaMcagatinuM kAraNa che. evuM tattva ja zuM che ke jethI enA sukhanI kAmanA thAya? kahyuM che - ajJAnAndhAzcaTulavanitApAGgavikSepitAste kAme saktiM dadhati vibhavAbhogatuMgAjane vaa| vidvaccittaM bhavati ca mahat mokSakAMkSakatAnaM, nAlpaskandhe viTapini kaSatyasabhitti gajendraH / / arthAt strIonA capaLa kaTAkSathI AkarSAI janArA je jIvo kAmamAM Asakta thAya che e ajJAnathI aMdha che, athavA moTA vaibhavanA vistAra kamAvavAmAM Asakta paNa ajJAnAMdha che. tyAre jJAnInuM vizALa citta (evA tuccha artha-kAmamAM na caeNTatAM) mAtra ekamekSanI ja IcchAmAM rakta rahe che. dekhe, zreSTha hAthI valura caLavA bahu nAnA vRkSa sAthe potAnA khabhAnI kera ghasatA nathI. te pachI jJAnI tuccha viSayamAM kema ja pitAnuM mana ghAle ? emane te nirapekSa nirAbAdha svAdhIna anaMta sukhamaya mokSanI ja eka laganI hoya. A ArtadhyAnanA cothA prakAranI vAta thaI. dhyAnanA svAmI ane phaLaH have A dhyAnanA svAmI keNu ane phaLa zuM, e Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna 35 vivecana : ArtadhyAnanA svAmI ane phaLa : pUrve joyuM ke ArtadhyAnanA cAra prakAramAMthI ke te cheSanA kAraNe, te kaI rAganA yA keImehanA kAraNe janma che. mATe ArtadhyAnane svAmI koNa? te ke rAga-dveSamehathI je kaluSita jIva hoya te. rAgAdinuM jora che eTale atadhyAna AvI javAnuM. ArtadhyAnanuM phaLa che saMsAravRddhi. saMsAra karmabaMdhananA kAraNe Ubhe thAya che, ane ArtadhyAnathI kAMI karmakSaya nahi, paNa karma baMdhane vadhe che. tethI sahaja che ke ethI saMsAravRddhi thAya, bhavanA pherA vadhe. A sAmAnya phaLa; ane vizeSa phaLa tiryaMcagati. ArtadhyAna ekendriya, beidriya, teIdriya, cauriMdriya ane caMdriya tiryaMcagatine cagya karma baMdhAve. prava-A parathI zuM ema bane che ke jIvanabharamAM parabhavanuM AyuSa te eka ja vAra ane amuka samaya sudhI ja baMdhAtuM hoya che. te AyuSabaMdhakALe jIva Arya dhyAnamAM hoya te tiryaMcagatinuM AyuSa badhe, paNa te sivAyanA kALe e sajA nahi? u0-nA, sajA te che ja. jIva je AyuSa baMdhAtI vakhate je ArtadhyAnamAM hoya che te te tiya capaNAnuM AyuSa bAMdhe te ene egya bIja karma paNa sAthe bAMdhe. paraMtu te sivAyanA kALeya tiryaMcagatine cagya AyuSa Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka k majjhatthassa u muNiNo sakammapariNAmajaNiya meyaMti / vatthussa bhAvacitaNaparassa samaM sahatassa // 11 // kuNao va pasatthAlaMbaNassa paDiyAramasppasAvajjaM / tavasaMgamakriyAra' na sevo dhamayAna // 22 // kintu (1) A pIDA te| mArA kavipAkathI UbhI thayelI che' evA vastusvabhAvanI ciMtavanAmAM tatpara ane samyak sahana karatA madhyastha (rAgadveSarahita) sunite, (ra) athavA (ratnatrayInI sAdhanAnuM) prazasta Alaana rAkhI niravadya ke alpa sAvadya (sapApa) upAyana karatA munine, tathA (3) nirAza'sabhAve tapa ane sayamane ja pratikAra tarIke sevatA munine dharmadhyAna ja che, Ata dhyAna nahi. sivAyanAM khIjA jevAmAM paNa A pazu pIDA ane lIdhe pachI paNa pIDA, munine vedanAmAM Ata dhyAna kema nahi ? A azubha kama avazya mAMdhe. mATe vedanA dhyAnathI khacavA jevu' che, nahitara ahI dhyAnathI khaMdhAyela azubha karmonA pra0--ema te (1)-sAdhune paNa zULa, rega vagerena vedanA Ave che, ne e kAMi badhA sahana nathI karI letA, paNa enA nivAraNa mATe davA, cikitsA karAve che; te zuM emaneya vedanAviyeAganuM Ata dhyAna lAge ? vaLI, (2) e tapa ane sayama pALe che emAM sAMsArika duHkhanA viyeAganuM' dhyAna rahe. 'A tapa-sa'yamathI have sa'sAranAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ArtadhyAna duHkha na Ave te sAruM ema thAya. te e rahevAthI zuM emane ArtadhyAna lAgyuM? u-sAdhu chatAM rAgAdine vaza paDelA heya emane jarUra ArtadhyAna lAge, paNa evA na hoya emane nahi. eTale ja granthakAra maharSi kahe che-- vivecanaH munine kema vedanAmAM ArtadhyAna nahi ? (1) samyapha sahana karatA, (2) sahana nahi karatA paNa puNAlaMbane pratikAra karatA, ane (3) tapa-saMyama AcaratA munine dhamya dhyAna hoya che e batAvavAmAM Ave che. | muni eTale - (1) mIte gAta- rivAmiti muni "muni' eTale jagatanI traNe kALanI avasthAne vicAra kare che, arthAt sAdhu. "jagata" eTale jIvanamAM anubhavamAM AvatA jagatanA jaDa-cetana padArtho ane prasaMge. emAM rAga-dveSa ke harSa-zeka na thAya e mATe enI bhUta, vartamAna ane bhaviSyanI sthitinuM manana kare te muni. bhUtakALanI avasthAnuM manana e rIte kare ke vartamAnamAM A padArtha ke prasaMga je svarUpe dekhAya che te Akasmika ke mArI IcchAthI Ubhe thayela nathI, kintu enI pAchaLa 'pUrvanAM cokkasa kAraNa kAma karI rahyAM che. dA.ta. keI aniSTa cIja sAme AvavI. e enAM kAraNe e banI 4 . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 28 che. saMbhava che sArA pudgalamAMthIya banI heya; jemake baraphImAMthI viSTA. tema ja mArAM karma-kALa-bhavitavyatAdi kAraNe ahIM upasthita thaI che. te huM zA mATe durgAna karuM? kaI jIva kAMI mAruM kharAba karate dekhAya te e pitAnA pUrvopArjita mehanIya karmanA udaya ane pitAnA ja svAdhIna asat puruSArtha thI ema kare che. emAM mArAM karma paNa javAbadAra che. te huM nAhaka durthAna kAma karuM? bImArI AvI che te mArA pUrvopArjita azAtAvedanIya karmanA lIdhe. emAM durgAna karavuM? A bhUtakALanI avasthA vicArI. have vartamAna avasthAe vicAre ke dA. ta. (1) A aniSTa ke ISTa vastu yA vyakti mArA zuddha anaMtajJAnAdi asaMkhya pradezamaya maulika AtmasvarUpamAM leza paNa ghaTADe ke vadhAro karI zakatI nathI; pachI mAre ciMtA zI? A harakha che? (2) UlaTuM, vaiSa ke rAga, yA kheda ke harSa karavAmAM eka bAju mAruM bAhya AtmasvarUpa vadhu vikRta thAya che ane bIjI bAju mArI sAdhanA ne mAruM dharma sthAna ghavAya che. te zA sAru e cheSAdi karavA? (3) vaLI, vartamAna sAme sama ke viSama padAtha ke prasaMga bane emAM kAMI navAI nathI. saMsAra ja e che ke emAM na dhAyuM ke na ILyuM vicitra banyA kare..." vagere. tyAre bhaviSyanI avasthAnuM manana e rIte ke (1) vartamAna aniSTa para kaSAya karavAmAM bhAva mATe azubha Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAne karmabaMdha-saMkramaNAdi ane kusaMskAra UbhA thAya che. (2) pAchI vastu ke vyakti, mArA kaSAya chatAM, naya sudhare, ne pitAnA rahe ja kAma karyuM jaze eTale kaSAya mAthe paDaze. (3) sAmI vyaktine mArA kaSAyathI kaSAyanI udIraNA thaze, bicArAne azubha karmabaMdha vadhaze. (4) mAre paNa bhaviSyamAM A karma-kusaMrakara udayamAM AvatAM tyAM AtmAnI paririthati viSama banaze, navAM pApa upajAvaze." vagere. (1) samyaka sahI lenArane ArtadhyAna nahi? Ama aneka rIte tatvane pakaDIne jagatanI trikALaavasthAnuM manana kare te muni kahevAya. e vedanA-bImArI Ave tyAre A na AvavI e kAMI mArI IcchAnI ke mArA hAthanI vastu nathI, paraMtu mArA pitAnAM pUrvopArjita karmanA udayanuM pariNAma vedanA che. kAraNa hoya eTale kArya thAya. karma hatA to rega Ave ja. ema bImArI ane karmavastunA svabhAva para mana lagADe. eTale ja e madhyastha rahe, na zarIranA rAgamAM taNAya ke na bImArI pratyenA zreSamAM. ethI ene vedanAne cittasaMtApa na thAya, ArtadhyAna na thAya. e te pUrva maharSinuM A vacana barAbara najara sAme rAkhe ke - karmanI akATacatA aMge maharSi vacana 'puvviM khalu bho ! kaDANaM kammANaM ducciNNANaM duSpaDikaMtANaM veyaitta mokkho, natthi avedayittA, tavasA vA jhosaittA / ' arthAta "he mahAnubhA! pUrve duSTa manathI karelAM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka karmonuM je (AlecanA-prAyazcitta dvArA) pratikamaNa na karyuM te te kameno kharekhara bhegavyAthI ja chuTakAro thAya, bhagavyA vinA ke tapathI khapAvyA vinA nahi. jIvana jIvatAM 4 sAvadhAnIH muni A sUtranA anusAra A janma aMge be ane janmAntara aMge be, ema cAra sAvadhAnI rAkhe che. 1. mana-vacana-kAyAnI asapravRttithI bacavuM, jethI azubha karmabaMdha-saMkramAdi ane kusaMkaraNathI bacI javAya. 2. thaI jatI asapravRttinA pazcAttApa-AlecanAprAyazcitta dvArA pratikramaNa karavuM yAne pApathI pAchA haTI javuM. - 3. pUrva janmanAM azubha karmanA udaye AvI paDatI pIDAone samabhAve prasannatAthI bhogavavI. 4. pUrvabaddha karmanA kSaya athe bAhya-Abhyantara tapamAM rakta rahevuM. pIDA vakhate zubha vicAraNuM - A sAvadhAnIo rAkhe emAM ArtadhyAna thavAne avakAza ja kyAM che? sahavAnuM Ave tyAM (1) zuddha Atmavastu, (2) karmavastu tathA (3) bAhya nimitta-vastunAM sAcAM varUpa para barAbara daSTi che; pachI e pIDA-vedanAmAM asamAdhi ke asvastha citta thavAne koI kAraNa nathI. e samaje che ke - (1) pIDAmAM AtmAnAM zuddha svarUpamAM kAMI ja bagaDatuM nathI tema ja pUrvane duSkRtakArI aparAdhI banela AtmA daMDa bhegavI le e ja cagya che. emAM nArAjI zI? Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna - 41 (2) kame, pasaMda karuM ke na karuM, pitAnuM phaLa ApIne ja ravAnA thAya evAM che, tathA pIDAmAM ema e jAya eTale te kacaro sApha thAya che. pachI emAM nAkhuza zuM thavuM? jeTalI pIDA eTalI kamaranI sAphasUphI thAya: (3) bAhya nimitte te kuhADInA mAtra hAthA jevA che. kuhADImAM kApanAruM te phaLuM ja, hAthe nahi; ema pIDAkArI te karma ja che, nimitto nahi. A samajamAM ArtA nahi paNa dhamya dhyAna rahe che. A samyapha sahana ja kare enI vAta thaI. (2) munine davA karavAmAM viziSTa udezaH muni je vedanA miTAvavA auSadha Adi upacAra kare che e dukhathI trAsIne nahi, kinatu jJAnAdinA prazasta AlaMbane kare che. "AlaMbana' eTale pravRttinuM nimitta, davA, auSadhAdinA sevananI pravRttimAM rakhAte ude . ahIM udeza che pavitra, jJAnAdinA saMrakSaNa ane saMvardhanane. tethI e karmathI baMdhAya nahi, kahyuM che...' ...... 'kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu ya ujjmiss| gaNaM ca nItI aNusAravessa, sAlaMbasevI samuvei mokkha // ' -huM (pUrvethI cAlI AvatA zrata-Agamana) avicacheda jALavIza, athavA huM bhaNaza, yA tapa ane cAgodvahanamAM udyama karI zakIza, ke munigaNane zAstranIti mujaba saMbhALI zakIza--A udeza rAkhIne davAdi upacAra kare, arthAt sAlaMbasevI bane. e (pachIthI e uddezamAM ja Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazaka pravRtti rAkhe che mATe) mokSa pAme che." A sUcave che ke davAdi-upacAranA sevanamAM uddeza AvA prazasta pavitra hoya te ja ArtadhyAna nahi. prazasta AlaMbana kevI rIte rAkhe? : muni jue che ke rogAdinI vedanA vakhate potAnA nabaLA zarIrasaMghayaNa ane nabaLA manane lIdhe potAnAM jJAnAdi ArAdhanAnAM kartavya barAbara nahi bajAvI zake, emAM bhaMga paDaze, virAdhanA thaze. e na thavA devA pUratuM ja "lAva, auSadhAdi sevI lauM' ema karIne auSadhAdi seve che. tyAM uddeza prazasta che, pavitra che. mananuM lakSa e prazasta kartavyanA pAlanamAM che. mATe mana ArtadhyAnamAM nathI. e prazasta AlaMbane A H (1) pUrvapuruSoe bhagavAnanA zrata ne Agamane bIjAene bhaNAvIne Agama-paraMparAne avicchinna vAse je Aja mArA sudhI pahoMcADyo che, e huM rogAdinI pIDAmAM bIjAne ApI zakatuM nathI. eTale huM auSadhepacAra karI je zare svastha thAuM te bIjAne ApI zakIza; ane e rIte katavAra mArI pachI paNa AgaLa cAlu raheze, nahitara te mArI bImArImAM te mArI pAse A RtavAraso viccheda pAmI jAya. eTalA mATe auSadhopacAra karI lauM." A zrataTakAvavuM AlaMbana, udeza. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna (2) athavA, e uddeza hoya ke "mArAthI vedanAmAM zratAbhyAsa-adhyayana-parAvartana nathI thaI zakatuM tethI lAva auSadhAdi sevI emAM lAgI jAuM."--A zratasvAdhyAyane udeza. (3) athavA, "regAdinI pIDAmAM mArAthI viziSTa tapasyA ke Agama-adhyayana mATe jarUrI gadvahananI kriyA nathI thaI zakatI. to auSadhAdino Teke karI e udyama karuM. e gadahanane uddeza hoya. (4) athavA "mArA mAthe munigaNane zAstrAnusAre. sAraNu-vAraNAdi karavA dvArA barAbara saMbhALavAnI javA badArI che, paraMtu e vedanAmAM adA thaI zakatI nathI. te lAva, auSadhAdine apavAda sevI laI e gaNurakSA barAbara karuM e gaNarakSAne uddeza hoya. . (5) ema, uparyukta AlaMbananI gAthAmAMnA "ca" padathI e udeza levAya ke "vedanAmAM huM upavRMhaNa, sthirIkaraNa, sAdharmika vAtsalya vagere darzananA AcAra ane jinadarzanAdi anuSThAna nathI banAvI zakti, 'guru Ave te UbhA thavuM vagere abhyasthAnAdi vinayarUpa jJAnAcAra nathI pALI zakate, samiti, gupti, bhikSATana, nirdoSa gocarI, IcchAkArAdi sAdhu sAmAcArI vagere nathI bajAvI. zakate. mATe lAva, auSadhAdi sevI e badhuM barAbara bajAvuM." ema darzanAdinA AcArapAlananA uddezathI davA kare. AmAMnA game te uddezathI auSadhAdi seve e "sAluM basevI' kahevAya. e karIne e uze sAdhavAmAM ja e Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dhyAnazataka lAgI javAne. ethI e kamazaH AgaLa vadhatAM vadhatAM aMte mokSa pAme che. savAla mAtra eTale ke, auSadhAdi kevAM seve ? evAM ke je nirava yA alpasAvadya heya. "avadya" eTale pApa, khAsa karIne jemAM sAkSAt yo paraMparAe hiMsAnuM karaNa-karAvaNa-anu medana hoya e. e pApa vinAne niravagha upacAra muni seve, athavA jemAM bahu alpa pApa hoya e sAvadya upacAra le. dA. ta. davA ke pathya mATe ja gAmamAM traNavAra pharI AvavA chatAM sahaja svAbhAvika gRhastha pitAnA ja mATe karI rAkheluM auSadha-pagya na maLyuM te ati alpa deSavALuM e levuM paDe te. A rIte sAlaMbasevI ala5 sAvadya paNa seve teya te nirdoSa che, kemake nirdoSatA aMge A zAstravacana maLe che ke, "gIya jayaNAe kaDajegI kAraNumi nioso" arthAt gItArtha yAne zAstrajJa puruSa ratnatrayInAM pAlana arthe kAraNa upasthita thaye yatanApUrvaka triparyaTanAdi zAstravidhi - sAcavIne dejavALuM paNa seve temAM e nirdoSa che. - praha-jaina zAstra AvuM deSavALuM sevavAnuM kema kahe che? u-jinAgama utsaga ane apavAda ubhayarUpa mArga batAve che. utsarga eTale mukhya vidhi yA niSedha. "apavAda eTale enAthI dekhItuM viruddha, paraMtu saravALe ene anukULa karavAnuM AcaraNa. prasaMga Avye A jarUrI hoya che, nahitara te ekalA utsargane Agraha rAkhavA jatAM, evI keIparisthitimAM e zakya hoya nahi tethI paralekahita Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna sAdhavuM azakya bane. dA. ta. evI gADha bImArI AvI, nirdoSa davA-paththa maLatAM nathI. have sadeSa levA jAya te emAM utsargamArga je AraMbha-samAraMbhanuM a-karAvaNa, ananamedana, tenAthI viruddha vartavuM paDe che. mATe je e. na le te bImArImAM bIjI sAdhanAo sIdAya che, emAM saravALe cAritrane utsamAga paLe nahi ne paraleka bagaDe. mATe avasare sadeSa upacAra sevI le e apavAdamAga. emAM uddeza zuddha che tethI atadhyAna nahi, paNa dharmadhyAna A vedanA-pIDAmAM pratikAranI vAta thaI. have, (3) tapa-saMyamathI saMsAraduHkha- viga ciMtavavAmAM ArtadhyAna kema nahi? AnuM samAdhAna e che ke alabata e tapa-saMyama sAMsArika dukAno pratikAra che, chatAM deveMdrAdinI RddhinAM niyANa ke AzaMsA karyA vinA tapa-saMyama sadhAya te emAM dharmadhyAna che. pra-aniSTa saMsAra duHkhanA viyeganuM dhyAna e ArtadhyAna kema nahi? u0-eTalA mATe, ke AmAM te devatAI sukhane paNa duHkharUpa lekhI ene paNa viyeAga Icche che, paraMtu nahi. ke naraka-tiryaMcanAM duHkha maTI manuSya-devanAM sukha maLe evI IcchA che. tyAre aniSTaviyeganA ArtadhyAnIne te ISTa viSayasukhane vega joIe che. dA. ta. "A garIbI, apamAna kema jAya,e ciMtanamAM paisA ane sanmAnanI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 6 dhyAnazataka IcchA che. ta5-saMyama sevanAra muni te saMsAranAM sukhaduHkha badhAne viga IcchI enA pratikArarUpe tapasaMyama seve che. - prave-tapa ane saMyama sAMsArika duHkhanA pratikAra - zI rIte ? u0-tapa ane saMyama be rIte sAMsArika duHkha TALe che, eka vartamAnanAM ane bIjuM bhaviSyanAM. (1) vartamAnanAM duHkha A ke vArevAre bhUkha lAge, ISTa rasanI khaNaje UThe, anukULanI jhaMkhanAo rahe, pratikULanA bhaya lAgyA kare, indriyanA viSayavikAra saLavaLe, mananA dveSa-IrSyAdi ukaLATa jAge, ityAdi che. tapa-saMyamane abhyAsa paDatAM e badhAM zamI jAya che. (2) tyAre tapa-saMyamathI duHkhadAyI azAtAaMtarAya-mehanIyAdi karma nAza pAme che, yAvat sarva karmakSaya thAya che. tethI bhaviSyamAM ethI AvanArAM duHkha aTake che. niyANarahita kema kahyuM ?? paraMtu je "tapasaMyamathI mane IdrAdinI ddhi maLe" vagere niyANuM kare to emAM vartamAnamAM paNa bhakaSAyane UkaLATa UDyo, e pAchuM duHkha ja UbhuM thayuM. tema bhaviSyamAM e samRddhi prApta thaIne emAM buddhi bagaDavAthI narakAdinAM duHkha lAvanAra karma baMdhAvAnAM. A vartamAna ane bhAvI baMne duHkhada sthiti tarapha AkhamIMcAmaNuM e ajJAna che, moha che. tethI emAM ArtadhyAna AvIne UbhuM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rahe che. vaLI, rAgarakta banI ISTa samRddhinuM niyANuM karyuM e te spaSTa cothA prakAranuM ArtadhyAna che ja. mATe kahyuM ke tapasaMyama niyANArahita hoya te ja dharmadhyAnarUpa che. pra-ThIka che, paraMtu "tapasaMyamathI mAre sarva karmane kSaya thaI mekSa thAo e AzaMsA paNa eka jAtanuM niyANuM ja che ne? te e hoya tyAM paNa niyANarahita kyAM AvyuM? u0-vAta sAcI che. nizcayanayathI A paNa niyANuM ja che, mATe paramArthathI AvI AzaMsA rAkhavAne paNa niSedha che. eTalA ja mATe A zAstravacana maLe che ke- mAkSe bhave ca sarvatra nispRho munisattamaH / prakRtyAbhyAsayogena yata ukto jinAgame // arthAta, kAraNa ke jinAgamamAM kahyuM che ke svasvabhAvanA abhyAsanA lIdhe uttama muni mAkSa ane saMsAra baMne tarapha niHspRhAvALo bane che. muni "ahiMsAdi mahAvrata, samiti, gupti ane kSamAdi yatidharma e te mAro AtmasvabhAva" ema sacoTapaNe lakSamAM rAkhIne enuM sahaja vRttirUpe satata ane ekatAna sevana karyuM jAya che. tyAre daSTi enA para ja heI, ane bhAvanA yAne satatAbhyAsathI AtmA enAthI bhAvita thaI gayeluM hovAthI AtmAmAM enI ja ramaNatA rahetI hoya che. tethI e sthitimAM e mahAmunine kaI ja spRhA rahetI nathI. yAvat saMsAra para paNa nahi ane mokSa upara paNa nahi. A te nizcayanayathI vAta thaI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka meM kSanI IcchAthI cittazuddhi-mArga pravRtti paraMtu vyavahAranayathI vastu judI che. te evA AtmAo mATe ke jemane hajI evI bhAvanA yAne satata abhyAsathI thatI ahiMsA-kSamAdi ane samiti-guptinI AtmasAtatA ke bhAvitatA nathI AvI; e mokSanI kAMkSA rAkhe emAM emane nidAnane deSa nathI; kemake emane e ja rIte (1) citta zuddha thatuM Ave che, tema ja (2) mokSepagI kriyAmAM joradAra pravRtti thatI rahe che. karmakSaya-mekSanI ja utkaTa IcchA rahe eTale ja bIjI sAMsArika bhautika IcchAo ke je cittane bagADanArI che e IcchAe maratI Ave, ane ethI citta zuddha thatuM Ave e sahaja che. tyAre mekSechAthI mokSo pagI kiyAmAM joradAra pravRtti rahyA karavAthI mana emAM tanmaya banatuM Ave eTale ahiMsA, kSamAdithI bhAvita thatuM jAya. Ama pariNAme utkRSTa cittazuddhi ane pUrNa ahiMsAdi-bhAvitatA UbhI thatAM pUrve kahyuM tema sarvathA niHspRhabhAva pragaTe che, jemAM mokSanI paNa pRhA nahi. pra-chatAM mekSanI IcchA kema jarUrI? u0-ahIM samajavAnuM che ke prAraMbhika jIvane hajI bilakula niHspRhabhAvanI dazA te AvI nathI eTale icchAo. te rahevAnI. emAM je mekSanI yAne sarvasaMgarahitatAnI IcchA nahi hoya te bhautika sukhanA saMganI rahevAnI. thI kayAreya e UMce ja nahi Ave. e to mekSanI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48-1 IcchA rAkhe te ja enA manane ema thAya ke mokSa mAre eTalA mATe joIe che ke saMsAramAM je janma-maraNa AdinI vAraMvAranI pIDAnI ane jIvanI emAM karma taraphathI nAlezInI durdazA che e mekSamAM nathI. paraMtu A saMsAra dunyavI jaDa-cetananA saMga haze tyAM sudhI nahi chUTe ane mekSA nahi maLe. mATe mAre A samasta saMyogo-saMgo na joIe. Ama, mekSanI IcchAnI pAchaLa sarvasaMgarahitatAnI IcchA UbhI thAya che. emAM badhA ja bhautika sukhanA saMgathI bacavAnI IcchA banI Ave che. e jeTalI baLavAna eTaluM ahiMsA, satya...aparigraha vagerenuM pAlana joradAra bane che, eTalI samiti-gupti-svAdhyAya-sAmAcArI vagere saMvara-nirjarA mArgonI ArAdhanA baLavAna ane vegavAna bane che; je utkRSTa thatAM AtmAmAM sahaja jevI thaI javAthI pachI manane ema nathI thatuM ke A sAdhanA huM karuM to mane mokSa maLe. e to sahaja bhAve ja thaI jAya che. tethI tyAM mokSanI paNa IcchA nahi. bIjuM e paNa che ke "na prayoganaM vinA moDapi pravartate" e nyAye ajJAna mANasa paNa prayajana vinA koI uddezanI IcchA vinA pravartata nathI, to sajJAna abhyAsI ArAdhaka mekSanAM prayojanathI mekSanI icchAthI ja pravartI e sahaja che. e paNa hakIkata che ke pravRttimAM cikIrSA yAne karavAnI IcchA kAraNa che. to mokSArtha pravRttimAM mokSanI IcchA jarUrI che. vaLI mekSanI IcchA eTale asaMga-niHsaMgatAnI IcchA hovAthI cittamAMthI saMgane dUra karato rahe che, ne ethI citta nirmaLa thatuM Ave che. bhautika sukhanA saMgane lIdhe ja citta rAgAdithI malina rahe che. niHsaMgatAnI baLavAna IcchA para saheje e rAgAdi maLa dUra thatA Ave. sArAMza, mokSanI tIvra IcchAthI ja cittazuddhi ane mArgapravRtti prabaLa thatI Ave che. eTale evI IcchA e kaI pApaniyANuM nathI. A gAthA 11mI ane 1ramImAM munine rogamAM ArtadhyAna kema na Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48-2 heya, davA-upacAra kare to paNa emane A dhyAnane bIjo praznara kema nahi, enI enI vicAraNA thaI ahIM TIkAkAra maharSi kahe che ke bIjAo A be gAthAnI vyAkhyA munine cAre prakAranA ArtadhyAnane niSedha karavAmAM kare che. arthAta, emanA abhiprAya A be gAthA e batAve che ke munine cAre ArtadhyAna kema nahi. paraMtu A vyAkhyA A abhiprAya atyanta suMdara nathI. kAraNa e che ke munine ArtadhyAnane pahele prakAra "ISTa-saMga-aviyeganuM Ata dhyAna" tathA trIje prakAra aniSTa-viga-asaMganuM ArtadhyAna." thavAne avakAza ja nathI; ke jethI zaMkA UThe ke "te pachI munine kema ISTa saMga-aniSTaviyeganI pravRtti karavA chatAM A ArtadhyAna nahi ?', ane e zaMkAnA nivAraNa mATe hetudarzaka A be gAthA kahevI paDe. munie mULamAM ja dunyavI ISTa aniSTa kazuM rAkhyuM nathI, pachI enA ArtadhyAnanI zaMkA ja zAnA upara thAya ke jenAM samAdhAna arthe A gAthAthI hetu batAvavA paDe. tethI zaMkA barAbara saMgata nahi hovAthI A gAthAne enA nivAraNa arthe na ja zakAya. tyAre 2 jA prakAra vedanAnA ArtadhyAnanI zaMkA ThIka UThavAne avakAza che, kemake munine roga Ave che, ne e roga maTADavA auSadhopacAra paNa kare che. te tyAM zaMkA saheje thAya ke te pachI munine rajA prakAranuM vedanA-saMbaMdhI ArtadhyAna kema nahi ? eTale "A zaMkAnA nivAraNa mATe arthAta munine rezamAM vedanA saMbaMdhI 2 jA prakAranuM ArtadhyAna kema nahi e batAvavA mATe A be gAthA mUkI ';-AvI vyAkhyA susaMgata thAya. have prazna thAya ke Ape ArtadhyAnathI saMsAra vadhavAnuM kahyuM, to te zI rIte ? ene khulAso e che ke ArtadhyAna e saMsAranuM bIja hovAthI saheje emAMthI saMsAra nIpaje, saMsAra vadhe. have ArtadhyAna e saMsAranuM bIja che e hakIkatane spaSTa ane daDha karavA kahe che - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48-3 sago dosro moho yAjeNa saMsAe heyavo bhnniyaa| ari che te sini zi, to te sArI rakSA artha:- je kAraNathI sagaDhe ane meha e saMsAranA kAraNa kahyAM che, ane ArtadhyAnamAM e traNe ya che, tethI ArtadhyAna e saMsAravRkSanuM bIja che. vivecana:- ArtadhyAna saMsAravRkSanuM bIja : bhagavAna zrI tIrthakara deva kahe che ke rAga dveSa ane meha e saMsAranAM kAraNa che, ane ArtadhyAnamAM e traNeya kAma karI jAya che, aMta:praviSTa, che, to pachI AdhyAna paNa saMsAranuM kAraNa kema nahi ? pro- saMsAranuM kAraNa te mithyAtvAdi pAMca che, rAgAdi kevI rIte ? u0- mithyAtvAdi paNa rAgAdinA pAyA para nabhe che, mATe mULamAM rAgAdi kAraNa kahevAya. rAgAdi e pAyo A rIte, ke-(1) anaMtAnubaMdhInA kaSAya yAne rAga-dveSa heya tyAM sudhI mithyAtva khase nahi; kharyuM hoya ne e rAgAdi je udaya pAmI jAya to mithyAtva pAchuM sajAga banI jAya che. tyAre (2) avirati paNa, apratyAkhyAnIya kakSAnA kaSAya eTale ke rAga-dveSa udayamAM hoya tyAMsudhI, UbhI ja rahe che. tethI ahIM paNa rAga-dveSa pAyAmAM AvyA. (3) to kaSAya to rAgadveSarUpa che ja. athavA kaho ke krodha-mAnAdi kaSAye paNa kayAMka rAga yA dveSa hovAne lIdhe ja saLavaLe che. ema, (4) vega cAne mana-vacana-kAyAnI azubha pravRtti paNa mULamAM rAga-dveSa hovA para nabhe che. asata vicAra, pApavANI ke azubha vartAva kazA para rAga yA hepanA lIdhe ja udbhave che. (5) pramAdamAM paNa rAga-dveSa kAma karI rahyA hoya che e samajAya evuM che. Ama, jema mithyAtvAdi pAMceya saMsArahetu che ema enA pAyArUpa rAgadveSa te jarUra saMsAra-hetu kahevAya. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48-4 - pra- teA pachI saMsArahetu rAgadveSane ja kahA, emAM samAI jatAH mithyAtvAdine zA mATe kaheA che ? u.- rAgadveSa para mithyAtva vagere judA judA lAva thAya che e tAvavA ene alaga alaga kahyA. pra- ThIka che, teA mAhane alaga kema batAvye ? u. mAha e mithyAjJAnarUpa bhramarUpa che, yA ajJAna--vismaraNu--saMzayarUpa che. kAI ThekANe rAganuM jora na heAya chatAM jo mithyAjJAna hAya te ya asat pravRtti thAya che. dA. ta. bhartRhari jevAne saMsAranA rAga * paDI gayA, paraMtu sana zAsana nahi maLeluM tethI sUkSma ahiMsAdimaya pAMca mahAvrata vagerenu cAritra hAtha nahi lAgavAthI sukSma veAnI hiMsAmaya pravRtti cAlu hatI, e meha. ema sarvajJAkta yathA tattva jANavA samajavA nahi maLela tethI mithyAtattvanI mAnyatArUpI mehamAM pharayA rahelA, tyAre muniene evA rAgadveSa ke e meha nahi chatAM zAstrameAdha teTalA vistRta na hoya, yA vistaraNuM thayuM hAya ke sa Mdeha hAya, teA ethI paNa bhUlabhAla asat pravRtti AvI javA saMbhava che; e paNa eka prakArane meha. sArAMza, rAgadveSa ane meha e sa MsAranAM kAraNa che. A dhyAnanA mULamAM A kAma karatA hAya che, te A dhyAnanI sAthe rahI ene TekA karanArA hAya che. tethI jo rAgAdi te saMsAranAM kAraNa che, te enAthI samarthita A dhyAna saMsAravRkSanuM khIja ane emAM navAI nathI. A dhyAna e . khIjanuM kAma kare che, enA para saMsAravRkSa vitare che. pra- ThIka che, paraMtu jo ema e sAmAnyathI saMsAravRkSanuM khIja hAya te pachI ene tiyaMcagatinuM mULa kema kahevAmAM Ave che ? u. asalamAM A dhyAna e meAkSagatinuM nahi paNa tiyaMcagatinuM - jhAraNa hAvAthI ja saMsAranuM kAraNa che, saMsAravRkSanuM khIja che; kema ke-- Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAna 49 kAvoya-nIla-kAlAlessAo nAisa kilitttthaao| aTTajjhANovagayasta kmmprinnaamjnniyaao||14|| artha :-ArtadhyAna karanArane ati saMkaliSTa nahi evI kAta-nIla-kRSNa lezyAo hoya che, te lezyA karmapariNAmathI utpanna thAya che, tiryaMcagati e saMsAra ja che. bIjAo ema vyAkhyA kare che ke tiryaMcagatimAM ghaNuM jIvo che., saMsArI jIne moTe bhAga eTale ke anaMtAnaMta jI tiryaMcagatinI ekendriya sAdhAraNa vanaspatikAyamAM che, ane enI kAyasthiti bahu lAMbI; arthAt e jIvone evI ne evI ekendriya kAyAmAM satata janamavA-maravAne kALa bahu che, anaMtI utsarpiNuM-avasarpiNuM che. eTale ahIM mAtra tiryaMcagatimAM "saMsAra" zabdane upacAra karyo. Ama te saMsAra cAra gatine; kiMtu ahIM upacArathI kahyuM ke ArtadhyAna tiryaMcagatinuM kAraNa eTale ke saMsAranuM kAraNa che. ArtadhyAnamAM lezyA have ArtadhyAna karanArane vezyA kaI te kahe che, vivecana -lezyA e manavacana-kAyAnA yuganA kALe tevA tevA kRSNa nIla Adi dravyanA sahAre thate Atma-pariNAma che. sarAga jIvane e prazasta-aprazasta kaSAyamAM baLa Ape che. dhannA-zAlibhadra munine tapa-saMyamanA rAgamAM UMcI teje-padmazukala-lesthAnuM baLa rahetuM tethI ucca bhAlAsane anubhava karatA. A vezyA be jAtanI-1. dravyalezyA, 2. bhAvalezyA, jIvanI vezyA kRSNa-nIla-kApita teje-padya-zukala varNa svarUpa A-4 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 dhyAnazataka che. zAstra ene karmAntargata dravya svarUpa, yA mana-vacana kAyagAntargata dravyasvarUpa, yA svataMtra pudgalasvarUpa kahe che. jIva ene grahaNa kare che, eTale e kRSNAdi dravyanA sahagathI AtmAmAM tevA prakArane eka pariNAma UbhuM thAya che, e bhAvalezyA che. kahyuM che - kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ya aatmnH| sphaTikasyeva tatrAya lezyAzabda : prayujyate // arthAt kRNa vagere dravyonA sahayogathI sphaTikanI jema AtmAne je pariNAma thAya temAM lakSyA zabdane prayoga thAya che. sphaTika ujajavaLa hoya che, paraMtu enI pAchaLa kALa, lIle vagere jevA varNane kAgaLa kapaDuM dharAya, tevA raMge raMgAyele sphaTika dekhAya che. ema ahIM kRSNAdi dravyanA saMbaMdhathI AtmA tevA pariNAmavALe yAne tIvramaMda zubhAzubha adhyavasAyavALe bane che. A pariNAmane "lezyA" kahevAya che. zreNika rAjA aMtakALe ArAdhanAmagna hovAthI zubha adhyavasAyavALA hatA, paraMtu chevaTe kRSNalezyAmAM caDayA. alabat, e kSAyika samakitI hatA tethI emane ati ugra anaMtAnubaMdhI kaSAya nahatA, chatAM enI nIcenA apratyAkhyAna kaSAyane kRSNalezyAnuM baLa maLyuM, tethI emanA dilanA adhyavasAya bhayaMkara bagaDyA ane marIne narakamAM gayA. lezyA be jAtanI,-zubha ane azubha. emAM azubha 3 prakAre (1) kRSNa, nIla ane kApata. tyAre zubha 3 prakAre, telezyA, padmazyA ne zukalalesyA. AmAM ArtadhyAna raudradhyAna sevanArane azubha lehyA hoya che. paraMtu raudradhyAnIne e kRSNAdi lezyA atizaya saMkalezavALI yAne dUra bhAvavALI hoya che, tyAre Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna pA ArtadhyAnIne tevA ati saMkulezavALI nahi, paNa enA karatAM maMda kRSNAdi traNa lesyA hoya che. A leNyA koNa karAve che? tevA kevA karmanA udaya. alabat sAthe mana-vacana kAyAne yoga sahakArI kAraNa che, mATe ja lezyA 13 mA guNasthAnaka sudhI ja hoya che. 14 me aga avasthA heI tyAM kaI ja lesthA nathI, alezya avasthA che. chatAM lezyA mukhyapaNe karma pariNAmathI utpanna thAya che, karmane AdhIna che. pachI emAM mana-vacana-kAyayega yAne AtmAne puruSArtha jevA pramANamAM bhaLavAne, tevI e zubhAzubha maMda-tIvra vezyA thavAnI. zubha genuM mahatva -mATe ja jinabhakti Adi zubha gAmAM rahevAthI zubha lesthAne lAbha maLe che. tyAre viSayaAraMbha-parigrahAdinA puruSArtha te lesthA bagADI nAkhe che. sAmAnya paNa bagalI lesyAmAM ArtadhyAna Ave ane enuM phaLa pUrve kahyuM che. mATe ja jinazA mAnavajIvananAM aneka prakAranA zubha gamaya kartavya batAve che. jemAM je rakta rahevAya, te azubha lezyAthI bacI javAya, ArtadhyAnathI ane saMsAravRddhithI bacI javAya; Ama chatAM Ane artha e nathI ke indriya-viSayasaMparka parigraha, Adi azubha cagemAM azubha ja lezyA ane ArtadhyAna ja thAya" nA, evuM nathI, vicAraNA sArI rAkhe, vANI sArI bele, te zubha lezyA paNa AvI zake che. chatAM emAM eTaluM che ke kAga azubha chatAM mane garvacanaga zubha rahevAthI leNyA zubha bane che, dhyAna paNa zubha Ave che. tyAga Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnazataka tassa'kaMdaNa-soyaNa - paridevaNa-tADaNAI linggaaii| IhAnida-viogAvioga-viyaNAnimittAI // 15 // nindai ya niyakayAI pasaMsai savimhao vibhuuiio| patthei tAsu rajjai tayajjaNaparAyaNo hoi // 16 // sadAivisayagiddho saddhammaparammuho pamAyaparo / niNamayamaNavevaravaM to vaTTai aTTa mi jhANami // 17 // artha: ArtadhyAnane liMga (cihna) che AjaM, zAka, ukaLATa, kUTavuM vagere. e ISTaviyoga, aniSTa-aviyoga tathA vedanAnA kAraNe thAya che. vaLI emAM) potAnA karelA kAryanI (a95 phaLa AvatAM ke niSphaLa jatAM) halakAi bele che, ane bIjAnI saMpattinI vismita hRdaye prazaMsA kare che, abhilASA kare che, emAM ja rakta bane che, ane ene upArjavAmAM lAgI jAya che, zabdAdi viSayomAM vRddha mUrNita bane che, kSamAdi cAritradharmathI parAbhukha rahe che, ne madyAdi pramAdamAM Asakta thAya che. AdhyAnamAM vartato jIva jinAmathI nirapekSa bane che. vairAgyanA evA utkaTa zubha maneAganA puruSArthamAM caDelA guNasAgara zreNiputra ATha kanyAo sAthenA prANigrahaNanA azubha kAyAga vakhate zukala bhAvanArUpa manega, zuphalalezyA, dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM caDI vItarAga sarvajJa banyA. tAtparya, pahelA naMbare kAyAga paNa zubha rAkhavuM joIe, ane bIjA naMbare e na bane tyAM paNa vacanoga-mAyegA yAne vANuM-vicAra te zubha ja rAkhavA jarUrI che. ArtadhyAnanAM bAhA cihna have ArtadhyAna dilanI aMdara pravarte che e bAA kayA cihathI oLakhAya, e batAve che - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta dhyAna vivecanaH aMtaramAMnA ArtadhyAnanuM keTaluM jora? keTalIka vAra mANasa pitAnI jAtane DAhyo samaju mAnI kalapI le che ke mane ArtadhyAna nathI thatuM, paraMtu dilanI aMdara e pravartatuM hoya che e bAhya lakSaNa parathI sAbita thAya che. kemake A lakSaNe aMtaramAM ArtadhyAna cAlu vinA pravartatA nathI. tyAre rAtadina AvAM eka yA bIjAM lakSaNa cAlatA hoya te e parathI mApa nIkaLe che ke jIvane ArtadhyAnamAM rAtadivasane keTale meTe bhAga pasAra thAya che. e lakSaNe A pramANe che ArtadhyAnanAM lakSaNe :keI ISTa vastu cAlI javAnA, bagaDI ke naSTa thaI javAnA kAraNe, athavA keI aniSTa AvI paDelI na javA ke na sudharavAnA kAraNe, yA keI vedanAnA kAraNe, jIva (1) AkaMda kare, moTethI piAka mUkIne e, yA (2) pika vinA paNa AMsubharyA nayane dIna hIna je banI jAya, athavA (3) vANuthI dilane UkaLATa, dhamadhamATa kADhe, bakhALA kADhe, arucisUcaka zabda bele, yA AgaLa vadhIne : (4) mAthuM kUTe, chAtI phUTe ke pitAnA vALa kheMcI nAkhe, e aMdarakhAne saLavaLatA ArtadhyAnane lIdhe ja thAya che. ArtadhyAnanAM e bA liMga-ciThuM lakSaNa che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dhyAnazataka aniSTa manavAmAM dhyAna : - (1) Avu. bahu mane che. putra marI gaye che te ISTane vicAga thayA che. enA para have kAMI e pAche nathI AvavAnA, chatAM pAka mUkAya che. divaseA, mahinAo vIte te| ya kAI yAda karAve, ke svaya* yAda Ave, eTale raDI paDAya che. e sUcave che ke aMdaramAM enuM A dhyAna che. ema manane viparIta kAMI anI gayuM; dA. ta. kharIdyutAM DhagAyA, cIja halakI AvI, have ene maLApA 10-20 jaNA AgaLa bahAra zabdathI vyakta karAya che, khakhALA kaDhAya che,- A kevA kALa Avye ? vepArI luccA, bheLaseLa ghaNI, sarakArI taMtra lAMciyu.......... vagere vagere. A manamAM pravatA A dhyAnane lIdhe che. ema, gharamAM kAMI evu' ja peAtAne anicchanIya lAgatuM khanI gayu, yA khIne ISTa manyu, peAtAne na maLyu, tyAM Ata dhyAna vadhatAM pAre mAthuM phUTe che, chAtI kUTe che....vagere; yA (2) aniSTa nAkara Adi mAthe paDaDyo che, have e khasatA nathI, ke (3) kAI rAgAdinI vedanA pIDI rahI che, tyAM je hAya-khaLApA nIkaLe che e aMdaranA A dhyAnanA lIdhe. ATalA moTA rUpamAM ArkaH-rudana-tADana Adi na hAya chatAM ya bIjA paNa Ata dhyAnanAM lakSaNu che-- (4) svakAryanI niMdA pAchaLa A dhyAna -- (gAthA-16) pAte karela kAI khanAvaTa, zilpa, kaLA, ke vepAramAM dhAryu na thayuM', alpa phaLa maLyu, niSphaLa gayu, te Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna 55 enI ghaNA pragaTa kare che. dA. ta. bAIne rasaImAM cIja bagaDI kapaDuM barAbara na devAyuM, salATane yA bIjA kArIgarane kArIgarI dhArI na thaI lAgI. gharamAM ja kAMIka hoziyArInA kAmamAM kheDakhAMpaNa rahI, ke nekarI-dhaMdhAmAM vAMkuM-vacakuM thayuM, enA para pachI e banAvaTa vagerenI niMdA kare, bIjAnI AgaLa ke mane mana paNa "A kharAba thayuM, khATuM thayuM ? ema ghaNuM vyakta kare, are! Ama te pote potAnI AvaData sAmagrI vagerenA hisAbe barAbara karyuM hoya chatAM bIjAnuM tevuM kArya sAruM baneluM joI pite pitAnuM kAma vaDe, e aMdaramAM ArtadhyAna pravatI rahyAnuM sUcave che. (pa-8) anyanA vaibhava para cakitatA, vaibhavacAhanA, labdha para khuzI, ne saharSa vaibhaveima pAchaLa AdhyAna. (5) ema, pitAne nahi maLyuM ane bIjAne sArI saMpatti vaibhava-baMgale-moTara-pharanIcara vagere maLyuM joI enA para cakita thAya, prazaMsA kare, vaibhavanA guNa gAya, e paNa A dhyAnanuM lakSaNa che. aMtaramAM Azcarya lAge che ke "bIjAne maLyuM evuM hAya! mane ISTa na maLyuM? mane nahi ane bIjAne A kevuM sarasa maLyuM!" are! bajAramAMthI kyAMkathI keI bIje evI sArI cIja laIne Avye e dekhIne paNa A thAya. (6) ema pite e mAlasaMpatti-vaibhavanI cAhanA kare, jhaMkhanA kare, prArthanA kare, e tevA uddagArAdi bahAranA lakSaNathI dekhAya. e paNa aMtaramAM ramI rahela ArtadhyAnanA sUcaka che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna to manamAM "A ISTa kema maLe" enA tanmaya ciMtana vinA bahAra prArthanA IcchA prazaMsA zAnI vyakta thAya? (7) athavA, maLelI cIja-vastu, saMpatti-sanmAna AdimAM raktatA thAya, rAga, khuzI, AnaMda rahe, e paNa mukhamudrA, raheNIkaraNa ane zabdamAM vyakta thAya che. A lakSaNa paNa aMtaranA ArtadhyAnanuM sUcaka che. (8) ema, saMpatti-sanmAnAdi kamAvavA mATe haMzabhera ujamALa bane, udyama-parizrama kare, tyAM paNa aMtaramAM ArtadhyAna ramatuM hoya che. - uparanAM lakSaNa kadAca dhananA DhagalA aMge na ya hoya, paNa ekAda vastu aMge ane te ya mAmulI cIja aMge ja hoya, te ya te ArtadhyAnanAM sUcaka che. tyAre vicAraNIya che ke dinabharamAM A ne te vastu aMge ke A ne te bAbata aMge dhRNA, prazaMsA, abhilASA, rAga-raktatA, ane prApti yA nivAraNa mATenI mahenata keTakeTalI cAlu rahe che e parathI ekeka divasamAM paNa keTalA rakamabaMdha ArtadhyAna pravartatAM gaNAya? A sivAya paNa ArtadhyAnanAM bIjAM cAlu lakSaNa A pramANe pravartatAM hoya che, 9) IndriyonA ISTa viSaya para guddhi, arthAt zabdarUpa-rasa-gaMdha-sparzane viSe je gRddha hoya, Asakta mUrzita hoya, jene enI kAMkSA apekSA rahetI hoya, "e paNa ArtadhyAnamAM ramata hoya che. evI eka cIja manamAM peThI eTalI vAra, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtadhyAna 57 ArtadhyAna zarU ja che. pachI aniSTa haze te ya te manane karyo karaze. jIvane viSayAsakti kayAM ochI che? pachI Asaktine lIdhe manamAM viSayenA vikalpa-vicAre-kalpanAo eTalA badhA cAle che ke emAM kSaNa kSaNa paNa mana kayAMka sthira tanmaya thatAM e ArtadhyAnanuM rUpaka pakaDe che. AmAM kazuM maLavA-bhegavavAnuM nahi chatAM dinabharamAM AvAM ya ArtadhyAna keTalAM? viSayagRddhi rAkhavI che ane ArtadhyAna karavuM nathI ema bane ? (10) saddharma yAne zuddha dharmathI parAbhukha hoya e paNa ArtadhyAnamAM ramatA hoya che. jIvanamAM dharmane je sthAna nathI athavA che te gauNa, bahu mAmulI ane te ya rAbetA mujaba amuka kriyA ja karI devArUpa hoya, te enA manamAM bIjuM zuM cAlavAnuM? ADA, avaLA phajula vicAre emAM pachI keI ISTa-aniSTanA aMge mana saheja paNa sthira thatAM ArtadhyAna AvI ja UbhuM che. ema, zuddha dharma kSamA mRdutA vagere 10 prakArane cAritra-dharma. enAthI parAmukhatA eTale krodha, mAnAdimAM otaprotatA rahevAnI. tethI ArtadhyAna ja rahyA kare, khUbI kevI che ke jIvanamAM dharma te heya, paNa te azuddha, asarvajJa-kathita ne hiMsA-rAgAdi pApathI mizrita hoya te tyAM paNa enAM vidhAna kharekhara AtmahitakArI nahi hovAthI mananA mAnyA ISTa banI jAya che, ne tethI ja tenA para thatuM dhyAna ArtadhyAnarUpa bane che. kevI dukhada sthiti ! "dharmanA nAma heThaLanI pravRttimAM paNa ArtadhyAna? mATe ja kahyuM ke "dharma che ke je durgatimAM paDatA AtmAne dhArI rAkhe, acAvI le. ? Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka (11) pramAdamAM tatpara hoya, "maja visaya kasAyA nidrA vigahA ya paMca pamAyA, e vacanathI dArU vagerenuM vyasana, zabdAdi viSayenuM AkarSaNa, krodhAdi kaSAye, nidrA ane rAjakathA-lejanakathA vagere vikathA e pAMca pramAda che,-emAM lIna rahe, ene paNa ArtadhyAna thayA ja kare che. dA. ta. upalaka jotAM ema lAge. che ke "ame bhejananI che evI koI vAta karI emAM AdhyAna zuM?" paraMtu A ajJAnatA che. AnI pAchaLa bhejananA ISTa aniSTanI kalpanA vaLagelI ja che, eTale heje e ArtadhyAna karAve ja, (12) jinavacananI beparavAI rAkhe e paNa ArtadhyAnamAM ramatuM rahe che. prave-saddharmaparAmukhI,kahyA pachI A kahevAnI zI jarUra paDI? u0-jarUra e ke "saddharmaparAmukha" te na heya, kamamAM kama jIvanamAM saddharmanAM jinavacananI zraddhA karato hoya, eTalI sanmukhatA hoya, paraMtu bIjI bAju artha-kAmamAM evo phaselo. rahe ke saddharma sAdhavAnuM bAjue rahe. tethI paNa e ArtA dhyAnamAM DUbe che. sAgaracaMdra zeTha jinamRti bharAvanAra, ane jinavacana tarapha AkarSaNa pAmanAro bane, chatAM vepAra-dhaMdhAmAM e phUkhyA rahyo ke ethI ArtadhyAnamAM ramate rahevAthI tiya - gatinuM AyuSya upAI marIne jitazatru rAjAnA ghoDA tarIke avatAra pAme; jene trilokanAtha munisuvrata bhagavAne AvI pratibaMdha pamADayo. kSaNavAranuM paNa AvuM ArtadhyAna jIvane bhUlo pADI de che. bhagavAna pArzvanAthane java prathama bhave marubhUti jinavacanane Adara karanAra ane zrAvakadharma suMdara Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhAna tadaviraya-desaviraya-pamAyaparasaMjayANuga jhANa / savappamAyamUlaM vajjeyavvaM jaIjaNeNa // 18 / arthAta e AtadhyAna aviratimAM rahelAne, ke dezaviratidharane, ane pramAdaniSTha saMyamadharane heAya che. ene sarva pramAdanuM mULa samaja sAdhujanee ene tyAga karavo joIe. bajAvanAro tathA aMte gunegAra paNa bhAIne khamAvavA gayelo, chatAM pelAe enA mastaka para zilA mArI ethI vedanAnA. ArtadhyAnamAM marIne e marubhUti zrAvaka aTavImAM jaMgalI hAthI tarIke janme. tyAre vicAravA jevuM che ke jina dharma maLavA. chatAM (1) khAna-pAna paisA-parivAra dhaMdhA-rojagAra vageremAM otaprota rahenArane keTakeTalAM ArtadhyAnanA thAka cAle? tema, (2) dharmapravRtti ya kare, te paNa kayAreka je ArtadhyAnamAM pharyo, ne je e ja vakhate AyuSya bAMdhI de to kevI durgatimAM cAlyo jAya? A te saddharmanI zraddhA chatAM adhika ke e samaya paNa sahamasevanathI parAmukha rahenAranI vAta thaI. have je mULamAM ja jinavacananI apekSA vinAne ja hoya, enI beparavAhIvALe arthAt zraddhArahita hoya eno vicAra karIe te dekhAya ke e to vaLI ThIka ja ArtadhyAnamAM cAlyA rahe che. jinavacananI paravA nathI tethI jine kahelA heya-upAdeya tyAjya AdaraNaya tAvane gaNakAratA nathI. pachI tyAjyane seve te che paNa uparAMta enI keI aphasI ya nathI, ulaTuM zAbAzI leze "A kema na sevavA? sevavAmAM kaI ja vAMdho nahi. AvuM AvuM mAnaze bolaze. ema AdaraNIya tattva aMge viruddha mAnaze Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka bAlaze. A baMnenI AgaLa-pAchaLa AdhyAna rakamabaMdha cAle emAM navAI nathI. - have "ArtadhyAnanA svAmI koNa?ene vicAra batAvatAM kahe che, vivecanaH ArtadhyAna kene kene? - ArtadhyAna aviratidhara mithyAdaSTi AtmAne hAya samyadaSTi AtmAne hAya, dezaviratidhara zrAvakane ya hoya, temaja sarvaviratidhara pramattamunine paNa hoya. avirati eTale pratijJA pUrvaka hiMsAdi pApathI virAma nahi, pApane pratijJAbaddha tyAga nahi. pratijJA na hoya ane hiMsAdi karato na hoya, e to mAtra pApanI a-pravRtti che, paNa virati nathI, pApavirAma nathI; kemake dilamAM pApanI apekSA beThI che ke "avasara Avye mAre pApa karavAnI chUTa mATe te tyAganI pratijJA nathI karato. AvI apekSA e avirati. e UbhI hoya tyAM bhale pApanuM AcaraNa na hoya evA paNa kALe ISTasaMga aniSTaviyoga vagerenAM ArtadhyAna thayAM kare e svAbhAvika che. AvA avirativALA AtmA mithyAdaSTi ya hAya ane samyagdaSTi paNa hoI zake. badhA ja mithyAdaSTi cha aviratimAM ja beThelA che. kemake virati e samyakatva pachInI -bhUmikA che. pahelI jikta sarva tatvanI zraddhA joIe; pachI ja sAco viratibhAva AvI zake. mATe te abhavI jevA ja jaina cAritradIkSA levA chatAM paNa aviratimAM ja che, pahele mithyAtvaguNasthAnake che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAna have samyakatva pAmelA arthAt samyagdaSTi cha be jAtanA hAya, viratidhara ane aviratidhara. emAM jemane ceDA paNa pApatyAganI dA. ta. "huM trasanI hiMsA nahi karuM, ItyAdi pratijJA nathI e avirati-samyagdaSTi kahevAya. emane "pApane tyAga karavo ja joIe." evI zraddhA che, chatAM e karavAnI hiMmata nahi, te aviratimAM che. e sUcave che ke hiMsA-parigrahAdi pApa tarapha kheMcANa hajI UbhAM che, evI avirati paNa ArtadhyAnane prere. emAM navAI nathI. ema dezavirati eTale ke jeNe dezathI yAne aMzathI virati kahI che, ene paNa bAkInI avirati UbhI che, e ArtadhyAnane prere che. pra-te ene artha e ke sarvAze virati karI le te pachI ArtadhyAna na rahe ne? u-nA, emAM paNa je pramAda heya te ArtadhyAna sulabha che. sarvaviratidhara be jAtanI sthitimAM hoya. 1. pramAdavALA. ane 2. pramAdarahita. emAM rAga, dveSa, nidrA, vikathA, dharmamAM anutsAha, ajJAna vagere pramAda-avasthAmAM ArtadhyAna thAya che, jhINe paNa pramAda ArtadhyAnane sulabha banAve che. kemake e. pramAda keI ne kaI ISTasaMganAM AkarSaNa yA aniSTa viyeganI ciMtA ke vedanA sAthe saMkaLAyeluM hoya che, pachI ArtadhyAna kema na UThe? basa, A hisAbe pramAdarahita yAne apramatta avasthA hoya tyAre ArtadhyAnathI chUTakAro maLe. eTale kahyuM ke-apramata Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka muni ke je sAtame ane uparanA guNaThANe hoya che, emane ArtadhyAna na heya. A jotAM samajAya evuM che ke A dhyAnanI keTalI badhI sUkSmatA che ke mithyAtva, avirativALAne te zuM, kiMtu saheja paNa pramAdavALAne ya e ArtadhyAna lAgatAM vAra nahi. AkhA saMsAra cheDayo, sarvaviratidhara muni thayA, to paNa niyama nahi ke ArtadhyAna na ja Ave. mATe ahIM gAthAmAM kahyuM ke "ArtadhyAna e sarva pramAdanuM mULa hAI yatijane ene tyAga karavo joIe. je ArtadhyAna vate che te pramAda AvatAM vAra nahi. svarUpathI ArtadhyAna samasta pramAdanuM kAraNa che. mATe sAdhu ane zrAvaka baMnee emAMthI dUra rahevuM jarUrI che. pra-pahelAM je ema kahyuM ke, "pramAdavALAne ArtadhyAna thAya. ene artha te e ke pramAda e kAraNa ane ArtadhyAna enuM kArya thayuM. te pachI ahIM AtadhyAnane sarva pramAdanuM mULa yAne kAraNe kahyuM, e kema ghaTe? u-vAta sAva sAcI che ke aMtaramAM rAgAdi hoya tethI ArtadhyAna UThe che. paraMtu jIvane mana maLyuM che, tethI ene kAMI ne kAMI lecA vALavA joIe che. emAM "keI ISTane saMga maLe,yA "viga na thAo." athavA "aniSTane viyoga thAo, cA saMga na thAo ke "hAya! vedanA bahu pIDe che, zAMta thAo. "evuM kaIne kaI ArtadhyAna cAlyA ja kare che. pachI enI ciMtA-saLavaLATa pAchaLa jIva thoDe ja jape rahe? e ArtadhyAnanA jesa ne pravAhane lIdhe viSaya-kaSAyanI trividha Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna 63 pravRtti, vANu-vicAra-vartAvarUpa cAlyA vinA rahetI nathI. ema madyAdi vyasana nidrA, niMdA-vikathA-kuthalI paNa sulabha bane che. vaLI kriyAnA kheda uga vagere deze paNa sevAtA rahe che. A badhe pramAda ja che. enuM mULa che ArtadhyAna. ArtadhyAnathI hadaya agADAya che tethI pramAdasevana cAle che. Ama, ArtadhyAna bhale UThe rAga-dveSa-mehamAMthI, eTale tyAM rAgAdi pramAda e kAraNa ane ArtadhyAna e kArya thayuM. kintu AdhyAna vAraMvAra cAle eTale sahaja che ke ethI e badhI pramAdapravRtti rahyA ja karavAnI. A hisAbe ahIM ArtadhyAnane sarva pramAdanuM mULa kahI ene vajavAnuM kahyuM. ArtadhyAna baMdha karI dharmadhyAna calAvAya te hRdaya pavitra rahevAthI pramAdasevana aTakI jAya. ATalI ArtadhyAnanI vicAraNA thaI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna raudradhyAna paNa 4 prakAre che,- 1. hiMsAnubaMdhI, 2. mRSAnubaMdhI, 3. teyAnubaMdhI, ane 4. saMrakSaNAnubaMdhI, zrI umAsvAtivAcakavarce tatvArtha mahAzAstra (a. 9, sU. 36) mAM kahyuM che, "hiMsA-DatRta-steya-viSaya-saMrakSaNe raudrama." arthAt hiMsA, jUTha, cerI ane IndriyaviSayanAM saMrakSaNa mATe zaidradhyAna thAya che. "raudra" eTale bhayAnaka, yAne Ata karatAM ati krUra ugra. A hiMsAdi cAramAMthI game te eka para citta krUra ciMtanamAM UtarI jAya che tyAM raudradhyAna lAguM thayuM kahevAya. karmabaMdhanuM jajamenTa dhyAna para - ahIM dhyAnamAM rahe ke AmAM hiMsAdi kriyA AcaravAnI vAta nathI, hiMsA kazI na karato hoya, vANuthI jUTha kAMI paNa bolato na hoya, chatAM manamAM e karavA-bolavAne krUra ugra abhiprAya, ciMtana, ceTa e raudradhyAna che. jevuM ArtamAM evuM raudramAM kAyAthI pravartavAnuM ke vANIthI balavAnuM kahyuM hoya nahi, paNa mAtra manathI enuM daDha ciMtana kare e Arta-raudradhyAna che, tyAre covIse kalAka mana te kAMIne kAMI ciMtavatuM hoya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna sttvh-veh-bdhnn-ddhnnngknn-maarnnaai-pnnihaann| aikohaggahaghatthaM nigghiNamaNaso'hamavivAga // 19 // artha - ati krodhagrahathI pakaDAI mananuM lakSa ne pITavAviMdhavA-bAMdhavA-bALavA-nizAna karavA-mArI nAkhavA ityAdi para cAMTe (e raudradhyAna che.) e nirdaya haiyAvALAne thAya che ane adhama (narakAdiprAptinA) phaLavALuM bane che. che, pachI e ciMtana ArtadhyAna ke raudradhyAnarUpa na bane e mATe keTale badhe khyAla rAkhavuM paDe? dhyAnane karmabaMdha sAthe sIdhe saMbaMdha che. karma kevAM baMdhAya enuM jajamenTa manamAM tatkAla cAlatA bhAva yA vAnanA prakAra para paDe che. AdhyAne tiryaMcagatinAM karma baMdhAya che, ane raudradhyAne narakagatinAM karma baMdhAya che, te paNa tarata ja baMdhAya; emAM udhAre nahi. je samaye jevuM dhyAna, te ja samaye tevAM karma baMdhAI javAnA. mATe ja jIvanamAM moTuM kAma, meTI sAvadhAnI, manamAM kharAba dhyAna aTakAvI zubhadhyAna cAlu rAkhavA aMge rahevI jarUrI che. 1. hiMsAnubadhI rodradhyAna have ahIM paheluM hiMsAnubaMdhI raudradhyAna samajAvavA kahe che, vivecanaH 1 lA rIdradhyAnamAM kevAM ciMtana - ati krodhamAM AvI jaI nirdaya hRdayathI hiMsAnuM ekatAna ciMtana karAya e hiMsAnubaMdhI raudradhyAna che. hiMsA aneka prakAre ciMtavAya che. dA.ta. ekendriyathI paMcendriya sudhInA kaI paNuM jIvana pratye kodhAbdha banI ema ciMtave ke "huM A harAmIne Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ple dheAla-dhabbA phaTakArI pAMsarA karu',''cAbUke saNasaNAvI dau',' 'lAtA DhAkIne sIdhA dvAra karI nAkhuM,' athavA nAka kAna vIdhI nAkhuM,' * dvAraDAthI ke eDIthI jakaDI dau',' 'javALAthI mALI nAkhuM, lAlaceALa saLiyAthI DAma dau'", 'kUtA-ziyALiyAnA pagethI naheAriyAM bharAvuM, UjharaDA kAtarAvuM,' * talavAranA jhaTake ke bhAlA vreAMcI yA khaMjara sAMkI jAnathI mArI nAkhuM,' athavA ' khUba rIkhAvu'" 'phADI nAkhuM, kacarI nAkhuM, chUMdo karI nAkhu' vagere vagere jIvane pIDavAnI vastu para mana kendrita kare, e pahelA prakAranu` raudradhyAna che. ' tyAM graha-bhUtanI jema krodha bhAre vaLagyA haiAya che. ane drimAMthI dayA tA sAva ja nIkaLI gaI haiAya che. peAtAnA svA bhaMgAyA hAya, svamAna haNAyu. hAya, ke vaiz hAya tyAM Ama khanI Ave che. zeThane nAkara para, mAmApane dIkarA para, pADAzIne pADAzI pratye vageremAM paNa Ama bane che. deza-paradezanA tevA samAcAra jANIne, keTamAM gunegArane cheDI mUkayAnuM sAMbhaLIne, ItyAdi ityAdi keI prasaMge paraciMtAvALAnuM mana raudradhyAna sudhI caDI jAya che. jevu krodhanA AvezathI, evu abhimAnamAM caDIne paNa ema bane che. dA. ta. rAvaNe abhimAnathI cakra cheDI lamaNunuM gaLu chedI nAkhavA dhAyu. mAyAnA ke leAbhanA AvezamAM paNa ema ane. keANike rAjyanA leAlamAM sagA khApa zreNikane kedamAM nakhAvI sATakA marAvavA para mana kendrita karyu. dhyAnamAM khUbI te| e che ke peAte e hiMsA vagere karavA na ya pAme, rhiMsAdina ya karI zake, chatAM hi'sA vagere karavAmAM citta dRDha lAgI gayu` hAya tyAM raudradhyAna lAge che, te jIvanamAM e deDha citta paNa keTalI vAra thatA haze ? Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna pisuNAsabbhAsanbhUyabhUyaghAyAivayaNapaNihANaM / mAyAviNo'isaMdhaNaparassa pacchannapAbassa // 20 // arthAt caDI cugalI, aniSTa sUcaka vacana, gALa vagere asabhya vacana, asatya vacana, jIvAtanA Adeza, vagerenuM praNidhAna (ekAgra mAnasika ciMtana e raudradhyAna che.) e mAyAvIne ke ThagAI karanArane yA gupta pApIne thAya che. raudradhyAnathI naraka -e zaidradhyAnanuM pariNAma bahu kaniSTha Ave che. narakAdi durgatinAM duHkhamAM rIbAvuM paDe che. jIvana sAruM dharmamaya gALyuM hoya, paNa kayAreka raudradhyAna Ave ane kadAca e ja vakhate AyuSya baMdhAI jAya te narakanuM baMdhAya ane eka vAra te naraka bhegA thavuM paDe. prasannacaMdra rAjarSi mahAsaMyamItapasvI manemana laDAI ane hiMsAnA dhyAnamAM caDayA ane e ja vakhate zreNike mahAvIra bhagavAnane emanI gati pUchI, te prabhue kahyuM, "hamaNu mare to sAtamI narake jAya." jIvana valepAtiyuM lobha-lAlacabharyuM ke ahaMkAramAM taNAtuM jIvAya te raudradhyAna sulabha bane che. ATalI raudradhyAnanA pahelA prakAranI vAta thaI 2. mRSAnubaMdhI rodradhyAna have bIjA prakAranuM mRSAnubaMdhI raudradhyAna varNave che vivecana - 2 jA prakAranuM raudradhyAna: mRSAnubaMdhI raudradhyAna e tevA tevA prakAranA duSTa vacana elavAnA ugra ciMtanamAM thAya che. bIjAnI cADIcugalI karavAnuM ciMtave, pitAne na gamatI bIjAnI vAta keInI AgaLa mIThuM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka maracuM bhabharAvIne kahI devAnI cokakasa ugra krUra dhAraNa kare, tyAM radradhyAna lAge che. ema tiraskAravacana, gALa, apazabda yA adhama asabhya bola saMbhaLAvI devAnuM ciMtave, athavA asatya belavAnuM ciMtave e paNa raudradhyAna che. asatya vacana 3 prakAre heya, 1. abdu bhAvana, 2. bhUtaninava, ne 3. arthAntara kathana. (1) abhUtabhAvana eTale na hoya evI vastu balavI, dA.ta. AtmA vizvavyApI nathI, chatAM kahevuM ke "e vizvavyApI che. pote zrImaMta ke vidvAna na hoya, chatAM kahe che ke "huM zrImaMta chuM, vidvAna chuM.'(2) "bhUtanihUnava" eTale vastusthiti hoya ene a5lApa kare. dA.ta. kahe ke "AtmA jevI vastu ja nathI." paisAdAra hoya chatAM kahe ke "mArI pAse paisA nathI." (3) "arthAntarakathana" eTale eka padArthane bIje ja padArtha kahevo; dA.ta. baLadane gheo kahe, asAdhune sAdhu kahe... vagere. ema bhUtapaghAtI vacana eTale evuM bole ke jenI pAchaLa jIvane pIDA-kilAmaNA-hiMsA thAya; dA. ta. kahe, "chedI nAkha, bhedI nAkha, zekI ukALI nAkha, mAra." vagere. alabat A vacanamAM dekhItuM jUTha jevuM kAMI nathI, chatAM paNa emAM pariNAma jIvaghAtanuM che, tethI e vastagatyA mRSA ja che. uparokta vacanamAM avAntara aneka prakAra Ave. dA. ta. "pizuna" tarIke keTalAya prakAranA aniSTa sUcaka vacana hoya; jema ke keI pitAnA kiMmatI kAme bahAra nIkaLato hoya, ene apa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna zukaniyuM kahevuM ke; "tamAre dhabeDe vaLavAne che. kAMI vaLavAnuM nathI....vagere. asat tarage raudradhyAna : have raudradhyAnamAM evuM che ke AvAM vacana belato na paNa heya e vakhate paNa evuM belavAnuM niSpharapaNe dRDha ciMtana kare te e raudradhyAna bane che. mANasa vicAravAyumAM ke halakI vicArasaraNImAM jUThanAM eka yA bIjA prakAranAM vacananAM ciMtana keTalAMya karate hoya che, tyAM raudradhyAnamAM kema na jhaDapAya? keraTamAM jubAnI ApavAnI hoya tyAre kharekhara pUchAvAnuM te zuM ya Ave, paraMtu mUDha mANasa pahelethI vicAramAM caDe che ke "keraTamAM Ama pUchaze, Ama pUchaze,te mane AvaDe che AvAM AvAM asatya uttara ApI daIza;" bhale pachI kadAca evuM belavAne avasara na ya Ave. chatAM A niSThura ciMtanamAM raudradhyAnane zI vAra lAge? ema putra ke nakara vagere kharekhara gunAmAM na hoya chatAM bApa ke zeTha guno kalpI bhayaMkara gussAmAM ciMtave che ke "harAmakhera Ave eTale AvAM AvAM bhAre tiraskAranAM vacana saMbhaLAvI sIdhe dera karI daIza paNa pachI bane evuM ke pele AvI khulAso kare tyAre roSa UtarI jAya. chatAM pahelAM ciMtana karyuM e raudradhyAnanI kakSAnuM ya banI gayuM hoya. A rIdradhyAna kevI kevI rIte Ave che? - - mAyAvI che dA. ta. vepArI vagere, emane bIjA pAsethI cena kena prakAre svArtha sAdhave che, eTale ene sIsAmAM utA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 plete 6 vA mATe saMkalpamAM caDe che ke huM Ane Ama kahIza, sAcA tarIke jUThThuM' Ama gaLe utArI daIza....' AvAM mRSAbhASa hiMsA prerakavacana ke pApApadeza para mana kendrita thaI jAya, e mAyAvIne raudradhyAna sulabha thayuM gaNAya. ema, khIjAne ThagavAmAM tatpara hAya, jemake bhAI e bhAga vaheMcI levAmAM khIjA bhAIne ThagavA hAya, yA bhAgIdAre vepAramAM bhAgIdArane ThagavAnI, yA dalAle ke nAkare seAdAmAMthI gAvalI khAvAmAM zeThane ThagavAnI IcchA hAya, athavA kabADIe koI paNa pravRttimAM bheLAne svAthI ke vairivarodhathI Thagavo hAya, tyAM e mATe e evAM mAyAmRSAnAM vacana manamAM ghaDe, e mananI ghaTanA raudradhyAna thAya che. ema, pracchanna pApI yAne guptapaNe pApa karanArA ke chUpA prapaMca racanArA paNa bahAra peAtAnI jAtane sArI niSpApa nirdoSa matAvavI che mATe manamAM ghaDI rAkhe ke ' jarUra paDaye huM mArI nirdoSatA ke sArApaNuM khatAvavA AvI AvI rIte vAta karIza,....' A mananI cikaNI ghaTanAmAM raudradhyAna lAge. athavA pracchanna pApI eTale mithyAdhI brAhmaNa vagere pAte guNahIna "hovA chatAM peAtAne guNavAna tarIke oLakhAve, e mATe khaDakAM hAMkavAnuM enuM mAnasika dRDhapraNidhAna e paNa raudradhyAnarUpa ane. tyAre guhIna peAtAnI jAtane guNavAna tarIke je oLakhAve che enA karatAM bIjo vaLI gupta pApI kANu che? ughADA pApI tA pAte doSavALA hovAnu chUpAvatA nathI. tyAre A te mAMhI peAla ne mahAra guNunA Dhola vagADe che, mATe pracchanna pApI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna taha tivvakohalohAulassa bhuuovdhaaynnmnnjj| paradamvaharaNacitaM paraloyAvAyaniravekaravaM // 21 // artha- jevuM e daDha ciMtana bIjA prakAramAM, tevuM trIjA prakAramAM (jarUra paDaye) jIvaghAta karavA sudhInuM 5radravya coravAnuM thatuM anArya daDha ciMtana (e raudradhyAna che; ne e) tIvra krodha ane lobhathI vyAkuLa ane paralokanA anarthanI paravA vinAnA jIvane thAya che, che. vaLI pApa chAnAM chapakAM karavAM che enuM pariNAma e ke pite guNahIna chatAM bIjAnI AgaLa guNiyalamAM khapavA ane kRtrima vaDAI TakAvavA mATe e bahAra cokkasa prakAranA bela belavAne. manamAM enA je niSpharatAbharyA daDha vicAra cAle e raudradhyAnamAM jAya. A bIjo prakAra tha. 3. stayAkubandhI raudradhyAna have trIjA prakAranuM "asteyAnubaMdhI" raudradhyAna varNave chevivecanaH 3 jA prakAranuM raudradhyAnaH trIjA prakAranuM saidradhyAna cerInA krUra ciMtanamAM thAya che. "bIjAnA paisA, bIjAne mAla, bIjAnA patnI-putrAdi, bIjAnI milkata-sAdhana-saMpati kema upADuM, kevI rIte haDapa karuM..." AvA krara ciMtanamAM tanmaya thAya tyAM A zaidradhyAna lAge che. enA upAye vicAre che, dAvapeca-kapaTane vicAre che, sAmAnI kema najara cUkAvavI, kema sAmAnI AMkhamAM dhULa nAkhavI, vagere vagerenI tanmaya vicAraNAmAM caDe che. jaMgalanA lUMTArA ane Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnacaMtaka 72 zaheranA cArA te A raudradhyAnamAM caDe, paNa zAhukAra gaNAtA ca jyAre kauTuMbika sagAnuM ke bhAgIdAra yA gharAka yA vepArI ke zeThanuM kazuM AMcakI levAnA krUra ciMtanamAM caDe tyAre e paNa raudradhyAnanA bhAgI bane che. rodradhyAna krodha yA lAbhathI :- A raudradhyAna AvavAnuM kAraNa tIvra krodha yA lAbha che. jIva jyAre kAInA para ugra krodhathI vyAkuLa ane che, ene enA para tIvra vaira-virAdha Ubhe thAya che, tyAre enI Aja utAravA, ene batAvI ApavA enu kazuM taphaDAvI levAnA krUra ciMtanamAM caDe che. ema tIvra lAbhathI grasta banelA jIva dhAreluM kazuM game te rIte meLavavA cArI lUMTa-uThAvagIrI karavAnA krUra ca'tanamAM caDe che. A tIvra krodhI ke lAlIne dhAyu* saphaLa thaze ke kema e nizcita nathI. are ! e cArInA prayatna paNa karavA pAmaze ke kema e ya nakkI nahi, chatAM AMdhaLiyA karIne atyAre je enu krUra ciMtana kare che, e teA raudradhyAnarUpe lamaNe lakhAI jAya che. tIvra krodha ane lAbhanI vyAkuLatA ja evI che ke AvAM AMdhaLiyAM karAve. tyAre jene evA AMdhaLiyAnA ceAge A jIvanamAM AvatA bhaya'kara phaLanA vicAra ja na heAya, ahIM e cArImAM pakaDAI jatAM kevI sajA eAkharu vagere sarajAze, enA vicAra ke Dara na hoya; ene e nahi tA paralokamAM A ghera pApathI UbhAM thayela bhayaMkara azubha karmanA ati kaTu naraka gamanAdi jAlima duHkha hoya ja zAnI? paralokanA vipAke kevAM kevAM bhAgavavA paDaze, enI teA paravA anarthonA ya e eparavA mane che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rodrAna 73 saddAddavisayasAddaNa-ghaNasArakaravaNa-parAyaNamaNihUM / acchAmimaMDaLa-ovadhAya jItAjI citta`|| rar|| artha :-- zabdAdvi viSayAnA sAdhanabhUta paisAnA sa rakSaNamAM tatpara ane sanI zaMkA tathA khIjA (enA para tAkanAra)nA ghAtanI kaluSita buddhithI vyAkuLa citta-ciMtana (e cAthuM sarkSaNAnuma dhI raudradhyAna che.) eTale ja cArInA ugra ciMtanamAM je ene kadAca lAge ke enI ADe keAI rAkavA-pakaDavA Avaze te ene mAravA sudhInA ya nirNaya karI le che. dRDhaprahArI evA krUra dhyAnathI cArI karavA peThe, te! vacamAM ADe AvelI gAya vagerene eNe haNI nAkhI. Avu' krUra ciMtana eTalA ja mATe anAya koTinu che. Aya eTale,-sava tyAjya dharma jevAM ke zikAra jugAra cArI vagere, enAthI bahAra nIkaLI gayelo. tyAre emAM paDelA te anAya. enAM e kharAba kRtya paNa anA kahevAya, ane enAM kara ci'tana paNa evAM ja kahevAya, mATe ahI. A raudradhyAnane anAya kahyuM. A trIjo prakAra thayA. 4. saMrakSaNAnubaMdhI rodradhyAna have raudradhyAnanA cAthA prakAranI vAta. vivecana : 4thA prakAranuM raudradhyAna : sa'rakSaNAnukha'dhI raudradhyAna e raudradhyAnanA ceAthe) prakAra che. emAM dhana-sa rakSaNamAM magnula ugra ciMtana heAya che. jIvate sArA sArA zabda-rUpa-rasa vagere viSayeA meLavavA-bheAgavavA mahu game che, ane enI prApti dhanathI thAya che. tethI e sAdhana-- Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnazataka bhUta dhana meLavavA-sAcavavA tatpara rahe che, e mATe "e kema maLe, kema sacavAya, enA taraLa ciMtanamAM caDe che. AmAM khUbI e che ke meLavavAnuM ciMtana ArtadhyAnamAM jAya ane sAcavavAnuM ciMtana raudradhyAnamAM jAya; kemake meLavavA karatAM sAcavavAnI buddhimAM kraratA Ave che. alabat meLavavAnI legyAmAM ya kaI jUTha-cerI-jIvaghAtanI krUra vicAraNuM hoya to tyAM ya raudradhyAna paNa banI jAya. paraMtu ema te sAcavavAnA ciMtanamAM " A maLeluM kema Take, enuM sAmAnya ciMtana hoya to e paNa ArtadhyAnarUpa bane che. chatAM sAcavavAnI lezyA joradAra rahe tyAM enuM ciMtana ugra krUra banavAthI raudradhyAnarUpa banI jAya che. dhana-saMrakSaNanA ciMtanamAM ugratA eTalA mATe Ave che ke e dhanane game te bhege sAcavavAnI bhAre tAlAvelI che, ane tethI bIjAo para zaMkA khAya che ke e laI to nahi le ?" vaLI e bhaya vadhatAM e dhana nimitte jarUra paDaye jIvaghAta sudhInI krUra lezyA thAya che ke badhAne mArI nAkhavA sArA." bhikhArIne ThIkarAmAM maLelA eMThavADiyA mAla upara paNa ati mamatA vaza enA saMrakSaNanI ciMtAmAM ema thAya che ke "A huM keI paNa bhikhArIne dekhADuM nahi, kayAMya ekAMta khUNe jaIne thoDuM khAuM, jethI A jhaTa khUTI na jAya. emAM saMbhava che. ke tyAM ya bIjA bhikhArI mAgavA Ave! te ya emane jarIke na ApuM. tyAre e vaLI kadAca jhuMTavavAya Ave. te ya huM zAne ApuM? emanA bApane mAla che? levA te Ave? emanA. mAthAM ja pheDI nAkhuM." A saMrakSaNanubaMdhI raudradhyAna che. tyAre moTA lobhI rAjAnI ya zI dazA che? e ya pitAnuM rAjya TakAvI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArtAna phALavALargbalirA-majutti evaM ! aviraya-desAsaMjaya-jaNamaNasaMseviyamahANNa // 23 // artha:- A pramANe svayaM karavuM, bIjA pAse karAvavA. ane karatAne anumodavA saMbaMdhI paryAlAcana thAre prakAranA raudradhyAnamAM jAya. ( enA svAmI kezu? to ke ) avirati mithyAdaSTio samyagdaSTie ane dezavirati zrAvako sudhInA nA manathI A sevAI zake che, ane te ahitakara ninda pApa che. rAkhavA avasare AvA vikapamAM caDe che. kalapanAmAM kaI rAjAnuM AkramaNa lAvI enI senA sAthe ene kaccaraghANa kADhIne ya pitAnuM rAjya saMrakSavAnA raudradhyAnamAM caDe che. A raudradhyAna sajajane ISTa nathI hotuM, kemake emAM eka te nAzavaMta parigrahanI ati mamatA rahI paramAtmAdinuM zubha dhyAna cUkAya che ane bIju, sArA paNa mANasa mATe ya zaMkA rahe che ke "e laI te nahi le? kene khabara zuM kare?" vagere. ne temAM AgaLa vadhatAM ugra kodha -hiMsAdinA pApavicAre sulabha bane che; citta pApiSTha adhyavasAyothI vyAkuLa rahe che. ahIM prAraMbhe "zabdAdi viSayenuM sAdhanabhUta" evuM dhananuM vizeSaNa mUkayuM. e sUcave che ke mAtra evA viSayo meLavavAbhogavavAnA uddezathI dhananuM saMrakSaNa karavAnuM dhyAna e raudradhyAna sudhI pahoMcI jAya; paraMtu devadravyanI saMpatti-milakata saMrakSavAnuM ciMtana durgAnamAM nahi jAya. devadravya-saMrakSaNanI buddhi te. dharmabuddhi che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dhyAnazataka raudradhyAna keTale ane kAne ? have cAre prakAranAM raudradhyAnamAM vizeSatA batAvavA sAthe upasa hAra kare che. bhASA :- hi'sA--mRSA-cArI-sa'rakSaNanA viSayanuM krUra ciMtana e Rsi'sAdi jAte ja karavA aMge haiAya evu nahiM, kintu hiMsAdi khIjA pAse karAvavAnu` ya ugra ciMtana heAI zake; temaja bIjA e hi~'sAdi karatA hoya enI anumeAdanAnuM ya krUra ciMtana saMbhavI zake che. ema dareka prakAramAM 3-3 rIte raudradhyAna lAge che. dA. ta. hiMsAddhi karAvavA aMge yodhdhAna: bIjA pAse keAine piTAvavA-baMdhAvavA-vidhAvavA-DAmavA- mArI nakhAvavA krUra ciMtana hAya; yA asabhya--cADI-jUTha elAvavA ke hiMsAnA upadeza karAvavAnuM ya ciMtana hAya; athavA bIjA pAse cArI lUTa vagere karAvavAnuM ya krUra ciMtana hoya; athavA khIjA pAse viSaya sukha sAdhanabhUta dhana-mAlanuM saMrakSaNa karAvavA aMge paNa evuM ciMtana hoI zake, jemake 'hu amuka pAse A hiMsAdi karAvu....' -: anumAdanathI kema raudradhyAna ? :-- ema svayaM karavAnu ke bIjA pAse karAvavAnu ya nahi, kintu kAI e hiMsA jUTha vagere AcaratA hoya enI anumeMdanA karavAnu N ya krUra ciMtana hoI zake. jemake manane evA kara bhAva thAya ke'phUlANAe pelAne mAryAM phUTayA e sarasa thayuM! Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna e eja dAvane hate. laDAInA kALamAM ajJAna lekee AvAM ciMtana bahu karyA. jApAna-jarmane briTiza mANasonAM kaccaraghANa karyA. te jANI khuzI thaI enI anumodanAnAM kUra ciMtana karyA. evuM hulaDamAM bane che. emAM amukanI kalA thayAnuM jANuM khuzInuM ciMtana thAya che. athavA hiMsAmaya mIla vagerenA sArI kamAInA dhaMdhA para evuM ciMtana thAya che. are! pitAne jenA para aruci che, e keIthI kUTAya-lUMTAya, ke akasmAtane bhega bane, enA para khuzInuM krUra ciMtana thAya che. A badhuM raudradhyAna che. khAdhI, enI koIe kare ema kaI jUTha belyuM, keIe gALo dIdhI, cADI khAdhI, khataranAka sAkSI bharI, e gamavA para enI anumaMdanAnuM krara ciMtana thAya; ema keIe karela cerI, lUMTa, uThAugIrI aMge khuzInuM ciMtana thAya athavA siphatathI heziyArIthI ane bIjAnA ghAta sudhInI taiyArI rAkhIne dhananAM saMrakSaNa karyAnI anumodanAnuM ciMtana thAya, dA. ta. sephaDipojhiTa vesTamAM cAlu vijaLI pAvara sAthe dhanarakSA thAya che ke jemAM keI levA ghuse te vijaLIka karaMTamAM eMTIne marI ja jAya, to evA dhanarakSA para khuzInuM ciMtana thAya ke "vAha! A sarasa saMrakSaNa! coravA AvanAra harAmI khatma ja thaI jAya !" A vagere ciMtana krUra banatAM raudradhyAnamAM laI jAya. AjanA bhautikatAdhanaprIti-viSayAsakitamazInarIchApA vagerenA yugamAM pitAnA jIvanane cAre bAjuthI tapAsAya. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Plea tA khabara paDe ke kayAreka kayAreka hi'sA-jUTha-cArI-sa'rakSaNa jAte karavA aMgenuM krUra ciMtana bhale na karyuM. paNa karAvavA ke anumedavA aMgenuM ya krUra ciMtana AvI jAya che ke nahi ? Avatu. hAya te| e raudradhyAnanA gharanuM ci'tana manavAnu. pUrve kahela A dhyAnanA cAra prakAramAM paNa karAvavA-anumedavA aMgenuM ciMtana samajI levAnuM che. have raudradhyAnanA svAmI kANu ? arthAt kayA guNasthAnaka sudhInA jIvane raudradhyAna AvI zake? te kahe che, mithyAdaSTi jIvAne te bicArAne sAcAM tattvanI gama ja nathI zraddhA ja nathI, eTale e teA raudradhyAnamAM phasAya, paraMtu avirati yAne vrata vinAnA samyagdaSTi ane vratadhArI dezavirati zrAvaka paNa avasare emAM phasAI jAya che. sarvaviratidhara munine raudradhyAna na hAya; kemake e hiMsAdi pApAthI mana-vacanakAyAe pratijJA-khaddha sarvathA virAma pAmelA che; eTale e kadAca pramAdavaza Ata dhyAnamAM caDe, paraMtu raudramAM nahi. nahitara tA raudradhyAnanA ciMtanamAM ugra kaSAya thavAthI maMda kaSAyanuM A savirati-guNasthAnaka ja gumAvI de. sAdhuveza paDayo rahe, paNa A guNasthAnakathI nIce UtarI jAya. prasannacadra rAjaSi raudradhyAnanA ati krUra ciMtana mAtramAM caDavA te UtarI gayA mithyAtvaguNuThANuM, ane tyAM sAtamI naraka sudhInAM pApa bhegAM karyA. eTale munine raudradhyAna na hAya. khAGI dezavirati zrAvaka sudhI e kayAreka AvI zake. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna prazrAvakane trasanI dayA-ahiMsAnuM te vrata che, pachI e evA jInA ghAtanuM ciMtana kema kare? pra-ene niraparAdhI trasa jIvenI nirapekSa hiMsA na karavAnuM vrata che; kintu aparAdhI trasanI ahiMsAnuM vrata kyAM che? tyAM saMbhava che ke evAnI hiMsAnA krUra ciMtanamAM caDI jAya, te raudradhyAna lAge. pra-te e vakhate samyakatva rahe? jo na rahe, te te e tarata A guNaThANethI nIce paDavAne, pachI A guNaThANe raudradhyAna kyAM rahyuM u0-evuM nathI, samyakatva rahI zake che, kemake samyakatvamAM te sarvakta haya-upAdeya padArthanI mAtra yathArtha zraddhA che, paNa heyane tyAga nahi. eTale karmavaza heyanuM sevana kare che. chatAM heya khoTuM" evI zraddhA-pariNati aMdara khAne heI zake che. mAravAmAM deSa nahi" e buddhine mithyAtva-mohanIya karma karAve che. "sAmAne mAruM evI buddhine cAritra mehanIya kAma karAve che. tethI mithyAtva jaI samyakatva ApyuM hoya chatAM cAritra mohanIya karma mAravAnI buddhi karAve ema bane. mATe kahyuM ke "dezavirati sudhInA jInuM mana raudradhyAna paNa sevI jAya." ahIM "mana" zabda mUka te dhyAnanI vicAraNAmAM mana e pradhAna aMga che e sUcavavA mUkyo. Ama bhale dezavirati sudhInAne raudradhyAna AvatuM hoya paraMtu tethI kAMI emanuM e dhyAna prazaMsanIya nathI. e to Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayAnazataka eyaM caunvihaM rAga-dosa-mohAulassa jiivss| roddajjhANa saMsAravaddhaNaM narayagaimUle // 24 // atha- A cAra prakAranuM raudradhyAna rAga, dveSa ane mohathI vyAkuLa jIvane thAya che. e saMsAranI vRddhi karanAruM ane narakagatinuM mULa che, nibdha che, akalyANa karanAruM che. e saheja vadhu Take ke vadhu ugra bane te saMbhave che, hRdayamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya UThIne jIvane nIce mithyAtve ya ghasaDI jAya. rodradhyAnanuM phaLa ane zyAH have e raudradhyAna kevA baLa para thAya ane tethI zuM vadhe tathA kaI gati thAya e batAve che,- vivecanaH raudranA mULamAM rAga-dveSa-maha. je jIva rAgathI ke dveSathI yA mohamUDhatA-mithyAjJAnathI vizeSa AkuLa vyApta thAya, ene A cAra paikI game te prakAranuM rIdradhyAna jAge che. jANe ja e niyama nahi, paraMtu bahu rAga-dveSa-mehanI pIDA UbhI thaI te raudradhyAnane jAgavAnI sagavaDa thaI. mammaNane dhananA bahu rAganI pIDA rahI. agnizarmAne pachInA bhAmAM samarAdityanA jIva pratye bahu zreSanI pIDA rahI, ane subhUma cakavatI bahu mUDha bane, te e badhAmAM raudradhyAna AvyuM. mATe citta je bahu rAga-dveSa ke mehathI pakaDAI gayuM, te pachI enA viSaya aMge hiMsA-jUTha-corI-saMrakSaNanA krUra ciMtanamAM ya mana tanmaya banavA saMbhava, ane tethI raudradhyAna Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna AvIne UbhuM rahevAnuM. mATe enAthI bacavuM hoya te A tIvra rAga-dveSa-mehane ja aTakAvyA rAkhavA joIe. sAnubadha karmathI saMsAravRddhi | vicAravuM joIe ke raudradhyAna sAmAnyathI saMsAranI vRddhi karanAruM che, ane vizeSamAM narakagatinAM pApa sarajanAruM che. saMsAravRddhi eTale bhavonI paraMparA, e sAnubaMdha pApakarmanA cage thAya che. "sAnubaMdha kama" eTale? ahIM rAjIpAthI duSpo karAya enAthI je azubha karma UbhAM thAya te evAM, ke e AgaLanA bhave udayamAM AvatAM navI pApabuddhi thaI navAM duSkRtya thAya, navAM azubha karma baMdhAya, to te pUrvanAM kama anubaMdha (paraMparA) vALAM yAne sAnubaMdha karma kahevAya. evAM je karma dukha te Ape ja, paNa sAthe pApabuddhi, navAM pApa ane ethI bhavanI paraMparA saje, te sAnubaMdha karyuM. evAM sAnubaMdha karma cittanA tIvra saMklezavALA bhAvathI baMdhAya che. raudradhyAnamAM tIvra saphaleza hoya che, tethI ethI baMdhAtA sAnubaMdha karma dvArA bhavaparaMparA sajaya, saMsAranI vRddhi thAya e sahaja che. vizeSamAM raudradhyAna e narakagatinuM mULa che. mULa para vRkSa salAmata. raudradhyAna upara narakagatimAM paDanArA karmonuM jhADa Uge che. vyakta utkRSTa dukhevALI gati, narakagati, ane vyakta utkRSTa azubha dhyAna raudradhyAna. e bene kAryakAraNubhAva che. utkRSTA azubha dhyAnathI utkRSTI azubha gati, e hisAbe raudradhyAnathI narakagati. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dhyAnAtaka . kAvA - nIla- kAlA lessAo tivvasaMki liTThAo rojjhANAvagassa kammapariNAmajaNiyAo ||25|| aH-raudradhyAnamAM caDelAne tIvra saMlezavALI kApAtanIla-kRSNa lezyAo hoya che, ane te krama pariNAmathI utpana thanArI che. pra0-ema te avirati samyakatvI ne dezaviratine kayAreka raudradhyAna AvI javAnuM kahyuM, tA emane kema narakagati nathI adhAtI? u-enuM kAraNa, sAthe rahela samyakatva e pratiSaSaka che, yAne narakagatine aTakAvanAra che. paraMtu evu raudradhyAna UThe tyAM ApaNAmAM samyakatva TakavAnA vizvAsa ze! rakhAya ? mATe sa'sAravRddhi ane narakagatithI khacavA sadA raudradhyAnathI khacavuM, have raudradhyAnIne kaI lezyAo hAya te kahe che,-- vivecana: rodradhyAna vakhate lezyA : raudradhyAna vakhate jIvane kApeAtalezyA, nIlalezyA ane kRSNa lezyA hAya che. ema te A dhyAna vakhate paNa e lezyA hAya che. kintu AmAM e pelA karatAM tIvra salezavALI hAya che. lesyA e kamajanya pudgalapariNAma che, tevA vaNunAM pudgalA che, ane enA saMbaMdhathI jIvamAM teveA bhAva jAge che, raudradhyAnamAM rAgAdinA tIvra salezane lIdhe lesyAnA pazu bhAva ati saphlezavALA hAya che. zreNika-kRSNamAM kSAyika samyakatva hatuM, chatAM 'ta-samaye kANika-dvaipAyana upara tIvra dveSa UThavAthI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna liGgAI tassa ussnnnn-bhul-naannaavihaa''mrnndosaa| tesiM-ciya hiMsAisu bAhirakaraNAvauttassa // 26 // artha-audradhyAnInA liMga-cita che 1 usana deSa, bahula deSa, nAnAvidha deSa ane AmaraNa doSa, (raudradhyAnanA 1eka prakAramAM satata pravRtti, cAre prakAramAM bahu pravRtti, hiMsAdinA upAyomAM aneka vAra pravRtti, ane sva ke paranA mRtyu sudhI ya a-saMtApa). A liMge hiMsA-mRSAdimAM pabAhya sAdhana vANu-kAyA dvArA paNa lAgelAne hoya, hiMsAnubaMdhI raudradhyAna AvyuM te tyAM tIvra saMkalezavALI kRSNa vezyA AvI. rodradhyAnInAM bAhya cihna have raudradhyAnI kayA liMga-lakSaNothI oLakhAya te batAve che, - vivecana raudradhyAnanAM lakSaNa - aMtaramAM raudradhyAna pravarte che enI A rItanA cihyothI khabara paDe ke, pahelAM te aMtaranAM raudradhyAnane anurUpa vacana ane kAyArUpI bAhya sAdhanathI hiMsA-mRSAdimAM jIva lAgele hAya. dA. ta. hiMsA aMge vacana evAM bolate hoya ke "mArI nAkhIza, lamaNuM teDI nAkhIza....pelA luccAone te mArI ja nAkhavA joItA hatA."ItyAdi. A hiMsAnubadhI dhyAna aMge. ema mRNAnubaMdhI dhyAna aMge evAM vacana kADhe ke "Aja sAcAnI duniyA nathI. enI AgaLa te jUTha ja phaphaDAvavAM joIe. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka amukanI pola te khullI ja pADavI joIe vagere. ema joyAnubadhImAM ema bele ke "AjanA zrImatene te lUMTavA ja joIe. sarakAra TekSa zuM laI jAya? ene te evA saphAIbaMdha taiyAra karelA banAvaTI copaDA ja dharavA joIe ke e vA khAya. chatAM ophisara Te meM kare te mavAlI dvArA uDADe joIe" vagere. ema "saMrakSaNAnubaMdhI dhyAnamAM bele, "Aje te vijaLIka vagere sAdhana maLe, ene kAme lagADI evI rIte paisA tijorImAM rAkhavA ke jethI cAravA janAro mare..." vagere. jema vacanathI hiMsAdimAM upagavALe, ema kAyAthI e rIte hiMsAdimAM upagavALe bane ke dA. ta. AMkhamAM khunasa varasatuM haiya, hAthamAM chare vagere laI ugAmyo hoya, parI teDI nAkhavA muThThI upADI hoya, guMDAone sahAyamAM laIne AvI Ubhe hoya. vagere. Ama vacana-kAyAnA prAgathI hiMsA-RSAdimAM lAgela hoya, ne e hiMsAnubandhI AdimAM pravRti ? utsana, bahula, nAnAvidha, ane AmaraNa ema cAra deSa vALI hoya, to e raudradhyAnanAM liMga che, jJApaka cihna che. ethI samajAya ke aMtaramAM ene raudradhyAna pravarte che. (1) "utsanna doSa eTale ke e hiMsAdi cAramAMthI game te ekamAM satata, moTA bhAge bahuvAra pravartate hAya, arthAt vAre vAre e hiMsA kare, hiMsAnuM bele, yA jUThanuM samarthana kare...vagere. athavA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna paravasaNa ahiMnaMdai niravekkho nidao niraNutAvo ! harisijjai kayapAvo roddajjhANovagayacitto ||27|| artha :-pamIjAnI Aphata-saMkaTa para khuzI thAya, (ahInA ane paralAkanA bhaya pratye) epA hAya, nirdaya hAya, pazcAttApa rahita hAya, ane pApa karIne khuzI thatA hAya, evu rodradhyAna pAmelu` citta hAya che. (2) bahula doSa' eTale ke ema mAtra ekamAM nahi, paNa e badhA ya hi...sA-jUTha, Adi cAremAM vANIthI cA vartAvathI vAravAra pravatatA rahetA hAya. yA (3) 'nAnAvidha doSa' arthAta hiMsAdinA aneka upAcemAM pravartatA hAya; dA. ta. cAmaDI ukheDavI, AMkha phADavI, vagere hiM'sAnA upAya kahevAya, emAM ne jUTha-cArI-sa'rakSaNanA vividha upAyAmAM pravatatA hoya. ane (4) 'AmaraNa' doSa eTale ke cAhya peAtAnuM yA sAmAnuM mRtyu thaI jAya tyAM sudhI ene peAtAnA A hiMsAdi duSkRtyane kAI pazcAttApa ja na thAya. dA. ta. kAlasaukarika kasAIne zreNika rAjAe kUvAmAM UMdhA laTakAvyA jethI e hiMsA baMdha kare; paraMtu eNe tA tyAM ya maTADAthI kUvAnI dIvAla para pADA citarI citarI hAthethI kApavAnuM karyuM. ahIM te mAtra UMdhA ja laTakaceA, paNa mare teA ya zu? hiMsAnA ukaLATa-munasa pUrA ja thAya nahi. Ama vacanathI ke kAyAthI jUThamAM, cerImAM te saMrakSaNamAM pravarte. A badhAM raudradhyAnanAM liMga che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna rAta evI rIte bIjA paNa liMga kahe che, - vivecana -jenuM citta raudradhyAnamAM caDeluM hoya enAM bIjA paNa keTalAMka cihna AvAM hoya che ke, - (5) bIjAne Aphata-saMkaTa Ave te enA para khuzI dekhADe, citta bahu saMkalezavALuM hovAthI ene vadhAve ke "A ThIka thayuM ke ene A Aphata AvI. e ja lAgane e hate." (6) je kAMI dukRtye sevA-karato hoya e nirapekSa hRdayathI, arthAt A loka ke paralokamAM enA kevA apAya-anartha Avaze ene koI bhaya nahi, paravA nahi. dA. ta. bole ke Aje zAhukArImAM te mare, jUTha-cerIthI ja javAya, emAM kazo vAMdho nahi, pApa-bApa zAnAM lAgatAM hatAM ? (7) jIvana jIvatAM bIjA para dayA na hoya, enA vANI-vartAva ja evA nirdaya-niSphara dilanA dekhAtA hoya; dA. ta. bele ke "bhagavAne A bIjA jIva ApaNuM jIvavA mATe ja banAvyA che. "jI jIvasya jIvanama'..."ApaNane herAna kare ene khatma ja karo." vagere. cAle to ya nIce kIDA-maMkaDA mare enI paravA na rAkhe. khAnapAnamAM abhakSya chUTathI hoMze hoMze vApare........ItyAdi aMtaranuM raudradhyAna sUcave che. ' (8) vaLI keine duHkha dIdhAM, koI pApa kya, anucita varyA-ItyAdine saMtApa-patA ja na maLe. meTuM-mudrA ja evI dhik dekhAya, yA bole "emAM zuM thaI gayuM? zuM Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 raudradhyAna karI nAkhyuM ?" kaI zikhAmaNa Ape te sAme thAya, "evuM te meM zuM karyuM che? A tame ja mane halake pADe che." A zuM ? aMtaramAMnAM raudradhyAnane bahAra bakhALe. (9) pApa karIne khuza thAya, bahAra baDAI gAya, "ke ene meM phaTakAryo?" dA. ta. tripRSTha vAsudeve siMhane cIrI nAkhI ane zayyApAlakanA kAnamAM dhakhadhakhatuM sIsu reDAvI khuzI anubhavI. pApanI bhAre khuzI dekhAya te samajAya ke aMtaramAM raudradhyAna pravarte che. - bIjAnuM te pachI paNa ApaNI jAtamAM ya jovAnuM che ke AvuM kaI liMga nathI ne ? mUDha mana raudradhyAna karatuM hoya chatAM ene lAgatuM nathI ke huM raudradhyAna karuM chuM. tyAM uparokta koI liMga dekhAya te aMtaramAM raudradhyAna hovAnuM samajI laI ene aTakAvavuM joIe, ne e mATe e bahAranA liMgathI ulaTa mArga le paDe. dA. ta. bIjAnI Aphata dekhI ApaNuM manamAM duHkha karavuM, hamadardI dAkhavavI, prArthanA karavI, "bicArAnI ApadA TaLe" vagere. A raudradhyAna aMge vicAraNya Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dayAnAtaka - dharmadhyAna jhANassa bhAvaNAo desaM kAlaM thaa''snnvisesN| DhiA mAM zarga te ya kSAyA 28 . tatto'NuppehAo lessA liGga phalaM ya nAUNaM / dhammaM jhAija muNI taggayajogo tao sukka // 29 // artha-dhyAnanI bhAvanA, deza, kALa, amuka ja Asava, AlaMbana, krama, dayeya yAne dhyAnano viSaya, dhyAtA, pachI anuprekSA, 1lezyA, 11liMga tathA phaLane jANIne muni emAM citta sthApI dharmadhyAna kare. tyArabAda zukaladhyAna karavAnuM. dharmadhyAna ahIM have dharmadhyAnane avasara AvyuM, eTale graMthakAra enuM nirUpaNa karavAnI IcchAthI enAM vyavasthita pratipAdana mATe dharmadhyAnane lagatA 12 dvAra, 12 muddA (Points) batAve che. pachI e dareka muddAnuM spaSTIkaraNa karAtAM dharmadhyAna vastu vistArathI ane vyavasthita rIte samajAvAtI jaze. AgaLa zukaladhyAnanA vicAra mATe paNa A ja 12 dvAra rahevAnAM. dvArAnAM nAma batAve che, vivecana - dharmadhyAnanAM 12 dvAra - dharmadhyAna" zuM che e varNavavA mATe A pramANe 12 dvAra che. (1) dhyAnanI bhAvanAo, dA. ta. jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, vagere. (2) dhyAna mATe ucita deza, sthAna, (3) ucita kALa, (4) ucita Asana, (5) dharmadhyAna mATe AlaMbana, jemake vAcanA vagere. (6) dhyAnane krama, mane Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna puvakayanbhAso bhAvAgAhi jhANassa joggaya muvei| to ja nAta-pitta-vAniyatA che rU0 || artha -dhyAnanI pUrve bhAvanAothI athavA bhAvanAomAM abhyAsa karyo heya e dhyAnanI egyatAne pAme che. te bhAvanA jJAna-darzana-cAritra-vairAgya sAthe saMbaMdha che. nirodha vagere, (7) dhyAnano viSaya roya jemake jinAjJA, vipAka vagere. (8) dhyAtA koNa? apramAda AdivALA. (9) anuprekSA yAne dhyAna aTakatAM ciMtavavA yogya anityatA-azaraNatAdinuM Alecana, (10) dharmadhyAnIne zuddha lezyA. (11) dharmadhyAnanuM liMga, samyak zraddhAna Adi ane (12) dhyAnanuM phaLa. A 12 dvArathI dharmadhyAnane sAro paricaya meLavI enI bhAvanA, kAraNe, AlaMbana vagerene sAro abhyAsa keLavI dharmadhyAna dhyAvavuM, tyAra pachI emAM parAkASThAe pahoMcatAM zukaladhyAna dhyAvavuM. Ama 12 dvAranAM nAma batAvyA pachI, have vistArathI -dareka dvAra upara graMthakAra kaheze. emAM paheluM dvAra "bhAvanA," ene artha batAvavA kahe che, dhyAnathamikArUpa 4 bhAvanA vivecana -4 bhAvanA -bhAvanA eTale abhyAsanuM sAdhana athavA abhyAsano viSaya. te ja prakAre che. jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA-cAritrabhAvanA-vairAgyabhAvanA. jJAna-darzana-cAritravirAgyathI abhyAsa, yA jJAnAdi cAramAM abhyAsa karAya te Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka bhAvanA. e dareka abhyAsa kevI rIte karavAne che te AgaLa batAve che. abhyAsathI mana bhAvita thAya mATe e bhAvanA. bhAvanAthI dhyAnane ze vizeSa? - paraMtu eTaluM samajavAnuM che ke A bhAvanAone pahelAM, abhyAsa karavAthI pachI dharmadhyAnanI egyatA prApta thAya che. zubha dhyAnamAM rahevA mananI nizcalatA joIe, ane e mATe manane A jJAnAdibhAvanAone abhyAsa apAya, te ja e dhyAna mATe zAMta ane sazakta banI nizcala bane che. manane ukaLATa caMcaLatAne lAve che, ane mananI azaktatA tatva para sthira thavA detI nathI. e dUra karI manamAM zAMti ane zakti lAvavA mATe pahelAM jJAnAdi bhAvanAone ene abhyAsa Apavo paDe. e abhyAsathI mana jJAna-darzana-cAritra-vairAgyathI bhAvita bane che, vAsita thAya che, raMgAyeluM bane che. eTale pachI manane caMcaLa karanArA, ni:satva karanArA ajJAna-mithyAjJAna, AhAra, parigraha, indriyaviSaye, kaSA ane saMsArAsaktithI mana je anaMtA kALanuM raMgAyeluM hatuM, bhAvita hatuM, emAM maMdatA Ave che. A bhAvitatA maLI paDe te ja, je A bhAvitatAnA ge. mana caMcaLa, azAMta rahetuM hatuM, muDadAla rahetuM hatuM, te have sthira zAMta sazakta bane. A paristhiti UbhI karavA mATe jJAnAdi bhAvanAne abhyAsa karavAnuM che. ethI spaSTa che ke AgaLa kaheze te jJAnAdi bhAvanAenI prakriyA AcaratAM AtmA jJAnAdithI bhAvita karAte rahevuM joIe, mana raMgAtuM banavuM joIe. bhAvita kare mATe Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna NANe NiccabhAsau kuNai maNodhAraNa visuddhi c| NANaguNa-muNiyasAro so jhAI suniccalamaIo // 31 // artha:-zrutajJAnamAM haMmezAM pravRtti rAkhe, (enA dvArA) manane (azubha vyApAra aTakAvI) dharI rAkhe; (sUtrArthanI) vizuddha kare, "ca' zabdathI 4bhavanirveda keLave, ema pajJAnathI jIva-ajIvanA guNa-paryAyanA sAra-paramArthane jANe (athavA jJAnaguNathI vizvanA sArane samaje) tyAra pachI atizaya nizcala buddhivALo banI thAna kare, bhAvanA. evI jJAnAdithI bhAvitatA AvatI jAya che. jJAnAdina evA raMga caDe che, enuM pramANa, A, ke jIvane mithyAjJAnaAhAra-viSaya-parigraha ane kaSAyonA raMga meLA paDI jAya, utarI jAya. pachI e cIje manane dhyAnamAMthI potAnA vicAramAM kheMcI nahi zake. jene raMga nahi, manane enuM kheMcANa nahi. jJAnabhAvanA have pahelI "jJAnabhAvanA" nuM svarUpa ane ene guNa batAvavA kahe che, vivecana :- pajJAnabhAvanA :pahelI jJAnabhAvanAmAM pAMca kArya karavAnA che,1. zrutajJAnamAM nitya pravRtti. 2. mananuM azubha bhAvathI rokANa. 3. sUtra-arthanI vizuddhi. 4. bhavanirveda. 5. paramArthanI samaja, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka (1) jJAne nitya abhyAsa - zrutajJAna arthAta sajJanAM zAstronA jJAnamAM hamezA lAgyA rahe. emAM e zAstronA pAMca prakAranA svAdhyAya karatA rahe; (1) zAstra bhaNavA mATe enI guru AgaLa vAcanA le, sUtra-arthanAM vyAkhyAna le, ane bhaNIne emAM niSNAta thayA pachI ya khInnane enI vAcanA Ape, nahitara mana navaruM paDatAM emAM pelA khATA vicAranA bhUta paisI jAya. (2) peAte vAcanA lIdhA pachI emAM zaMkA paDatAM gurune pRcchA kare; nahitara teA 'zakAe samakti jAya' jevu' thAya. (3) bhaNelA sUtraanuM parAvata na--punarAvata na kare, nahitara bhUlAI jatAM, pachIthI enu' pArAyaNa na karI zake. (4) anuprekSA yAne sUtra-artha'nu ciMtana-manana kare ethI emAMthI vizeSa rahasya khUle, zraddhA dRDha thAya, tAttvika tasiddha zraddhA thAya. jethI pachI sAmethI DAkaDamALa game tevI viparIta vAta Ave, chatAM ahIMthI mana Dage nahi. (5) dharmAMkathA yAne bhaNelA zruta upara dharmavicAraNA dharmopadeza kare. Ama zrutajJAnamAM nitya pravRtti cAlu rAkhe. ra (ra) maneAdhAraNu :-uparAkta nitya jJAnAbhyAsa tA kare, paNa manane vacamAM vacamAM jo azubha yA maphatiyA vicAre ke malina lAgaNIomAM javA de teA mana A zrutajJAnathI bhAvita na thAya. mATe pelA azubha vyApArAmAMthI manane macAve, dhArI rAkhe, zruta-zAsra para anahada prIti-mahumAna dharavAthI A zakaya che, kemake manane samajAvI levAya ke 'A zrutAbhyAsa vakhate tuM kAnI sAthe vAta karI rahyo che? zAsraraciyatA moTA gaNadhara ke AcArya mahArAja sAthe. teA mATAnI sAthe vAta cAlu vakhate khIjA sAthe vAta na Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna thAya." ema samajAvIne bIjA-trIjA vicAramAM jatuM mana rokI rakhAya. enuM nAma manodhAraNa! (3) vizuddhi -nitya jJAnAbhyAsa ane mane dhAraNa karavA. chatAM jo bhaNAtA sUtra ne artha zuddha na bhaNAya te cAkhI jJAnabhAvanA na thAya. mATe enAM jJAnanuM vizeSa vizeSa zuddhikaraNa, karavuM jarUrI, te evuM ke sUtra svanAmavat paricita thaI jAya, ane arthanuM Abehuba citra najara sAme khaDuM thAya. pachI AnI majhA. ora! mana ethI evuM bhAvita thaI emAM pakaDAyuM raheze ke dhyAnanA ekAgra ciMtana mATe suMdara avasthA UbhI thaze. ( () bhavanirveda -jJAnabhAvanA mATe saMsAra para jhaLakate. vairAgya (bhavanirveda) paNa atyaMta jarUrI che. e je nahi hoya hoya te saMsAra para rAga rahevAne, tethI saMsAranA keI vaibhava, sattA, sanmAna, suMvALAza vagere manane pakaDaze. jJAna bhaNaze te kadAca evA saMsArahetu mATe, pachI emAM pavitra zuddha jJAnabhAvanA kyAMthI thAya? mATe javalaMta bhavanirveda keLavo paDe. bIjuM e. paNa che ke je samyak zAstranuM jJAna levA-TavAmAM Ave che, emAM te mukhyapaNe AtmatatvanI vAta hoya che. rAgAdi dene. nAmazeSa karavAne upadeza hoya che. te e haiyAmAM paLe kyAre?", ethI dila pIgaLI jaI e vAtathI raMgAya kyAre? bhavanirveda. haiye jhagamagate hoya tyAre. mATe paNa bhavanirveda keLavavAnI. jarUra che. jIvAjIvanA guNu-paryAyane sAra (5) jJAnaguNajJAtasAra -AnA be artha che, (1) jJAnathI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka jIva-ajItranA guNu-paryAyanA paramAne jANyA hAya, athavA 2. jJAnanA prabhAve vizvanA sArane paramArthane jANyA haiAya. e jANavAnuM A rIte,-- ' (i) 'nAguNamuNiyasArA 'nA eka artha :--jIvanA guNu e jAtanA che,-1. jJAna-druna, sIya, cAritra, tyAga tapa, upazama--uDhAsInatA vagere. ane 2, rAga-dveSa, kaSAyA, asadIya, AhArAdri--saMjJA, sukha-duHkha, mAnApamAna, vagere. AmAM jJAnAdi e peAtAnA sahaja guNeA, ane rAgAdi e aupAdhika (bhADutI ) guNA che. ema jIvanA paryAya paNa ke jAtanA, 1 judA judA mAkSa-avasthAmAM thatA zuddha jJAnAdi- parivartanane lIdhe banatI te te samayanI vartanA, A che saheja paryAye. tyAre ra. juThThI juDhI gati-zarIra-vaya, Apatti sapattinI judI judI avasthAe....vagere. AmAM ya pahelA sahaja paryAya ane khIjA aupAdhika paryAya che. 94 have A khane prakAranA guNu-paryAya jANI emAMthI sAra kheMcavAnA, paramAtha pakaDavAnA. temAM 6 svAtmAnA guNa-paryAyanA sAra A rIte, ke A anemAMnA mAtra sahaja guNa-paryAya e ja mArI kharI cIja che. aupAdhika paryAya tA ajJAna ane kamanI upAdhithI janamatA hAI AvyA gayA jevA che. enA para zA madAra mAMdhavA rAgAdi thAya che te AtmAnA ajJAnane lIdhe. sukha-duHkhAdi thAya che te kamanI viTa`khaNA che. ajJAna ane kamanI viTaMbaNAmAM zA mATe phUTAvu? ema aupASika poMcA judA judA bhava vagere e paNa kramanI viTaMbaNA che, kALa-kama bhavitavyatAnuM te Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna nATaka che. emAM ya zuM muMjhAvuM?e te guNa gaNAya AtmAnA, che ane ene ja viTaMbaNAmAM mUke. mATe e te apakArI che. hA, ArAdhanAmAM e mAnavazarIra vagere upayogI thAya kharA, paraMtu e jAta te aupAdhikanI, eTale aMte mUkavAnI, mUkAya tyAre ja mokSa thAya. mATe enAM mamatva ne lAlanapAlana nahi karavAnAM. mamatA te jJAnAdi sahaja guNanI karavAnI, prayatna enA mATe ja karavAnA. ema paryAya aMge jhaMkhanA ekSaparyAnI rAkhavAnI ke kyAre e pragaTe?" AnuM nAma, jIvanA guNaparyAyane sAra-paramArtha jAye. A pitAnA jIva aMge vAta thaI. have para jIvanA guNa-paryAyane sAra-paramArtha paNa lakSamAM levo joIe, jethI jIvanA prasaMgamAM AvatAM nimittavaza yA kalpanAmAtrathI mana azubha bhAvamAM caDI jatuM aTake, ane dhyAnano bhaMga na thAya. AmAM ze sAra pakaDavAne? A ke "A sAmA che je rAga, maha vagere karatA Ave che te e emanA pAdhika guNa che. enAthI nathI emane lAbha, nathI mane lAbha. mATe mAre rAgamUDha na thavuM. tyAre je e jIve dveSa-IrSyAdi karatA Ave che, te e bicArA pitAnA mULa guNa upazamane dhakko pahoMcADe che. tethI mAre emanI karuNa ja ciMtavavI, jethI mArA mULa guNane samarthana maLe. vaLI A che vadhu sukhI saMpattimAna yazasvI dekhAya te e emanA puNayanI lIlA che. pAdhika che, mATe mAre IrSA karavA yogya nathI. du:khI dekhAya e karuNApAtra che. jIvamAM doSa dekhAya e upekSaNIya che." ItyAdi rUpe anya jIvonA guNa-paryAyane paramArtha pakaDavA je. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka A jIvanA guNa-paryAyane sAra-paramArtha jANavAnI vAta thaI have ajIvanA guNaparyAyanA paramArthane vicAra karIe. ajIvamAM mukhya muddagaladravya che. jIvanA saMbaMdhamAM A jaDa pudgalanI bahu vastuo Ave che. ane jIva enA sArAnarasA rUpa-rasa vagere guNe tathA enA amuka bhAve-paryAye joI lahevAI jAya che, ne rAga-dveSamAM paDe che. tyAM je enA. guNa-paryAyane marma sAra jA -vicAryo hoya, te ethI lahevAvAnuM thAya nahi. anukULa-pratikULamAM dhyAna kema na ghavAya? - dA. ta. kimatI hIrAnI kiMmata-caLakATa vagere jeI jIvamohita thaI jAya che. paraMtu je ene sAra pakaDe ke "A bahu ja rAga-moha-mamatA karAvanAra hAI cikaNuM karma ane durgati sarajanArA che," te rAga-mahAdi utarI jAya, ane tethI ja pachI kaI zubha dhyAna ADe enI dakhala na rahe. ema pratikULa vastuonA aniSTa guNothI lahevAIbreSamAM na jatAM, enA sArarUpe je e jue ke A aniSTa cIjo tevAM tevAM azAtavedanIya Adi karma khapAvavAmAM sahAyaka che, te paNa cittanI svasthatA rahe, ane dhyAna na bagaDe. mahAtmAoe ghora upasargamAM A sAra pakaDayo ke "A zaprayoga te kAyAne chede-bheda-bALe, paNa AtmA ane enA jJAnAdiguNanuM jarA ya chedana-bhedana-dahana na karI zake. ulaTuM enI vedanAmAM to AtmA paranA karmane udaya pAmI pAmI kSaya thate Ave che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna bAhA zaru kharuM jotAM te AMtara karmagUmaDAM para bastara mUke che. emAM khoTuM zuM?" Ama sAra pakaDo te dhyAnadhArA zukaladhyAna sudhI caDI. nahitara te khaMDita thaI jAya. nANaguNamuNiyasAro ne A eka artha ke "jJAnathI jIva-ajIvanA guNa-paryAyane sAra pakaDe." (ii) "nANuguNamuNiyasAre"ne bIjo artha - jJAnanA prabhAve vizvanA sAra pakaDayo hoya. Ane bhAva e, ke vizeSa zrutajJAnathI vizvanA dharmAstikAyAdi cha dravya jANe, enA paraspara saMbaMdha jANe, enA para kALa-svabhAva-bhavitavyatAkarma-puruSArtha e pAMca kAraNenI thatI asara jANe, enA palaTAtA paryAya jANe, A badhuM jANIne ene sAra pakaDe ke "A badhAM dravya dravyarUpe nitya paNa paryAyarUpe anitya che, tethI ekalo nitya-aMza pakaDI havA jevuM nahi, kemake paryAya palaTAvAne che. ema ekalA anitya aMzane pakaDI gabharAvA jevuM nahi, kemake enuM mULa svarUpa nitya hAI kAyama che. dA. ta. "AtmAne zubha karmonA ge svargIya sukha sanmAna Adi maLyAM. paNa e sukhaparyAya anitya che. tethI havA jevuM nahi. ema AtmAne azubha karmonA yoge dukha AvyAM, chatAM gabharAvAnuM nahi, kemake enI vacamAM AtmAnuM mULa jJAnAdi svarUpa nitya-kAyama che. AgaMtuka duHkha te cAlyuM jaze, paNa jJAnAdi UbhA raheze. pachI phikara zI?" Ama jJAnanA prabhAve vizvane sAra pakaDavAthI harSa-udvega na thatAM udAsIna bhAva UbhuM rahe. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dhyAnazataka saMkAidosarahio psmthejjaaigunngnnoveo| hAi asaM mUDhamaNo dasaNasuddhIe jhANa mi // 32 // atha:-(sarvajJa vacanamAM) zako Adi doSa rahita, ane sarvAzAsa-paricaya, prazama, samyakatvamAM sthiratA, sAthe paDatAnuM sthirIkaraNa vagere guNasamUhathI saMpanna (puruSa) samyagdarzananI zuddhithI dhyAnamAM saMmeharahita (sthira) cittavALA bane che. tethI karmabaMdhana na lAge, temaja dhyAnabhaMga na thAya. tethI karmanija thAya. - tAtparya, baMne arthamAM jIva-ajIvanA guNa-paryAyane sAra yA vizvane sAra pakaDavAthI anyathA pravRtti yAne rAgAdibharI khATI pravRtti na thAya temaja sanmatimAMthI kapana na thAya. ema buddhi nirmaLa ane nizcaLa rahe. A rIte jJAnabhAvanAne A pAMca prakAra "nANuguNamuNiyasAra" e paNa dhyAnanI sArI bhUmikA sarajI Ape che. e e abhyAsa AtmAne zuddha jJAnathI bhAvita kare che mATe enuM nAma jJAnabhAvanA. 2. darzanabhAvanA ' have darzanabhAvanAnuM svarUpa ane ene mahimA batAvavA kahe che - vivecana -dhyAna mATe bIjI darzanabhAvanA karavI jarUrI che. ethI AtmA samyagdarzanathI e bhAvita bane che ke pachI, je e na hota to enAthI viparIta deSone laIne dhyAna azakya banata, te have A guNone lIdhe sthira dhyAna karI zake che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna & A darzanabhAvanA mATe A pramANe zaMkAdi 5 deSonuM nivAraNa ane prazrama, prazama Adi 5 guNonuM pAlana jarUrI che. pa deSo 5 guNe 1. zaMkA 1. prazrama 2. kAMkSA 2. stha 3. vicikitsA 3. prabhAvanA 4. prazaMsA 4. AyatanasevA 5. saMstava 5. bhakti samyaktvamAM tyAja pa doSa zaMkA eTale jinavacana para zaMkA, dezathI ke sarvathI, aMze ke sarvathA. dA. ta. "AtmA asaMkhyapradezI haze ke niSpadezI?" A dezazaMkA "dharmAstikAyAdi dravyo kahyA pramANe haze ke nahi?" A sarvazaMkA. zaMkA na karAya, kemake emAM mithyAtva lAge che. zAstra mithyAtvanA prakAra batAvyA che, emAM Abhigrahika, anabhigrahika-sAMzayika...ema prakAra batAvyA, tyAM saMzaya-zakone paNa mithyAtvamAM gayuM kahyuM che, 'ekasminnapyarthe sandigdhe, prasyayo'rhati hi naSTa : / mithyAtvadarzanaM tat, sa cAdiheturbhavagatInAm // ' sUtrasyaikasyArocanAdakSarasya bhavati nr:| mithyAdRSTi : sUtraM hi naH pramANaM jinAmihitam // ' -arthAt "sarvajJanA kahelA eka paNa padArtha para zaMkA thAya te sarvajJa arihaMta prabhu upara vizvAsa naSTa thaI gaye gaNAya, e mithyAtvanuM darzana che, ane e saMsAranI gationuM prathama kAraNa che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka sUtranA eka paNa akSaranI arucithI mAsa mithyArdaSTi ane che. mATe amAre te jinAkata sUtra (save'sarvAM) pramANa che.' 100 Ama zaMkArahita banavuM. kadAca kayAM ya za kAspada lAge tA ya vicAravuM ke ' jema khIjAM saravacana tema A paNu vacana sarvajJakathita hAI satya ja che. mAtra amArI mati dubaLa che tethI amArI samajamAM UtaratuM nathI.' ema vicArI zaMkA dUra karavI. za'kA vinAza saje che. eka mAtAe dUdhanI pejI banAvI emAM bhUjelA aDada nAkhyA. enA be putro nizALethI adhAre AvyA, ane e pejI pIe che. emAM ekane zakA paDI ke A pejImAM mAkhIe te nahi paDI hoya ? ' ema zakAthI pItA gayA, paraMtu ene ulTInu darada lAgu thaI gayuM' ane aMte e maryAM. bIjAe mArI mA mane mAkha vALI pejI Ape ja nahi,' ema niHzaMka dilathI e pIne tuSTapuSTa thayeA. 6 (2) kAMkSA eTale bauddha Adi anyAnya matanI AkAMkSA, abhilASa; e paN aMze ane sathA. aMze kAMkSA' eTale dA.ta. evI mauddhadananI AkAMkSA thAya ke A dazanamAM cittajayanuM pratipAdana che, ane e mekSanu mukhya kAraNa che. mATe A dana ghaTe evu' che, sAva kADhI nAkhavA jevu' nahi.' tyAre 'sarva kAMkSA' eTale badhA ya danAnI abhilASA thAya kemadhAyamAM ahiMsAdi tA kahelA ja che; ane leAkamAM e kAMi atyaMta phlezanI vAta te kahenArA nathI. mATe dhAMya darzana sArA che. AvI baMne kAMkSA khATI, kemake e badhAM daza nA ekAMtavAdI che. tethI vastutattvane nyAya ApanArA nahi; UlaTu je dharmo Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 101 vastumAM kharekhara tA rahelA ja che, e dharma pAtAne asat lAgatAM, enu e khaMDana karanArA che. vaLI mAga mAkhatamAM ya khIjA dazanA cittajaya ahiMsA vagere je kahe che te sthUla. khAkI sUkSma ahi'sA-hiMsAnI emane gama nahi; eTale e nadIsnAna vagere hiMsAnuM pratipAdana karanArAM hoya che. tevAM danAnI kAMkSA na rakhAya; nahitara samyaktvane dhakko lAge, marIcie parivrAjaka- vezamAM dhama che ema kahyuM teA 1 kADAkeADI sAgaropama saMsAra vadhAo. ' kAMkSAnA bIjo artha :- A leAka-paraleAkanAM phaLanI IcchA, ke dharma thI mane paisA maLe, pratiSThA maLeA, devaleAkanAM sukha maLeA; A niyANuM, AkAMkSA ya khATI, kemakesamyakatvamAM aticAra lagADe. samyakatvanuM lakSaNa 'tA sura-nara-sukha je duHkha karI lekhave, vache zivasukha eka.' mAkSamAM ja ekAMta, zAzvata ane svAdhIna sukha che, mATe e cheADI takalAdI ThaMgArAM saMsAra- sukhanI kAMkSAmAM samyakatva ghavAya, bhavabhramaNu vadhe. vIraprabhunA jIva vizvabhUti muni ema rakhaDI paDyA. 6 (3) vicikitsAnA eka a` A, ke yukti ane AgamathI saMgata kriyAmAM paNa, rAganI cikitsA (TrITamenTa)nI jema, phaLanI zakA kare, phaLa Avaze ke nahi? ke veLunA kALiyA cAvavAnI jema A upavAsAdi niSphaLa jaze ?' A zA paNa samyakatvamAM aticAra che, 3 jo aticAra vicikitsA. pra--A zaMkA' nAmanA pahelA aticAramAM na samAya ? judA kema kahyo ? " Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dhyAnazataka u-pahele aticAra "zaMkA" e dravya-guNa aMge che, A kriyAnA phaLa aMge che. ema te badhA ya aticAra mithyA daya vaza thatA jIvapariNAma che; kintu jIvene samajavA ane samajIne TALavA mATe bhinna bhinna rUpe aticAra batAvyA che. tethI pahele aticAra tattvamAM zraddhA majabUta rakhAvavA kahyo, tyAre Ane mArga-sAdhanAmAM zraddhA majabUta rakhAvavA judA batAvyuM. Ane TALavA e vicAravuM ke "sarvare AcarelAM ne kahelAM kalyANa-anuSThAna niSphaLa hoya ja nahi. mATe vicikitsA nahi karavI. vaLI dharmasAdhanAnAM phaLa tarIke dunyavI sukha-sanmAna para daSTi jAya che, tethI AvI phaLanI zaMkA UbhI thAya che. kharI rIte sAdhanAnuM phaLa Atmika ja IcchavA jevuM che. AtmAnA rAgAdi vikAra zame, jaDa aMgenI asvasthatA ochI thAya, e mahAna phaLa che. dAnAdi dharmasAdhanAthI e siddha thAya ja che. chatAM ya laukika phaLanI paNa zaMkA te nahi karavI, kemake sarvokta che. sarva laukika phaLa paNa batAvyAM che. jevuM hoya tevuM te e kahe ja ne ? eka zrAvakane mitra deve vidyA ApI; kahyuM : "zmazAnamAM cAra pAyAnuM sIku karI, heThe agni rAkhI sIkA upara besI, 108-108 vAra A vidyA japI 1-1 pAye kApavAne. ema cAra pAyA kapAye AkAzamAM uDAya." sAdhavA mAMDI. eTalAmAM sipAIo jenI pUMThe paDelA e eka cAra dravya sAthe bhAgata tyAM AvyuM. sipAie te "have Ane savAre zodhI pakaDIzuM' ema karI vanane gherIne rahyA che. ahIM cAre pUchayuM, "zuM kare Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 103 che?" kahyuM, "vidyA sAdhuM chuM.cera kahe, le A badhuM dravya, vidyA mane A5 zrAvakane phaLanI zaMkA (vicikitsA) thaI tethI dhana laI vivA ApI. -"zrAvaka te kIDI mAravAnuM ya pApa na Iche. mATe A vidyA khoTI na hoya, ema vicArI zraddhAthI e sAdhI, AkAze UDyo. savAre sipAIoe zodhatAM zrAvakane mAla sAthe pakaDI mAravA lIdho. cere AkAzamAMthI sipAI ene bhaya pamADI zrAvakane choDAvyo. baMnene zraddhA thaI. ema dharmanA phaLa saMbaMdhamAM vicikitsA nahi karavI. vicikitsAne bIjo artha "sAdhunA malina gAtravanI durgAchA." "sAdhu uttama, paNa jarA acitta pANIthI cekhAI rAkhe te zo vadhe?" A dugachA na karAya. kemake sAdhu te subuddha che, saMsAranA svabhAvane jANanArA che, ne tethI ja sarva saMganA tyAgI che. e bAliza snAnAdi-cekhAImAM na paDe. "bAliza" eTalA mATe ke zarIra mULe azucibharyuM che, azucivahetuM che. ene snAnathI cekhuM thayuM mAnavuM bhramaNA che. vaLI snAna e kAmanuM aMga che. mATe ya snAna na kare. te emanI dugaMchA na thAya. eka zrAvakanI putrInA lagna vakhate ghare sAdhu AvyA. bApa kahe, "dIkarI! mahArAjane vaherAva. pelIne sAdhunAM malina gAtra dekhI manamAM durgachA thaI"kevA melA? bhagavaMte dharma te niravadya (niSpA5) kahyo, paNa emAM jarA snAna karyuM hota te ze deSa lAgavAne hate?" A dugaMchAthI ghera karma bAMdhI marIne gaNikAnA peTe gaI. gaNikAne bhAre udvega, tethI garbhapAtanA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dhyAnazataka AsaDa lIdhAM, chatAM A marI nahi. janmatAM enA zarIramAMthI bhAre duga "dha nIkaLe che. tethI ja galamAM cheDI. rAjA zreNika prabhune pUche che, bhagava'ta! A jaMgalamAMthI AvatAM ahu kharAma khatrAvALI kanyA joi. kema khadA?' prabhue badhA adhikAra kahyo. 'kayAre A duHkha maTaze?? prabhu kahe, pApa bhAgavAI gayuM. have mATI thaye 8 varSe tArI paTarANI banI raheze. ' 6 (4) prazaMsA arthAt sarvajJe kahela vrata-mAga-tattva sivAyanA bIjA mithyASTinA deva-guru-dha-tratAdinI stutiguNagAna-vAhavAha khele. dA.ta. pAkhaMDInA matanI prazaMsA kare. 363 pAkhaDI vratane ne matane sa MskRtamAM pAkhaMDa' kahe che. mithyAdaSTinA 363 pAkhaDa yAne mata hAya che. asIlayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasIti / aNNANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsaM // arthAt kriyAvAdInA 108, akriyAvAdInA 84, ajJAnInA 67, ane vainiyakanA 32 ema. 180+84+67+32=363. te A rIte. kriyAvAdI eTale astitvavAdI. jIva-ajIva puNya-pApaAzrava-saMvara-ma dha-nirjarA-meAkSa e nava: tattva paikI darekane svataH, yA parataH, asti (che. ema) mAne. teya, nitya cA anitya,te kALathI, IzvarathI, AtmAthI, niyatithI yA svabhAvathI asti mAne. dA. ta. jIva kALathI svataH nitya che, jIva IzvarathI svataH nitya che.......ema dareka tattvane laIne gaNatAM 9xx245=180 bheda kriyAvAdInA thAya. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 15 akriyAvAdI yAne nAstivAdI, "puNya-pApa sivAyanAM 7 tatva laI te svataH yA parataH nathI, te ya kALa-Izvara-AtmA -niyati-svabhAvacadacchA paikI ekekathI nathI " ema mAne che. e kahe che keI avasthita padArthamAM utpatti Adi kriyA na ghaTe. utpatti che te te pUrve avasthita heI zake nahi. kSaNika saMsA, saritAnAM putaH zivA mUtirthezAM kriyA siva, zAlina kare che ? badhA saMskAra kSaNika kSaNasthAyI che. vastu (sthita ke) asthita hoya emAM utpatti zI? je astitva che e ja utpatti che, ane e ja kAraNa che. eTale (1) jIva kALathI svataH nathI, (2)...parataH nathI. ema (3) IzvarathI jIva svataH nathI, (4)...parataH nathI...vagere 84 bheda thAya. ajJAnikanA 67 bheda che. e jIvAdi nava tatva paikI dareka sAthe saptabhaMgInA svAduM asti, nAsti, astitvanAsti, avaktavya, asti avaktavya, nAsti avaktavya, astinAsti avaktavya, ema 1-1 joDatAM 9*7=63 bheda gaNe che. uparAMta utpatti sAthe "syAd asti"spAdu nAstivagere cAra bhaMgane 1-1 bhaMga joDatAM 63+4=67 bheda thAya. e kahe che, (1) kaNa jANe che jIva che? (2) koNa jANe che jIva nathI ? (3). jIva che ne nathI ? (4) keNa jANe che jIva avaktavya che?........ esa bhaMga. evA achavAdi tatva sAthe. ema kone khabara vastunI utpatti che? nathI? che ne nathI? ke avakatavya che? Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r dhyAnazataka tAtpaya, A kAI paNa nathI jANatuM.' AvuM ajJAnika mAne che. * ajJAnika ' eTale (i) mithyAjJAnavALA athavA (ii) ajJAnathI cAlanArA, ke (iii) ajJAnanA pracaiAjanavALA, eTale ke kaze vicAra nahi karatAM ema mAnI besanAra ke, 'jo upara pramANe kazuM sat ke asat vagere jevA jaIe, tA kRtanAza vagere Apatti Ave. mATe ajJAna ja zreyaskara.' 16 vaiyika, ema mAne ke veza--AcAra-zAstrane na jotAM darekanA vinaya karavAnA. tenA 32 bheda. sura-nRpati-yati-jJAti sthavira adhama-mAtA-pitA e AThanA mana-vacana-kAyA dAna e cArathI vinaya, ema 844=32 prakAre vinaya karavA. Ama 180+84+67+32=363 vAdIe mithyAdraSTi che. emanI emanA matanI praza MsA na thAya ke " ahA A bhAgyazALI che! e paNa tattvaciMtaka che....'vagere. 6 (5) ' saMstava ' eTale mithyAdRSTine paricaya-savAsa- samAgama, e paNa tyAjya che. kemake ethI emanI mithyA prakriyAnu zravaNu, emanI ajJAna kriyAnuM dana vagere thayA karavAthI enI ruci thavAnA bhaya che. A zaMkAdi pAMca aticArA (DhASA)nA tyAga ane praznamAdi 5-5 guNAnA abhyAsa karatA rahevAthI darzana-bhAvanA thAya. , praznamAdi guNu : (1) ' prathama '=parizrama, sva-para zAstramAM parizramathI tattvamedhamAM kuzaLa thavuM te. kahyu` che, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 107 'saparasamayakosallaM thirayA jiNasAsaNe pbhaavnnyaa| AyayaNaseva bhattI daMsaNadIvA guNA paMca / / ' -arthAt svapara zAsakuzaLatA, jinazAsanamAM sthiratA, prabhAvanA, Ayata sevA ane bhakti, e darzanane dIpAvanArA pAMca guNa che. (2) "sthiratA" eTale jinazAsana para niSpakaMpa zraddhA te evI ke moTA devatA mATe vAdI ke mAyAjALika paNa DagAvI. zake nahi. (3) "prabhAvanA" arthAt ItaramAM jinazAsananI prabhAvanA thAya, vAhavAha AkarSaNa thAya, evAM sukRta-sa kare. () AyatanasevA sadarzananAM Ayatana arthAta rakSaka sthAnane bhaje, emanI sevA kare. anAyatanane tyAga kare. (5) bhaktiH -deva-guru-saMdha-tIrthazAstranI bhakti Adara-bahumAna kare. ema pa. pramAdi lakSaNune khapa kare. (1) prazama eTale "aparAdhIzuM paNa navi citta thakI ciMtavIe pratikULa" e upazamabhAva rAkhe; kemake AstiyAdi guNothI jue che ke, "dekhAvamAM pitAnuM sAmAe bagADyuM dekhAya che, paraMtu kharekhara to pitAnAM karma ja bagADanAra che, mATe sAmA para krodha kare geravyAjabI che. sAme te karuNuM-- pAtra che ke bicAro pApa karIne karma bAMdhI bhAvI duHkhamAM paDaze! tema pitAne jIva paNa karuNApAtra che ke karmothI daMDAI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dhyAnazataka te rahyo che, emAM navA kaSAya karI duSkarma kAM UbhA karuM?" Ama vicArI aparAdhI upara paNa upazama rAkhe. (2) saMvega eTale mokSasukhane ane tadartha deva-gurudharmane e raMga, ke tyAM deva-manuSya bhavanAM sukhane duHkharUpa mAne, sukhane raMga AkarSaNa UtarI jAya. samaje ke "A jaDasukha nissAra nAzavaMta ane nukazAnakArI che, tema emAM jIva parataMtra che, tathA ThagAya che. mATe "suranarasukha je duHkha karI lekha, vache zivasukha eka. (3) "nirveda" eTale "nAraka cAraka sama bhava Ubha, -tAraka jANIne dharma, cAhe nIkaLavuM." saMsAravAsa-gharavAsane puNya vecI nakarAM pApa kharIdavAne dhaMdhe, ane tethI dIrdha dugatibhramaNa samajI enA parathI narakAgAra ke jelavAsanI jema UbhagI jAya, enA pratye abhAva, glAni, anAsthA rahyA kare, ane tethI evA ghara-saMsArathI nIkaLI javAnuM haMmezA jhaMkhe. (4) "anukapA" eTale dravyathakI dukhiyAnI je dayA, dharmahINanI re bhAva, jIvanAM dravyaduHkha bhUkha-tarasa-rogamArapITa vagere duHkha; e dUra karavAnI IcchA e dravya-anukaMpA; ane bhAvaduHkhamAM pApa-bhUla-kaSAya-ajJAna vagere bhAvaduHkha haTAvavAnI IcachA e bhAva-anukaMpA. bIjAnAM duHkha pratye samavedana hoya to ema thAya ke, "bIjAo mAruM duHkha TALe ema IcchuM chuM, paNa mAre e IcchavAne adhikAra te ja kahevAya ke je huM bIjAnAM duHkha yathAzakti TALavA Ichate heu. vaLI pApI upara paNa dveSa nahi, dayA karavA jevI che, kemake e bicArA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 109 navakammANAyANaM porANaviNijjara subhAyANa / cArittabhAvaNAe jhANamayatteNa ya samehe // 33 // artha -cAritrabhAvanAthI (1) navAM karmanuM agrahaNa (2) janAM karmanI nirjara, ane (3) navA zubhanuM grahaNa, tathA (4) dhyAna sahelAIthI pAme che. kamavaza ema kare che, ane cauda rAjalekamAM bha karI bhame che. save javA kammarasa caudaha rAja bhamaMta. bicArA karma- paravaza upara dveSa ze karavo? ene to duHkhamAM sahAyaka thaI ene UMce lAvuM." (5) AstikAya" eTale "je jinabhAkhyuM te navi anyathA, e je daDha raMga.' jina vItarAga deva jUThanAM kAraNabhUta krodha-labha-bhaya-hAsyAdi vinAnA hoI ja huM bele nahi, temaja sarvajJa heI atIndraya sUkSma karma vagerene sAkSAt joIne enA aMge bolanArA heya. tethI emanuM vacana sarvesarvA mAnya karAya. "jine bhAkhyuM te ja sAcuM, jine bhAkhyuM te sAcuM ja." ema e satya ja hAya (asti) evuM mAne e Astikaya kahevAya. - Ama zaMkAdi 5 de TALI, prazrama-dhairyAdi 5 bhUSaNa, ane prazama-saMvegAdi 5 lakSaNa pAmavA, tathA ethI ja asavajJanA tattvamAM jarAya mUrzita na thavuM e darzana-bhAvanA karI kahevAya. ethI dharmadhyAnanI yogyatA Ave, kemake zaMkA-kAMkSA vagere, tathA aprazrama yAne zAstra-aparicaya Adi temaja a-prazama eTale ke paraahitaciMtana vagere, e dharmadhyAnanAM virodhI tattva che, ne e A rIte dUra haTAvAya che, pachI dharma.. dhyAnane saheje avakAza maLe. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vyAnAtaka 3. cAritrabhAvanA have cAritrabhAvanAnuM svarUpa ane enA guNa batAve che - vivecana -cAritrabhAvanA eTale cAritrane abhyAsa. jenAthI anindritapaNe care-vicare enuM nAma caritra. leka ane jJAnInI najaramAM aniMdya vartAva je pazamathI thAya, e kSapazamane "caritra" "cAritra kahevAya. trIjI pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya krodhamAna-mAyA-lobhanI cekaDIne jyAre kSapazama karavAmAM Ave, ethI e krodha-lebhAdikarmanA vipAka-udaya aTakI jAya, tyAre AtmA kharekhara sarvaviratibhAvamAM Ave che. enA lIdhe pachI, pelA krodhAdi kaSAya ane hiMsAdi-aviratinA ge je niMdya vANuM-vicAra-vartAva cAlatA hatA, e aTakI jAya che, ane kSamAdi 10 yatidharmanA tathA jJAnAcArAdi paMcAcAranA prazasta vANuM-vicAra-vartAva cAle che. A cAritrane abhyAsa karAya enuM nAma cAritrabhAvanA. ethI AtmA e bhAvita thAya che, e raMgAI jAya che ke pachI e dhyAna sukhethI karI zake che. cAritrajIvanamAM traNa vastu che, (1) AzrAnI aTakAyata, (2) bAra prakAranA tapanuM sevana, ane, (3) samiti-gupti Adi zubha pravRtti. ethI traNa prakAranAM phaLa nIpaje che-(1) AzravanirodhathI navAM karma baMdhAtA aTake che, (2) tapa-sevanathI pUrvabaddha thaka Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 111 adha karmonI nirjarA thAya che, kSaya thAya che ane (3) zubhapravRttithI navAM zAtA-yaza vagere zubhakama tuM upArjana thAya che. AnuM pariNAma e ke kalAra eche. thAya, navA vadhe nahi, ane je puNya vadhe e bhaviSya mATe ArAdhanAnI joradAra sAmagrI jevI ke uttama bhava, sabaLa pavitra mana, vagere meLavI ApanAruM ane che, tethI tyAM ucca ArAdhanA dvArA vaLI keI kanA bhAra AchA karI nakhAya che. ema sarva karmanAza tarapha vegama dha prayANa thAya che. AvI cAritrabhAvanA dhyAnanI bhUmikA kema sarjI Ape che? eTalA mATe ke dhyAnamAMthI manane caMcaLa karanAra iMdriyaviSaye ane kaSAyA tathA hiMsAdi pApAnI aviratirUpa AzravA che; paraMtu e Azrave| ahIM cAritramAM rAkAI gayA che. vaLI cAritra jIvanamAM mana, vacana, kAyAnA zubha cege| satata cAlu che, vizeSe karIne manAyeAga svAdhyAya--samiti-gupti AdimAM pakaDAyelA che, tethI dhyAnane dhakko lagADanArA azubha ceAgAmAM manAyeAgane avakAza nathI. ema dhyAnamAMthI calita karanArI tana-mananI suMvALAza--suke maLatA 12 prakAranA tapathI marI paravArI; te khaDatalatA AvI che. mananuM sattva khUba khUba vikasyuM che. have e sattva manane dhyAnamAM sthira rAkhI zakaze. mATe cAritrabhAvanAthI dhama dhyAna sulabha ane che, dhyAnamAM sukhe caDI javAya che. 4. vairAgyabhAvanA have vairAgyabhAvanAnu' svarUpa ane enA mahimA batAve che, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dayAnazataka suvidiyajagassabhAvo nissaMgo niSbhao nirAsoya / veraggabhAviyamaNo jhANaMmi suniccalo hoi // 34 // artha- vairAgyabhAvanAthI bhAvita manavALo jagatanA svabhAvane sArI rIte jANanAre, nisaMga nirbhaya ane AzA rahita banI dhyAnamAM sunizciLa thAya che. vivecana-vairAgyabhAvanAmAM 5 vastu, (1) suvidita jagat-svabhAva, (2) nisaMgatA (3) nirbhayatA (4) nirAzaMsatA (5) tathavidha krodhAdirahitatA. (1) suvidita jagasvabhAva -carAcara jagatanA svabhAvane sArI rIte oLakhI lIdhuM hoya. 'jaganti jaGgamAnyAhurjagad jJeyaM carAcaram / ' "janma maraNAya niyata, bandhudu:khAya, ghnmnirvRttye|' tannAsti yanna vipde| tathApi loko nirAloka : // ' arthAt jemAM padArtho pratisamaya navA navA paryAyomAM jatA hoI jaMgama che, ene jagat kahe che. e cara ane acara be prakAre jANavuM. muktajIvo, AkAza, ratnaprabhAdi pRthvIo meru vagere parvato, bhavane vimAna vagere acara che, sthira che. bAkI saMsArI jIvo, tana-dhana vagere asthira che, cara che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 : dharmadhyAna - AvA jagatano svabhAva ke? te ke janmanI pAchaLa avazya mRtyu che. sagAM duHkha mATe nIvaDe che. dhana azAMti karAve che. jagatanI evI kaI cIja nathI ke je ApadA mATe na thAya. Ama chatAM khedanI vAta che ke loko AnA bhAna vinAnA che. je bhAna hoya to te janma sagAM ane dhanathI arthAta kAyA-kuTuMba-kaMcanathI vairAgya pAmI jAya. kemake kAyA janmI eTale mota pAmavAnI ja; ane raMgarAgathI bhayaMkara paraloka sarjavAnI. pachI enI bahu mAyA ane sAsaravAsara zA? mata nathI AvyuM tyAM sudhI enI pAse te bhAre tyAga-tapa-sAdhanA karAvI levAnI hoya, enA badale e raMgarAga-bhega ane edI-ArAmIpaNAmAM veDaphAI eka di ekAeka jhuMTavAI jAya e keTaluM duHkhada? sagAvahAlAthI sukha lAge che, paNa e kharekhara to kaSTakaleza-Apatti mATe thAya che, sagAne kAraNe ja keTalA ya kaSTamaya dhaMdhA vahevAra vagere karavA paDe che. e rIsAtAM, bimAra paDatAM ke ApattimAM AvatAM bhAre duHkha thAya che. te evA sagAmAM mohevAnuM zuM? ema dhana azAMti mATe thAya che, dhana kamAvavA mATe, kamA : celAne sAcavavA mATe, ane karakasarathI bhegavavA mATe manane keTalI ya ciMtA karavI paDe che. dhananA kAraNe ja manane azAMti rahyA kare che. evA dhana para zA AMdhaLA rAga karavA hatA? enuM bhAna hoya to enAthI virakta thaI ene sadupayoga ane satyAga paNa banI Ave. duniyAnI cIjavastu mAla-mevA hATa-havelI vagere badhuM ya dhana che, ne e azAMti mATe thAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mAnazataka Ama jagatane svabhAva eALakhAI jAya te enA para vairAgya jhaLahaLI UThe. (2) nizcaMgatA - jagatanA svabhAvane jANavA chatAM saMbhava che ke kaI karmanA udayanI paravazatAe kyAMka viSayajanya sneha-Asakti lAgI jAya, tyAre ene je na dabAvAya, te AgaLa para dharmadhyAna lAge nahi, agara lAgyuM hoya te A Asakti jAgavAthI dhyAna aTakI jAya. mATe jaga-svabhAvane sArI rIte jANavA uparAMta paNa jagatanI pratye nisaMgabhAva Ubho karavuM joIe, nisaMgabhAva keLavavuM joIe, jethI pachI enI keI cIja pratye Asakti UThavA ja na pAme. nirsagabhAva UbhuM karavA A vicArAya ke (1) saMsAramAM janama janama sarakatA rahetA AtmAe eka janamanA eja janama pUratuM rahenArA padArtha para saMga-Asakitamamatva karavAne zuM artha che? (2) "bhale eka janama pUratAM, paNa sukha Ape che ne?" nA, ciMtA-saMtApa-vihvaLatAdi duo ane mada-mAyA-hiMsAdi anekAneka de UbhA kare che, tyAM sukha zuM? tyAM Asakti zI karavI ? (3) bhAvI anaMta kALa ujajavaLa karI zake evA paramAtmA-saddaguru-saddharma, yAvat sarvatyAga, keNa bhUlAve che? kahe, A vahAlA karelA dunyavI padArtho. to pachI enA para Asakti zI dharavI ? Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 115 | (4) svAtmAnA zuddha jJAna, kSamAdi kaSApakSama, udAsInatA Adi guNe tarapha je dRSTi cUkAya che, e A bAhya padArthonA phaTAkiyA guNa joyA karavAnA kAraNe. tethI ja AtmasamRddhi pragaTa karavAnuM A ucca jIvananuM kartavya bhUlAya che. te enA para saMga ze? Ama vicArI vicArI saMga-Asakti che nisTaMgatA keLavavAnI. (3) nirbhayatA-nirsaga banavA chatAM saMbhava che kayAreka svajAti-vijAti-dravyaharaNa-maraNa vagerenA bhaya UbhA thAya, te e manane DahoLI nAkhI dhyAna na lAgavA de, yA dhyAnabhaMga kare. mATe bhAgya para aTala vizvAsa, ne satvane jAgatuM rAkhI nirbhayatA keLavavI. athavA pitAnA AtmAnI unnati aMge je bhaya rahe ke (1) emAM vidata te nahi Ave? (2) AyuSya vacamAM ja pUruM thaI unnatinuM kArya adhuruM te nahi rahe? (3) sAdhanAmAMthI pAchA te nahi paDAya? AvA AvA je bhaya rahe te ethI paNa cittanA pariNAma caMcaLa bane che, pachI dhyAnamAM sthiratA ekAgratA kayAMthI Take? mATe, evA bhayane paDatA mUkI nirbhayatA keLavavAnI paNa jarUra che. nirbhayatAnA abhyAsa mATe bAhya aMge te e vicAravAnuM ke "(1) A badhuM bhAgyanA anusAre nIpajavAnuM, bhAgyAnusAra cAlavAnuM, bhAgya mujaba TakavA-tUTavAnuM. emAM kazo phera nahi paDavAne. pachI peTa bhaya zuM kAma rAkhyuM. (2) vaLI bhayabhIta thavAmAM mAruM satva haNAya che; ane sattvano nAza thAya e to bhayaMkara khoTa che. sarve upara ja aneka guNono vikAsa ane Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dhyAnazataka sAdhanAomAM AgekUca thAya che. beTo bhaya rAkhI evAM sarvane kema ja haNAya ?' Ama vicArI nirbhayatA keLavAya. tyAre AtmAnI unnati aMgenA bhaya paikI (1) pahelA vinane bhaya TALavA mATe viddhanAM kAraNa rekavAnAM. dA. ta. pravAsIne traNa prakAranA viddha Ave, 1. kAMTA naDe, 2. tAva Adi Ave, 3. dizAbhrama thAya. tyAM (1) pagarakhAMthI kAMTA na vAge tethI kAMTA vAgavAnA kAraNe musApharI na aTake. ema (2) AhAra-vihAra para aMkuza rAkhe, eTale tAva vagere roga na UThe. ema (3) mi ke cekasa prakAranA nizAnanI samaja hoya te dizAmeha na thAya. basa dharma sAdhanA karatAM e mekSamArganA pravAsamAM A rIte (1) kAMTA jevA vidana eTale bhUkha-tarasa, TADha-taDake, Akroza-satkAra vagera parIsaha UbhA thavAne saMbhava che; paraMtu pahelethI ja parisahAne samatAthI veThavAne abhyAsa pADo hoya, enA para tAttvika vicAraNA cekasa karI rAkhI prasaMge ene upayoga karyA karyo hoya, te e bhUkha vagerethI sAdhanA aTake nahi. ema (2) hita-mita AhAra-vihAra hoya, te tAva vagere roganA vina naDe nahi. tyAre, (3) sAdhanAne tAtvika rIte samajI rAkhI hAya, temaja sarvajJavacana para agAdha zraddhA keLavI rAkhI hoya te pachI trIjA dizAmaha-vidana jevuM atimahAvina na naDe. matimoha UThavA jAya ke tarata pelI tAtvika samaja ane sarva- jJazraddhA ene uDAvI de. A rIte traNe prakAranAM viddhanI sAme khAsa pratikAra thaI gaye heya pachI viddhane bhaya rAkhavAnuM kAraNa zuM? ema vicArI nirbhayatA keLavavAnI. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 11) tyAre AyuSya vaheluM pUrNa thaye unnati sAdhaka sAdhanAne adhurI rahI javAne bhaya paNa nakAme che; kemake (1) evA bhayathI kazuM sudharatuM te nathI balake bhAvanA bhayathI pakaDAyeluM mana vartana mAna sAdhanAmAM joradAra pakaDAtuM nathI. (2) vaLI kadAca AyuSya vaheluM purUM thaI sAdhanA adhurI rahI te ya zuM bagaDayuM? ema te thoDuM vadhu jIvIne ya sAdhanA theDI ja vItarAgatA pamADI pUrNa thavAnI hatI? adhurI to raheta ja. hA, thoDI vadhu sAdhanA thAta. paraMtu AmAM paNa e jovA jevuM che ke jenA zAsanamAM vizeSa mahatva Abhyantara sAdhanAnuM ane sAdhanAnA pramANa karatAM sAdhanAnA jesa-ga-tanmayatAnuM che. ema mahattava aMtima kALanI sAdhanAnuM che. eTale thoDA kALanI paNa sAdhanA AbhyAntara pariNatithI jesilI joradAra banI jAya e mahatvanuM che, ne te bIjA trIjA bhaya na rakhAya to bane. ethI ja aMtimakALe paNa sAdhanAmAM mana tanmaya thaI jatAM ucca phaLa maLe che, jethI AgaLanA bhAve vizeSa UMcI sAdhanA prApta thAya che. A vicArI sAdhanA adhurI rahevAne bhaya paNa na rAkha. tyAre sAdhanAmAM kyAreka pAchA paDAya to? e bhaya paNa nakAme che. kemake e bhayamAM AtmavizvAsanI ane pitAnA savanI durbaLatA sAbita thAya che. je majabUta AtmavizvAsa hoya, te manane ema rahe ke "meM samajIne sAdhanA pakaDI che, eTale e te mAre asthimajajA raMgAI gaI che, emAM pachI pAchuM paDavAnI vAte ya zI?" ema satva sAruM vikaseluM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dhyAnazataka hoya, te kAyaratAnA vicAra na Ave. Ama AtmavizvAsa ane satvathI bhayane haTAvI nirbhayatA keLavavAnI. bhayathI dhyAnabhaMga thAya, e AnAthI aTake. (4) nirAzaMsatA eTale A leka paralekanA viSayasukhasanmAnAdinI AzaMsA AkAMkSA na hovI te. sAdhanAnAM phaLarUpe AvI vastu na IcchAya. pra.- pUrve kahela nirAsaMgabhAva keLavyo hoya pachI AvI AzaMsA thavAne avakAza ja kyAM che, te "nirAzaMsabhAva" guNa judo keLavavo paDe? u- nirAsaMgabhAvathI jagatanA padArtha pratye rAga-dveSaAsakti na thavA devA abhyAsa te keLavyuM, paraMtu anAdithI abhyasta rAgAdinA saMskAra-vaza kayAreka kayAMka avanavuM dekhavA maLatAM AzaMsA UThI AvavA saMbhava che. jemake brahmadattanA jIvane pUrva bhave munipaNe sAre nirAsaMgabhAva te keLavAye hatuM, paraMtu cakravatI vaMdana karavA AvatAM, enI paTTarANI-strIratnanI mulAyama kezavALI munine vaMdana karatAM nIce paDI te muninA pagane ene sparza thaye. dhyAnastha muninI nIcI najara, te cakamakatI kezavALI para AMkha paDatAM ane page ene sparza thatAM ja jhaNajhaNATI thaI mana bhAyuM, niyANuM karyuM, aho! AvA mulAyama kezavALI strI kevI ramaNIya haze! AvI strI maLe sAthe vaibhava paNa keTale mahAna maLe? basa, A kaThora tapa-saMyamanuM phaLa hoya, to A vaibhava-vilAsa maLo." zuM thayuM A ? AzaMsA jAgI, ne nirAsaMgabhAva dabAI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 119 gaye. sAthe je eTaluM vicAryuM hatuM ke "je badhI ya sAdhanA nirAzasabhAve ja karavAnI che, te pachI zA sAru mAre AvA tuccha phaLanI AzaMsA karavI joIe?" ane AvuM vicArI nirAzasabhAva TakAvI rAkhe heta, te patana na thAta. evuM mahAvIra prabhunA jIva vizvabhUti munine banyuM. tIvra vairAgyathI emaNe rAjazAhI sukhe cheDI cAritra lIdheluM ane enA pAlanamAM nirAsaMgabhAva paNa sAre keLavela. kintu pitariyAe karela mazkarIthI anAdinA saMskAravaza apamAna lAgyuM, mAna uchaLI AvyuM, ane bhavAMtare baLanA dhaNI thavAnI AzaMsA UbhI karI, ane patana thayuM. AzaMsA rokavA A nirdhAra ghuMTa joIe ke "mAre dharmanAM phaLarUpe A leka paralokanA ke padArthanI IcchA karavI ja nathI. amUlya dhamane tuccha phaLa khAtara, ne avinAzI dharmane nAzavaMta vastu khAtara vecI nAkha nathI. kemake ema dharmane vecI nAkhatAM dIgha bhAvI kALa mATe dharmane saMskAra ja nahi rahe. pachI bhavAMtare dharma ja nahi, te pApI jIvana ja banyuM rahe; kemake dunyavI AzaMsAthI vAsanA roga daDha thAya." Ama nirasaMgabhAva sAthe nirAzasabhAva keLavavAne. ethI mana vairAgyathI sAruM bhAvita bane, ne dhyAnabhaMga thAya nahi, tema zubhadhyAna durlabha na bane. nahitara AzaMsA magajane pakaDI le pachI zubhadhyAna lAge kyAMthI ? (5) krodhAdirAhitya-uparokta guNa keLavavA chatAM saMbhava che nimitta maLatAM ke svabhAva anAdinA saMskAravaza krodha bhAva va ba hitara mA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dhyAnazataka abhimAna vagere phurI Ave. te e paNa dhyAna mATe vinabhUta thAya. prasannacaMdra rAjarSi suMdara dhyAna karanArA chatAM daMtanuM vacana sAMbhaLI gusso lAvyA te dhamadhyAna tUTyuM ne raudradhyAna para caDI TheTha sAtamI naraka sudhInAM karma bAMdhavA mAMDayA. caMDarudrAcAryane svabhAva-deze ke khurI Avate. mATe pahelethI ja A kaSAyacorene oLakhI rAkhI ene nigraha keLava, ene tyAga karatA rahevuM. " - krodhAdithI vairAgyabhAvitatA kema nahi? jo ke prastuta gAthAmAM "kodhAdirAhityanuM spaSTa pada nathI, paraMtu "nirAsa ya" mAMnAM "ya" yAne "ca" padathI tathAvidha krodhAdirAhitya levAnuM TIkAkAra maharSi lakhe che. "tathA vidha" eTale tevA prakAranA aprazasta krodha-lebha, mAna-mAyA-IrSyA, harSa-kheda, vagere kaSAyane aTakAvavA joIe. kemake e sthira vairAgyabhAvitatA na AvavA de. kAraNu e, ke e krodhAdi koI dunyavI cIjane mahatva ApavAthI UThe che, ne ene mahattava apAya te enA pratye vairAgyabhAvitatA kayAMthI deDha rahe ? tethI krodhAdi dAbavA A vicAravuM ke, "(1) dunyavI vastu te nAzavaMta che, eka di' janArI che, ane A kolebhAdi karyA te enA saMskAra mAthe paDI jaze. zA sAru nAzavaMtane mahattva ApI kAyamI kusaMskAra vahoruM? vaLI (ii) A krodhAdi te AtmAnA vikAra che. je dharmasAdhanAthI mAre AtmAne zuddha ja kare che, te zA sAru vikArane piSavA? Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 121 e gusso ke te bAhya vastu hAla kAma ahIM dhyAna rAkhavAnuM che ke dunyavI cIja mATe te nahi, paNa ApaNe sAdhanAmAM aMtarAya karanAra tarapha paNa guse UThate hoya to te paNa AvakArya nathI. kemake emAM ya ahaMndu kAma karatuM hoya che, tema sAdhanA mAtra bAhya vastu hovAnI samaja rahe che; tethI e gusso UThe che. paraMtu e kaSAya Abhyantara sAdhanAne dhakko pahoMcADe che. evA kaSA saLavaLe te tyAM saumyabhAva upazama na TakI zake. mana vairAgyathI bhAvita na bane. pITha-mahApITha mahAmunio anuttara vimAnavALA devalokamAM janArA ane pachI brAhI suMdarI banIne mokSe janArA jIva hatA. chatAM e bAhu-subAhu (bharata-bAhubaLInA jIva) muninI bhakitavaiyAvaccanI prazaMsA sahana na karI zakyA, IrSyA-mAyA-abhimAna UDyAM, te vairAgyabhAvane dhakko lAgya, ArtadhyAna lAgyuM, ane guNasthAnakathI nIce UtarI gayA. eTale virAgyabhAvita mana banAvavA tevA krodhAdi paNa na hovA ghaTe, ene UThatAM ja dabAvI devA paDe. | 0 Ama, jagatanA svabhAvane khyAla, nisTaMgatA, nirbhayatA, nirAzaMsatA ane tathAvidha pakaSAyathI rahitatA,-e pAMca keLavanArAnuM mana vairAgyathI bhAvita bane che, ane e dhyAnamAM sunizciLa bane che. dhyAnamAM calita karanArA che ajJAna Adi upadra,- vastu-svabhAvanuM ajJAna, Asakti, bhaya, phaLalAlasA ane pachUpA krodhAdi kaSAya. e dharmadhyAnane jAgavA detA nathI, yA jAgeluM toDI nAkhe che. e A vidita-jagasvabhAva nisaMgatA vagerethI dura thavAthI dhyAna-nizcaLatA Ave e sahaja che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavaka viSNu triya jIva paNu-navu'sa-zIvAlaya tALA | DhALa viyana maniya' viSeso zALASmi // 3 // artha :-huMmezA yatine vizeSe karIne dhyAnakALe sthAna cuvatI-pazu-napu'saka ane kuzIla mANasathI rahita ekAMta sthAna jarUrI kahyuM che. 122 Ama, dhamya ane zudhyAna para vicAra karavA mATenI dvAragAthAmAM kahela pahelu bhAvanA' dvAra vicAyuM, have deza dvAra vicAravA kahe che, " = dhyAna mATe deza vivecanaH-dhyAna mATenu sthAna yuvati vagerethI rahita hAvuM joI e. Ama te mAtra dhyAnakALe ja nahi, kiMtu hamezA munine rahevAnu sthAna strI vagerenA vAsa ke saMcaraNa vinAnuM ekAMta joI e. ema tIrthaMkara bhagavAna ane gaNadhara devA kahe che, eTale pachI dhyAnakALe tA khAsa karIne evu ekAMta sthAna hevuM jarUrI che. kAipaNa mAnavI zrI ke devI, pazu-strI ke napu saka yA jugArI vagere kuzIlanA saMsaga na heAvA joIe. e badhAthI alipta ekAMta sthAna joI e. kemake zrI AdinA sa`parka vALA sthAnamAM jinAgame kahelA DhASA UbhA thAya che. ma sAmAnya rIte te brahmacaryanuM pAlana karanAra mATe nava vADa paikI A eka vADa pALavAnI che ke strI vagerenA vAsa ke saMcAra vinAnA enA mukAma joIe. tyAre sAdhune tA vizeSe karIne evA ekAMta mukAma jarUrI che. strI cAhya pazu-srI paNa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 123 ha, e vijAtIya tatva che. ethI enuM darzana kAma-vAsanAnuM uttejaka che. napuMsaka tIvra vAsanAthI pIDAte hAI game tevI ceSTA kare, eTale e paNa kAmoddIpaka bane. anAdinA mahinA saMskAre saMpUrNa vItarAga thavA pUrve sarvathA naSTa nathI hotA, tethI nimitta maLatAM e udbuddha-jAgrat banI jaI jIvane mahamUDha karI javA pUro saMbhava che. mATe ja evA nimittathI dUra rahevuM jarUrI che. vijAtIyatatva strI e evuM nimitta che. pAse ene vasavATa eTe, ke AvavuM-javuM daSTimAM paDe e TuM. A te brahmacaryanI apekSAe. bAkI saMyamanI-cAritranI apekSAe kuzIlAcArIne saMparka paNa nukazAnakArI che. kuzIliyA dA. ta. jugArI, dArUDiyA, dArU vecanArA, parastrI-laMpaTa, vagerenA vasavATamAM je sAdhu rahe te sAdhunA kAne emanI narasI vAte kAna para paDe, yA kuzIla pravRtti najare caDe, ane e saMyamanA bhAvane dhakako lagADe. | munine vasavATa mATe ya jyAre AvuM strI vagerethI alipta ekAMta sthAna joIe, te pachI dhyAna mATe te vizeSe karIne evuM ja sthAna jarUrI; kemake dhyAnamAM te jinAjJAdi koI eka zubha viSayamAM manane ekAgra rAkhavAnuM che. puruSa-sAdhu mATe jema strI saMparkane tyAga, ema sAdhvI mATe puruSa-saMparkane tyAga. baMnene napuMsaka saMparkane tyAga; ema yathAyogya samajI levAnuM. nyAya che-ekajAtIya grahaNe tajajAtIyagrahaNama" arthAt eka jAtinI vAta karI hoya, emAM bIjI jAtinI ene cegya vastu AvI jAya. eTale ahIM muninI vAta karI, te e parathI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dhyAnazataka thirakayajogANaM puNa muNINa jhANe suniccalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe suNNeraNe va, na visese // 36 // artha tyAre saMghayaNa ane dhati baLavALA abhyastagI, jIvAdi padArthanuM manana karanAra vidvAna tathA dharmadhyAnamAM atyaMta niSpakaMpa manavALA munine to lekethI vyAta gAmamAM ke zUnya sthAnamAM yA araNyamAM (game tyAM dhyAna kare emAM) keI taphAvata nathI. sAvIne puruSanA vAsa ke saMcaraNa vinAnuM sthAna joIe e vastu samajI levAnI. A strI AdithI rahita sthAnanI vAta apariNata gI mATe che. kemake emane hajI vegane abhyAsa cAle che, eTale ciMga hajI emane pariNata arthAt AtmasAta nathI thaye; tethI bAdhaka tatva TALavAne prayatna cAlu hoya tyAM sudhI te ga-avasthA Take; nahitara gabhraSTa thavAne saMbhava che. eTale strI vagerenA saMparkavALA sthAnamAM emane dhyAnanI ArAdhanA azakya che. Ama apariNata yogIne mATe dhyAnanA sthAnanI vAta karI. - have pariNata yogI Adine uddezIne vizeSa vastu kahe che, vivecana - pariNAgI vagere mATe AvA strI vagerethI rahita ja sthAnane niyama nathI. pariNata-gI eTale jemanuM zarIra saMghayaNa majabUta che ane jemanI vRti-dhaMya paNa sthira che temaja je kRtagI che. kRtagI" arthAt kRta eTale sArI rIte abhyasta che, 'ga jemane. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 125 ga" eTale pUrve kahela jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA vagerethI bhAvananI pravRtti athavA jinakalpikAdi munipaNuM levA mATe je pUrve satvabhAvanA, sUtrabhAvanA, tapabhAvanA vagere keLavavAnI che te. : "satvabhAvanAmAM smazAna jevAmAM paNa ekalA nirbhIkapaNe rAtabhara kAryotsarga dhyAnamAM rahevAnuM satva keLavavAnuM heya che. "sUtrabhAvanA mAM sUtranuM parAvartana (punarAvartana) evuM paricita karavAnuM hoya che ke emAM keTalA sUtrasvAdhyAyamAM keTalo samaya gaye enI khabara paDe. eTaluM badhuM spaSTa akSaramAM ane cokkasa vyavasthita samayathI cAlanAruM sUtra-arthanuM parAvartana keLavavAnuM hoya che, "tapabhAvanAmAM tapanuM baLa evuM keLavavAnuM rahe che ke tapanA samayamAM AhAranA vikalpa na UThe temaja pAraNe nirdoSa ane cekasa abhigrahavALI bhikSA na maLe te AgaLa AgaLa tapa samAdhipUrvaka laMbAvavAnuM sAmarthya heya. te sthira kRtagInI caturbhAgI -A jJAnabhAvanAdi ke satvabhAvanAdirUpa bane jemane sAre abhyAsa thaI gayuM che, te kRtavegI kahevAya. sthira ane kRtagInI caturbhagI bane,(1) keTalAka sthira yAne saMghayaNavRtibaLavALA hoya paraMtu kRtagI na hoya. (2) keTalAka sthira na hoya paraMtu kRtagI heya.(3) tyAre keTalAka sthira paNa kharA, ane kRtavegI paNa kharA. te bIjA vaLI sthira paNa nahi ane kRtagI paNa nahi. AmAM trIjo bhAge ahIM pari. tayegI tarIke levAnuM che. enuM kAraNa e che, ke je kRtavegI hevA chatAM sthira na hoya, te saMghayaNabaLa ke prati dharyanA abhAve upadravamAM dhyAnathI DagI javAne saMbhava che. tyAre je sthira rahevA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -126 dhyAnazataH chatAM kRtayeAgI na hAya teA abhyAsa dazAmAM viparIta sacaiAga Avye calita thavAnA sabhava che. mATe baMne guNu joI e. A te sthira ane kRtayeAgI ema e guNu lIdhA. athavA sthira karelA cegavALA ema paNa eka ja guNa laI zakAya. enA avAra'vAra ceAgAcaraNa karI karIne cegane khUba paricita karyAM che jemaNe, te sthira kRtayeAgI bhAgIne jema bheganA paricaya hAya che eTale ene bhega dhArIne yAda karyA vinA paNa saheja sahejamAM yAda AvI jAya che, ema Amane ceAganA khUkha abhyAsathI thayelA sArA paricaye caitra sahaja banI jAya che. AvA gADha paricita ane suabhyasta karelA cALavALA e pariNatayeAgI kahevAya. e pUrvAkta trIjA bhAMgAvALA ja hAvAnA. AvA je sArI rIte abhyasta ceAgavALA muni, emane sthAnanA niyama nahi-'muni'-eTale jIva ava Adi tattvAnu manana karanArA; e dareka tattvanuM alaga alaga svarUpa, enA guNu-doSa, apAya--upAya, haiya--Aya-upAdeyatA, vagere para gabhIra ciraMtana manana pariNamana karIne evA Ata-samanvaya karanArA banyA hAya ke emane game te sthAne dhyAna akhaDa cAlI zake. alakhata e sunizcala manavALA joIe. mana dharma dhyAnamAM atyaMta niSpaka'5 hAvu jarUrI. teA ja emanA mATe sthAnanA niyama nahi, dhyAna leAkavyApta gAmamAM kare, zUnya gharamAM kare ke jaMgalamAM kare, paNa dhyAnamAM pharaka na paDe. ahIM * gAma ? zabdathI eka-jAtIyanA grahaNamAM tajajAtIyanuM grahaNa thAya e nyAye, nagara, baMdara, kasmA, udyAna vagere ya samajI levAnA. badhe ja 6 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 dharmadhyAna st () nArA sAdA jJa maLo-vA-zrAvALA bhUovaroharahio se deso jhAyamANassa // 37 // artha :- tethI dhyAna karanArane jyAM mana-vacana-kAyAnA pigonI svasthatA rahe, evuM jIvasaMghAdi virAdhanA vinAnuM sthAna ( gya che.) dhyAna karI zake; kemake emane te badhA ya sthAna pratye samabhAva che, dA. ta. bhayuM gAma pratikULa nahi ane zUnya ghara anukULa nahi. enuM kAraNa e, ke e abhyasta egIe tatvaparita banelA che. tatvapariNati AvI aMtaramAM tattva pariNata thaI gayAM. pachI te gAma ke jaMgala badhuM ya lakSa-bahAra ane vizeSatA vinAnuM hoI emane mana samAna che. kAya-vAgamanAgamaya dhyAna vivecana - Ama pariNuta apariNata gavALAnA sthAnane vicAra karyo ane sAra A che ke dhyAna karanAre mukhya A jevAnuM ke "kevA gAma vagere sthAnamAM potAnA mana-vacana-kAyAnA ga svastha rahe che?" basa e sthAna enA mATe dhyAnane rogya deza bane. pra - dhyAna mATe maneganI svasthatA te jarUrI che kemake dhyAna mane gamaya che. paraMtu vacana-kAyeganI svasthatA zI rIte! u0-vAta sAcI, kintu maneyeganI svasthatA para vacanaga kAyamanI svasthatA upakAraka che. jo vayanaga asvastha heya, dA. ta. game tevA pApa zabda vikathAnA zabdo bolAta, hAya,. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dhyAnazataka te saheje ethI mane yAne vicAravyApAra bagaDatuM jAya che, ema kAyayogamAM parastrI Adi tarapha AMkhe jotI rahe, te paNa maneyega bagaDe che. ethI ulaTuM vANI-vyApAra dharmane cAlate. hAya, dA. ta. virAgyanAM kAvya belAtA hoya ke kAyaye paramAtmAnI yA kaI tapasavI-saMyamI-saMtanI upAsanAmAM hoya te ethI mane yoga sAre cAle che. eTale bhale dhyAna mane gamaya he, chatAM e mATe ya prazasta vAphakAyAga jarUrI che. bIjI jainazAsananI eka viziSTa vastu A che ke dhyAna sthira mane gamayanI jema sthira svastha vacanayogamaya ane payagamaya paNa bane che. kahyuM che- ' evaMvihA girA me vattavvA, erisI na vattavA iya veyAliyavakarasa bhAsao vAigaM jhaann||" susamAhiyakarapAyassa akajje kAraNami jayaNAe / kiriyAkaraNa na ta kAiyajhANaM bhave jaiNo // '. AvA prakAranI mAre vANuM belavI, AvI na bolavI, ema dazavaikAlikasUtre kahela vacana pramANe bolanArane vAcaka dhyAna hoya che. tathA, hAtha-pagane sArI rIte vyavasthita rAkhI ene akAryamAM na jeDanAra ane kAraNa paDaca yatanAthI kriyA karanAra yatinuM A kriyAkaraNa e dhyAna che. ' A sUcave che ke svastha vacana ga-kAya yoga paNa dhyAnarUpa che. A graMthamAM AgaLa jaIne kahevAnA che ke "dhyAnane artha,-(1) " cintAyAma (2) "dhe kAyanidhei (3) ai "agi' e hisAbe,-ekAgraciMtana, kAyanirodha, ne agitAkaraNa evA thAya, temaja graMthanA aMte e paNa lakhyuM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 129 che ke muninI sarvakriyA dhyAnarUpa che. A hisAbe vacanagakAyayoga dhyAnarUpa bane che. ahIM eka vizeSa e samajavAne che ke dhyAnanA cogya deza tarIke sthAna mAtra pegasamAdhAnakArI yAne vega svasthatAkArI hoya eTaluM ja basa nathI, kintu e "chaparadharahita" paNa hovuM joIe. jIparAdharahita eTale jyAM pRthvIkAyAdi jIvone saMghaTTo thate heya ne paritApa thatuM hoya, ItyAdi jIvavirAdhanAvALuM sthAna na joIe. dhyAnamAM beThA bhale ApaNAthI jIvane duHkha na pahoMcatuM hoya, kintu e sthAnamAM je jIvone bIjAothI paNa duHkha pahoMcatuM hoya te te sthAna keyAnane gya na gaNAya. kemake yatinA dayAmaya hRdayane A jotAM saheje e jI pratye lAgaNI, dayArdratA thaI Ave, ne ethI citta emAM jatAM prastuta viSayanA dhyAnane bhaMga thAya. ATaluM ja basa nathI, kintu, "ekajAtiyanA grahaNamAM tajajAtIya bIjAnuM paNa grahaNa thAya.--e nyAyathI "chAparAdha zabdathI hiMsA jevA asatya, adattAdAna, mithuna, parigraha vagere pApa paNa saMgrahita bane che. eTale evAM pApa sevAtAM hoya evuM paNa sthAna na joIe. enuM paNa kAraNa A ke yegInuM pApaghaNAvALuM hRdaya bIjAnAM pApa najare paDatAM e pApa pratye ghaNA ne e pApakArI jIvo pratye dayAnI asaravALuM banI javA saMbhava che, ane e dhRNu-dayA UbharAI AvatAM dhyAnabhaMga thAya. mATe dhyAnane cagya sthAna AvuM jIvahiMsAdi pApa vinAnuM joIe. A parathI e paNa sUcita thAya che ke muninuM dila Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vyAnAtara kAlovi socciya jahijogasamAhANamuttamaM lhaa| na u divasa-nisAvelAiniyamaNaM jhAiNo bhaNiyaM // 38 // artha -dhyAna karanArane kALa paNa evo joie ke jemAM gisvasthatA uttama maLatI heya, kiMtu divasa ja yA rAtri ja gya veLA, evo niyama nathI, ema (tIrthaMkara-gaNadevoe kahyuM che. ) parigrahAdi pApa tarapha kevuM joIe. A "dezanI vAta; evI have dhyAnayogya "kALa"nI vastu kahe che - yAna mATe kALI vivecana - kALa eTale kalana, jemAM gaNatarI thAya, athavA kALa eTale kaLAsamUha, aDhI dvIpa samudramAM caMdra-sUryanI gati- kriyAthI sUcita divasa Adi. "kAle vi"mAM "vi" pada tulyatA batAvavA mATe che. dhyAna karanArane dhyAna mATe jema deza joIe eTaluM ja, paraMtu nAmathI amuka ja deza sthAna, evo niyama nahi; e rIte kALamAM paNuM amuka ja samaya evo niyama nahi; kintu eTaluM ja ke kALa paNa gya joIe, e kahevuM che. e kALa ke? te kahe che ke jyAM bheganuM uttama samAdhAna maLe; ganI uttama svasthatA maLe. je kALe mana-vacanakAyAne vyApAra svastha hoya te kALe dhyAna thaI zake. e kALa divase ya hoya, rAtre paNa haya, kaI muhUrta (2 ghaDI) Adi, yA divasane pUrva bhAga ke pAchalo bhAga paNa hoI zake. amuka divasa ja yA rAtri ja, ke pUrvAhana ja e niyama nathI. ema tIrthaMkaradeve ane gaNadharadee kahyuM che. A "kALa" dvAra vicAryuM. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 131 jacciya dehAvatthA jiyA Na jhANovarohiNI hoi / jhAijjA tavavattho Thio nisaNNo nivaNNo vA // 39 // artha - abhyAsa karelI che ke dehAvasthA dhyAnane pIDA karanArI na banatI hoya, te avasthAmAM rahIne dhyAna kare, cAhya ubhA (kAyotsarga avasthAmAM) rahIne, yA (vIrAsanAdie beThA, rahIne ke lAMbA-TUMkA sUi rahIne. dhyAnanuM AsanaH gasamAdhAna eja dhyAna. have "AsanavizeSa" dvAranI vyAkhyA karavA kahe che - vivecana :- dhyAna kayA Asane karavuM? enA mATe paNa niyama nathI ke amuka padmAsanAdie ja thAya. kinatu zarIranI je avasthA pitAne abhyasta hoya, jenI Adata paDelI hoya, yA ucita hoya, te avasthAe rahIne dhyAna karAya. alabat e avasthA evI joIe ke jethI pachI thAka vihavaLatA thaI citta emAM jatAM dhyAnabhaMga na thAya. je te avasthAmAM vacamAM aMgopAMgane pheravavA paDatA hoya te ene artha e ke tyAM thAkane anubhava thaye heya, ane tethI te dhyAnamAMthI citta DagavAnuM, dhyAna smalita thavAnuM. eTale mukhya muddo A, ke dhyAna akhalita cAlI zake evuM koI paNa sthira Asana yAne sthira rahenArI zarIrAvasthA e dhyAna mATe cagya Asana che, pachI cAhA te UbhA kAtsa nI avasthAe rahIne karAya, yA beThA beThA keI vIrAsana padmAsana paryakAsana (palAMThI) mAMDIne karAya, athavA jIvananA aMtima kALe pAdapegamana anazanamAM jema sUvAnI avasthA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAnA sAsu mAvA mumao jaM desa-kAla-cemA / varakevalAilAthaM patA bahuso samiyapAvA // 40 // artha:- (deza-kALa-Asanane niyama nathI, kAraNa ke munie badhI ya deza-kALa-zarIrAvasthAmAM rahyA pApane zamAvIne anekavAra pradhAna kevaLajJAnAdine pAmyA che. rakhAya che tema lAMbA TUMkA suvAnA Asane rahIne paNa karAya. atyaMta bimAra pathArIvaza heya te zuM kare? e sutA sutAM paNa dhyAna karI zake. paraMtu sAje sAre tema karavA jAya te pramAda-nidrA-jhokAmAM ja utarI jAya. dhyAna akhkhalita akhaMDa ne artha ja e che ke jemAM na te keI vacce vikSepa Ave, yAne bIjA vicAramAM mana taNAya, yA na te pramAdanidrA Ave. dhyAna mATe bIjAo te guphA vagere sthAna ja, divasarAtane amuka ja samaya, tathA amuka ja padmAsana vagere jarUrI batAve che, ane te vinA dhyAna thaI ja na zake ema kahe che te ahIM kema sthAna-kALa-Asanane niyama na bAM? enA khulAsAmAM kahe che - vivecana - dhyAna mATe deza-kALa-Asanane niyama na bAMdhavAnuM kAraNa e che ke munie aDhI dvIpanA badhA ya sthAnamAM, badhA ya divasa-rAtanA kALamAM, ane kaI paNa ceSTA-pravRttizarIrAvasthAmAM pApa zamAvIne kevaLajJAnAdi pAmyA che. kevaLajJAna pAmavAnuM dayAna vinA te bane ja nahi, kemake kaThera tapa tapIne paNa amuka jathAbaMdha karmakSaya thayA pachI paNa je ghAtakarmanAM pApa bAkI rahe che tene toDavAnI tAkAta ekamAtra dhyAnamAM che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna AuTa so dekhakAlaceDAniyamo jhANassa natthi smymi| jogANaM samAhANaM jaha hoi tahA yaiyadhvaM // 4 // atha- eTalA mATe AgamamAM dhyAnanA deza-kALa-zarIra ceSThA amuka ja joIe evo niyama nathI. mAtra, yogenI svasthatA je rIte thAya te rIte prayatna kare. (ATalo niyama che). te game te sthAnAdimAM kevaLajJAna thayuM ene dhyAna te AveluM ja, pachI dhyAna mATe amuka ja sthAnAdine niyama kyAM rahyo ke emAM ja dhyAna lAgI zake? ekaluM kevaLajJAnAdi ja nahi paNa avadhijJAna manaH paryAyajJAna vagere paNuM, dhyAnathI pApa zamI jaIne pragaTe che, ane e ya dhyAna keTalAyane aniyata yAne akkasa sthAnAdimAM AvyuM hoya che. te paNa eka ja vAra nahi kintu anekavAra. e sUcave che ke dhyAna mATe amuka ja deza-kALa-Asana e niyama nathI. chatAM eTaluM kharuM ke abhyAsIe traNe roganI svasthatA rahe ane dhyAnabhaMga na thAya evA deza-kALa-Asana jALavavA joIe. e ja vastu sAra rUpe batAvatAM kahe che - | vivecana - jIvo game te dezAdimAM kevaLajJAna Adi pAmelA che mATe dhyAna arthe deza-kALa-zarIraceSTA-avasthA-Asana amuka ja joI e evo niyama nathI, AgamamAM kyAM ya evo niyama bAMdhyo nathI. niyama hoya che eTale ja ke dhyAna karavAmAM mIna-vacana-kAyAnA yogo samAhita-svastha hovA joIe, ane vI rIte prayatnazIla rahevuM ke jethI yoganuM samAdhAna thAya, svasthatA thAya. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dhyAnazataka AlaMbaNAI vaaynn-pucchnn-priyttttnnaa'nnuciNtaao| sAmAiyAI saddhammAvassayAI ca // 42 // artha: (dharmadhyAnamAM caDavA mATe nijA nimitte karAtI sUtranI) vAcanA yAne paThana-pAThana, (paMktimAM) pRcchA, pUrva patinuM parAvartana, tathA anuciMtana-anusmaraNa ane cAritradharmanAM suMdara avazya-kartavya sAmAyika paDilehaNAdi sAdhusAmAcArI e AlabaMne che ahIM traNe yoganuM samAdhAna lIdhuM e sUcave che ke dhArmika koI paNa pratikamaNAdi kAyika pravRtti, yA svAdhyAyAdi vAcika pravRtti, athavA tatvaciMtana ke anityAdi bhAvanA ciMtanAdi mAnasika pravRtti, svasthatAthI zAstravidhi anusAra cAlatI heya emAM dhyAna lAgI zake che, ane pUrve kahyuM tema jabaradasta pApakarmone zamAvI zake che. Asana" dvAra vicAryuM. have "AlaMbana--dvAranA avayavaartha batAvavA kahe che - dhyAna mATe AlaMbana vivecana : --pUrva kahela jJAnabhAvanAdi cAra bhAvanAthI manane sAruM bhAvita karyuM eTale AtmA egya deza-kALa-AsanamAM vividha rogane svastha rAkhavA mATe keLavAya. e AjJAvicaya Adi dharmadhyAnamAM kayA kayA AlaMbane caDI zake, arthAt evI kaI kaI pravRtti rAkhe te enA AdhAre dharmadhyAna lAge e AlaMbane batAve che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 135 emAM paheluM AlaMbana " vAcanA" che. vAcanA eTale gaNadharadevAdie racelA sUtranuM yogya ziSyane karmanijaranA hatuo dAna karavuM, sUtra bhaNAvavuM. e bhaNAvavAmAM ene artha bhaNAvavAnuM paNa AvI jAya. upalakSaNathI sUtra-arthanuM grahaNa yAne guru pAse svArtha bhaNavAnuM paNa samajI levAnuM. A vAcanAnuM AlaMbana yAne pravRtti rAkhe che emAM mana ekAgra thatAM dharmadhyAnamAM caDI zake. ema "puchaNa" arthAt e bhaNelAmAM kyAMka zaMkA paDe, prazna UThe, te guru pAse jaIne nirAkaraNa mATe vinayathI pUche. vaLI "pariyaNa" eTale ke bhaNelA sUtra-artha bhUlAI na jAya ane vAcanA sivAyanA samayamAM zubha pravRtti rahe e mATe e bhaNelA sUtra-arthanuM parAvartana-punarAvRtti-pArAyaNa kare. tema, "anuciMtA" arthAt sUtrAdinuM vismaraNa na thAya e mATe manathI ja ciMtana kare. A vAyaNa-pucchaNa-pariyaDraNaDaNUciMtAo" e dvanda samAsa thaze. zratadharma-cAritradharma-e vAcanAdi pravRtti zratadharmanI antargata gaNAya. dharma be prakAre ArAdhavAne che, zrutadharma ane cAritradharma. zratadharma tarIke vAcanAdinI pravRtti rAkhavAnI, ane cAritradharma tarIke have je kaheze te sAmAyikAdi Avazyaka AcaravAnA hoya che. sAmAyikAdimAM sAmAyika, paDilehaNAdi samasta cakravAla sAmAcArI Ave. sAmAyika prasiddha che. sAvadya gone manavacana-kAyAthI pratijJApUrvaka tyAga karIne rAgadveSAdi rahita sama Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 pAnazata bhAvamAM AvavuM e sAmAyika kahevAya. emAM svAdhyAya-dhyAna mahAvrata-samiti-guptipAlana Adi karavAnuM hoya che. paDilehaNamAM mukhatrikA (muhapatti)nuM tathA vastra-pAtravasati (mukAma)nuM pratyuprekSaNa-pramArjana karatA rahevAnuM Ave; jethI keI jIva jaMtu mare nahi ItyAdi samasta cakravAla sAmAcArI paLAya e dhyAna mATe AlaMbanarUpa bane che. - sAdhu jIvanamAM guru tathA gacchanI sAthe rahetAM "IcchAkAra, yAne bIjAne kAMI kAma bhaLAvavuM hoya te enI te karavAnI IcchA pUchavI, "micchAkAra " bhUla AvatAM mithyAduSkRta deve tahattikAra" guruvacana tarata "hatti (tathAstu)" kahIne svIkArI levuM, vaLI mukAma yA maMdiramAM pesatAM nIkaLatAM "AvasyahI " nisIhikahevuM. gocarI (bhikSA) jatAM ane AhAra laI AvI munione "chaMdaNa " (IcchA) pUchavI tathA "nimaMtaNA" karavI...ItyAdi AcAra pALavAnA Ave. ema pAMca samiti traNa guptinI pravRttio jemAM 47 doSa rahita gocarI lAvavAvAparavAnI pravRtti paNa Ave che, e tathA ubhayakALa pratikamaNanI kiyA, devavaMdananI kriyA, vagere barAbara zAstrokta vidhipUrvaka sevAya, e badhe sAdhvAcAra che ane e cAritradharmamAM suMdara Avazyaka che, yAne avazya kartavya che. Ama mRtadharmanA vAcanA pracachanA vagere satkRtya tathA cAstridharmanA sAmAyikAdi Avazyaka satkartavya dhyAna mATe AlaMbanathata che. emAM jIva parovAI jAya te dharmadhyAna sulabha bane che. A AlaMbana vastu paNa batAve che ke dhyAnanA arthIe saMsAranI jaLa jathAmAM TI AvI pravRttimAM lAgavuM joIe. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmadhyAna 10 visamAmi samArohA daDhadayAla bano jahA puriso| sutAikayAlo taha jhANavara smaarhaa||43|| artha :-jevI rIte mANasa nIcA sthAnamAM rahelo kaI majabUta (daraDAdi) dravyanA AlaMbane UMce caDhI jAya che, tevI rIte sutrAdinuM AlaMbana karanAre uttama dhyAna (dharmadhyAna) para caDI jAya che. have A kRta-cAritradharmanA aMgone ja kema AlaMbana rUpa kahyA enuM kAraNa batAve che - vivecana -mANasa koI kUvA vageremAM nIce paDI gayo hoya te ene majabUta deraDuM vagere kaI dravya AlaMbanaAdhAra tarIke maLatAM enA AdhAre upara caDI jAya che. e caDavAne pitAnI zakti ane pitAnA puruSArthathI ja; kintu deraDuM sIDI Adi kazuM sAdhana-AdhAra-AlaMbana na maLe te nacaDI zake. ema ahI durgAna-kuvikalpAdimAM paDela gaNadharAdiracita sUtranI vAcanAdinuM AlaMbana karIne dharmadhyAnamAM caDI jAya che. zubhadhyAnamAM caDavAnuM potAnA manathI ane puruSArthathI, kintu AvuM vAcanAdi zrata dharma ke sAmAyikAdi AvazyakanuM AlaMbana na kare te dharmadhyAnamAM na caDI zake. ArilAbhavanamAM ke lagnanI cerImAM dharmadhyAnamAM caDyA te paNa sUtrokta zubha ciMtananuM AlaMbana karIne ja caDayA. eTale dhyAna sAru A laMbananuM atizaya mahatva che. A "AlaMbana' dvAra thayuM. dharma-zukaladhyAnamAM kama have kamadvArane avasara AvyuM. te lAghava mATe arthAta TUMkamAM pate e mATe dharmadhyAna ane zukaladhyAna baMnene krama jaNAvatAM kahe che - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jhANapaDivattikamA hoi mojoganiggahoIo / mavAre vaDhiLe, esAna nahAlamAphIpa / 44 II dhyAnazataka artha :--dhyAnaprAptinA krama (mAkSagamananI ati nikaTanA) saMsArakALe kevaLajJAnIne manAyAga-nigraha Adi hoya che, bAkInAne svasthatAnusAra (hAya che. ) vivecana :-dhyAnanI prAptinA krama e rIte che-(1) kevaLajJAnI mahiSa jyAre mekSa pAmavAnA ati nikaTakALamAM arthAt chellI zailezI avasthAnI aMdaranA aMtamuhUtakALamAM Ave che ane tyAM emane zukaladhyAnanA chellA e pAyAnu dhyAna karavAnA avasara Ave che, tyAre e pahelAM temanA ceAganA nigraha kare che, pachI vacanaceAganA nigraha, ane pachI sUkSma paNa kAyayeAganA nigraha kare che. kevaLajJAnIne Ama teA dhyAna karavAnuM che ja nahi; kemake (i) e sana-sannuzI hAvAthI emanI sAme traNe kALanA sarva bhAvA badhA ja pratyakSa hAvAthI emane ci'tana karavA jevuM kAMI khAkI rahetuM ja nathI, pachI dhyAna zAnuM kare? vaLI (ii) e have jIvana-siddha banelA che. emane sAdhanAkALa samApta thayA che. sAdhanA mAtrathI je ghAtIkAMnA nAza karavAnA che te emane sarvathA thaI gayA. te have zu kAma dhyAnanI sAdhanA karai ? tyAre aghAtI karmo je khAkI che te te bhAgavIne pUrA thavAnA. e kAMI sAdhanAthI vahelA nAza karI zakAya evuM hetuM nathI. tema e hajI bAkI hoya te paNa AtmAnAM nimaLa vItarAga sajJa svarUpa paramAtmapaNAne kAI khAya pahoM Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna catA nathI. eTale have kAI sAdhanA ja na hAI dhyAnasAdhanA paNa na hAya. 139 A parathI e paNa samajavAnu che ke devanI dhyAnastha mUrti e apUrNa avasthAnI smRti che; jyAre madhyastha kIkIvALI cakSu jemAM che evI prazAMta vItarAga sarvajJa avasthAvALI paramAtmAnI mUrti e pUrNa avasthAnI mUrti che. sAdhakane atima Adarza A pUrNa ja avasthAnI kakSAnA hAya, tethI e vItarAga avasthAnI ja pratimAne pUje ne ? ane bhAvathI devAdhidevapaNu'-tIrthaMkarapaNuM te A pUNu vItarAga sarvajJa avasthAmAM ja che. vAta A che ke kevaLajJAnIne dhyAnanI sAdhanA karavAnI hAtI nathI. paraMtu jyAre have mAkSa pAmavAnA samaya atyaMta nikaTa AvI gayA lAge che tyAre emane cAganA nirodha karavA jarUrI che. kemake hajI sudhI emane vihAra vyAkhyAna vagere pravRtti eTale ke kAyayeAga vacanaceAga cAlu che, eTale kama kha'dhanAM mukhya pAMca kAraNeA mithyAtva-avirati-pramAdya-kaSAya ane ceAga paikI e pAMcamuM kAraNa ' ceAga ' hajI hayAta che. e che tyAM sudhI teA ka baMdha cAlu rahevAnA. te meAkSa zI rIte thAya ? e tA ceniredha kare, karma khadha aTakAve, pachI ja meAkSa thAya. " pra-paNu AyuSya pUrNa thatAM zarIra vagere chUTI javAthI mAkSa thAya ne? Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja0 unA, jIvananA aMtima samaye je vega Ubho che, te ethI bAMdhela karma AtmA para UbhuM hoI jIvana pUruM thatAM sarvakarmakSaya kayAM Avyo? te mokSa zI rIte thAya ? tyAre AyuSya pUrNa thaye zarIra chUTI gayA pachI e aMtima samayanA bAMdhelA karmane bhegavAI javA mATe sAdhana kyAM che? tyAre je kahe ke "chellA samaye vega rokI de eTale navuM karma nahi baMdhAya, te e kahevuM ThIka nathI, kemake e rIte e kArya azakya che. pegone taddana rokavA mATe eka samayamAM kAryavAhI na thaI zake. enA mATe AtmapuruSArtha pheravo paDe, mana-vacana-kAyAnA sthUla ane sUkSma bhegone kramazaH aTakAvavAnI prakriyA karavI paDe, ne ema karavAmAM asaMkhya samaya lAge. zalezIkaraNa eTale ja jJAnIo jJAnathI A dekhyuM kahe che ke kevaLajJAnI jIva mokSe javAnA ati nikaTanA aMtamuhUta kALamAM samasta jene taddana aTakAvavAnI yAne ganirodhanI kriyA kare che. Ane zailezIkaraNanI kriyA kahe che. kemake AtmA jyAM sudhI gavALe hoya che tyAM sudhI te enA pradeza (aMza) kaMpanazIla hoya che, paraMtu have saMpUrNa ga nirodha thatAM Atmapradeza sarvathA merunI jema sthira thaI jAya che. meru e zaila(parvate)ne Iza yAne zaileza kahevAya che. jIva taddana niSpakaMpa thatAM A zaileza jevI avasthA para yAne zailezI para ArUDha thAya che. A zailezI karavAmAM aMtarmuhUta samayamAM vegane raMdhavAnI je prakiyA thAya che te zukaladhyAnarUpa bane che. ahIM dhyAnane artha mAna thAya che. chatazI para ApavAnI je Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 14. vacana-kAyAnI tyAM sudhInI sthiratA ke enA rogone yAne pravRttine taddana niSedha aTakAyata thaI jAya. e ja dhyAna kevaLajJAnIne saMsAranA aMtakALe heAya che; ane e dhyAnamAM kama A, ke pahelAM mAgane nigraha, pachI vacanagane nigraha, ane aMte kAyayegane nigraha, e rIte heya che. A te mAtra kevaLajJAnIne ja ane thanArA zukaladhyAnamAMnA kramanI vAta thaI. bAkInA bIjA mahAtmAne dharmadhyAna pAme tyAre, ega ane kALane AzrIne prAptikama emanI samAdhi pramANe heya che, arthAt emane je rIte enI ne kALanI svasthatA rahe te mujaba krama heya che. A "kama dvArA thayuM. dhyeya dhyAnane viSaya have dhyeya' dvAra kahe che. theya arthAt dhyAnane viSaya zera zrI tatvArtha mahAzAstra a9, sU0-37 "vivA kaMthAriyA para batAve che ke dharmadhyAna AjJA, apAya, vipAka ne saMsthAnanA ciMtana mATe hoya che. arthAt dharmadhyAnane viSaya yAne dhama dhyAnanuM dhyeya AjJAdi cAra bane che. AjJA eTale jinAjJA, jinavacana, jinAgama. apAya' eTale rAga-dveSAdi AzranA anartha. " vipAka eTale karmonA udayanA pariNAma. 60saMsthAna" eTale 14 rAjaleka vagerenI sthiti, A cArane viSe ekAgra ciMtana dharma dhyAnamAM karavAnuM hoya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka dhama dhyAnanA AjJA-apAyAdi cAra prakAranI pAcha chaLanuM rahasya jovA jevuM che. jIvane Ata-raudradhyAnathI bacAvanAra dharmadhyAna che, ne e A-raudradhyAna thavAnuM kAraNa (1) viSayarAga, (2) hiMsAdi pApeAmAM rasa ane niDaratA. (3) ahatva kSudratA tathA (4) ajJatA--mUDhatA che. e jo aTake te A raudradhyAna aTake. tyAre dharmadhyAnanA cAra prakAra ene aTakAvanArA che; tethI pachI dhadhyAnathI azubha dhyAna aTakI jAya e saheja che. 142 (1) dhama dhyAnamAM pahelA prakAra AjJAvicaya yAne jinAjJA para ciMtana che. e lAvavA mATe jinAjJAnI ekeka vizeSatAne laIne jinAjJA para atyaMta khahumAna UbhuM thavu... joie. manane ema thAya ke ' ahA A jinAjJA ! ATalI badhI ati nipuNa ? anAdi-anaMta ....'ema dilanA UchaLatA bahumAna sAthe ciMtana thAya tyAre mana emAM kayAMka ekAgra tanmaya thaI cAMTI jAya; ane e ja dharmadhyAnarUpa bane. tyAre je jinAjJA--bahumAna thAya tA jinAjJAmAM tA viSayatyAga ane samyak jJAnAcArAdi ArAdhanAnI AjJA che, eTale AjJA-bahumAnathI saheje viSayarAga aTake, ne ethI e nimittanuM durdhyAna aTakI jAya. (ra) tyAre viSayarAganI sAthe pApanA rasa ane pApamAM niyatA aTakAvavA mATe apAyanicaya che. apAyavicayamAM hiMsAdi duSkRtyo ane rAgAdi doSonA apAya yAne ananu ciMtana che; e ciMtanamAM tanmayatA lAvA mATe e doSa ane duSkRtyo pratye bhArAbhAra tiraskAra ane enA anarthInA bhaya 6 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 143 jAgo joIe. A pApa pratye atyaMta tiraskAra tathA bhaya Ubhe thatAM va) enA apAyanA ciMtanamAM kayAMka tanmayatA Ave e ja dharmadhyAna ane. (ii) saheje pApano rasa-nirbhayatA aTake ane tethI AtaM-raudradhyAna aTake. (3) tyAre jIvanI trIjI khAmI ahaMndu ane zudratA. A paNa jIvane sukha-duHkhanA prasaMga aMge durthAna karAve che. enI sAme nirahaMkAra ane umadA dila UbhuM thAya te e ahatva-sudratA saheje aTake. dharmadhyAnane trIjo prakAra "vipAkavicaya" che. emAM zubhAzubha karmonA vipAka vicAravAnA che. e je karmonA vipAka para aTala vizvAsa hoya ke "AvAM AvAM karmathI ja AvuM AvuM phaLa Ave, te e vizvAsanA lIdhe . (1) kayAMka karmavipAkanAM ciMtanamAM tanmayatA AvatAM dharmadhyAna lAge; temaja (ii) bIjI bAju sukhamAM ahaMva ane duHkhamAM kSudratA-rIsa-hAyeya vagere aTake; tethI durbAna aTake. (4) tyAre dharmadhyAnanA cethA prakAra "saMsthAna-vicaya"mAM cauda rAjalakanuM tathA dharmAstikAyAdi SaTvanuM svarUpa paristhiti vagere ciMtavavAnuM che, e vicAravAmAM virATa darzana thAya che, ane tethI ajJAnatA-mUDhatA aTake che, jethI pachI enA nimittanuM ArtadhyAnAdi paNa aTakI jAya emAM navAI nathI. basa, dharmadhyAnanA cAra prakAramAM jIvananA cAra mahAna sAdhya batAvyA, jinAjJA-bahumAna, hiMsAdi pApane tiraskAra, karmavipAkane aTala vizvAsa, ane virATadarzana. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 yAtaka 'muniuNamaNAiNihaNaM bhUyahiyaM bhUyabhAvaNa maNagdha / amiya matriya mahattha mahANubhAva 10mhaavisy|| 45 // #ASA 11tti vinAnA zaewvAnuM ! 12aNiuNajaNaduNNeyaM 13naya-maMga-pramANagamagahaNa // 46 // artha - (jinAjJA sUkSma dravyAdi matyAdinI nirUpaka hAI) atyanta nipuNa, (kavyAdi apekSAe) anAdi anaMta, jIva kalyANa rU5, (anekAMta bodhaka) *satyabhAvaka, panadarya amUlya (athavA RNana karmanAzaka) heI (arthathI) aparimita (yA amRta, kemake mIThI, pathya, athavA saMjIva yAne utpattikSama), (anyavacanethI) ajita, pradhAna arthavALI (avisaMvAdi, anugadvArAtmaka, nayaghaTita Ine (i) mahArtha, yA (ii) mahastha -ATA samakitI jemAM rahela, yA (iii) mahAstha pUjA pAmela), mahAna anubhAva prabhAva sAmarthyavALI (caudapUvI sarvalabdhisaMpanna banatA heIne pradhAna, tathA sarvArthasiddha vimAna ane mekSa sudhInAM puSkaLa kArya karatuM hovAthI prabhUta), 10 mahAna viSayavALI, nirava doSa pAparahita, a-nipuNa lokathI duya, tathA naya-bhaMgI pramANu-gama (artha mAge) thI gahana evI jagatanA dIvA samAna jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM (niravagha) dhyAna kare. have ahIM dharmadhyAnanA pahelA prakAra "AjJAvicaya" nuM pratipAdana karavA mATe kahe che, vivecana -dharmadhyAnanA pahelA prakAra "AjJA-vicaya mAM jagatanA dIvAsamI jinezvara bhagavAnanI AjJA para ciMtana karavAnuM che. arthAt e jinAjJA kevI kevI vizeSatAvALI che, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 dharmadhyAna enuM dhyAna karavAnuM che. ahIM e mATe be gAthAmAM kula jinAjJAnA 13 vizeSaNa batAvyA che. alabata emAM prAkRta bhASAne lIdhe athavA zabdamahimAthI ekanA aneka artha thAya che tethI tera karatAM paNa vadhu vizeSaNe bane che. e paikI dareka vizeSaNathI jinAjJAnuM dhyAna karavAnuM che. te A rIte - (1) "sunipuNa arthAta jinAjJAnI sunipuNatA citave, aho! kevuM sunipuNa jinavacana! jinavacane ja sUkSma dravya ane sUkSma paryA sudhInuM pratipAdana karyuM che. dharmAstikAyAdi dravya, tathA pudgaladravyamAM vargaNAo, vaLI chavadravyamAM nigada yAne jamInakaMda-lIla-kuga AdinA ekeka kaNamAM asaMkhya zarIra, ne e ekekA zarIramAM anaMtAnaMta che, vaLI e jIvanA darekanA upara caeNTela karmanA anaMtA skandha, ne e ekekA skandamAM anaMtAnaMta paramANu, vagere jIvAjIva sUkSma dravyanI oLakhANa sarvajJa zrI jinendradevanA vacana sivAya bIjuM keNa batAvI zake? ema e ekekA aNu para paNa thatA anaMtA sva-para paryAya, ekekA karmakalpa para baMdha-udaya-udIraNA-saMkramaNa-udvartanA vagerenI thatI prakriyA, emAM saMkhyAlaguNaasaMkhyAtaguNaanaMtaguNa hAni-vRddhie thatI SaguNa hAnivRddhi, ItyAdi paryAyasUkSmatA jinavacanathI ja jANavA maLe che. tyAre jinavacananI A kevI sunipuNatA ! kevI utkRSTa kuzaLatA! ema, matijJAna-zrutajJAna vagere pAMca jJAnanA bheda ane enA avAMtara prakAra mAtra jinavacana ja oLakhAve che. emAM vaLI jinavacanarUpI zrutanI ane zruta-jJAnanI nipuNatA kevI, ke 1 0 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dhyAnAtaka jinezvaradevane kevaLajJAna thayA pachI paNa e zrata dvArA ja zrutajJAnanuM ane bIjA cAra jJAnanuM prakAzana kare che. e paNa jinavacananI kevI sunipuNatA ! A rIte sunipuNatAnuM dhyAna kare. (2) "anAdinidhanA-arthAta "ahe jinavacana kevuM Adi ane nidhana arthAt utpatti ane nAza vinAnuM sadA sthAyI! kevuM anAdikALathI cAlyuM AvatuM, ne anaMtakALa rahevAnuM! pra-jinavacana eTale te dvAdazAMgI Agama. e te dareka jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM navesarathI racavAmAM Ave che, ane zAsanane viccheda thatAM ene paNa nAza thAya che. te pachI anAdinidhana zI rIte ? u0-dravyAdinI apekSAe anAdinidhana che. kahyuM che, dravyAthadezathI A dvAdazAMgI kadI nahatI ema nahi, agara bhaviSyamAM nahi hoya evuM nathI." ' " dravyAthadeza" eTale zuM? dvAdazAMgI Agama je padArthanuM nirUpaNa kare che emAM mukhya be cIja che -dhamastikAyAdi dravyuM ane enA sva-para paryA. eTale "padArtha yAne artha be prakAre, dravyartha ane paryAyArtha. AmAM dravyarthanI dRSTie arthAt dravyAthadezathI joIe te dareka jinendra bhagavAnanI dvAdazAMgI bhale zabdaracanAthI judI judI, kintu badhI ya dvAdazAMgI enA e ja dharmAstikAyAdi dravyanuM nirUpaNa kare che, kemake e mULa dravya kadI anyarUpa thatAM nathI, ke sarvathA nAza pAmatAM nathI. paryAye phare, dravya na phare, dravya te enA e ja rahe. mATe A vartamAna dvAdazAMgI paNa enAM e ja dravya ke je Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 147. bhUta-bhaviSyanI dvAdazAMgIone viSaya che, enuM ja pratipAdana karatI hovAthI dravyArthInI daSTie e bhUta-bhAvI dvAdazAMgI svarUpa ja che. mATe ene anAdi-anaMta-kahevAya. tyAre anAdianaMta e ja dravyane kahenAra dvAdazAMgImaya jinavacana kevuM zAzvata, TaMkazALI ane trikALAbAdhya! jinavacananI ja A vizeSatA che, jagatamAM bIjA keI vacananI nahi ! vAha dhanya jinAjJA ! Ama jinAjJAnI anAdi-anaMtatA ciMtave. (3) "bhUtahitA", -vaLI ciMtave ke, jinAjJA jinavacana kevuM bhUtane hitarUpa ! bhUta eTale prANIo, ene hita-paththarUpa te be rIte, (i) jene pIDA na thavA rUpe, ane (i) enuM kalyANa thavA rUpe. emAM (i) jagatanA ekendriya sudhInA cha aMgenI jinAjJA che ke "sarve jIvA na hantavyAH" arthAt koI paNa jIvanI hiMsA na karavI. evI jinAjJAnuM pAlana karanArAoe samasta jIvone abhayadAna de che, emane leza paNa pIDA paheMcADatA nathI. te jinAjJA kevI suMdara jIvahitakara ! vaLI (i) jinAjJAe pharamAvela ratnatrayInA mArge cAlanAra ghaNu che saMsAraviTaMbaNAthI chUTI siddha-mukta banI gayA. A dRSTie paNa jIvane jinAjJA kevI suMdara kalyANakara hitakara !" ema jinAjJAnI bhUtahitatA ciMtave. (4) bhUtabhAvanA - vaLI ciMtave ke, "aho jinAjJA kevI suMdara bhUtanI bhAvanA karI ApanArI che!" AnA be artha,-(i) bhUta" eTale sadbhUta, satya. "bhAvana" eTale vicAraNA. jinavacana dareka padArthane anekAntadaSTithI vicAranAruM hovAthI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnacaMtaka 148 satyaja vicAre che. ekAMta danA vastunA mAtra eka aMzane vicAra karI enA para ja madAra bAMdhIne e AMzika dhanA svIkAra kare che, paraMtu sAthe e ja vastumAM kharekhara rahela khIjA ethI viruddha dekhAtA aMzane apalApa-inkAra kare che; mATe e asatya-bhAvaka Thare che; tyAre jinavacana e anekAMtadarzIna haiAI bhUta-bhAvana yAne satyavicAraNA karanAru ane che. athavA, (ii) 'bhUta' eTale jIvA. enI 'bhAvanA' yAne vAsanA, vAsitatA. jinavacana bhUtabhAvanA che, eTale ke bhavya jIveA vaDe bhAvita karAnArI vastu che. kahyu che kUrAvi sahAveNa rAgavisavasANugAvi hoUNa / bhAviyajiNavayaNamaNA telukkasuhAvahA hoti // aAMti // (keAI jIvo pUrve) svabhAve krUra paNa ane rAgaSiSathI mUrjita paNa hAya, chatAM jo e jinavacanathI manane bhAvita kare che, tA e traNe jagatane sukhAkArI bane che. * bhAvita eTale, jema kastUrI AMdheluM kapaDuM' kastUrInI suvAsathI preme preme vAsita thaI jAya, ema jinAjJA dilamAM rAkhIne enA paranA ananya atizaya bahumAnathI AtmAnA pradeze pradezane vAsita karI devAya te. Ama bhAvita thayA pachI tA pUnI krUratA ane rAga-AdinI paravazatA palAyana thaI jAya che. zAstramAMthI sAMbhaLavA maLe che ke cilAtIputra vagere ghaNA evA pUrve svabhAve krUra vagere hatA chatAM jina Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 146 vacanathI bhAvita banatAM jagatanA jIvamAtrane sukhakArI yAne abhayadAtA banI gayA. - cilAtIputra ati rAgavaza zeThanI chokarI upADI deole, ane enI pAchaLa paDelA bApanI pratyenA krUra svabhAvathI bicArI chokarInuM DekuM kApI nAkhI e AgaLa bhAgye. paraMtu AgaLa munie "upazama viveka saMvara' evuM jinavacana saMbhaLAvyuM, te e vacanane eNe pitAnA dilamAM khUba pajaLAvI dIdhuM, e vacanathI bhAvita thaI gaye, te tarata tyAM sarva hiMsAdi pApane tyAga karI e kAryotsarga dhyAne Ubhe rahI gaye. enA zarIra paranA lehIthI kheMcAI AvelI hajAro kIDIoe enA zarIrane karaDI karaDI cALaNu jevuM karavA mAMDyuM, chatAM jinavacananA raMgathI eNe e jIvane kAMI karyuM nahi, to e marIne sadgatinA sukhane bhAgI thayo. Ama jinAjJAnI bhUtabhAvanA ciMtave. (5) anartha - jinavacananI anarthatA yAne amUlyatAne ciMtave ke "ahe! A jinavacana keTaluM badhuM amUlya che !" kahyuM che ke "ratnAdi kiMmatI dravALA meTA ratnAkara ane traNa leka sahita samasta Itara zAstro e parama prabhAvI jinavacananI kiMmata AMkavA mATe kazA upayogI nathI. kemake jinavacananI amUlyatA che. enuM je mUlya ja nathI AMkI zakAtuM, te pachI keTalAnI barAbara enI kiMmatane AMka mUkI zakAya?" stutikAre paNa kahyuM che, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dhyAnazataka kalpadramaH kalpitamAtradAyI, cintaamnnishcintitmevrtt| jinendradharmAtizayaM vicintaya, dvaye'pi leoko laghutAmavaiti // -arthAta kalpavRkSa te mAtra kalpanAmAM AveluM ApanAre che. ciMtAmaNi ciMtaveluM ja Ape che. vicAraka loka jinendra bhagavAnanA dharmane atizaya vicArIne (enI apekSAe A kalapakSa-ciMtAmaNi) baMnemAM hInatA jue che. "aNaghane A anartha evo eka artha; bIjo artha DaNakta' thAya. aNaghamAM "aNane artha RNa (prAkRtamAM ane A thAya che.) jaNane kApanAra te trANa, | (ii) "Nudana-ahe jinavacana kevuM jabaradasta RNa yAne karmone haNanAruM ! kahyuM che, * annANI kamma khavei bahuzahi vAsakoDohiM / ta nANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNaM // .. -arthAta ajJAnI bahu jheDe varase je karma khapAve eTalAM karma traNa guptae gupta jJAnI puruSa mAtra eka zvAsocchavAsamAM khapAve che. jIva kSapakazreNumAM laI janAra zukuladhyAnamAM jyAre caDe che, tyAre mana-vacana-kAyAnI utkRSTa gupti karanAre ane mahAjJAnI banelo hoya che, tyAM e jinavathanAnusAra tavaramaNatA keLavI eka zvAsa jeTalA kALamAM evA jaMgI jathAbaMdha karma khapAve che ke jene khapAvavA mATe ajJAnIne keTalAe karoDa varasanAM kaSTa sahavAM paDe. to kSaNamAM A karAvavAra jinavathana kevuM jambara RNakta yAne kamane haNanAruM ! (6) amitA-jinAjJAnI amitatA citave. "amita nA be artha -1. aparimita, 2. amRta. pahelAmAM ema ciMtave Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 151 ke "ahe jinavacana kevAM aparimita! alabata jinAgama jinavacana sUvAkSarathI parimita che, paraMtu arthathI amApa che. kahyuM che, . 'savanaINaM jA hoja pAluyA savvaudahINaM jaM udayaM / ettovi aNaMtaguNo atthA egasta suttassa // ' eka sUtrane anaMta artha zI rIte ? - -arthAta sarva nadIonI jeTalI retI thAya, ane sarva samudronuM jeTaluM pANI thAya, enA karatAM paNa anaMtaguNe eka sUtrane artha che. jinavacananA sUtra-sUtrane ATalo badho artha hevAnuM kAraNa e che ke jinavathana e dareka artha-padArthane aneka mArgaNAdvArathI ane anaMta anuvRtti vyAvRtti pothI vicAra karavAnuM batAve che. Ama anaMta artha nIkaLavAnA hisAbe jinavathana kevuM "abhiya" yAne amita aparimita! - "abhiya" ne bIjo arthaamRta' yAne (i) mIThI, (ii) pathya, ne (iii) sajIva. | (i) jinAjJA atyaMta madhura che. kahyuM che, "jinavacanarUpI lADu rAta ne divasa khAte bese, te paNa bedhapremI AtmA tRpti pAmate nathI; kemake e jinavacana hajAre hetuthI parivareluM che. eTale pachI ekeka pratipAdana para nava navA hetu jANavA maLe tyAM rasa zAne khUTe? (ii) jinavacana pathya che, ArogyAnukULa che. kahyuM chenArakI-tiya ca-manuSyadevagaNanA saMsAra saMbaMdhI sarva rogonuM ekamAtra auSadha jinavacana che, ane e pariNAme mokSanA akSaya sukhane pamADanAruM che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara dharmadhyAna | (ii) jinavacana sajIva che, yAne yukti-saMgatine samartha hevAthI sArthaka che, yathArtha che, paraMtu ayathArtha nathI, mRta-niva nathI. jemake "meTA rAjAnA hAthIo eTalA badhA hatA ke enA hAthIonA gaMDasthalamAMthI jharelA madabiMduonI evI nadI vahI ke emAM dumananA hAthI-ghaDA-rathanuM lazkara taNAI gayuM," AvuM vacana e yuktiyukta nathI, mATe e mRta nirjIva vacana kahevAya. - (7) "ajitA -ahe! jinAjJA kevI itara pravacananAM vacanathI aparAjita che !" kahyuM che,- jIvAivatthu cintaNakAsalaguNeNa'NaNNasahieNa' / sesavayaNehi ajiya jiNidavayaNa mahAvisaya // -arthAta bIjAnI sAthenI tulanAne laMghI janAruM jinendra vana jIvAdi vastune vicAra karavAnI kuzaLatAnA guNe bAkInA vacane (zAse)thI ajita che. jinavacana () sarvanAM vacana hAIne, temaja (2) anekAntadaSTie vastunA pratipAdaka hovAthI, e chava achava vagere padArthane vicAra kuzaLatAthI karI zake che. e tAkAta e sarvazanAM ekAntadaSTithI vicAratA vacanemAM na hoI zake. (8) mahI - aho! jinavacana kevuM mahattha!" ahIM gAthAnA prAkRta bhASAnA "mahatha" zabdanA "mahA", "mahastha, mahAstha" ema traNa artha nIkaLe. emAM, | (i) "mahAtha eTale pradhAna arthavALuM jinavacana che. jinAjJAnA artha pradhAna che. bIjAM zAstro karatAM jinAgamanA padArtha pradhAna devAnuM kAraNa e che ke e (ka) pUrvAparamAM Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 dhyAnazataH virAdharahita che, (kha) anuceAgadvArAtmaka che, ane (5) nayaghaTita che. arthAt (ka) jinavacanamAM kayAM ya pUrvAparamAM virodha nathI AvatA. zAstranA eka bhAgamAM kaMI kahyuM, ne khIjA bhAgamAM ethI tadna viruddha ja kahyuM, e pUrvApara virodhI kahevAya. jemake vedazAstramAM pahelAM kahyuM, 'mA hiMsyAt sarvabhUtAni' keAInI hi'sA na karavI. ane pachI AgaLa para kahyu, azvamedhena yajeta.' arthAt azva medha ( gheADAnI hiMsAvALA ) yajJa kare. AvuM pUrvApara virASipaNuM jinAgamamAM nathI. mATe enAM vacana kalpita nahi paNa saddbhUta che. 6 (kha) 4 anuyAgadvArA upakramAdiH--ema, jinavacana anuceAgadvArAtmaka che. ' anuyAga' eTale vyAkhyAna, e karavAnA seApAnane anuyAgadvAra kahe che. jemake AcAra' nAmanu dvAdazAMgImAM paheluM 'gasUtra che. enA anuceAga karavA che teA e mATe pahelAM ene upakrama, pachI kramazaH enA nikSepa, anugama, ane naya--samanvaya karavAnA. 'upakrama' eTale nikSepane cegya banAvavuM. pachI nikSepa karavAnA. * nikSepa ' eTale nyAsa. vastune te te nAma AdimAM thUMkavuM. dA. ta (1) ' AcAra 'evuM kAinuM nAma pADyu che, te e AcAranA 1nAmanikSepa kahevAya, nAmanikSepe ene AcAra kahevAya. ema (2) AcAranI kacAMka citrAdimAM sthApanA karI che, tA e sthApanAnikSepe AcAra kahevAya. ema (3) 'dravya ' eTale bhAvanA AdhAra. AcAranA bhAvanA AdhAra zarIra yA 6 ? Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dharmadhyAna AtmA e dravya-AcAra nikSepa. ema. (4) AcArane bhAva eTale mukhya AcaraNa-vastu dA. ta. ahiMsA AcarAya te. e bhAva-AcAra nikSepa. dareka vastumAM A nAmAdi cAra nikSepa thAya, keImAM tethI vadhu paNa thAya. jemake "ka" vastumAM nAmaleka sthApanA ka.vagere uparAMta kSetraka, kALaka, bhavaleka ItyAdi. " e "anugama" e trIjuM anuga dvAra che. anugama kara yAne sUtra yA enI niyukita (sUtranuM artha sAthe niryojana, jaDavuM te) sAthe anugata karavuM arthAta saMmilita samanvita karavuM. dA. ta. "AcAra" aMganA sUtrane pahele zabda laI emAM ane enI niktimAM anugama karAya. 7 "naya" e cothuM anugadvAra. enI samaja A rIte, (ga) nayaghaTita jinavacana che, mATe e mahAI che. "naya? eTale judI judI daSTi, apekSA, jenAthI vastune te te aMze vicAra thAya, nirNaya thAya. dA. ta. AcAranA be aMza, bAhya ane Abhyantara. eTale te te aMze AcAra vastune vicAra vyavahAranayathI tema nizcayanayathI thAya. vyavahAranI daSTie AcAra-kAyAdithI bAhyA sAruM AcaraNa kare tene kahevAya. nizcayadaSTie AcAra AtmAnI AMtarika zuddha AcaraNapariNatine kahevAya. ema bIjA paNa zabda naya-arthamaya, jJAnanaya-kriyAnaya, dravyArthikanaya-paryAyArthika, naigamanaya-saMgrahanaya vagere nAne jinavacana batAve che, e na laIne padArthanuM anekAMtamaya darzana karAve che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 155 bIjA koI dharmamAM AvI naya-vyavasthA nathI. alabat, pramANa-vyavasthA che, paraMtu tethI zuM? vastune bAdha te pramANa ane nayathI thAya. emAM pramANathI te sakalAze thAya, samasta bhAve thAya, paraMtu vikalAMze yAne ekAMze nahi. e mATe te nayanI ja jarUra paDe. tyAre AvA nayaghaTita jinavacananI kevI balihArI! kevI pradhAnArthatA! mahAWtA! mahatyane A eka artha. (ii) mahatya eTale mahastha paNa kahevAya. mahastha eTale mahAna samyagdaSTi bhavya AtmAomAM raheluM. "Aha ! jinavacana kevuM vizvanA uttama pradhAna puruSomAM raheluM che !" jenI draSTimAM micchAtva che, sarvajJAnusAritA nathI, e kAMI pradhAna puruSa nathI. (iii) "mahattha" eTale mahAstha, e paNa artha thAya. "mahA" eTale pUjA. jinavacana pUjAmAM raheluM yAne pUjApAtra che. kahyuM che "jJAna ( jinavacana) sarva vimAnika bhavanapatideva, manuSya ane vyaMtara-jyotiSIdevathI pUjita che, kemake jinavacana parathI AgamaracayitA gaNadhara bhagavAna upara devatAo paNa vAsakSepa uchALe che!" e Agamane jinavacanane ke adbhuta mahimA ! Ama jinavacana kevuM mahattha! | (9) "mahAnubhAva :--ahe jinAjJA kevA mahAna anubhAva-sAma-prabhAvavALI che! " "mahAna" eTale pradhAna yA puSkaLa. (i) jinavacananAM sAmarthyanI pradhAnatA A rIte ke jinavacananA jJAtA cauda pUrvadhara maharSio sarva labdhio saMpanna bane che. ATaluM UMcuM pradhAna sAmarthya jinavacana Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dharmadhyAna sivAya bIjA kayAM vacananuM hoya che ke jethI sarva labdhionI zakti utpanna thAya? vaLI (ii) sAmarthyanI puSkaLatA-vizALatA e rIte ke gautama mahArAje vIra prabhune pUchyuM, "he bhagavaMta! caudapUrvI eka ghaDAmAMthI hajAro ghaDA karavA samartha che?" prabhue kahyuM, "haMtA goyamA ! prabhU rNa dasa puvI ghaDAo ghaDasaharsa karize." cauda pUrvadhara "prabhu" eTale samartha che. A sAmarthya keTaluM badhuM vizALa ? A te jinavacananA A lekamAMnA sAmarthyanI vAta. tyAre, paralokamAM caudapUrvIne janma jaghanyathI 6ThThA lAMtaka vimAnika devalokamAM ane utkRSTathI anuttara devakanA sarvArtha siddha vimAnamAM thAya che, athavA e sarva karmakSaya karI mekSamAM jAya che. (10) mahAviSaya -"jinavacana aho ! kevuM mahAna yAne sakala dravyAdi viSayavALuM che!" kahyuM che "davao suyanANI uvautte sava davAI jANuI'-arthAt zratajJAnI dravya para cittane upaga mUke te sarva dravyane jANe che, jANa zake che. alabata kevaLajJAnInI jema e dharmAstikAyAdi dranuM pratyakSa na karI zake, kintu kevaLajJAnI jinendra bhagavAne e samasta dravyanuM pratipAdana kareluM che, tethI emanAM vacana parathI e sarva dravyane jANI zake, ema enA keTalAya paryAne paNa jANI zake. (11) niravagha -ahe jinavacana kevAM niravagha nirdoSa che !" vacananA 3ra deSa hoya che. atyukti, punarukti, tuccha Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 157 dharmadhyAna e subA, atha nI rAe 3 zabda, ItyAdi 3ra thI rahita jinavacana hoya che. ema jinavacana keI paNa pApane Adeza-upadeza karatAM nathI. eTalA mATe paNa e niSpApa nirava vacana che. che athavA A "nirava zabdane, AgaLa "cita kriyApada kahevuM che, enuM vizeSaNa samajI zakAya; emAM "niravadya rIte ciMtavana kare" e artha thatAM "niravagha'no artha "nirdoSa rIte " yAne "A loka paralekanA sukhAdinI AzaMsA rAkhyA vinA" e thAya. dharmadhyAna te sAruM kare, paraMtu sAthe enAM phaLarUpe dunyavI koI dhana, mAna, kIti vagerenI AzaMsA-AkAMkSA rAkhe te e dhyAna-ciMtana niravadya-nirdoSa rIte karyuM na gaNAya. e samajavuM joIe ke "adbhuta karmakSaya ane jabaradasta pupArjana karI ApanAruM ATaluM suMdara dharmadhyAna maLyuM te pachI enAM phaLarUpe tuccha, nAzavaMta ane mAraka phaLanI AkAMkSA zI. karavI? e karavAmAM te dharmadhyAnanA saMskArane badale ati Icchita tuccha jaDanI lAlasAnA saMskAra daDha bane che, je aneka durgatinA bhavamAM bhaTakAve che. eTalA mATe zAse kahyuM che ke "ne IhalegayAe, ne paralagaThThayAe, ne parAri bhavao ahaM nANa." arthAt "huM jJAnI chuM yAne jJAna-dhyAna karavAvALo chuM te A lokanA (sukhanA) hetue nahi, paralokanA (sukhanA) hetue nahi, temaja bIjAnA apamAnanA hetue nahi,'ema nirdoSa rIte dhyAna kare. (12) "anipuNajana duca ahe! azubha mativALAthI samajamAM na Ave evuM jinavacana kevuM gaMbhIra ke sumati Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dharmadhyAna vALA ja ene ne enI bhavyatA-mahAnatA-anaMta kalyANakaratAne samajI zake ! kumativALA te kAM te viSayalukhya heya, athavA virakta hovA chatAM durAgrahathI asarvajJanAM vacanane aMtima satya, ekAMta satya mAnI lenArA heya. evAne virAgya-nItaratA ane sarvajJakathita anekAMtAdimaya vacana ze samajAya? (13) "naya-saMga-pramANu-gamagahana ahe jina vacana naya-bhaMga-pramANa ane gamathI kevuM gahana !kevuM gaMbhIra ! " & "ne pUrve batAvyA te nigamAdi, e mAtra jinavacananI ja eka vizeSatA che. have 6 bhaMga" eTale bhAMgA, caturbhagI, saptabhaMgI vagere. bhaMga-bhAga-bhaMgI eTale prakAra. dA. ta. caturbhAgI eTale cAra prakAranuM jUtha. sAmAnya rIte kamabhedathI yA sthAnabhedathI bhaMgaracanA thAya, arthAt krama badalavAthI ke sthAna badalavAthI je prakAre paDe te kramabhaMga ke sthAnabhaMga. 8 kramabhaMga'mAM dA. ta. kamasara be vastu levAnI hoya te cAra bhAMge levAya. emAM (1) eka jIva ane eka ajIva, yA (2) eka jIva ne bIje paNa jIva, ke (3) eka ajIva ane bIje jIva athavA (4) eka ajIva ane bIje paNa ajIva, ema cAra bhAMge e caturbhAgI thaI...bethI AvI aneka caturbhagIo bane. sthAnabhagamAM, dA. ta. (1) keI priyadharmA hAya paNa daDhadharmA na haya, (2) keIpriyadharmo heya ne daDhadharmA paNa hoya, (3) keI priyadharmA na hoya ane daDhadharmA ya na hoya, tyAre (4) koI priyadharmA na hoya paNa daDhadharmA hoya. AvI bemAM caturbhagI thAya. traNanA sthAnabhaMga karavAnA hoya te ATha bhAMgA thAya. dA. ta. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnacaMtaka 159 vrata aMge jANe, Adare, pALe, enA 8 bhaMga thAya. 'jANe' eTale vrata grAhya che evI zraddhA hoya; Adare' eTale enI pratijJA kare. pALe eTale pratijJAthI ke pratijJA vinA enu pAlana kare. A traNamAM ATha bhAMgA thAya. ema aneka rIte bha'garacanA ane che. ethI padArtha edha vistRta ane che. evI eka saptabha'gI paNa che. saptabhaMgI tA anekAnta samajavA mATe sacATa vyavasthA che. emAM vastumAM rahelA dareka dharmanA apekSAvizeSa laIne vidhi-niSedhathI vicAra karavAmAM Ave che, dA. ta. ghaDA sat che, anitya che, mATe che, vagere darekanA vicAra A rIte thAya ke zu ghaDA sat ja che ? nitya ja che ? mATe ja che ? ke sat nathI paNa ? nitya nathI paNa ? meATe nathI paNa ?' tyAre javAbamAM ghaDAnA svadravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSAe sat che ja, paraMtu paradravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSAe sat nathI ja. have svadravyAdi paradravyAdi tenI paNa kramaza : ekekanI apekSA laI ne baMnenI dRSTie kevA ? tA ke sadasat che. e trIjo bhaMga. paraMtu eka sAthe sva-paradravyAdinI ubhayanI apekSAe kevA ? tA javAbamAM kahI zakAya evuM nathI ke sat', yA 'asat', yA 'sadasa'; mATe avakatavya ja kahevuM paDe, A ceAtheA bhAMge. pachI ekekanI apekSAe ane sAthe eka sAtha ubhayanI apekSAe kevA ? tA (pa) sat-avakatavya, (6) asat-avakatavya, (7) sadRsat-avakta vya che. ema kula 7 bhAMgA yAne saptabhaMgI thAya. ema anitya vagere dharmane laIne aneka saptabhaMgI bane. AvI bhagaracanA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dharmadhyAna ethI vastune anekAMta zailIthI vistRta ane sarvAza satya bodha thAya che. A aMgaracanAo paNa mAtra eka jinavacananI ja balihArI che. aho kevAM gaMbhIra jinavacana ! 3. pramANu -vastune badha karAvanArAM dravyAdi pramANu che, je "anugadvArasUtramAM batAvyAM che. te A pramANe, dravyAdi 4 pramANa pramANa eTale prameya jenAthI siddha thAya, jaNAya te. pramANAt prameyasiddhiH pramANathI satya vastu prameya jJAta bane. prameya eTale jagatanI ya jJAtavya vastu, ene jaNAvanAra te pramANu. e ja prakAre-dravyapramANa, kSetrapramANa, kAlapramANa, ne bhAvapramANe je dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI vastu mapAya, nizcita thAya, te dravyAdine pramANu kahevAya. (1) dravya pramANamAM, (1) pradezaniSpanna ane (2) vibhAga niSpanna; arthAt (1) dravyanI pradezasaMkhyAnA hisAbe levAtuM mApa. dA. ta. dvipadezika skaMdha, tripradezika skaMdha, anaMta pradezika skaMdha. ema (2) dravyanA vibhAgathI banatuM pramANa e 5 prakAre, mAna-unmAna-avamAna-gaNima-pratimAna. mAna" eTale dhAnya tathA rasanAM bharIne mApAM, prasthaka droNa-kuMbha Adi, lITara Adi. unmAna" eTale telamApa, zera-maNu-kalegrAma. amAna eTale laMbAI mApa, hAtha-gaja-vAra-mITara vagere. gaNima" eTale saMkhyA, 1-10-100 pratimAna' eTale sUkSma telamApa, cava-guMjA-rati-vAla vagere. (2) kSetrapramANamAM paNa ema (1) "pradezaniSpanna pramANe tarIke avagAhaka AkAzanA pradezathI mApa; eka pradezamAM rahenAra e Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 161 ekapradezI, e pradezamAM rahenAra dvipradezika....(2), vibhAga niSpanna pramANu tarIke AtmAMgula-utsedhAMgula-pramANuAMzula. te te kALanA peAtAnA 108 a'gulamApe UMcA uttama puruSanA a'gula te 'AtmAMzula' evA 500 dhanuSyanI kAyAnA aMzula te 'pramANAMgula'. vIraprabhunA (7 hAthanI kAyAnA) AtmAMzulathI adha te 'utsedhAMzula.' enA karatAM 400 guNNA paheALA 1pramANAMgula thAya. dvIpa samudra pata vagere pramANAMgulathI mapAya che. 1 rasa-1 vaNu-1 gadha ane 2 spazavALA aNu te sUkSma (niMvibhAga) paramANu. anaMta sUkSma paramANunA 1 vyAvahArika paramANu thAya. anaMta vyAva0 paramANunA 1uhlaGga kSakSuikA. pachI kramaza 8-8 guNA thatAM kSaNikA U reNu-trasaraNa-rathareNu-devakuru UvAlAca....lIkhaja-yavamadhya-aMzula thAya. pachI kramaza : 12 aMzule hAtha, 4 hAthe dhanuSya, 2000 dhanuSye gAu, 4 gA01 ceAjana. 6 (3) kALapramANamAM,- (1) ' pradezaniSpannaH 1 sAma yika, ra sAmayika....(2) * vibhAganiSpanna' mAM asakhza samayanI 1 AvalikA, 1,67, 77, 216 AvalikAnuM 1 muhUta. khIjI rIte 7 prANe 1 stAka, 7 sneAke lava, 77 lave muhUta, 30 muhUte ahArAtra. 84 lAkha varSa pUrvAMga, 84 lAkha pUrvAMge 1 pU....yAvat zISa prahelikA. asabhya varSanA 1 palyApama. 10 kATAkATa paccenA 1 sAgarApama, 10 kaTArkaTi sAgara|0nI 1-1 avasarpiNI-utsarpiNI. e maLIne 1 kALacakra, ana'tA kALacakre 1 pudgala parAva (4) bhAvapramANamAM, (1) guNapramANa, (2) nayapramANu, ne (3) saMkhyA pramANu. 11 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dhyAnazataka guNapramANu"mAM 2, jIva guru ne ajIva gu. chavaguNa jJAna-darzana-cAritra. jJAnapramANamAM pratyakSa-anuMmAna-upamAna-Agama pratyakSamAM I. pratya, neI(mana) pratyakSa. anumAnamAM , pUrvavata-zeSava-daSTasAdhamyavat, pUrvopalabdha cihathI oLakhAya, dA.ta-tala-masA-kSata AdithI putrane oLakhe te "pUrvavat ". "zeSata"mAM kAya-kAraNa-guNa-avayavaAzraya parathI oLakhAya. dA.ta- vahevAravathI azva, taMtuthI paTa (dhUmathI agni), gaMdhathI puSa, bhRgathI pADe, pabagalAthI taLAva jaNAya. " daSTasAdhamyavata'mAM (1) sAmAnya, ekathI ghaNAnuM anumAna, (2) vizeSa, ghaNA parathI eka vizeSane jANe. athavA daSTasAdhava-1 atIta AzrIne (bharI nadIethI pUrve sArI varSA jANe), 2. vartamAna AzrIne (pracura dAna jaI subhikSa jANe), (3) bhaviSya aMge (prazasta vAyu AdithI suvRSTi kalpa). (c)upamAna pramANamAM" 2- (1) sAdhamya, (2) vaidharmo : "sAdhamya"mAM (1) yatkiMciMta sA. meru je sarasava, mUta hAI (2) prAyaH sAdha, gAya jevuM gavaya, (3) sarva sAdhao, arihaMta jevA arihaMta, "dhadhamya"mAM-(1) kiMcit vaidha, kALI gAyane kALuM vAcharaDuM ethI viruddha peLIne dheluM. (2) prAyaH vadhava, pAyasathI viruddha vAyasa (mAtra chellA be akSara ane astitva pUratuM sAdhamya che bAkI vaidha), (3) sarvadha, guru ghAtaka je te nIca paNa na hoya. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 163 AgamapramANamAM (1)laukika, mahAbhAratAdi, (2) lokAttara, AcArAMgAdi. athavA (3) sUtra-Agama, arthAMgama, tadrubhaya Agama. athavA 1. AtmAgama, atha`thI tItha karane, sUtrathI gaNudharane, 2. anaMtarAgama, athathI gaNadharane, 3. para'parAgama, ja'bhUsvAmIne. ATalI bhAvapramANanI aMdara jIvaguNupramANamAM jJAnaguNupramANanI vAta thaI. have da naguNapramANumAM, --cakSuzana, acakSurdana, avaSidarzana ane kevaLardezana. cAritraguNapramANamAM,--sAmAyika (ivara, yAvatkathika), chedepasthApanIya (sAticAra, niraticAra), parihAra vizuddhi (nizyimAna te tapasevI, nivizyakAyika te vaiyAvaccI), sUkSmasa'parAya (saMkilazyamAna, vizuddhayamAna), yathAkhyAta (pratipAtI, aprati., yA chadmastha, vItarAga). ajIvaguNupramANumAM, sparze -rasa-gaMdha-vaNuM -saMsthAna. nayapramANumAM, 3 dRSTAnta,-prasthaka, vasati, pradeza. (te dhAnya bharavAnuM mApu, mukAma, sUkSmAMza) aMge naigama-vyavahAranaya, sa'grahanaya, RjIsUtra, zabjhanayanI judI judI dRSTi che. te A pramANe, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 pAraka tha prasthaka dRSTAnta vasaMti-daSTAnta zuM karo cho ? kyAM rahe che? aTavI tarapha javAthI | lekamAM, madhyalekamAM mAMDI prasthaka katarI, nAma .............. amuka gAmamAM 00 pADavA sudhI kahe "prasthaka | zerImAM, eAraDAnA khUNAmAM karuM chuM." . | rahyo chuM. dhAnya bharela prasthakane | zayyAdimAM rahyo chuM. saMgraha pra. kahe vartamAna prasthaka paNa avagAhela AkAza. jI prasthaka, teTaluM dhAnya | pradezamAM rahuM chuM. paNa prasthaka. prasthakane jJAtA, upa- sva svarUpamAM rahuM chuM. zabdanayA yukta e kartA e prasthaka (3) "pradeza daSTAntamAM naya-ghaTanA pradeza keTalA? nigamanaye- "dharmAstikAya-pradeza (dharmapradeza), adharmapradeza AkAzapradeza, jIvapradeza, pudgalaskadha-pradeza, dezapradeza -ema 6nA pradeza hoya. saMye,-"deza e skandamAM samAye, mATe enA pradeza judA nahi, bAkI pAMcanA pradeza hAya." vyavanaye,-"pAMcane keI sAdhAraNa pradeza nathI mATe pAMcanA pradeza na kahevAya, kintu pAMca prakAranA pradeza che,-dharmapradeza adharmapradeza vagere." Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 trAjInA -"darekanA kAMI pAMca prakAranA pradeza nathI; tethI 5 prakAranA pradeza nahi, paNa kahe, bhajanA che,-syAdda dharmapradeza, syAd adharmapradeza ." zabdanaya- "Ama kahevAmAM paNa dareka pradezanA svAdu dharma, syAd adharma,....ema 5-5 prakAranI Apatti che. tethI kahe, je dharmane pradeza te pradezadharmAstikAya.........ema pAMca." samabhirU8naya,-"pradezadharma " ema samAsa karavA jatAM dharmamAM pradeza evI bhedasaptamInI zaMkA thAya. mATe asamAsathI kahe, "je dharmAstikAya e ja pradeza, te pradezadharma....." evabhUtanaya, pradeza deza jevI vastu ja nathI. kemake te je bhinna kahe, te anupalabdha che. abhinna kahe te dharmA, ane pradeza eka paryAyavALA thavAnI Apatti. mATe ja che te akhaMDa dharmA.........vagere che. | (iii) saMkhyA pramANamAM-nAmAdi 4 saMkhyA + upamA saMkhyA + parimANu saM0 + jJAnarUpa saM0 + gaNanA saM0-ema 8 prakAre che. emAM dravyasaMkhyA AgamathI AgamathI ema 2 prakAre che. ane te AgamathI e jJazarIra, bhavyazarIra, tadavyatirikta, ema 3 prakAre upamA saMkhyA pramANa 4 prakAre, satanI sat sAthe upamA, (ema caturbhAgI.) dA.ta. arahiMtanI chAtI kapATa jevI. satanI asat sAthe, dA.ta. anudevanuM AyuSya 33 sAgarepama. asatanI sat sAthe, dA.ta, sUkuM parNa lIlAne kahe, cama vItI tuma vItaze, lIlI kuMpaLiyA' asanI asat sAthe Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dhyAnazataka -gardabhazaMga AkAzakusuma jevuM che. parimANu saMkhyA pramANamAM (i) kAlikazruta-parimANamAM paryAya anatA, bAkI akSara pada pAda gAthA...niyukti anuyega uddezaka..aMga Adi saMkhyAtA. (ii) daSTivAdakRta paribhAM uparokta anuga sudhI, pachI prAti, prAtikA, vastu Adi jJAnasaMkhyA pramANamAM (saMkhyAyataMtra jJAya) zabdajJAnathI zAbdika kahevAya. gaNitathI gaNitajJa. vagere. gaNunA saMkhyAmAM saMkhyAta-asaMkhyA-anaMta. bhAvasaMkhyA pramANamAM, prAkRtamAM "saMkhA" zabda che tethI "zaMkha" laI zakhagatine vede te bhAvasaMkha kahevAya. jinAgamanI zailIe A dravyapramANa, kSetrapramANu, kAlapramANa, bhAvapramANa, ema 4 prakAre pramANanI vicAraNA thaI. bAkI sAmAnya rIte sthUla zailIthI jotAM pramANa be prakAre -1 pratyakSa, ane 2. parokSa. pratyakSa pramANamAM avidhajJAna, manaHparyAyajJAna, ane kevaLajJAna ema traNa pramANa Ave. ahIM pratyakSa eTale "prati akSama' arthAt sIdhuM AtmAmAM eTale ke AtmAne keI bAhya Indriye, yA hetu,yA zabda, vagere sAdhana vinA ja sAkSAt vastudarzana jenAthI thAya e pratyakSa e 3, (1) avadhijJAnathI bhUta-vartamAna-bhaviSyanI najIka ke dUranI rUpI vastune paNa sAkSAt joI zake. (2) mana paryAyajJAnathI aDhI dvIpamAM rahelA saMjJI paMcendriya jInA manane joI zake. .. (3) kevaLajJAnathI kAlekanA samasta anaMtA kALanA bhAva joI zake, sarva jI ane sarva pudgalAdi dravyanAM bhUta, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 dharmadhyAna vartamAna bhAvI anaMtAnaMta paryAne sAkSAt nihALe. A te pAramArthika pratyakSa. tyAre, vyAvahArika pratyakSa e Indriya ane manathI thatuM pratyakSa che. lekavyavahAra ene pratyakSa kahe che. e paramArthathI yAne kharI rIte pakSajJAna che. kemake e AtmAne sAkSAt thatuM nathI. kiratu indriya dvArA thAya che. parokSa eTale akSa yAne AtmAthI paraarthAt AtmAne bAhya indriya, hetu, zabda vagere sAdhana dvArA thate yathArtha vastu bedha, e pAramArthika pakSa pramANu kahevAya. emAM 1. matijJAna, 2. zrutajJAna, ema be prakAra che. indriye ane manathI vastu jaNAya te "matijJAna, ane Agama AptapuruSanAM vacane je atIndriya padArthone paNa baMdha thAya e "zrutajJAna che. hetu parathI thatuM anumAna, tarka, smaraNa pratyabhijJA vagere e matijJAnanA prakAra che... A "pramANa vyavasthA paNa jinavacanamAM ja maLe che. tyAre, (4) gama eTale arthamArga, je dvArothI padArthane vistRta baMdha thAya tene arthamArga kahe che. dA. ta. daMDaka prakaraNamAM cAre gatinA jIvamAM judI judI vastu vicAravA 24 bheda yAne 24 daMDaka pADyA. zrI tatvArthazAstramAM jIva mamyaktvAdi vastune vicAra karavA mATe nirdeza-svAmitva vagere tathA-satu-saMkhyA kSetra... vagere muddAo-dvArA batAvyA. ema karmagrantha-zAstromAM jIva, guNasthAna, vagerene vicAra karavA mATe gaI-Idriya-kAya...vagere mArgaNAo batAvI, ema "AvazyasUtra zAstranI upadughAta Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dhyAnazataH tattha ya' ' maidAbbaleNa' 'tagviSahAyariyavirahao vA viM / yahaNataNeNa ya 4NANAvaradaNa // 3 // "UdAharaNAsaMbhave ya saha suSThu jaM na bujhejjA / saNumayamaktiha tahAvi taM citae maimaM // 48 // aNuvakayaparANuggahaparAyaNA yaaN jiNA jagatpavarA / jhiyAna-rAsa-medAtha nadAno te // 2 // artha :-(1) buddhinI samyagra arthAvadhAraNanI madatAe, () samyak yathA tattva pratipAdana-kuzaLa AcAya na maLavAthI, (3) jJeya padArthanI gahunatAne lIdhe, (4) jJAnAvaraNIya kA ya thavAthI, yA (5-6) hetu-udAharaNa na maLavAthI, A jinAjJAnA viSayamAM jo kAMI sArI rIte na samajAya tA paNa buddhimAna puruSa A ciMtave ke, ' sarvajJa tI karAnu vacana asatya hoya nahi. kAraNa ke carAcara jagatamAM zreSTha zrI jine dhara bhagavaMtA, emanA par khIjAee upakAra na karyAM hoya tA ya, enA para upakAra karavAmAM tatpara rahe che. emaNe rAgadeza-meha (ajJAna)ne jItI lIdhA che, tethI ( asatya lavAnAM kArA ja nahi hAvAthI ) te anyathAvAdI yAne asatyabhASI heya nahi niyuktimAM 'sAmAyika vastu vicAra karavA uddeza-nirdezabhigama....vagere 26 dvArAvyA, e daMDaka dvAra-muddA-mAgaNA vanarane graMthamA kahevAya. zAstromAM evA bIjA aneka amo kahelA che. A paNa jinavacananI ja vizeSatA che. ahIM kevAM gahana jinavacana! jinezvara bhagavAna kevaLajJAnanA prakAzathI samasta sa`zayarUpI adhakAranA nAza kare che; mATe jagatanA dIvA che. emanA dvArA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna ane kuzaLa kArya karavAnI AjJA karAya che mATe emanAM vacanane jinAjJA kahevAya. evI jinAjJAnA uparokta vizeSaNe paikI koI paNa vizeSaNathI nirAzaMsa bhAve jinAjJAnuM ekAgra ciMtana kare, te pahelA prakAranuM "AjJA-vicaya' nAmanuM dharmadhyAna kahevAya. AmAM evuM bane ke maMdabuddhinA cage, yA samajAvanAra tevA AcArya na maLavAne lIdhe, ke seyanI gahananA Adi kAraNe kaI jinavacanamAM samaja na paDe te zraddhA DagavAne saMbhava, ane tethI ukta vizeSaNathI jinAjJAnuM dhyAna muzkela thAya, te evA kayA kAraNe che, ne te prasaMge zuM karavuM ? e batAve che - vivecana -jinavacane kahelA padArtha kadAca samajavAmAM na Ave te te kevA kAraNe, pahelAM to e batAvatAM kahe che ke jinavacana na samajAya enAM 6 kAraNa (1) matirbalyathI, yAne buddhi jaDa hoya yA caMcaLa hAya, te vAcanA sAMbhaLatAM jinekta padArthanuM manamAM samyama avadhAraNa na thAya. jaDabuddhivALo te samajI ja zakatA nathI ane je jaDa sthI, te ya calavicalatAnA kAraNe mana bAhAramAM jAya che tethI pArtha malmAM Utarata nathI, TakatA nathI. tyAre mati je sateja heya kintu, (2) tevA AcAryanA abhAve arthAt jemAM jarA ya pheraphAra nahi evuM yathArtha tatvapratipAdana sArI rIte karavAmAM kuzaLa AcArya mahArAja na maLe, te paNa jinavacana na samajAya. arlI "accarya' eTale mumukSu AtmAo vaDe je AcarAya che; sevAya che te AcAra saMpanna AcAryane ja mumukSuo seve, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dhyAna taka paraMtu evA AcArya (1) tattvapratipAdana je viparIta karatA hoya, athavA (2) viparIta nahi kiMtu yathArtha karavA chatAM sAmAne samajAya evI saraLa zailIthI vivecana karavAmAM hoziyAra na hoya, te evA AcArya maLavA chatAM pUrvokta vizeSaNa viziSTa jinavacananA bhAva samajI zakAya nahi. Ama jinavacana na samajI zakavAmAM kAM A kAraNa athavA atidurbalatA kAraNa hoya yA te A baMne kAraNe paNa saMbhavI zake. tema, (3) reyanI gahanatAne lIdhe, arthAt je jaNAya te ya" kahevAya, evA ya padArtha dharmAstikAyAdi dravya yA naya-bhaMgI vagere enI gahanatAnA hisAbe paNa na samajAya ane jinavacanane a-dha rahe evuM bane. ema, (4) jJAnAvaraNIya karmanA udayathI, arthAta pahelethI ke tatkALa evA jJAnAvaraNakarma udayamAM AvavAthI jinavacananA bhAva na samajAya, evuM bane. prava- jJAnAvaraNane udaya kAraNabhUta kahe che te e ja eka kAraNuM kahe, mati durbaLatAdi kAraNe te emAM samAI jAya che, kemake e jJAnAvaraNanA udayathI ja hoya che, te pachI e badhAne judAM kAraNa kahevAnuM yuktiyukta nathI. u0- nA, yuktiyukta che. kemake je ke jinavacana kema nathI samajAtA enuM kAraNa jJAnAvaraNanA udayanAM kAryane ja batAvavuM che, paraMtu te saMkSepathI ne vistArathI. emAM saMga judA judA, tethI kAraNe bhinna bhinna kahevAya. saMkSepamAM jJAnAvaraNanA udayathI thatuM ajJAna kAraNabhUta batAvAya, ane vistArathI AsamajatA te saMvani kahevA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma dhyAna 171 pelA matiduLatAdi kAraNeA batAvavA paDe. matiduba LatAdi e jJAnAvaraNanA udayanu" kArya kharA, kintu upAdhi yAne vizeSaNA saceAge juThThA, tethI matidukhaLatAdi judA judA haiAvAnu kahI zakAya. kAI ne matimaMdatA dvArA, teA khIjAne vaLI AcAya tevA na maLavA dvArA, tyAre kayAMka jJeyanI gahanatA para, ema judA judA saMcAge jJAnAvaraNanA udaya kAma karI jAya. (5-6) hetu-udAharaNanA asaMbhavathI paNu arthAt keAI kathanamAM hetu ke udAharaNa na maLavAthI paNa jinavacanane bhAva buddhimAM ese nahi, ema mane. * hetu' eTale prayeAjana ane kAraNa. prastutamAM '* prayAjana ' arthAMnA upayeAga nathI, kemake keAI kathananu pracAjana na samajAya eTale e kathana na samajAya evu' nathI hetu tethI TIkAkAra maharSie ahIM hetu ? zabdanA kAraNa arthe laI kAraNa tarIke kAraka ane vya' ema e atha lIdhA. emAM ' kAraka ' eTale utpAdaka, dA. ta. agni anavAmAM kAraka hetu che iMdhaNu-khaLataNu, tyAre 'vyaMjaka' eTale jaNAvanAra hetu che dhUmADA. ' " " tyAM hetu' eTale padArthane hrineAti '=magajamAM mekale, arthAt jaNAve te. dA. ta. makAnanI bArImAMthI bahAra dhumADA AvatA dekhAya, te te dhUmADA aMdaramAM agni hAvAnu jaNAve che. mATe e dhUmADAne hetu kahevAya. e nyUjaka hetu banyA. jinavacananA keAI kAI kathananA yAne kathita vidhAnanA hetu na maLe, tethI e kathana samajamAM na Ave evuM ane. " Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IT TPE ' athavA udAharaNa' eTale kharekhara banelu ke kalpeluM dRSTAnta; e na batAvyu. hAya tethI paNa jinavacana na samajAtha evuM ane. Ama cha kAraNa paikI koI kAraNe jinavacana-kathita kAI vastujAta muddala na samajAya, yA sArI rIte na samajamAM Ave, te paNa bhale samajamAM na AvyuM chatAM jinavacana yA tatkathita vastu mATe buddhimAna puruSa A vicAra kare, jinavacana kaeNma asatya nahi ? :--sava navacana ane sarvajJAkta vastu asatya haiAya nahi. enuM kAraNa e che ke cAcara vizvamAM zreSTha jinezvara bhagavAna pAte bIjAethI kAMI uprakAra pAmyA na hAya tA ya emanI pratye dharmopadezAdithI ya anugraha kRpA--upakAra karavAmAM parAyaNa rahe che, ughukta hAya che evA ekAMta upakAra-pravRttivALA emane jagatane ThagavAnu zu kAma te asatya eTale ? hAM, upakArIne paNa kayAMka kadAca gAdi vaza satyaneA saMbhava rahe, kemake (1) rAga yAne Asaktivaza jUThuM khelAya che. paisA para rAga che te vepArI gharAkane jUThuM' kahe che, (2) ema dveSa eTale aprIti, enA pazu. asatya khelAya che; dA. ta. eramAna mAtA zAkayanA puH aMge patine jUThThuM bhaLAve che. ema (3) maha yAne jJAna, vastu kharAbara khyAla na hAvAthI paNa atya elAvAnu mane che. Ama rAga, dveSa ke mAhanA kAraNe kathanamAM mRtA Ave. kintu. A jinezvara bhagavAne te| asatya bhASaNanA kALubhA rAga-dveSa-mAhane jItI lIdhA che, rAgAdine te 6 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna rAga-ddosa-kasAyA-''savAdikiriyAsu vaTTamANANa / ihaparaloyAvAe jhAijjA vajjaparivajjI // 50 // artha rAga, dveSa kaSAya ane AzravAdi kriyAomAM varta. tAne A loka paralokanA anartha (kevA Ave che te) vajarya (akRtya) ne tyAgI thAve, ekAgratAthI vicAre. te jinaarthAta rAgAdine sadAne mATe pitAnA AtmAmAMthI abhAva karI dIdho che, pachI emane asatya bolavAnuM kaI kAraNa ja nathI. mATe e anyathAvAdI yAne pheraphAra bolanAra hAya ja nahi. tethI emanA vacanamAM ke emaNe kahela padArthamAM asatyatA hoya ja kyAMthI ?" mATe ApaNI matidurbaLatAdi kAraNe na samajAya te paNa jinavacana-jinAjJAne ekAMta satya ane hitakara mAnI enuM pUrvokta vizeSaNathI dhyAna karavuM joIe. e paheluM "AjJA-vicaya" nAmanuM dharmadhyAna thAya. A dharmadhyAnanA yAtavyane pahele bheda. - (2) apAyavicaca have yAtavyane bIjo bheda "apAyavicaya" batAve che - vivecana -dharmadhyAnane bIjo prakAra "apAya-vicaya, emAM rAgAdi kriyAthI A leka parakamAM nIpajatA anartha kevA, e dhyAvavAnuM che. te kramazaH A rIte,- jIvane svabhAva akriya avasthAne che ke I rAgakriyAvaiSakriyA-kaSAyakiyA-mithyAtvAdi AzrakriyA ke hiMsAdinI kAyikI Adi kriyA karavAnuM nathI. paraMtu saMsAramAM e karIne Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dhyAnacaMtaka jIva duHkha ane pApa tathA dIrgha saMsArabhramaNa ja pAme che. * kahyu che, - rAga-dveSanA ana rAga : saMpadyamAnA'pi duHkhde| duSTagocaraH / mahAvyAdhyabhibhUtasya kupathyAnnAbhilASavat // dRSTayAdibhedbhinnasya rAgasyAmuSmikaM phalam / dIrghaH saMsAra evAktaH sarvajJaiH sarvadarzibhiH // od -arthAt aprazasta vastu a MgenA rAma UThatAM ja duHkhadvAcI ne che; jemake, mahArogathI gherAyelAne kuththa khAzakanI abhilASA. manamAM kaccha khAvAnI IcchA UThatAM zarIra para enI asara thAya che. evu ahIM viSayAdinA rAga bhabhukatAM duHkha-azAMti-asvasthatA zarU thAya che. dRSTi vagere prakArAthI judA judA rAganu eTale ke (1) dRSTirAga, (keAI paNu asat mAnyatAnI pakaDa), (2) kAmarAga, ane (3) sneharAganu" paleAkamAM phaLa sajJa sadI tIrthaMkara bhagavatAe dIrgha saMsAra kahyuM che. dveSaH saMpadyamAnA'pi tApayatyeva dehinam / koTarasthA jvalannAzu dAvAnala iva drumam // dosAnalasaMsatto ihalAe ceva dukkhio hoi / paralAyaMmi ya pAvo pAvaI nirayAnalaM tatto // -arthAt jema ADanA kheAlamAM dAvAnaLa bhabhUkatAM ja jhADane tapAve che, ema haiyAmAM dveSa UThatAM ja e prANIne tapAve che. dveSarUpI agnithI sparzAyelA pahelA te A jIvanamAM ja du:khI thAya che, ane pachI paraleAkamAM e pApI jIva narakanI agni pAme che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 175 AvuM krodhAdi kaSAmAM bane che. enAM nukasAna aMge kahyuM che - kaSAyonA anartha - koho ya, mANo ya aNiggahiyA, mAyA ya lohA ya pvddddhmaannaa| cattAri pae kasiNA kasAyA siJcanti mUla puNabbhavarasa // koho poI paNAsei mANo viNayaNAlaNo / mAyA mittANi NAsei lAho sabaviNAsaNo // -arthAta dha ane abhimAna je aMkuzamAM na lIdhA, dabAvyA nahi, temaja mAyA ane lAbha je vadhatA cAlyA, to e thAre kaSAyo akhaMDa rahIne punarjanma-saMsAranA bIjabhUta kAraNene siMce che. (saMsAranuM kAraNa mithyAtva, artha-kAma, AhArAdi saMjJAo, hiMsAdi duSkRtya -A badhA kedhAdi kaSAethI puSTa bane che. enA para saMsAra puSTa thAya che. ) krodha prItine nAza kare che, mAna vinayane ghAta kare che. mAyA mitrone urADe che. lebha sarva vinAzaka che. mithyAtva-ajJAnanA anartha ema Azra arthAt mithyAtvAdi karmabaMdhanA hetuonA vaLI anartha paNa kevA bhayaMkara? ke micchattamohiyamaI jIvo ihalAe eva dukkhaaii| nirayAvamAI pAvo pAvara pasamAiguNahINo // ajJAna khalu kaSTa krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahita vA na vetti yenAvRto leokaH // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 -arzata mithyAtvathI hita matijJALo pApI jIva prathama saMvega Adi guNethI rahita rahI A jIvanamAM ja narakanA jevA duHkha pAme che. (narakanA jIvane bahAranI tIvra vedanAthI aMtaramAM bhAre saMtApa, tyAre AvA ne aMdaranI mithyAtvanI pIDA ane tethI bahAranI UMdhI pravRttinI viTaMbaNAthI aMtaramAM bhAre saMtApa hoya che. ) krodhAdi sarva pApa karatAM ajJAna-miththAmati e kharekharuM duHkharUpa che. kemake enAthI AcchAdita leka hitAhita vastune samajatuM nathI, (ajJAnamithyAtva na hoya to te krodhAdi thavA chatAM e samaje ke "AmAM mAruM ahita che, ane AnA tyAgamAM ja hita che tethI vilAsa vadhatAM ene phagAvI de. tyAre je mithyAtva hoya to te krodhAdine ahitakAraka samajate ja nathI, pachI zuM kAma ene tyAga kare?) aviratinA anartha - ema avirati AzravanA paNa anartha A rIte citave,jiivaa pAvaMti iha pANavahAdaviraIe pAvAe / niyasuya ghAyaNamAI dose jaNa-garahie pAvA // paralAyaMmi vi evaM mAsavakiriyAhi ajie kamme / jIvANa ciramavAyA nirayAigaI bhama tANa // -arthAta hiMsAdinI pApI avirati (chUTa) thI pApI che lAkamAM niMdAya evA svaputraghAta Adi doSamAM phasAya che. (pratijJAthI hiMsAdine tyAga nathI karyo, tethI evo avasara AvI lAgatAM potAnA putra vagerene ya ghAta Adi pApa Acare che. calanIe potAnA putra bahAne lAkhanA gharamAM jIvato bALI nAkhavAne peMtare racela.) A to A jIvanamAM anartha. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 177 AzravarUpa kriyAothI kama UbhA thaye paralekamAM paNa chane naraka Adi gatiomAM bhaTakatAM dIrghakALa anartha nIpaje che. ahIM mULa gAthA 50mImAM "AsavAdi" emAM A zravanI sAthe je "Adi pada mUkyuM che, e e ja rAgadveSa-kaSAya ane mithyAtva-avirati AzravanA avAntara aneka bhedanuM sUcaka che. tyAre bIjA AcAryo kahe che ke A "Adi' pada prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhanuM jJApaka che. eTale A be apekSAe rAgAdinA apAya ciMtavatAM rAgAdinA avAMtara anekAneka prakAranA athavA rAgAdinA prakRtibaMdha, sthiti-baMdha AdinA anartha paNa citavI zakAya. 5 prakAranI kriyA - ema kiriyAsu" arthAt kAyikI, adhikaraNikI, prASikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI kriyAnA paNa anartha ciMtave. kahyuM che, kiriyAsu vaTTamANA kAIyamAIsu dukhiyA jiivaa| iha ceva ya paralole saMsArapavaDyA bhaNiyA // arthAt kAyikI Adi kriyAmAM prarvatatA cho A jIva namAMthI ja duHkhI thAya che, ane paralokamAM saMsArane atyaMta vadhAranArA bane che. - je kriyAmAM aMte jIvanI hiMsA thAya che, emAM pAMca pagathiyAM hoya che. pahelAM kAyAnI hIlacAla thAya te kAyikI kriyA. pachI hiMsAnuM sAdhana pakaDe te adhikaraNikI kriyA. bAda hiMsAthe manamAM dveSa krUratA-kaTheratA UbhuM thAya te prAple 12 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dhyAnazataka vikI yiA. pachI zaprayoga karatAM jIvane duHkha devAnuM thAya te pAritApanikI, ane aMte jIvane nAza thAya te prANAtipAtikI kriyA. AzravanA anarthanA dRSTAnta - ahIM rAga-dveSa-kapAya-mithyAtva-avirati ane hiMsAdi kriyAthI nIpajatA anartha ciMtavavAnA che te A rIte, ke "are! A jIvanamAM rAgAdimAMthI kevA mahAnukasAna Utare che! mammaNa dhana paranA rAgathI sukhe khAvA-pIvA na pAmyuM. keNika rAjyanA lebhamAM zreSathI pitA zreNikane kedamAM pUranAre thaye, ne bhAna AvyuM tyAre pitAne gumAvanAre banyuM. subma samRddhinA lAbha ane madamAM dhAtakI khaMDanA bharatane jItavA jatAM vimAna ane lhAva-lazkara sAthe dariyAmAM paDyo. pradezIe sUryakAntA rANuM para bahu rAga karelo te rANIe aMte ene jhera ApyuM. dhavala zrIpAla para dveSanI pravRtti karI karI duHkhI thatAM aMte zrIpAlane mAravA jatAM paDyo, ne pitAnI kaTArIthI pote ja maryo. kulavAlaka muni vezyAnA rAgamAM aMte bhagavAnane stUpa UkheDI nakhAvanAra banyA. abhayA rANuM sudarzana zeTha para kAmarAga ane mAyA karavA jatAM dezavaTe pAmI. semila sasarAe gajasukumALane zreSamAM mAryA pachI e kRSNajIne jotAM ja hRdayAghAta anubhavI maryo. rAgAdinA pitAne cAlu anarthamAM, dA. ta. vastu para rAga karavA jatAM (1) emAM bagaDavAnA lIdhe duHkha thAya che. (2) rAganA lIdhe narasAne sAru mAnavAnuM ajJAna Ave che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 dharmadhyAna (3) viSayaroganA lIdhe deva-guru-dharma para e rAga jAmate nathI, () jenA para rAga che enA aMge keTalIka vAra bIjAonI TIkATippaNa thatAM TheSa vagere jAge che. ema, dveSanA ne IrSAnA keTalA ya anartha nIpaje che. teM abhimAna karavA pAchaLa kyAM veThavAnuM hAravAnuM nathI AvatuM? @ema avirati yAne pApanI chUTanA lIdhe e pApomAM atireka-adhikatA thaI jAya che, ne pachI sahavuM paDe che. dA. ta. miThAInI avirati hevAthI e vadhAre khavAI jatAM peTa caDe che, duHkhe che, evuM bane che. Ama jagatamAM cAlatA anartha joIe te dekhAya ke enA mULamAM A rAgAdi kAraNabhUta che. A para ciMtavatAM apAyaricaya" dharmadhyAna lAge che. ene mahAna lAbha e, ke ArtadhyAna aTake che. jyAM Ata. dhyAna thavuM lAge tyAM apAyavicaya-vipAkavicaya lAgu karavAnuM. AvI rAgAdi kriyAonA anarthane ciMtavanAra ke hAya, te kahe che, "vajaja parivaja" "vaja" eTale ke varca, tyAya je akRtya pramAda, ene parivaI hoya, tyAgI hoya; arthAt apramatta hAya, leza paNa pramAdane na sevanAro hoya. e "apAyaricaya" dharmadhyAna barAbara karI zake. pramatta hoya, pramAdI haya, rAgAdisevanamAM magna hoya, ene haiye te enI miThAza hevAthI e rAgAdinA anartha dilathI zuM vicArI zake? (3) vipAkavicaya have "vipAkavicaya" nAmane dharmadhyAnane trIje prakAra kahevAmAM Ave che - Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dhyAnapAtaka -di-upasA-S[mAmi duhApurA jogANubhAvajaNiya kammavivAga vidhi tejjA // 51 // artha - prakRti-sthiti-pradeza-anubhAvanA vibhAgathI bhinna bhinna, (e dareka pAchA) zubha azubhanA vibhAgathI bhinna bhinna, tathA paga ne kaSAyAdithI utpanna karmavipAkane ciMtave. vivecana -"vipAkavicaya" nAmanA trIjA dharmadhyAnamAM AtmA para baMdhAtA karmonI prakRti-sthiti-rasa-pradezanA vipAkanuM ciMtana karavAnuM che. prakRtti-sthiti-pradeza - anubhAvaH-emAM "prakRti eTale jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa vagere karmonA je 8 mULa prakAra, tathA darekanA uttarabheda, eno svabhAva dA. ta. vipAka vakhate jJAna zekavuM, darzana aTakAvavuM vagere che. "sthiti eTale karmonuM AtmA para vaLagyA rahevAnuM kALamAna. te jaghanyathI be samaya yA aMtamuhUrta hoya, utkRSTathI 70 keDIkeDI sAgaropama heAya, vipAkamAM ATalI kALasthiti bhegavavI paDe. "pradeza" eTale jIvanA pradeza pradeza (sUkSama aMza) sAthe karma pudgalanA amuka jathAne saMbandha thaze. emAM karma pudagalanAM daLiyA kayAMka vadhu kyAMka ochA ceTe che. anubhAva" eTale vipAka, rasadaya AnA vipAkamAM jJAnAvaraNAdi svabhAvanI ugratA maMdatA anu. bhavavI paDe. A prakRta AdinA vipAka ciMtavavAnA che. A prakRta Adi zubha azubha be prakAre hoya che. dA. ta. jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAyarma, e cAreya azubha che. tyAre zAtAdanIya Adi karma zubha che, ane Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 181 azAtAdanIya Adi azubha che. eTale karmanI prakRti Adi kevA zubha yA azubha che te ciMtavavAnuM che. A vipAka paNa gAnubhAva yAne "gathI magavacana-ga-kAyayoga tathA "anubhAvathI kaSAya-aviratimithyAtva-pramAdane anusAra utpanna thAya che. dA. ta. taMduliyA macchane moTA matsyanA meMmAMthI keTalAM ya nAnAM mAchalAM kSemakuzaLa pesIne nIkaLI jatA jevA para enAM bhakSaNane mane yoga yAne vicAraNuM tathA kaSAya joradAra rahe che. tethI narakagatinA bhAre karmavipAka sarjAya che. athavA vRddha puruSenI vyAkhyAne anusAre, "pradeza" eTale jIvapadeza sAthe karma pradezanuM milana; e karma pudgala eka kSetrAvagADha hoya, yAne jIvanA avagAhelA kSetramAM ja avagAhela hAya. Atmapradeze e karma pradeze baMdhAya te spaSTarUpe, avagADharUpe, anaMtararUpe, tema ANu ne bAdararUpe, ema urdhva ne adharUpe baMdhAya. Atmapradeza sAthe sparza thAya, pachI " avagaDha ? yAne praviSTa thAya, pachI "anaMtara' yAne AMtarA vinA ekameka bane. e pahelAM "aNu" yAne nAnA skaMdharUpe, ne pachI bAdara' yAne meTA skalparUpe baMdhAya. e "U -adha" uparanIcethI baMdhAya. AnuM karmavipAka dhyAnamAM ciMtana kare. vaLI "anubhava" eTale pRSTa-baddha-nikAcita ATha karmanuM udayathI vedana. e "pRSTa AdimAM sonuM daSTAMta che. se derIthI eka guDImAM "baMdhAI, paraspara spezIne rahI hoya te "pRSTha, athavA tapAvAI paraspara seMTI gaI hoya te baddha, ane Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dhyAnAtaka (4) saMsthAnavicaya vivighA vA-vaMTALar-ss-vihALa-nALA uppAya-Thii-maMgAipajavA je ya davANa // 52 // paMcasthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNa jiNakkhAya / NAmAimeyavihiyaM tivihamaholAyabheyAI // 53 // tti-vA-rI--sAra----vibhALA--marphAMTALo dosAipaiTThANa niyaya logaTTiivihANa // 54 // soye pIgaLI jaIne eka garUpe thaI hoya te nikAcita. enI jema karmone Atmapradeza sAthe saMbaMdha dhRSTa hoya, yA baddha hoya athavA nikAcita heya. arthAt sAmAnya saMbaddha, vizeSa saMbaddha, yA gADha saMbaddha thayela hAya. evAM karmanuM udayathI bhagavAvuM te "anubhava" kahevAya. Ama karmonI prakRti-sthiti-pradeza-anubhAvanA vipAka citave. e karmavipAka bacegAnubhAva"thI utpanna thaye hoya emAM ga maneyega Adi traNa. "anubhAva mithyAdarzana-avirati pramAda-kaSAye. e baMnethI utpAdita karmano vipAka-udaya ciMtave. A trIju vipAkaviya dharmadhyAna thayuM. Ane prabhAva e che ke rogAdi pIDAmAM hAyayathI je ArtadhyAna thatuM hatuM, te AnAthI aTake ane jIvane samatA-samAdhi Ave; kemake AmAM daSTi sIdhI pIDAnA mULabhUta kAraNa karmanA vipAka para javAnI. - have cothe prakAra "saMsthAnA vicaya, e varNave che Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna uvaoga lakkhaNamaNAiNihaNamattha tara sarIrAo / jIvamavi kAri bhoyaM ca sayasla kammassa // 55 // " tassa ya sakammajaNiya' jammAijalaM kasAyapAyAlauM / vasaNasa sAvayamaNaM mohAvattaM mahAbhIma // 56 // * aNNANamArupariya- saMjoga vijeAga-bI isaMtANaM / saMsArasAgaramaNorapAramasuha vicitejA // 57 // 9 tasya ya saMtaraNasaha samma saNasubaMdhaNa aNagha / kaNNadhAra cAritamayaM mahApAyaM // 58 // * saMvarakayanicchida tavapavaNAiddha jaiNataravega | veraggamaggapaDiya visottiyAvIi nikkhobha // 59 // Aroda muNivaNiyA mahagghasIlaMgarayaNapaDi punna / jaha taM nivvANapura sigdhamaviggheNa pAvati // 60 // 6 tattha ya tirayaNa - vijia gama iyamegaMtiyaM nirAbAhauM / sAbhAviyaM nirUvama' jaha seksa akkhayamuve ti // 61 // 183 1 kiM bahuNA ? savvaM ciya jIvAipayattha vitthare| veyaM / sajvanaya samUhamaya jhApajjA samayasagbhAvaM // 62 // artha :- 652 (thothA ' saMsthAnaviyaya 'bhAMzu mitave ? citave? tA ke) jinezvara bhagavAne upadezela dharmAstikAyAdi kbyAnAM lakSaNa, yAhRti, vyAdhAra, amara, prabhAga Ane utyAha-vyayazrIvyAdi ke paryAya ( te bhiMtave; vaNI) para(cAthA upajinAkta anAdi-anaMta paMcAstikAyamaya lAkane nAbhAhi ( nAbha-sthApanA- dravya-kSetrANa-lAva - paryAyalo ) lethI 8 prahAra tathA adho-madhya-ardhva khebha bha aGgAre ( bhiMtave; mAM ) 754 ( dharma-dhambhA yAhi sAta pAtAla ) bhUbhiyo, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dhyAnazataka (dhanedadhi Adi) valaya, (jaMbudvipa-lavaNAdi asaMkhya) dvIpesamudro, narake, vimAne, devatAI bhavana tathA vyaMtaranagaranI AkRti, AkAza-vAyu AdimAM pratiSThita zAzvata lokavyavasthA prakAra (ciMtave;)(r)55 (vaLI sAkAra nirAkAra) upayoga svarUpa, anAdi anaMta, tathA zarIrathI jude, arUpI, svakarmano kartA katA jIva ciMtave,pa6 vaLI) jIvanane saMsAra, svakarmathI je nirmita, janmAdi jaLavALe, kaSAyarUpI pAtAlavALo, seMkaDo vyasano (vyasana-du:khe) rUpI jaLathara chavALo, (bhramaNakArI) meharUpI AvartavALo, ati bhayAnaka, 957ajJAnapavanathI prerita (ISTAniSTa) saMga-viyogarUpI taraMgamALAvALo anAdi anaMta azubha saMsAra citave. 58vaLI tene tarI javA mATe samartha, samyagdarzanarUpI sArA baMdhanavALuM, niSpApa, ne jJAnamaya sukAnIvALuM cAritrarUpI mahAjahAja (citapaNe paNa AzravaniSedhAtmaka saMva2 ( DhAMkaNuM ) thI chidrarahita karAyeluM, tarUpI pavanathI prerita adhika zIgha vegavALuM, vairAgyarUpI mAge paDeluM, ne durdhAnarUpI taraMgathI abhAyamAna tha6mahAkiMmatI sIlAMgarUpI ratnAthI bharelA (te mahAjahAja ) para ArUDha thaIne munirUpI vepArIo rIte zIdhra nividane mokSanagare pahoMcI jAya che, e (ciMtave.)6961 vaLI e nirvANanagaramAM jJAnAdi traNa ratnanA viniyogamaya ekAntika, bAdhArahita, svAbhAvika, anupama ane akSaya sukhane je rIte prApta kare che, te ciMtave.) 762 vadhu zuM kahevuM? jIvAdi padArthane vistArathI saMpanna ane rA navA samUhamA samasta siddhAMta-arcane ciMtave. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna - 185 (4) saMsthAna-vicaya vivecana -dharmadhyAnanA cothA prakAra "saMsthAna vicaryamAM vItarAga sarvajJa jinezvara bhagavAne kahelA siddhAntanA padArtho vicAravAnA che. kemake ahIM "saMsthAna' eTale saMsthiti, avasthiti, svarUpa, padArthonuM svarUpa. ene "vicaya gyAne ciMtana-abhyAsa karavAne te sarvajJakathita siddhAnta zAstranA ja padArtha yathArtha hAIne ene ja ciMtana-abhyAsa karavAne. A padArtho nAmathI A pramANe,- -saMsthAnA vicayamAM vicAravAnA padArtha- (5 kaSAya (1) 6 kAnAM | (4) jIva nitya- saMvara chidrasthagana lakSaNa-AkRti- | upagalakSaNa-deha. pavana AdhAra-prakAra- bhinna-arUpI-karma. virAgya mArgo -pramANaupAdAdi | kartAkatA duppana- taraMgathI paryAya. (5) saMsAra sAgara | askRSTa akSubdha (2) nAma-sthApanA zIlAMgabhata ratnabhata -dravya-kSetra-kALa- | pAtAla muni ke vepArI bhAva-paryAya-loka, vyasana zvApada (7) mokSa nagara ema 8 bhedathI paMcA- meha AvartI jJAnAdiviniyoga stikAyamaya leka, e ajJAnara pavana sukha ekAntika, prerita prerita nirmAdha, sahaja, saMga taraMga anupama, akSaya. (3)7 pAtAlabhUmi viyegA che jIvAdi tattava-dvIpa-samudra-naraka- (6) cAritra jahAja | vistArathI yukta, vimAna-bhavana-vyaM | samyakatva baMdhana sarvanayasamUhamaya, nagara 14 rAjalaka niSpApa nirdoSa siddhAnta padArtha saMsthAna | jJAna sukAnI nitya. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dhyAnazataka A padArthonA svarUpa para ekAgra ciMtana karavAnuM che. AmAM mukhya padArtha cha- "dravya, paMcAstikAyamaya aSTavidha leka, kSetraleka, jIva, "saMsAra, cAritra ane mokSa. e dareka para A rIte ciMtavavAnuM (1) dravya para ciMtana dravya aMge 6 vastu vicAravAnI che, dharmAstikAyAdi dranAM lakSaNa, AkRti, AdhAra, prakAra, 5pramANa, tathA paryA para ciMtana karavAnuM. dA. ta. | (i) lakSaNa -dharmAstikAyAdinAM lakSaNa A pramANe AkAza dvi dharmAstikAya adharmAstikAya la0 gatisahAyakatA | sthiti-sahAyatA | avakAza-dAna 80 pugala kALa la0 pUraNu-galana | upayAga, cetanya vartanA-karaNa (i) 6 dravyonAM lakSaNa AnA para ema ciMtavI zakAya ke "aho ! jagatamAM cha dravya kevAM kevAM eka bIjAthI taddana svataMtra lakSaNavALAM che ! ethI kadI e eka dravya bIjA dravyarUpa nathI banatuM. vaLI dharmA. stikAya dravyanuM lakSaNa "jIva tathA pudgalane gatimAM sahAyakatA che. eTale ja e be dravya lekAkAzanA aMta sudhI ja jaI zake che, AgaLa alakamAM nahi; kemake dharmAstikAya kAkAza-vyApI . Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 187 ja che. mAchalI gamana tA peAtAnI zaktithI kare che, paraMtu emAM pANI sahAyaka hAvAthI pANInA kinArA sudhI ja gamana karI zake che, AgaLa nahi; evuM dharmAstikAyanI sahAyathI jIva ane puddagala mATe che. ema adharmAstikAyanuM lakSaNa e e dravyane sthitimAM sahAyakatA' che. azakta vRddha puruSane cAlatAM vacamAM UbhA rahevA lAkaDI sahAyaka bane che, ema jIva-pudgalane sthiti sthiratA karavAmAM A adharmAM. sahAyaka che. AkAzanu lakSaNa avagAha che, e bAkInAM dravyeAne avakAza-dAna kare che dravya kAM rahe ? kayAM avagAhe ? SpacemAM, AkAzamAM pudgalanuM lakSaNa pUraNa-galana che; A eka ja dravya evuM che ke jenI aMdara peAtAnAM sajAtIya dravya pUrAya che, tema gaLe che, chUTA paDe che. khIjA jIva suddhAM dravyeA akhaMDa rahe che. na emAM vadhe ke na ghaTe. tyAre jagatamAM pudgalanI kevI ghaDabhAMga cAle che ! mATA meru jevAmAM ya puddagaleAnu` saDana--paDana--vidhvaMsana ane pUraNa cAlu che. jIvatu' lakSaNa caitanya che, jJAnAdinA upaceAga che; e emAM ja hAya; tethI e ja cetana dravya, khIjA' jaDa dravya kALanuM lakSaNu vanA che, yAne vastumAM jUnu, navu, bhAvI, atIta vagere rUpe vartAvAnu karAve che. vastu enI e, chatAM kalAka pachI e kALa dravyanA AdhAra para ja kalAka-jUnI kahevAya che. Ama, lakSaNe zvetAM chae dravyamAMthI eka eka dravyanu lakSaNakAya pAte ja karI zake, bIjI' drazya nahi. e sUcave che ke chae dravya judAM judAM yAne svataMtra che. A lakSaNNA para ghaNu ciMtavI zakAya. S Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAtaka . (ii) AkRti (saMsthAna) -AnA para e ciMtavAya ke saMsthAna yAne AkRti e mukhyatAe to ajIva pudgalanI racanAo AkAra che, dA.ta. gaLAne AkAra hoya, DhAla jevo geLa heya, trikoNa, catuSkoNe yA lAkaDI je lAMbe heya. A te mukhya AkAra; bAkI peTA AkArono pAra nathI. jaMgalanI kevI kevI vicitratA! pudgalanA AkAra jIvane AkAra gaNAya che? jIva ane zarIrane AkAra samacatura saMsthAnane, nya2dha saMsthAnane, sAdi, vAmana paku, ane huDaka saMsthA nane hoya che. emAM kramazaH padmAsane beThelAnA jamaNA DhIMcaNathI DAbA khabhA sudhInuM aMtara, ema DAbethI jamaNe khabhA sudhInuM aMtara, be DhIMcaNa vaccenuM aMtara, ane lalATathI nIce be paganA madhya sudhInuM aMtara-A cAra samAna hoya. "nyodhamAM vaDanI jema nAbhithI uparanuM zarIra lakSaNa-pramANavALuMsAdimAM ethI ulaTuM. vAmanamAM mAthuM-gaLuM-hAtha-paga ja lakSaNa-pramANuvALAM, " kumAM e kharAba ne chAtI-paTa vagere sArAM, ne huDakamAM sarva avayava pramANa-lakSaNa vinAnAM hoya. zarIra ane tatsaMbaddha jIvamAM A saMsthAna ciMtavavA. dharmA adharmAne AkAra lekAkAza je. kAkAzane AkAra nIce UdhI chAbaDI je, madhyamAM jhAlara (khaMjarI) je, ane upara zarAva-saMpuTa (eka keDiyA para bIjuM keDiyuM UMdhuM DhAMkeluM) je. kramazaH nIcethI upara A traNa bhAgamAM aleka, madhyaleka ane Urvileka che. kALano AkAra, kALa manuSyalekamAMnI sUrya-caMdranI gatinA AdhAra manAya che tethI, manuSyakSetra yAne addhAkSetra je. (addhA eTale kALa) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 dharmadhyAna ' (iii) Asana yAne AdhAraH cha dravyAne rahevAnA AdhAra kANu ? e vicAravuM. emAM vyavahArathI leAkAkAza e peAte dharmAstikAyAdi pAMce dragaiAnA AdhAra che. kemake e kSetrarUpa che, bIjA dravye emAM rahyA haiAvAthI kSetrI che. athavA nizcayadRSTie te| dareka vastu peAtAnA svarUpamAM ja rahe che, kemake khIjAmAM rahevA jatAM, prazna thAya ke, e AdhAranA sarvAze rahe, ke aMze rahe ? sarvAMze rahevA jatAM ta rUpa banavAnI Apatti Ave ! aMze rahevA jatAM pharI prazna thAya ke vastu oN azamAM rahe te e azanA sarjAze rahe ke aMze rahe ?....Ama vicAratAM vyavasthA na thAya. tethI kaheA ke vastu bIjAmAM nahi paNa potAnA svarUpamAM ja rahe che. A sva svarUpa e ja AdhAra. ema vyavahAra ane nizcayathI AdhAra vicArI zakAya. ra. (iv) vidhAna yAne prakAraH--AmAM cha dravyeAnA avAntara bheda vicAravA. dA.ta. dharmAstikAyanA prakAra, 1. akhaMDa dharmAstikAya skandha, 2. dharmAstikAyane deza (bhAga), ane 3. dharmAstikAyanA pradeza arthAt jhINAmAM jhINuA aza. ema adharmAM AkAza, ane jIvanA bheda paDe. tyAre pudgalamAM skandha-deza-pradeza uparAMta paramANu paNa prakAra paDe. chtA paDele pradeza te paramANu. A te eka rIte prakAranI vAta thaI. khAkI jIva tathA pudgalamAM aneka rIte prakAra paDe. dA.ta jIvamAM mukta-sa'sArI, trasa-sthAvara, ekendriya, dvIndriya, .....'cendriya, e darekanA avAMtara bheda....vagere ciMtavavAnu, ema pudgalamAM audArika vagaNuA, vaikriya vaNA, mAhAraka-taijasa- bhASA-zvAseAvAsa-mana-kANuva NuA....vagere, A prakArAnu ciMtana kare. e A sa`sthAna vicaya dhama dhyAnamAM jAya. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka (V) pramANu :--cha dravyeAnAM pramANa ciMtavavAM. pramANu eTale (i) parimANa, yA (ii) sAdhaka yukti, enuM ci'tana karavu, dA. ta. parimANumAM, dharmAM., adharmo, leAkAkAza ane jIva e cAre ca samAna mApanA asakhyapradezI che. chatAM jIva zarIra pramANe nAnA ane che. alamat, emAM eka paNa pradeza Ache na thatAM sa MkAca thAya eTaluM ja. bAkI deva jevA ya jyAre khIjuM zarIra yAne uttara vaikriya zarIra banAvI mahAra mekale tyAre mULa zarIranA Atmapradeza emAM lakhAI ne akhaMDa salagna rahe che. vacalA aMtaramAM paNa Atmapradeza kharA. kevaLajJAnI samudghAta kare tyAre eka samaya mATe samasta leAkAkAzamAM emanA Atmapradeza vyApI jAya che. pudgalamAM eka paramANuthI mAMDIne ana tapradezI kanya kharA, paraMtu te leAkAkAzanA vadhumAM vadhu asaMkhya AkAzapradezamAM samAya eTaluM enuM mApa hAya che. have, pramANa' eTale 6 dravyanI sAdhaka yukti vicAratAM, dA. ta. dharmAstikAya mATe ema vicArAya ke sahaja gativALA paramANu ane jIva leAkAkAzanI khahAra krama jatA nathI? tyAM mAnavuM paDe ke gati-sahAyaka keI tattva leAkAkAzamAM ja che, paNa ahAra nathI, arthAt bahAra avakAza-DhAna karanAra AkAza teA che, chatAM gatisahAyaka dharmAstikAya dravya nathI. mATe bahAra gati nathI, A mAnavuM ja paDe. nahitara teA paramANu vagere chevaTe anaMtAnata kALe anatAna'ta mAkAzamAM kayAMnA kayAM ya verivakhera thaI javAthI, vartamAna vyavasthita jagata je dekhAya che, te zI rIte hAta ? ema adharmAstikAyanI sAdhaka dalIla e, ke azakta mANasa lAkaDInA Teke AkhA UbhA, cA ardhA UbhA, yAvata 130 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 191 UbhaDaka page sthira rahI zake che. ema lekamAM jIva yA pudgala bhinna bhinna sthitimAM sthira rahI zake che, te tenA Teke? kahevuM ja paDe ke adharmAnA Teke. chavadravyanI sAdhaka yukti anekAneka che. dA. ta. (1) "huM' evuM saMvedana keNa kare che? dehathI jude AtmA, paNa deha nahi. kemake je ema hota te jyAM "huM evo mUkha nathI ke vadhu khAIne mAre deha bagADuM" A khyAla karAya che tyAM ema khyAla thavo joIto hato ke huM e mUrkha nathI ke vadhu khAIne mane bagADuM !" (2) ema, "huM regathI ke ghAthI pIDita chuM, paNa samatA-samAdhithI sukhI chuM', A bhAva zarIra zI rIte karI zake? zarIra te pIDita duHkhI ja che. sukhI kyAM che? bhinna AtmA ja A khyAla karI zake. (3) ema, sauthI priya keNu? zarIra nahi, paNa AtmA. tethI ja avasare ghera apamAna beAbaru vagere duHkhathI chUTavA jIva pitAnA paisA vagerene te jatA kare, yAvatuM ema pitAnA zarIrane ya nAza karI de che. ema AtmAnI sAdhaka bIjI anekAneka yukti vicArAya. | (VI) paryAya -cha dravyanA utpAda-sthiti-bhaMga (nAza) vagere paryAya ciMtavavA. paryAya eTale avasthA. emAM chae dravyamAM sarvavyApI samAna paryAya yAne avasthA utpatti-WiAta-nAzanI maLe. zrI tatvArtha mahAzAstra (a05, sU029) kahe che ke, "varaNa-cA-pauthayu ' samAtra utpatti nAza ane dhairyavALuM hoya che. tyAre, chae dravya sat che, mATe e dareka A traNe paryAyathI yukta che. savAla thAya, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 Ple eka ja vastumAM utpatti-sthiti-nAza traNe ya kerI rIte?-- pra0-ekamAM traNe eka sAthe kevI rIte rahe ? kemake utpattiyukta eTale utpanna, nAzayukta eTale naSTa, ne sthitiyukta eTale sthira, kAyama. teA je utpanna e ja naSTa kevI rIte, ane e ja pahelethI kAyama kema? u-eka ja kALe apekSA vizeSathI eka ja vastu utpanna hAya, ane vizeSathI e ja vastu naSTa paNa hAya, tema apekSA-- vizeSe kAyama paNa hAI zake che. dA.ta. rAjAnA e cheAkarAne ramavA mATe seAnAnA eka nAnA kaLaza hatA. emAM eka chekarI kayAMka bahAra gayA che ane bIjA cheAkarAe kahyuM, 'mAre ramavA mugaTa joIe,' tyAre rAjAe mANasa pAse e ja kaLazane sAnIne tyAMthI gALIne mugaTa karAvI magAvyeA. tyAM seAnuM-vastu tA kAyama ja che, paNa e ja kaLaza tarIke naSTa che, ane e ja mugaTa tarIke utpanna che, ekamAM ja traNa apekSAe traNe poya che. mATe te jyAre bahAra gayelA chekarA pAche AvI A jue che, tyAre e kaLazanA premI hAi nAkhuza thAya che, ane e ja vakhate khIjo chekarA gamatA mugaTa anya hAvAthI khuza che, tyAre khApa rAjA seAnu` kAyama rahyAnI dRSTie madhyastha che. ekI vakhate A rAjA ane be putro, traNeyanI lAgaNI judI judI hAvA pAchaLa kAI kAraNa jarUra che, ne te kAraNa judA judA ja hAya te ja lAgaNIe bhinna bhinna thAya. dekhavAmAM kAraNIbhUta vastu bhale eka ja dekhAya che, paraMtu mAnavu' paDe ke e ja cIja kalazarUpa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 193 hatI te naSTa thaI tethI kalazAthI kheda kare che, e ja mugaTarUpa banI te joI muguTAtha rAjI thAya che, ne e ja sanArUpe kAyama che, tethI mAtra suvarNAthane kazuM gumAvavA-kamAvAnuM nahi hAI madhyastha rahe che. kahyuM che, ghaTamaulisuvarNArthI nAzotpattisthitidhvayam / zokapramodamAdhyasthya janA yAti sahetukam // payovato na dadhyatti, na payo'tti ddhivtH| agorasavato nobhe, tasmAt tattva trayAtmakam // - arthAta ghaTAtha muguTArthI ane suvarNathI ghaTanAza mugaTetpatti tathA suvarNa sthitimAM zAka, harSa ane madhyasthabhAva anubhave che te sahetuka che, (traNe bhAvanA hetu tyAM ekamAM ja mojuda che.) mAre dUdha ja levuM " evA vratavALe dahIM nathI khAte, mAre dahIM ja levuM" evA vratavALuM dUdha nathI khAte, ne mAre arasa ja levuM." evA vratavALA dUdha-dahIM bane nathI khAte, mATe (nakkI thAya che ke, gerasa tattva tritayAtmaka che, arthAt gerasa e dudha paNa che, dahIM paNa che, ane gorasa paNa che. dUdha hatuM tyAre dahIM nahotuM, dahIM banyuM tyAre dUdha nathI rahyuM, paNa gerasa pahelAM ya hatuM ne atyAre ya che. ema eka ja vastu trayAtmaka banI. ' nitya dravyamAM paNa utpatti-nAza kevI rIte? - pra-dharmAstikAyAdi nitya dravyamAM utpatti sthitinAza zI rIte? 13 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dhyAnazataka u-e rIte, ke dharmAstikAyAdi koI paNa dravya vartamAna samaye vartImAna samaya-saMbaddha tarIke manyu, yAne utpanna thayuM; atItasamaya samRddha tarIke na rahyuM yAne naSTa thayuM; chatAM mULa dharmAstikAya tarIke UbhuM' ja che, kAyama ja che. eTale e Avyu ke vastu amuka samayasama dhanI apekSAe utpanna thAya che, atIta samayasaMbaMdhanI apekSAe naSTa thAya che, ne mULa dravyanI apekSAe kAyama rahe che. kahyuM che, sarvavyaktiSu niyata kSaNe kSaNe'nyatvamatha ca na vizeSaH / satyazcityapacityArAkRtijAti vyavasthAnAt // - arthAt samasta vastuvyaktimAM kSaNe kSaNe cAkkasa prakAranuM vibhinnapaNuM Ave che, ane te! paNa e vyaktimAM aneka vyaktitA nathI, eka vyaktitA ja che; kemake emAM vadhArA-ghaTADA thavA chatAM AkAra ane jAta enI e ja vyavasthita che, kAyama che. athavA AkAra ane jAtinI svataMtra vyavasthA che, eTale ke AkAra badalAya, jAti nathI badalAtI jAti na lAvAthI vyakti e ja UbhI rahe che. te emAM AkAra badalAvAthI enAM svarUpa-paryAya-avasthA bhinna bhinna ane che. dA. ta. dharmAstikAyAdi te te kSaNa- khaddha tarIke bhinna bhinna banavAthI emAM dareka kSaNe cAkkasa prakAranI bhinnatA AvI; chatAM enA khAsa AkAra ane dharmAstikAyanA jAti tA enA e ja UbhA rahe che, tethI eka ja vyaktipaNu' che, aneka-vyaktitA nahi. tethI ja sAnu' e kaLaza mugaTa kaDhI kaDuM vagere rUpe madalAvA chatAM vyakti enI a ja sAnu che; kemake emAM mULa seAnAnA AkAra yAne seAnApaNAnA mAla vajana caLakATa Adi kAyama Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhadhyAna 195 che; temaja seAnApaNAnI jAti kAyama che, arthAt A seAnuM evA vyavahAra UbhA che, seAnAnI jAta nathI badalAI. athavA AkArA kaLaza-mugaTAdi badalAvA chatAM suvarNa jAta enI e ja UbhI che. Avu... dareka vyaktimAM. tAtpaya, eka ja vyaktimAM utpatti nAza ane sthiratA, e traNe ya paryAya rahe che. evA bIjA paNa paryAya dA. ta. agurulaghu paryAya, anuvRtti paryAya, vyAvRttiparyAya vagere anatapocA haiAya che. drabyAmAM enuM ciMtana thaI zake. Ama vizALa dRSTithI vastunA vividhaparyAyAnu ciMtana kare, te ISTasa'cAga aniSTavicAga age thatAM Ata dhyAnathI khacI zake. (ra) paMcAstikAyamaya lAka para ci'tana!- A ema karavAnuM ke ' ahA ! A leAka jinezvara bhagavAne kevA anAdi anaMta paMcAstikAyamaya atAnyA che." leAka ' eTale jJAnamAM je kAMI AleAkAya che, jovAya che te adhu' ja; arthAt samagra vizva. ana'tajJAnI vItarAga tIrthaMkara bhagavaMtAe vizvanu yathAsthita svarUpa khatAvyu` che. te A,-ke vizva pAMca astikAyamaya che, --dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pud galAstikAya ne jIvAstikAya. (5) astikAyanI dRSTAMtathI samaja : jevI rIte AMkhavALAne vastudarzana karavAmAM dIvA sahAyaka che, evI rIte jIva-pudgalane gati karavAmAM dharmAstikAya sahAyaka che.0 jema besavAnI IcchAvALA puruSane sthira besavAmAM bhUmi sahAyaka che, tema jIve ane pudgalane sthiti-sthiratA karavAmAM adharmAM Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAnazataka 196 stikAya sahAyaka che. jevI rIte borane rahevAmAM ghaDe jagA Ape che, tema chavAdi cAre astikAyane rahevAmAM AkAza sArA jamA jagA Ape che. jIva jJAnasvarUpa che, sarvabhAvane jJAtA che, karmone bhoktA ane kartA che, bhinna bhinna aneka saMsArI ane mukta tarIke che, ema jinAgamamAM kahyuM che. tyAre pudgala dravya sparza--rasa-gandha-varNa-zabdasvabhAva ane ethI ja mUrta svabhAva tathA saMga ane vibhAgathI utpana thanAruM jinendra bhagavAne kahyuM che. dA. ta. be paramANunA saMgathI yaNuka dravya banyuM. have e paramANu dravya nathI. paraMtu pAchA emAM avayava-vibhAga thAya te e be judA paramANu bane. "bane" eTale utpanna thAya. eTale astine kAya, yAne pradezane samUha. A pAMca paikI darekamAM deza pradeza che, ane pradeza e jhINAmAM jhINe aMza che, tethI AkhuM dravya pradeza-samUhAtmaka che, yAne (pradeza=asti, tathA kAya=samUha, eTale ke) "astikAya" che. ema kALa sivAyanA pAMce dravya pAMca svataMtra astikAya (paMcAstikAya) thayA. pra-kALa e kema astikAya nahi? u-astikAya evI vastu che ke jemAM pradezasamUha eka sAthe maLe, eka ja samaye e samUha ekatrita joI zakAya. tyAre kALa te jyAre joIe tyAre vartamAna eka ja samayarUpa maLe. tenI pUrvenA samasta atIta samaye naSTa hevAthI vartamAnamAM samaya sAthe ekatrita na maLe. tema pachInA samayathI mAMDI bhAvI anaMta samaya hajI utpanana ja nathI, tethI vartamAnamAM e Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 197 paNa ekatrita na maLe. to kyAreya paNa kALanA aneka samaye ekatrita eka sAthe na maLavAthI ene astikAya kema kahI zakAya? Ama chatAM, pra - bhale eka samavarUpa kALa che, paNa vizvamAM paMcAstikAya uparAMta ene alaga naMbara na gaNavAnuM kAraNa zuM? u0-kAraNa A, ke paMcAstikAyamAM ene samAveza che, tethI e juduM dravya nahi. te A rIte ke kALanuM kAma vastumAM navApaNuMjunApaNuM vagere paryAya UbhuM karavAnuM che. paraMtu vastumAM jema te te kAraNethI bIjA paryAya UbhA thAya che, tema sUrya-caMdrAdi kriyAnA saMbaMdhathI kALaparyAya yAne eka sAmayika-dvisAmayika....vagere, ne navA-junApaNAdinA paryAya utpanna thAya che, ane paryAye dravyamAM bhedabheda saMbaMdhathI Azrita che eTale dravyathI kathaMcit abhinna yAne ekarUpa hAI kALane naMbara judo na gaNatAM vizvAntargata batAvela dravyamAM ene samAveza gaNI lIdhe A paMcAstikAyamaya leka anAdinidhana athata Adi ane nidhana (nAza, aMta) vinAno che.- anAdi kahevAthI e vAtane niSedha karyo ke "leka (vizva-jagata) kyAreka IzvarathI racAya che."--IzvararacanAne niSedha eTalA mATe ke emAM to aneka Apatti khaDI thAya - jagatkartA IzvaranA siddhAMtamAM Apattio - (1) IzvaranI racanA pahelAM kazuM hatuM nahi, te upAdAna kAraNa vinA jagatarUpI kArya banyuM kevI rIte ? (2) kahe 'upAdAna paramANu hatA,' te nimittabhUta kAraNe vinA kArya kema thayuM? Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dhyAnazataka (3) Izvare kyA prajanathI racanA karI? (r)(4) sAruM narasuM racavAmAM Izvara rAgI dveSI Tharaze ! (5) racanA mATe paheluM te IzvaranuM zarIra ja kevI rIte banyuM? ne e keTaluM moTuM haze? (6) "Izvare che paNa banAvyA,' evuM mAnatAM, Adi kALe ene duHkhI ane kukamI banAvanAra Izvara keTalo badho tAmasI ne nirdaya?...ityAdi anekAneka Apattio UbhI thavAthI "jagata Izvare banAvyuM ane siddhAMta yuktirahita kare che, amAnya bane che. eTale kAryakAraNabhAvanA aTala siddhAMta upara, tathA nANA vighare mAvo, nAmAvo varase sata -arthAt jagatamAM kaI paNa bhAva pahelAM sarvathA asat hAya nahi, tema sane sarvathA abhAva yAne nAza thAya nahi, A siddhAMtanA hisAbe paMcAstikAyamaya leka anAdi anaMta siddha thAya che. lokanA nAmAdi 8 nikSepaH lekanuM paNa aneka rIte darzana thAya che, tethI e aneka svarUpe che, dA. ta. zrI + Avazyaka niryukti" zAstranA catuviMzatistava" nAmanA adhyayanamAM kahyuM che - nAma ThavaNA davie khitte kAle bhave a bhAve a| pajjavaleogo a tahA aTTavihI loganikkhevA // arthAt nAmaka, sthApanAleka, dravyaleka kSetraleka, kALaleka, bhavaleka, bhAvalaka ane paryAyaleka, ema lekavastumAM 8 nikSepa thAya, arthAt "lekIne ATha vibhAgamAM mUkI zakAya; jemake (1) nAmaka eTale keInuM "leka'nAma pADayuM; te "e keNa che?" enA praznanA uttaramAM kahevAze ke leka'; paraMtu nAma mAtrathI leka. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 199 (2) sthApanA -loka kazAmAM lekane sthApavAmAM Ave che. dA. ta. 14 rAjakanA nakazAmAM batAvAya ke ATalo leka che, bAkIne aleka. (3) dravyaleka yAne dravyarUpa leka badhA jIva-ajIvarUpa dravyane kahevAya. (4) kSetraleka kSetrarUpI leka samasta kAkAzane kahe che, ane anaMta AkAza e paNa kSetraleka che; kemake AkAza kSetrarUpa che, bhale e samastane upaga na thayA hoya. ahIM leka eTale lokAya-avalekAya jJAnathI jaNAya-dekhAya te. (5) kALaka e samayathI mAMDIne pudagala parAvarta sudhInA kALane kahevAya. (6) bhavaleka eTale vartamAna bhavamAM rahelA cAre gatinA jIvo je bhogavI rahyA che te. (r)(7) bhAvaleka eTale audayika-pathamika-kSAyika-kSApazamika-pAriNAmika ane sAMnipAtika e 6 prakAranA bhAvane kahevAya che. ("audayika" bhAva eTale karmanA udayathI AtmA para thate pariNAmaItyAdi. pariNAmika" eTale jIvane anAdisiddha jIvata bhavyatyAdi pariNAma. "sAMnipAtika eTale audayikAdi pAMca bhAvamAMthI jIva-jIvamAM jeTalA bhAvane sadbhAva maLe che te.) (8) paryAyaleka eTale jIva-ajIva dravyanA guNa-paryAya-bhAnuM thavuM hovuM te. e badhA paryAya anaMtAnaMta che, e paNa loka. leka eTale avakana thAya evI vastu, mATe e ukta ATha prakAre. A leka anAdithI cAlI Ave che ane anaMta kALa raheze, evuM jinezvara bhagavAne bhAkhyuM che. pra-pUrva kamAM "jinadezita kahIne jinezvara bhagavate upadezyAnuM te kahyuM ja che. ane ene ahIM ya saMbaMdha che, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 dhAnAtaka te pachI ahIM pharIthI "jiNaphakhAyaM" padathI kema e ja vastu kahe che? punarukti doSa nathI? u-nA, "jiNaphakhAya" pada pharIthI mUkayuM te jinezvara bhagavAna pratye ane emanAM vacana pratye Adara batAvavA mATe che. Adara A, ke (i) "aho ! e prabhu kevA kaNAvAna ke emaNe A paNa kahyuM! ema (ii) "aho! paMcAstikAya leka ane nAma Adi ATha prakArane leka paNa e jinezvara bhagavaMte ja bhAkhele che!" AvA AdarathI samyagdarzana nirmaLa thAya che. tethI e Adara karAvavAne suMdara lAbha ApanAra pada pharIthI paNa kahevAmAM Ave te emAM kAMI punarukti deSa nathI. kahyuM che,: punaruktidoSa kyAM kyAM nahi? :- 1anuvAda-vINA-mRAArtha-pavinithALA F "va saMma-1deg vismaya-1 jaLA-1 maLavApunama ! A arthAta anuvAda-Adara -vIsA-atyantatArthe-sade-hetu- ISya-kaMIka (nahivata)-saMbhrama-vismaya-gaNatarI ane smaraNamAM pharI bolAya e punarukti deSa nathI. ' dA. ta. (1) "12 mAsane saMvatsara thAya" AmAM saMvatsara' pada anuvAda arthe che tethI, ene artha paNa 12 mAsa ja hovA chatAM, punarukti deSa nathI. (2) Adara arthe bhAI! tame AvyA e sAruM thayuM; ane juone bhAI! tamArA vinA A kArya keNa karI zake evuM che?" AmAM bIjI vAra bhAI'nuM saMbodhana karyuM emAM punaruktidoSa nathI. (3) jAo, jAo, jevA jevuM che, emAM "jAo" be vAra kahyuM e Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamayAna 201 vIsA karI gaNAya. e javAnI agatya batAvatuM hoI che. emAM punarukti doSa nathI. (4) "mANasa vAtavAtamAM mAna kare che. mAna vinA ene cAle nahi." AmAM mAna ghaNuM ("bhUmi) kare che e darzAvavA pahelAM vAkaya uparAMta e ja arthamAM bIjuM vAkaya kahyuM; tethI punarukti deSa nathI. ema A bIjA paNa prasaMgomAM punarukti deSa nathI gaNAta, jemake, (5) vepAra sodo karavA eka ja vastu anekavAra bolAya che. (9) kaI pratipAdanane barAbara ThasAvavA ene hetu anekavAra darzAvAya che. chekarAne kahevAya che ke "je bahu khAIza nahi, ethI zarIra bagaDe, maMdavADa Ave, kAme aTake" (7) IrSAmAM mANasa ekanI eka vAta anekavAra bele che. "pelA zrImaMtane repha ke che? bIjAmAM bhaLe ja nahi ne ? koI sAthe vAta ja na kare. ene belA je, e bele che? nA, akSare ya na bele. (8) "ISat' yAne saheja batAvavuM hoya, dA. ta. vIra prabhune 12 varSamAM kula nidrAkALa be ghaDI; eTale kaho ke pramAda ISatuM, kaMI ja nahi; sADA bAra varasa satata apramAda!" (9) saMbhrama yAne apUrva harSamAM punarukti; dA. ta. mAM pADozaNane kahe che, "mAre dIkare pahelA naMbare pAsa thaye. eka paNa chekarAne AgaLa na AvavA dIdhe. sauthI vadhAre mArka laI Ave." (10) vismayamAM, dA. ta. "prabhunI AjanI AMgI kevI adbhuta !, kevI apUrva! pahelAM AvI AMgI joI nathI,' ema bolAya che. tyAM punarukti deSa nathI. (11) vastunI gaNatarImAM te dA. ta. 25-25nI thappI karavI hoya te 1, 2, 3, 4.ema AMkaDA vAre vAre belAya ja Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka . 0ra che. (12) gAthA yAda karavI hoya te, yAda karelI chUTavI hoya te ene ja vAre vAre bolavAmAM Ave che. A badhAmAM punarukti deSa nathI manAto. A rIte prastutamAM "jinAkhyAta" pada Adara arthe hoI emAM punarukti deSa nathI. kSetraloka para ciMtana - have kSetraleka batAve che-adholeka, madhyaleka ane urvaleka, ema traNa prakAre kSetraleka che A kSetralekamAM zuM zuM vicAra vAnuM te kahe che, (gAthA-54), kSetralekanAM ciMtanamAM ratnaprabhAdi pravIo, ghodadhi Adi vala, dvIpa, sAgare, narakAvAsa, vimAne, bhavane, vyataMranagare vagerenI AkRti vicAre. emAM, (c) pRththIomAM ahIMthI nIce nIce dharmA-vaMzA-zelA-aMjanA-riNA-maghA-mAghavaMtI e sAta narakavaMzanI ratnaprabhA zarkarAmabhA-vAlukAprabhA-paMkaprabhA-dhUmaprabhA-tama prabhA-tamastamaprabhA nAmanI, bhAkharI jevI goLa, sAta pAtALa pRthvIo che. pahelI pRthvI jADAImAM 1,80,000 jana jADI, enI nIce nIcenI tethI eAchA ochA jana jADI ane dareka kAkAzanA lagabhaga cheDA sudhI vistRta, tathA nIce ane bAjumAM ghane dadhi Adi valayethI viMTaLAyelI hoya che. A sAta pRthvI uparAMta eka pRthvI 14 rAjakanA yAne kAkAzanA mathALA uparanA pa anuttara vimAnathI 12 jana UMce che. e ISat prAgabhArA yAne siddhazilA nAmanI ane sphaTika ratnanI che. te paNa bhAkharI jevI gALa ki, vacamAM 8 jejana Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna / 203 jADI ane tyAMthI pAtaLI thatI thatI cheka cheDA para aNIdAra hoya che. eno vistAra (laMbAI-pahoLAI yAne vyAsa) 45 lAkha jo janane che; ane eTalA ja mApanA aDhI dvIpanA koIpaNa sthaLamAMthI jIva mokSa pAmI tyAMthI sIdhI gatie UMce jaI siddhazilAnI upara lekanA aMte sthira thAya che. so vala dareka pAtALa pRthvIne nIce ne bAjumAM viMTaLAIne rahela ghane dadhi ghanavAta ane tanavAta nAme che. emAM paheluM valaya thIjI gayela barapharUpa, enI nIce bIjuM thIjI gayela vAyurUpa, ane enI nIce sUma vAyurUpa hoya che. e valaya thALI jevA; jANe eka thALImAM bIjI thALI, ne e bIjImAM trIjI thALI; e trIjI te ghane dadhi, pachI emAM bhAkharI jevI pRthvI, te AkhI thALImAM bharelI. AvA 3-3 valaya dareka pAtALa pRthvIne; eTale kula 21 valaya che. (r) dvIpamAM vacamAM jabUdvIpa bhAkharI je geLa, ane pramANaaMgulanA mApe 1 lAkha jejanane lAMbe-paheLe yAne vyAsavALA. A dvIpane pharate lavaNuM samudra cUDI-AkAre, ne 2 lAkha jejana pahoLAImAM. ene pharate dvIpa dhAtakIkhaMDa e paNa cUDI AkAre, ne 4 lAkha jojana paheLe. pachI pharate samudra-dvIpa-samudra-dvIpa....ema chelle dvIpa svayaMbhUramaNa dvIpa. darekanuM mApa pUrva pUrva karatAM dviguNa-paheluM. te chelle dviIpa asaMkhya lAkha jejanane; kemake kula dvIpa asaMkhyAtA che. AmAM madhyanA ja bUdvIpadhAtakIkhaMDa+0. puSkaravAradvIpa=rA dviIpa, eTale manuSya leka che. 16 lAkha je janane paheLo Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dharmadhyAna puSkaravara dviIpa cUDI jevuM che. enI vacce 8-8 lAkha jojananA be bhAga karatI mAnuSettara parvatanI lAIna AkhA dvIpamAM pharatI che. enI aMdara taraphanA bhAgamAM rA dvIpa che, ne emAM ja manuSyo rahe che. je budvIpamAM bharata, mahAvideha, airavata vagere 7 kSetra che, ane e darekanI vacamAM ADe lAMbe parvata, te 6 che. je bUdvIpanI vacamAM 1 lAkha jejanane UMce meru parvata che. jaMbUdvIpanI be bAjunA pUrva-pazcima dhAtakI khaMDa tathA puSkarAImAM darekamAM A pramANe hevAthI, kula 5 meru, 5 bharata, 5 aravata, ane 5 mahAvideha vagere che. samudro 2 lAkha jejananA lavaNasamudrathI mAMDI asaMkhya jejananA chelA svayaMbhUramaNa samudra sudhI asaMkhya che emAM eka bAju gAma ne bIjI bAju rAma jevI sthiti che lavaNa 2 lAkhane, te vacamAM jan 1 lAkhana; dhAtakIkhaMDa 4 lAkhane te vacce lavaNa-jaMbU maLI 3 lAkha; ne dhAtakInI be bAju laIe te 5 lAkha, tyAM jaMbU 1+ lavaNanI baMne bAjunA 4, ema kula 5 lAkha thAya; eTale dhAtakI 3 lAkha pahoLe vadhu. basa, e pramANe chelle svayaMbhUramaNa samudra baMne bAju jeTale thAya, enA karatAM vaccenA kula dvIpa-samudra baMne bAju thaI mAtra 3 lAkha jajana ochA thAya 'narake yAne nArakInA jIvane te te pRthvImAM utpanna thaI rahevAnA narakAvAsa. e mALa jevA pratarAmAM aMdhArI guphA jevA che pahelI narakamAM 13 prataramAM pahele sImantaka narakAvAsa, evA 30 lAkha che. sAteyamAM kramazaH 30-25-15-10-3 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 205 lAkha, pacanyUna 1 lAkha narakAvAse ane 5 narakAvAse, ema kula 84 lAkha narakAvAsa che. vimAnA jyAtiSIdeva sUrya caMdranA asakhya vimAna che, ane upara vaimAnika devAnA 8 devalAkamAM kramazaH 32-28-128-4 lAkha tathA 50-40-6 hajAra vimAne che, 9-10mAmAM 400, ne 11-12mAmAM 300 vimAna che. tathA upara navazaiveyakamAM 318 tathA pAMca anuttara vimAnamAM 5 vimAna che. kula 8497023 vimAna vaimAnA che. vacaluM anuttara vimAna 'savA siddha' vimAna 1 lAkha jojananuM, khAkInA dareka vimAna asaMkhya jojananA vistAravALuM hAya che. bhavanA bhavanapati devatAone rahevAnA devatAI makAna, te 7 kroDa 72 lAkha che emAM nIce nIce asurakumAra Adi 10 prakAranA deva rahetA haiAvAthI asuranikAya nAganikAya vagere kula deza nikAya che. dareka bhavana asaMkhya jojananu hAya che. 'bhavAI'mAM Adi padmathI nagarAdi levAnA. nagarA te yaMtara devAne rahevAnA nagarA asaMkhya che. te pahelI ratnaprabhA pRthvImAM uparanA 1000 ceAjananA upara nIcenA 100-100 caiAjana sivAya vacalA 800 AjanamAM peAlANamAM AvelA che. A badhA pRthvI-valaya-dvIpa-samudra-naraka-vimAna-bhavana nagaranA saMsthAna AkAra ciMtavavAnA ke e kevA kevA AkAre che. AnAM ekAgra ciMtanamAM dhama yAna lAgI jAya, e sa MsthAna Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka vicaya dharmadhyAna bane. khAlI AvA padArthanA ciMtanamAMya A tAkAta che. kasthitine ciMtave. e evI rIte ke lekasthiti arthAt lekanI vyavasthA maryAdA, ene vidhi eTale prakAra, eTale ke lekamAM jyAM je je pRthvI, parvata, samudra, vimAna vagere vyavasthita je je prakAre goThavAyela che, tyAM te te AkAza vAyu vageremAM pratiSThita che. dA. ta. upara siddhazilA lenA mathALe vyavasthita che, te konA AdhAra para che? AkAzanA AdhAra para, kemake enI nIce mAtra AkAza che. jema parvata nIce bhUmi hAya, ema enI nIce bhUmi nathI. evI rIte anuttara raiveyakAdi vimAno paNa AkAzamAM ja addhara rahelA che. ema tanavAta AkAzamAM avasthita che. vimAna vagere addhara kema rahI zake ? : pravarte zuM e AkAzamAM nIce na paDI jAya? addhara kema rahI zake ? u-AkAzamAM addhara rahela che, e hakIkata che. sUrya caMdra AkAzamAM e rIte rahelA dekhAya ja che ne ? kema rahI zake che? ene khulAse eTale ja ke tathAsvabhAve. evI evI zAzvata kALanI paristhiti che, vatsvabhAva che, lekasthiti che, ke e emaja rahe. je AkAzanA badale bIje AdhAra hovAne Agraha rAkhIe, te pAche savAla e AvIne Ubho rahe ke e AdhAra kene Azraya karIne rahela che?.... ema prazna karatAM karatAM chevaTe chelle AdhAra AkAzamAM ja rahyAnuM mAnavuM paDe Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma dhyAna ne e ema rahevAmAM kAraNa tarIke tathAsvabhAvane ja AgaLa karavA paDe. pachI teA svabhAtra para e svabhAva Ave kema ?' evA prazna na thaI zake. kemake svabhAva aciMtya ahetuka padAtha che, agninI jvALAne svabhAva UMce javAneA kema ? ne vAyune svabhAva tio javAnA kema ? javAba e ja ke e 'svabhAva vastu che mATe. astu. 207 ratnaprabhAdi pRthvI ghanenadhinA AdhAre che. e vaLI taneAdiSanI upara che. tyAre e vaLI tanavAta para avasthita che. patA ane samudro pRthvInI upara AdhArita che. ema bhAre vAyu para halakI raja vagere addhara rahe che. e khasI jatA raja nIce paDe che. A AkAzAdinA AdhAre rahevAnu zAzvatA kALanu che. temaja tanavAta para ja ghanavAta, ghanavAtanI upara ja ghaneAdhi, enI ja upara pRthvI....A vyavasthita prakAra paNa zAzvatA che; emAM pheraphAra nathI thatA. ' sa'sthAnavicaya'mAM A madhu* ci'tana thai zake. have 'jIva'padArtha para ciMtana batAve che. ( gAthA-55 ) 4 jIvapadArtha para ciMtana - jIvavastu para ciMtananA ahIM 1lakSaNu, rakALasthiti zarIrabhinnatA, 4arUpitA, katRtva, bheAkatRtva, ema 6 muddA kahyA che. enA para A rIte ciMtana karAya, (1) lakSaNa H---- jIvanuM lakSaNa upayAga che. e jJAna, dana, e prakAre che; jJAnApayeAga, darzane paryeAga " jo kahA ke pra-jJAna-darzanane ' upayAga " kema kahe che ? " upa=sAmIplena ceAga=joDANa, arthAt je gADha joDAya te Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dhyAnazataka upaga. jJAna-darzana jIva sAthe gADha jeDAvAthI ene upayoga kahe che," te ema te pudagalamAM rU5 rasAdi guNa gADha joDAya che te tethI zuM e rUpa rasAdine upayoga kaheze? u-upagane ahIM e artha nathI, paNa "upaga eTale jenA dvArA bIjAmAM nikaTatAthI tanmayatAthI joDAvAnuM thAya che. tyAre AtmAne jJAna-darzanathI enA viSayamAM evuM joDAvAnuM thAya che, arthAt viSayane tanmayatAthI e jue che jANe che. sArAMza, jJAna-darzana e "upaga eTalA mATe che ke jIva ethI bIjA viSayamAM upayukta yAne jAgata-sAvadhAnajANakAra bane che. keI jaDane bIjAne vicAra ja nathI, bIjAnI jAgRti yAne jANakArI nathI, gama ja nathI. tethI enAmAM upaga nathI. tyAre nAnI kIDI jevA jIvane cAlatAM khabara paDe che ke A pANI AvyuM, to e nivRta thAya che, emAM e AgaLa nahi vadhe. siddhanA jIne AkhA jagatanI khabara paDe che, mAtra emane rAgAdi nahi hovAthI e emAM pravRtti-nivRtti nathI karatA. keI jaDane bIjAnI khabara nahi paDe. darpaNane ya gama nathI paDatI; emAM pratibiMba e te mAtra chAyAnuM saMkramaNa che. mATe jaDanA guNane upayoga nahi kahevAya. A upayoga be prakAre-1. sAkAra 2. nirAkAra. sAkAra eTale jJAnepaga, nirAkAra eTale darzane paga. ahIM sAkAra" = jJAna e vizeSapaga che ane "nirAkAra=darzana, e sAmAnya paga che. vastunAM be svarUpa (1) sAmAnya, ane (2) vizeSa. evI ja bIjI vastuo sAthene samAnabhAva e Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 209 sAmAnya. dA. ta. bIjA pArthiva padArthonI samAna ghaDe paNa pArthiva che, te ghaDAmAM pArthivatA e sAmAnya kahevAya, tyAre bIjAothI judAI e vizeSa. dA. ta. eja ghaDAmAM ghaDApaNuM e bIjA pArthiva kuMDA Adi padArthothI judAI che, mATe e ghaDA.. paNuM ghaDAnuM vizeSa svarUpa kahevAya, vaLI bIjA ghaDAnI samAna AmAM paNa ghaDApaNuM e te sAmAnya. paNa anya ghaDAnI, apekSAe AmAM amukathI ja banavApaNuM, amukanI ja mAlikI, amuka sthAne ja rahevApaNuM, vagere dharmo judA; tethI A dharmo e A ghaDAnuM vizeSa svarUpa kahevAya. basa, vastune vizeSarUpe jue te vizeSa paga, sAkAra upaga, yAne jJAna kahevAya, ane sAmAnya rUpe jue tene sAmAnya paga, nirAkAra upaga, yAne darzana kahevAya. sAkAra upayoga 8 prakAre haya, matijJAnAdi 5 tathA mati-ajJAna, zruta-ajJAna, virbhAgajJAna e 3, maLI 8. (AmAM "ajJAna" eTale jJAnane abhAva nahi, kintu mithyAjJAna, mithyASTinuM jJAna) vanarAkAra upaga 4 prakAre che. cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana, ane kevaLadarzana. zrI tatvArthazAstra (a. 2, sU- 9) mAM kahyuM che-"sa dvividhaSTacaturbhedaH" arthAt upaga be prakAre sAkAra ane anAkAra, te kamazaH 8 ane 4 bhede hoya che. A upayoga e jIvanuM lakSaNa. enuM ciMtana kare. vaLI kALasithati vicAre (2) kALasthiti jIvanI anAdi anaMta che, zAzvata nitya che. kayAre ya java taddana navo ja utpanna thaye nathI, tema atyaMta 14 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dhyAnazataka nAza pAmate nathI, sadAne che. alabatta, emAM paryAyanAM pari. vartana thAya; eka janma pachI mRtyu, vaLI janma, pachI mRtyu, hamaNAM manuSya, pachI deva, hamaNuM saMsArI pachI mukta. ema bhinna bhinna palaTAtA paryAyanI apekSAe jIva anitya che. kintu e badhA pravAhamAM jIvapaNe te e kAyama ja rahe. tethI pravAhathI nitya che. A parathI mAtra vartamAna jIvana ja jotAM besI rahevuM, enAM ja sukha-sanmAnane vicAra kare e ajJAna dazA che. jIva mATe te anaMte bhUtakALa vItI gaye, eNe keI sukhasanmAna ane duHkhanA DuMgara joI nAkhyA. ahIM zuM navuM che te emAM mahI paDAya? vaLI jIva mATe bhAvI anaMta kALa Ubhe che; ene TUMkA vamAnanA ja maha khAtara kema bagADAya? Ama jIvanI zAzvatatA ciMtave. vaLI jIva kAyAthI bhinna hovAnuM vicAre; (3) kAyAthI bhinatA :- jIva eka svataMtra dravya che. jema audArika kAyA yAne ApaNe je zarIra dhAraNa karIe chIe te bhAgya evI ghara-paisA-cIja-vastu vagerethI taddata judI vastu che, ema aMdara rahela AtmA paNa e bhAgya zarIrathI taddana judI vastu che. zarIra bhAgya hAIne ja gharanI jema ene melAnuM UjaLuM, dubaLAnuM sabaLuM vagere karI bhagavAya che. AnaMdanuM sAdhana che banAvAya che, te ene bhakatA jIva jude puravAra thAya che. nahitara zarIra pote potAne zuM bhegave? ema kArmaNakAya arthAt karmane ja enAthI paNa jIva taddana judo che, kemake jIve che, jIvaze, jIvato hato, e jIva kahevAya. "jIva" zabdanI A vyutpatti zarIramAM lAgu na thaI zake, kemake e te aMte nizreSTha bane Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna . 211 che tyAM, ane pachI enA kuracA uDI jAya che tyAM, jIvavAnI kriyA kayAM rahevAnI ? Ama zarIrathI taddana alaga svataMtra jIva hevAnuM ciMtave. vaLI arUpitA ciMtave, (4) arUpitAH jIva arUpI che, amUrta che, rUpa-rasAdi guNa vinAne che. mATe siddhazilAnI upara jyAM mukta siddha banelo eka jIva che tyAM bIjA anaMtA mukta jI rahelA che. amUrta hovAthI jema magajamAM eka graMthanuM jJAna hovA chatAM tyAM ja bIjA seMkaDo graMthanuM jJAna samAya che, evI rIte mekSasthAna nAnuM chatAM tyAM ne tyAM ja anaMtA mukta jIvo samAya che; kaI ja jIva keIne bAdha nathI karate A siddho arUpI heIne ja emanA para have karma, zarIra, Adi kazAne lepa nathI lAgatuM. arUpI jIva para saMsAramAM te eTalA mATe lepa lAge che ke jIvanI upara anAdi kALathI karmanA lepane pravAha ja cAlyA Ave che, tethI lepa para lepa lAgavAmAM virodha nathI. tyAM AtmA rUpArUpI che. pachI sarvathA arUpI thaye kayAreya lepa lAgavAne nahi. AtmAnI mULabhUta A arUpitAnuM ja pitAne mamatva lAgI jAya te te pachI (1) enuM ene mahattva lAgavAthI jaDa rUpI padArtho "kucha nahi" lAge, kyAM mArI zuddha nirmaLa akSaya ajara amara arUpitA? ne kyAM jaDanAM palaTAtA nAzavaMta behudA rUpa-rasAdi? zA sAru emAM huM bhaLuM? zA mATe ene mahatva ApI A suMdara. A kharAba evA bhAva karuM?" ema jaDa pratye udAsInatA Ave evI arUpitAnI mamatA che. vaLI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dhyAnazataka (2) rUpI jaDanA lepane lIdhe ja zuddha arUpitA AvarAI gaI che DA che anata sukha paNa dabAI gayuM che. eTale rUpI jaDa te AtmAnuM duzmana che. te duzmananA mAla vividha rUpAdi, emAM sAru narasu zuM lAge? dumananA mAla pratye te napharata udAsInatA ja hAya, Ama rUpInI sAme svakIya bhavya arUpitA ciMtave. vaLI svakarmanuM kartutva ciMtave; (5) svakarmakatRtva H A zarIrathI bhinna AtmA saMsAramAM che, tyAM sudhI jJAnAvaraNAdi karmane kartA che. karmabaMdhanA kAraNe seve eTale sahaja che ke karma bAMdhe e kAraNe jevAM ke, hiMsAdi pApane tyAjya na mAnavuM vagere mithyA daSTi, pApanI chUTa hevI e avirati, rAgadveSAdi kaSAyo, tathA hiMsAdi pAponuM AcaraNa-e spaSTa dekhAya che. kAraNa hoya eTale kArya thAya ja e ya sahaja che. eTale e kArya karma AtmA pite ja A kAraNe sevavA dvArA kare che. ukta kAraNe taddana mUkI de tyAre kamakatRtva baMdha thaI jAya che, te kSaNamAM mokSa pAme che. sAMkhyadarzana AtmAne haMmezane taddana zuddha eTale phUTastha nitya mAne che, tethI karmane kartA nathI mAnatA. paNa e che, kemake AtmA je karmane kartA nahi, te enA para karmane saMbaMdha paNa nahi, tethI ene saMsAra nahi; kemake karmasAge ja saMsAra, karmaviyege mekSa. je jIvane saMsAra ja nahi te pachI mokSa kone karavAne? mokSa karaNIya che, enAM zAstra che, ne e mATe ArAdhya mArga paNa che, te pachI jarUra karma saMbaMdha paNa che. e karanAra AtmA pite ja che. bIjuM kaI AvIne karma nathI cUMTADI detuM, AtmA pote ja karmanAM kAraNe sevavA dvArA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 213 pitAnA upara kama saraje che. Ama karmakatva ciMtave. vaLI karmakatRtva vicAre (6) jIva svakarmane bhakatA che. pote karyA karma pitAne bhegavavAM ja paDe che. vartamAnamAM pitAne keTaluM ya ajJAna che e zuM che? potAnAM jJAnAvaraNIya karmane bhagavaTe. AMkha kAcI che, nidrA Ave che, e zuM? darzanAvaraNa karmane bhogavaTe. rAgadveSa kAma-krodha-lebha vagere thAya che, e zuM? potAnAM ja mehanIya karmanuM vena. pite kya karma pitAne ja bhogavavAnAM rahe. avaLe dhaMdhe koI kare, ne kheTa bIje khAya e na bane. jene gUmaDuM, eNe ja enI pIDA bhegavavI paDe che. ahIM sItAnI kaI bhUla nahi, chatAM kema ene apajaza veThavuM paDaze ! kahe. pitAnA AtmAnAM svopArjita pUrva karmanA lIdhe ja. karelAM kamane pratikramaNa, tapa ke bhagavaTAthI ja chUTakAre thAya, karma bAMdhyA e gUmaDuM. e pAke eTale enuM phaLa anubhavAya e ja bhegavaTe. Ama bhogavaTe pitAnAM ja karmane heya. jagatamAM sAruM narasuM maLavAnuM pitAnAM karmanA lIdhe ja thAya che. sArAMza, karma che tyAM sudhI enuM bhakatRtva che. A ciMtave te Arta dhyAna, bIjA para dveSa, vastune meha vagere aTake. jIvatattva aMge A lakSaNa vagere muddAothI ciMtana karatAM mana tanmaya thaye "saMsthAnA vicaya dharmadhyAna lAge (gAthA-pa5) have "saMsAra" para ciMtana batAve che. (gAthA-pada-57). 5. saMsAra-ciMtana evA kSarIrathI taddana svataMtra Atmadravyane pite upajelA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dhyAnazataka karmanA ge saMsAra nIpaje che. karmane pravAha anAdithI cAlu, karma bAMdhavAnuM anAdi kALathI cAlu, te saMsAra paNa anAdi kALathI cAlyA Ave che. saMsAra" eTale saMsaraNa, paryaTana, bhaTakavAnuM. zAmAM? janma-maraNa, gatio, kamalega, pudgalasaMbaMdha, rAgAdi azubha bhAvo, sukhaduHkha vageremAM. svakarmAjanita A saMsAra che. enuM ciMtana A rIte thAya,- saMsAra eka samudra jevo che. samudramAM pANI bahu ema saMsAramAM janma, jarA, maraNa ati baha; eTale emAM janmAdirUpI pANI che, ema kahevAya. vaLI samudranuM pAtALa evuM ke emAMthI agAdha paNa AvyA ja kare, kayAre ya pANI baMdha nahi; ema saMsAramAM krodhAdi kaSAyarUpI pAtALa paNa evA che emAMthI agAdha janmAdi ja vahyA kare che. 6degvaLI saMsArasamudramAM seMkaDe vyasane yAne Apattio rUpI zvApada che, jaLacara jaMtuo che. Apattio pIDAkArI hovAthI zvApadanI upamA ApI. ahIM gAthAmAM "sAvayamaNuM" padamAM "maNu" zabda che. e dezya zabda che. ene artha "vALo" thAya. sAvayamaNuM eTale zvAparavALe. kahyuM che, -maNuacaeNmi muNijajaha AlaM Ila maNuM ca mayaM ca" "matvartha"mAM yAne jyAM saMskRtamAM "ma-mahuvata pratyaya lAge, tyAM prAkRtamAM "Ala" "Illa" "maNa" "maNuya" pratyaya Ave che. jemake "dInadayAvAna' mATe "dIzudayAla", garva- vAna-gavizva mATe "gavila" "zvAparavAna" mATe "sAvayamaraNa" vaparAya. vaLI saMsAra samudramAM mehanIya karmarUpI Avarta che, bhamarI che, kemake vahANa je bhamarImAM phasAyuM te e tyAM ne tyAM goLa Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2015 dharmadhyAna geLa bhrami yAne cakkara le che, ema mehanIya karma paNa jIvane bhramimAM yAne bhramamAM caDAve che, mithyAtattvamAM ghumAvyA kare che. jIva hiMsAdi pApathI sukha levA jAya che, paNa duHkha maLe che, eTale mAne che ke e te amuka kAraNe bagaDayA mATe duHkha AvyuM, tethI have barAbara dhyAna rAkhIne hiMsAdi AraMbha karavA de. Ama hiMsAdi pAponA cakAve caDe che. vaLI saMsArasamudra mahAbhayaMkara che. virATa samudranA aMgo bhaya kare, ema virATa saMsAranA aMge ati bhayakAraka bane che. vaLI samudramAM vAyuthI prerita moTAM mojAMonI hAramALA cAle, ema saMsAramAM jJAnAvaraNakarmanA udayathI prerita ajJAnanA lIdhe UThelA saMga-viyeganI hAramALA cAle che. pra-kaI vastu sAthe saMyoga ane pachI tenI sAthe viga te bIjAM bIjAM karmane AdhIna che, te ahIM ajJAnathI yAne jJAnAvaraNa-karmodayathI prerita kema kahyuM? u0- ga-viyega hevA mAtrathI dukhada nathI, kintu emAM ISTa-aniSTapaNAnI buddhi thavAthI e dukhada bane che ane A buddhi ajJAnanA kAraNe UThe che. nIrasa khAnapAnane saMga thaye tyAM khabara nathI ke "AmAM te rAga nahi thavAthI jAlima karmabaMdha aTakaze e bahu lAbhamAM che, ethI ajJAnanA lIdhe lAge che ke "A aniSTa saMga thaye.' AvA te keTalA ye aniSTa saMge, ane ISTa vigo, ema ISTa saMyogo ne aniSTa vigerUpI taraMge ajJAnarUpI pavanathI cAlyA ja kare che. vaLI A saMsArasAgara ke "aNerapAra' arthAta jenI Adi nathI, aMta nathI, e anAdi anaMta che. Adi eTalA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 , , dhyAnazataka mATe nahi, ke Adi mAnavA jatAM enI pahelA, mAnavuM paDe ke, saMsAra nahi, arthAt AtmA tadana zuddha. te pachI savAla thAya ke evA AtmA para ekAeka saMsAra thavAnuM kAraNa zuM? kAraNa vinA kArya bane nahi e sanAtana siddhAnta che. praka-koIka kArya emaja thayuM evuM na bane? u0-je Adi kArya emaja thayAnuM mAne te prazna thAya ke (1) e tyAre ja kema zarU thayuM? pUrve agara pachI kema nahi? vaLI (2) zuddhane ya je saMsAra zaru thatuM hoya te bhaviSyamAM mekSa pAmyA pachI paNa pAcho saMsAra zarU thavAne bhaya kema nahi ? kArya kAraNathI ja thavAnuM mAnanAra te kahI zake ke jIva atyaMta zuddha thayA pachI kAraNa nahi rahevAthI have kadI ene saMsAra nahi bane. tyAre pUrve te jyAre pUche ke "tyAM saMsAra kema?" te kahevAya ke enI pUrvanAM kAraNene lIdhe. ema pUrve pUrve kAraNa hoya ja; eTale saMsArane pravAha anAdine cAlu che, ema siddha thAya che. tyAre keI jIvanA saMsArane te aMta thAya che, paraMtu samagra rUpe jotAM ja anaMtA anaMta kALa sudhI azuddha rahe. vAnA che, tethI saMsAra anaMta che. - pra-kayAre ya saMsAra khAlI na thAya? u0- nA, jI evA anaMtAnaMta che ke kyAre ya e badhA ja mokSamAM UpaDI javAnA nahi. A samajavA mATe eTale ja vicAra basa che ke Aja sudhImAM kALa keTala ge? maryAdAAMkaDe nahIM bAMdhI zakAya ke ATale gaye; kemake kALanI Adi nathI ke amuka samayathI kALa zaru thaye. tethI jema kALa Adi. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 217 rahita che, anAdi che, evI rIte mokSe javAnuM paNa Adirahita che. anAdi kALathI cAlu che, kemake pUrve pUrve dharmasthapAyeluM hatuM te ja enAM AlaMbane jIva mokSamAM gayA. e tIrtha sthApanAra tIrthakara paNa tyAre ja banyA ke je emaNe enI pUrvanA tIrthanI ArAdhanA karelI. e pUrvanAM tIrthanA sthApaka paNa enI pUrvanAM tIrthanAM AlaMbane pUrve ArAdhanA karIne thayelA....Ama tIrtha ane mokSe javAnuM baMne ya anAdithI cAlelA-tyAre anAdi kALanuM te kaI mApa ja nathI, tethI evI amApa kALathI ja mekSe jatA hoya che; chatAM saMsAra khAlI nathI thaye e hakIkata vartamAna sthiti batAvI rahI che. te amApa kALamAM na banyuM e havenA mApelA kALamAM bane? Adirahita amApa bhUtakALamAM ja keTalA badhA mekSe gayelA? chatAM janazA kahe che ke eka nigadanA jIvonI saMkhyAnA anaMtAnaMtamA bhAganI saMkhyAmAM ja jIvo mekSa pAmyA che. tyAre je amApa amaryAdita kALanA ya eTalA ja mukta, te -have pachInA maryAdita kALamAM keTalA jIva mukta banavAnA? gayelA kALanA mukta karatAM anaMtamA bhAganA ja ne? ethI saMsAra kema khAlI thAya? "saMsAra anAdi anaMta che," ema ciMtave. vaLI "saMsAra azubha che," ema ciMtave, "azubha " eTale azabhana, asuMdara, saMsAramAM kaI vastu suMdara che? prazasta che? pra-te zuM saMsAramAM deva-guru-dharma-tIrthazAstra e suMdara : vastu nathI? Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dhyAnazataka u0-jarUra suMdara che, paraMtu e saMsAranI vastu nathI, e saMsArane ukheDanArI mokSamArganI vastu che. saMsAranI vastu te. saMsAramAM bhamAvanArA AhAra-viSaya-parigraha-parivAra-kaSAye tathA mithyAtvAdi. emAM zuM suMdarapaNuM sArApaNuM che? te saMsAranI vastu janma-maraNa-gati parivartana vagere; emAM ya zuM sArApaNuM che? saMsAra svarUpathI, kAraNathI, ane kAryathI badhI rIte narase che; kemake emAM AtmAnI kharekhara viTaMbaNA ja che. A pramANe ciMtana kare. ATalI anAdi-anaMtatA ane azubhatAnA ciMtanamAM ya tanmayatA thatAM saMsthAnaviya nAmanuM dharmadhyAna lAge. 6. cAritra para ciMtana have AvA saMsAranA nivAraka cAritra viSe ciMtana kema karavuM te vicAravAmAM Ave che. cAritra jahAja kevI rIte? saMsAra e samudra je che. te emAMthI tarI javA mATe samartha kaI jahAja hoya to te cAritra tmaka mahA jahAja che. AnuM kAraNa spaSTa che. je mArge saMsAra nIpaje, enAthI viparIta raste mekSa Ave. saMsAra asaMyama, avirati (hiMsAdi pApinI chUTa),ne mithyA pravRttinA kAraNe thAya che te ene aMta saMyama-virati-samyaphapravRtti svarUpa cAritrathI thAya. samyakatva baMdhana - have saMsAra pAra karavA A cAritra e mahA jahAja che. jema jahAjanA pATiyAne barAbara joDI na rAkhanArA baMdhana hoya che. ema ahIM cAritramAM samyagadarzana Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 219 rUpI baMdhana che. e heya te ja cAritra Take. abhavyo cAritranAM mahAvrata le che, chatAM samyagadarzananA abhAve emanAmAM cAritranuM cha guNasthAnaka nahi, kiMtu mithyASTinuM paheluM guNasthAnaka hoya che. cAritranI nirdoSatA - vaLI cAtri anagha yAne nirdoSa hoya che. AmAM sarva pApone pratijJAbaddha tyAga hoya che, temaja kaSAyanI traNe cekaDI dabAvI dIdhI che, tathA je cethI maMdacakaDI bAkI che, e krodha-mAnAdino upayoga prazasta kare che, arthAta asaMyama-pramAdAdi pratye krodha-dveSa, sAdhutvanI khumArI-gaurava,... vagere. tethI ema kahevAya ke cAritramAM have deSa nathI rahyA. jJAna sukAnI -vaLI jahAjane kaptAna-sukAnI joIe, te ahIM cAritramAM jJAnAtmaka sukAnI che. cAritra lIdhA pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA jema jema jJAnavRddhi thAya che, tema tema cAritra vadhu ne vadhu nirdoSa rIte tathA caDatA saMvegathI ane adhikAdhika sUkSmatAthI pragatizIla bane che. sArAMza, jJAna cAritrane dore che. A pramANe cAritra aMge ciMtave. saMvaraDhAMkaNa-vaLI ciMtave ke cAritrajahAjane saMvararUpI DhAMkaNethI nichidra banAvavAmAM AvyuM che. "saMvara' eTale Azrava-nirodha. AtmAmAM IndrionI viSaya-lagana, kaSA, avrata vagere Ave che, e kANAM che. e dvArA karma. raja AvI AvI AtmAmAM jamA thAya che. e Azrava-kANune samiti-gupti-parIsahasahana-kSama di 10 yatidharma vagerethI baMdha karavAmAM Ave che. AnuM ja nAma saMvara che. ethI karmaraja AtmA para cuMTatI aTake che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dhyAnazataka tapapavana -vaLI cAritrajahAjane jhaDapI cAlavA mATe taparUpI pavanathI vega maLe che. anazana, UdarikA vagere bAhya tapa, ane prAyazcita vinaya vagere Abhyantara tapa, e e rIte cAritrane vega Ape che ke enAthI bAhyanI vRttio dabAvAthI tathA zrata(zAstra)raTaNa Adi sa...vRtti khUba rahevAthI bAkInI chellI cekaDInA ya kaSAya vadhu ne vadhu pAtaLA paDatA jAya che. e ja cAritrane vega che. verAgyamArga -AvuM cAritra vairAgya mArgo paDI gayeluM che. mokSaprApti mATe saMpUrNa vItarAga dazA joIe e virAgabhAvanI sAdhanAthI UbhI thAya. mATe virAgane "mArga" kahyo. e mArge vItarAgadazAe ane pachI melanagare pahoMcAya. cAritra rAganA nahi, paNa A virAganA mArge ja cAle che, ema bIje te bahu tyAga che, kiMtu AhAra, vastra, pAtra, mukAmane je upayoga che, te ya virakta dazAthI-saMsArIne te ghara-dukAnaparivAra-paisA vagerenA rAganA mArge cAlavuM paDe che. cAritramAM kevA vyavasAyathI sthiratA -ALI cAritra vistrotasikAnA taraMgathI abhAyamAna che. "vistrotasikA eTale jema samudramAM jahAjane ADuM laI janAra moju, ema manane unmArge tANI janAra apardhAna-durgAna. eja mokSaprAptinI ADe azubha karmone jutharUpI vidanane UbhA kare che. paNa cAritramAM zubha vyavasAya bharapUra rahevAthI durthAnanA taraMga aTake che. eTale ke enAthI cAritra DaLelAtuM nathI, kSobhAyamAna nathI thatuM. nava beThe nakheda vALe. "An idle man is a Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 221 devils house' navaruM mana pizAcI vicAra kare che. mATe ja cAritra-jIvanamAM divasa rAtanA 8 paheramAMthI 2 pahAra nidrA, ne 1 pahAra gocarI-bhramaNa-prahaNa-bhejana ane bahAra thaMDIlabhUmi-gamana, ema 3 pahora uparanA pAMce ya pahora zAstrasvAdhyAyanA rAkhavAmAM AvyA che. jemAM avAMtarapaNe pratikramaNa Avazyaka kriyA tathA yogakriyA karI levAnI hoya che. zAstravyavasAya ATale badhe samaya cAlavAthI mana emAM ne emAM parovAyeluM rahI durgAnAdi vikalpothI na DahoLAya e svAbhAvika che. 18000 zIlAMganI gaNatarI - che A cAritra jahAja mahAkiMmatI 18000 zIlAMgarUpI rAthI bhareluM che, "zIlAMga" eTale zIlanA saduAcAranA aMge, avAMtara. prakAro. te pRthvIkAyAdi AraMbhatyAga vagere 18000 che. jema ke, pRthvIkAya-apakAya-tejasukAya-vAyukAya-vanaspati kAya e 5 sthAvarakAya che, tathA zrIndriya-trIndriya-caturindriya e 3 vikasendriya jIve, ema 8 ane paMcendriya jI tathA ajIva, e 10ne AraMbha-samAraMbha-hiMsA na kare, e zIlAMga kahevAya. AmAM ajIva AraMbhano tyAga eTale keI nirarthaka pravRtti jaDa aMgenI ya nahi, dA. ta. vastra maLyuM tevuM e8, paNa ene phADavuM, sarakhuM karavuM, vagere parikarma karavAnuM nahi. ema maphatanuM eka taNakhaluM bhAMgavAnuM nahi, ke mArge jatAM bagIca vagere jevAne ya nahi, ema 10 AraMbhatyAga. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dhyAnazataka, 1. A daze prakArane AraMbha-tyAga dareka 10 prakAranA kSamAdi yatidharmane sAcavIne karavAnuM che. emAM kSamA-mRdutA jutA-nirlobhatA e 4, tathA saMyama-satya-zauca (pavitra mana)-brahmacarya-akiMcanatA (aparigraha) e pa, ane tapa Ave. dareka pRthvIkAyAdine samAraMbha-tyAga kSamAthI pALavAne, namratAthI pALavAne tapathI pALavAne, ema dase AraMbhatyAga e rIte pALavAnAM; eTale kula 10410=100 zIlAMga thayA. have A se paikI dareka prakAra pAMce IndrinA saMyama sAthe jALavavAne eTale dA. ta. pRthvIkAya jIvanI rakSA kSamA sAthe karavAnI te sparzanendriyane saMyama rAkhIne, e 1 prakAra ema rasanendriyane saMyama rAkhIne, e 2 je prakAra, evA pUrvanA sae prakAra dareka Indriya-saMyama sAthe joDatAM 10045=500 prakAre zIlAMga thAya. te paNa AhAra-viSaya-parigraha-nidrA (yA bhaya), e cAra saMjJAonA nigraha sAthe jALavavAnA. eTale 500 paikI dareka prakAra AhAra saMjJA-nigraha sAthe, viSayasaMjJA-nigrahanI sAthe...ema 50084=2000 zIlAMga thAya. A paNa dareka prakAra manathI, ema vacanathI, ane ema kAyAthI pALavAne. eTale AhAra saMjJA-nigraha, sparzanendriyasaMyama, ene kSamA rAkhavA sAthe pRvIkAyahiMsA huM manathI nahi karuM e 1 prakAra, ema manathI kula 2000 prakAra e rIte vacanathI ane kAyAthI bambe hajAra, ema kula 200043 =6000 zIlAMga thayAM. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 223. A paNa mAtra "karuM nahi ema nahi, kintu karAvuM paNa nahi, tema anumoTuM paNa nahi, e rIte uparokta mana-vacana kAyAnA 600043=18000 zIlAMga thAya. tyAre bIjI rIte paNa 18000 zIlAMga thAya che. cAritra jahAjamAM A badhAM ratna bharelA che. e mahAkiMmatI ratna che, kemake enAthI * ekAtika ane AtyaMtika sukha maLe che. (Ane sahelAIthI yAda rAkhavA sUtra "Aya kaI saMga," AraMbha 10Nyatidharma 10xkaraNa 3 4 indriya 5 4 saMjJA 4 *ga 3=18000) che A 18000 zIlAMga robharyA cAritrajahAja para ArUDha thayelA munirUpI vepArIo mokSanagara tarapha jaI rahyA che. "manyate jagatu-trikAlAvasthAma Iti muni kyAM ya rAgadveSa na thAya e mATe jagatanA padArthonI bhUta-bhaviSya-vartamAna traNe kALanI avasthA-paryAnuM manana kare te muni. game tevA anukULa ke pratikULa jaDa padArtha sAme Ave, yA anukULa ke prati kULa vartanAra jIvo maLe, paraMtu e vartamAna avasthAthI viparIta narasI-bibhatsa, yA sArI-managamatI avasthA bhUtabhAvamAM e jaDa yA jIvamAM che. enA taraphano vicAra rAkhavAthI rAgadveSa ke harakha-zeka UThI nahi zake. AvA muni e vahepArI eTalA mATe kahevAya ke e sArI rIte Aya-vyayaHnaphe-te samajI zake che. (1) kayAM utsargamArgamAM lAbha ane apavAdRmArgamAM * "ekAntika eTale sukha ja sukha, duHkhane leza nahi. "Atyantika eTale antane atikrAnta thayeluM ullaMdhI gayeluM, arthAta zAzvata. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 dhyAnazataka nukazAna, tathA (2) kevA avasare utsarga pakaDI rAkhavAmAM lAbha mAmulI, nukazAna pArAvAra; ane tyAM ja apavAda pakaDavAMmAM nukazAna mAmulI, paNa pariNAme lAbha aparaMpAra, e samajavAmAM ati nipuNatAthI vicArIne pravarte che. mATe muni e vyApArI che. evA e muni zIlAMgaratnabharyA cAritrajahAjathI thoDA ja vakhatamAM ane keIpaNa jAtanA aMtarAya vinA managare pari nirvANa nagare pahoMcI jAya che. A pramANe saMsthAnavicayadhyAnamAM ciMtave. " (gAthA-60) 7. mekSa para ciMtana e parinirvANa yAne badhI bAjuthI paramazAMtirUpa mekSanagara kevuM che? te ke jJAna-darzana-cAritra ratnatrayanA viniyegA tmaka che. "viniga" eTale kriyAkaraNa, e ratnatrayInI kriyAkaraNathI mekSa nIpaje che, mATe mekSaneya ratnatraya-viniyegAtmaka kaho. mokSa avasthA UbhI karanAra koNa? ratnatrayanuM AcAra pAlana. kemake jIvanI mokSa-avasthA anaMta jJAna-darzana-cAritramaya che. e pragaTa karavA mATe ene ja aMze ughADa karavAne hoya; ane te enA AcAranA pAlanathI thAya. A mikSa ekAntika che, ekAntabhAvI che, arthAt emAM saMpUrNa zuddha jJAnAdimaya avasthA pragaTa hevAthI have emAM lezamAtra paNa ajJAna meha AdinuM mizraNa nathI. vaLI e nirAbAdha che. arthAt emAM eTaluM badhuM anaMta sukha che, ke emAM have Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225. che. kRSi thI hI, tAnAthI ArabAtu dharmadhyAna kaI bAdhA pIDA nathI. ajJAna pIDAkArI tattva karma- AvaraNa sarvathA naSTa thayA hovAthI have ajJAna ane pIDA kyAMthI UbhA thaI ke rahI zake ? A mekSAvasthA e svAbhAvika che, jIvanuM sahaja svarUpa che. mokSa thavA pUrve e svarUpe pragaTa nahetuM dekhAtuM enuM kAraNa te e ke e karmanA AvaraNethI AcchAdita thaI gayuM hatuM. bAkI mekSanI anaMtajJAnAdimaya sthiti keI bahArathI lAvavAnI nathI hotI, e te mULamAM AtmAmAM che ja, sahaja che, kRtrima nathI. jJAnAdi e kaI kAgaLa para Agantuka citranI jema bAhya kAraNathI utpanna thanAra Agantuka guNa nathI. pra- te mahetana karavAthI jJAna Ave che, enuM kema? u-A jJAna "Ave che eTale aMdaramAMthI bahAra Ave che. AtmAnI aMdara mULathI paDelA jJAna para je AvaraNa che, te mahenatathI jema jema kapAya, tema tema jJAna bahAra khulluM thatuM jAya che, paNa bahArathI kAMI navuM lAvavAnuM nathI hotuM. vaLI e mokSa nirupama sukhamaya che, kemake, e sukhanI upamA nathI. saMsAranA sukha te saMga-janya che. enI sAthe A asAMgika sahaja Atma-sukhane kevI rIte sarakhAvI zakAya? saMpUrNa ArogyanA sukhane rogiSTha dazAmAM kupagyasevanathI lAgatA AnaMda sAthe kema sarakhAvI zakAya ? sAMsArika sukha viSaya-saMgane AdhIna che, paravaza che, paristhiti-sApekSa che. ene eja viSayasaMga kAyama hoya chatAM paristhiti badalAtAM eja dukharUpa lAge che, enuM sukha gayuM! jyAre ahIM kSanuM 15 - Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM bahuNA, savvaM ciya jIvApayatthavittharAveyaM / sanvanaya samUhamaya jhApajjA samaya-labhAva vyAvAMtaka || 6 || a:-mahu zu kahevuM? vAdi padAnA vistArathI cukta (evu) sanayAnA samUhAtmaka siddhAnta (zAstra)nA padArthanu dhyAna kare. ( citave ). sukha te peAtAnuM saheja svarUpa ja hAvAthI ane sasayAga naSTa thaIne pragaTa thayuM hAvAthI, e zAzvatika rahe che. mATe kahyuM mAkSa akSaya sukhasvarUpa che. AvA meAkSanu ciMtana kare. 'saMsthAna-vicaya' nAmanA dharma dhyAnamAM zuM zu ci'tavavAnuM, zAtA zAnA upara dhyAna dharavAnuM, e vistArathI batAvI have enA upasaMhAra kare che,-- vivecanaH-vadhAre kahevAthI zuM? sasthAna-vicaya nAmanA dharmadhyAnamAM siddhAntanA (zAsranA) padAtha yAve ci'tave, arthAt jinAgame kahela kAipaNa padArtha nu ekAgra bhAve ci'tana kare e A dhama dhyAna bane che. pra0-A ciMtanIya jinAgameAkta padArthamAM zu zu Ave che? ane te kevA svarUpe citavavAnA ? u-jinAgamAkta padArthomAM jIva-ajIva-Azrava-madhasavara-nirjarA ane meAkSa vastunA vistAra Ave che. ane te dravyAstikanaya-paryAyAstikanaya vagere nayasamUhamaya che e rUpe citavavAnA che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma dhyAna 2274 jinAgamamAM jIvAdinA vicAra kevI rIte ? : koI paNa jainazAstra leA, te evA jIvAdi vastumAMnI vastunA vicAra maLavAnA. dA. ta. paheluM 'AcArAMga' zAma, emAM muninA AcAra khatAvavA jagatamAM kevA kevA jIva hAya che, ene kevA kevA zastra lAgavAthI du:kha thAya che, te enI ahiMsA kema paLe, e khatAvyuM; te e jIvavastunA vicAra thayA. ema, evA zasranA upayAga karavAmAM dilamAM kevA kaluSita bhAva kAma kare che, tathA khIjA paNa kevA kaSAyA, svajana-maiAha, parisaha-vihavaLatA, vagere azubha bhAvA naDavA Ave che, e khatAvyuM. te Azrava vastunA vistAra che. ema bIjA ' bhagavatI', pannavaNA' Adi zAstromAM padA-vyavasthA batAvI, e jIva yA ajIva vastune vistRta vicAra che. ema, chedagranthAmAM savara vastunA tathA bIjA keTalAkamAM baMdhanA, nija rAnA yA meAkSane vicAra che. jaina zAstronI dRSTie vizvamAM padArtha ja A sAta che, eTale jaina zAstranA A kaI paNa padArthanA vistAramAMthI vastunuM ciMtana yAna A prakAramAM karavAnuM che. apAya-vipAka-vicaya kema alaga batAvyA? pra--A hisAbe teA saMsthAna-vicayamAM rAgAdi apAce ane jJAnAvaraNIya karmonA vicaya yAne paricaya arthAt abhyAsamaya ciMtana samAI jAya che, teA pachI apAyavicaya ane vipAkavicaya e be bheda judA zA mATe khatAvyA ? " u-vAta ThIka che ke saMsthAnavicayanA dariyA jevA viSayeAmAM apAya ane vipAkanA vicAra samAI jAya; chatAM ene alaga Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 Azrava sevavAmAM na taNAI jAya, 228 dhyAnazataka pADavAnuM kAraNa darekanA uddezanI bhinnatA lAge che. saMsthAnavicayamAM te jinAgAkta padArthanI varatu svarUpe vicAraNA che, * mananI caMcaLatA asadu-vicAraNuM maTe. tyAre apAyavicayamAM te jIva rAgAka ja savavAmAM na taNAI , ema taNA pAche vaLe, e mATe e rogAdimAM kevA kevA bhayaMkara anartha che. kaTuM pariNAma che, enI bhaya sAthenuM ciMtana che, bhaya pamADanAru ciMtana che. ema vipAkavicayamAM, jIva sArA narasA idriya-viSaye AvavA-javA para, yA roga-vedanA-parAbhavaAdi pAmavA para, harSa-khedAdi amAdhimAM na paDe e mATe, udAsIna bhAva sAthenuM yA udAsIna bhAvane pamADanArUM karma. vipAkanuM ciMtana che; kemake e sArI-narasI prApti mukhyatAe. karmanA vipAkane AdhIna che, kamAvapAkanI pIDA che, viTaMbaNA che, emAM zI vihvaLatA karavI hatI? ApaNe emAM rasa lIdhA vinA taTastha bhAve enuM darzana kare ema karI udAsIna, banavA mATe vipAkavicaya dhyAna che - sArAMza, saMsthAna vicayamAM zAstrokta jIvAdi padArthanA ciMtanathI manane sthira karavAne hisAba che, tyAre apAyavicayamAM mithyAtva, viSa, rAgadveSa, azubhaga Adi Azrane bhaya. rAkhI manane e AzAthI bacAvI svaracha samatApanna rAkhavAne. udeza che, ne vipAkavicaya dharmadhyAnamAM ApasaMpar vakhate. samAdhi-svasthatA rAkhavAne hisAba che. Ama apAya-vipAkasaMsthAnA vicaya e traNa prakAranA dhyAnathI mana svaccha-svastha-sthira banAvavAne uddeza che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 229 AvA vividha udezanA hisAbe dhyAnanA judA judA prakAra paDe, e daSTie "sanmati tarka " mahAzAstranI TIkAmAM vAdi-paMcAnana zrI abhayadevasUrijI mahArAje tathA "zAstravArtA samuccaya" mahAzAstranI vivecanAmAM mahApAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje dharmadhyAnanA 10 prakAra batAvyA che. | dharmadhyAnanA 10 prakAra dharmadhyAnanA 10 prakAramAM ahIM kahela AjJAvicayAdi 4 prakAra uparAMta jIva-ajIva-bhava-virAga-upAya-hetuvicaya e che gaNyA che. alabat pUrvokta saMsthAna vicayamAM A cha vicAra AvI jAya, paraMtu ema te apAya tathA vipAkane paNa vicAra emAM samAI zake che, chatAM pUrve kahyA mujaba viziSTa uddezathI apAya-vipAkanI jema A jIva-achavAdine vicAra che. daze prakArane vicAra ahIM saMkSepamAM enA judA judA uddeza darzAvavA sAthe batAvavAmAM Ave che. (1) AjJAvicayamAM e ciMtavavAnuM ke "ahe! A jagatamAM hetu-udAharaNa-tarka vagere hovA chatAM amArA jevA che pAse buddhine te atizaya nathI, tyAM AtmapratyakSanI to zI vAta? tethI AtmAne lAgatA karmabaMdha, poleka, mokSa, dharma, adharma vagere atIndriya padArtha svataH jevA ke jANavA-samajavA bahu muzkela paDe che. chatAM e padArtho parama Apta puruSanA vacanathI jANI zakAya che. evA parama Apta puruSa eka mAtra vItarAga sarvajJA zrI tIrthakara bhagavAna hoya che. te emanA vacane ke suMdara prakAza e padArthone Ape che! emane jaTha bolavAne have Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 dhyAna koI ja kAraNa nathI. tethI emanAM vacana emanI AjJA TaMkazALI satya che. emanuM kaheluM yathAsthita ja che. ahe ! kevI kevI anaMta kalyANarUpa tathA trika-prakAzaka, sUkSma saddabhUta padArthabodhaka, sanmAgadezaka, vidvata-jana-mAnya, ane surAsUrapUjita emanI AjJA ! A ciMtana anuciMtanathI sakala satyavRttinA prANubhUta zraddhAne pravAha akhaMDa vahete rahe che. (2) apAyaricayamAM,-"aho! azubha mana-vacana-kAyA ane IndriyenI vizeSa pravRttio arthAta vizeSa koTinA azubha. vicAra-vANuM-vartAva ane rAgAdibharyA Indriya-viSaya-saMparkathI nIpajatA bhavabhramaNAdi anartha huM zA mATe vahoruM? jema keI ne meTuM rAjya maLyuM hoya chatAM bhIkha mAgavAnI bAlizatA kare, tema mokSa mArA hAthaveMtamAM chatAM saMsAramAM rakhaDavAnI mUrkhatA zA mATe karuM !" AvI zubha vicAra-dhArAthI duSTa genA tyAganA pariNAma jAge che. (3) vipAkavicayamAM karmanI mULa uttara prakRtinA madhura ane kaTu phaLane vicAra, zubha-azubha karmanA vipAkarUpe TheTha arihaMtaprabhunI samavasaraNAdi-saMpattithI mAMDIne narakanI ghara vedanAo nIpajavAne vicAra, tathA karmanuM vizva upara ekachatrI sAmrAjya hovAno vicAra kare, tethI karmaphaLanI abhilASA dUra thAya, aNusakarmanAM phaLa vakhate samatA-samAdhI rahe. (4) saMsthAnavicayamAM caudarAjalakanI vyavasthA ciMtavavAnI. emAM adholeka UMdhI paDelI bAlaTI, athavA UMdhI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasthAna 232 netaranI bArakeTa je, madhyaleka, khaMjarI je ane Urvaka Ubhe Dholaka yA zarAvasaMpUTa jevuM che. adholekamAM paramAdhAmI AdinA tIvra trAsarI sAta narakapRthvIe che, madhyalokamAM masyagalAgala' nyAyanA pradarzanabhUta asaMkhya dvIpa samudro che, ane UrvalekamAM zubha pudgalenI vividha ghaTanAo che. enuM tathA sakala vizvamAM rahelA zAzvata-azAzvata anekavidha padArtho vagerenuM ciMtana Ave che. A dhyAnathI cittane viSayAntarAmAM jatuM, ne caMcaLa tathA vihavaLa thatuM aTakAvI zakAya. (5) jIvavicayamAM jIvanI anAditA, asaMkhyapradezamayatA, sAkAra-anAkAra (jJAnadarzana) upaga, karelA karmanuM bhegavavApaNuM, vagere svarUpanuM sthira ciMtana karAya che. te jaDa kAyAdi cheDIne mAtra AtmA para mamatva karAvavAmAM upayogI che. . (6) ajIvavicayamAM dharma-adhama-AkAza-kALa-pudugalenI gatisahAya, sthitisahAya, avagAhanA, vartana, rUparasAdiguNa tathA anaMta paryAyarUpatAnuM ciMtana karavuM. ethI zeka, rega, vyAkuLatA, niyANuM ane dehAtma-abhedane bhrama vagere dUra thAya. bhavavicayamAM, "ahe -ke duHkhada A saMsAra! ke jyAM (1) svakRta karmanAM phaLa bhegavavA vAraMvAra janmavuM paDe che. aghiTanI ghaDInI jema maLamUtrAdi azucibharyA mAtAnA peTanA bakhelamAM keI vAraMvAra gamanAgamana karavA paDe che. vaLI (2) svakRta karmanA dAruNa duHkhabharyA bhegavaTAmAM kaI sahAya Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka 232 karatuM nathI, ema ja (3) saMsAramAM saMbadhA vicitra khane che. mAtA patnI thAya, patnI mAtA thAya....vagere. dhikkAra che AvA sa'sAra bhramaNane !' evA ciMtana saMsArabheda ane satpravRtti utpanna kare che. (8) virAgavicayamAM,-- ahe ! (1) A kevuM kathiranuM zarIra ke je gadA rajarudhiramAMthI banyuM, maLamUtrAdi azucie bhayuM, pAchuM dArUnA ghaDAnI jema emAM je nAkheA tene azuci karanAruM! miSTAnnane viSThA ane pANIne tA zuM paNu amRtane ya pezAba banAvanAruM che! AvuM e zarIra pAchu' satata nava dvArAmAMthI azuci vahevaDAvanAruM che! (2) vaLI te vinazvara che, svaya' rakSaNahIna che, ane AtmAne ya rakSaNarUpa nathI ! mRtyu ke roganA humalA vakhate mAtApitA, bhAI bahena, patnI-putra-putrI koI ja macAvI zakatuM nathI. tyAre AmAM kANu maneAhara rahyuM ? (r) (3) vaLI zabdarUparasa vagere viSaye jovA jaIe te ya enA bhAgavaTA jherI kapAka phaLa khAvA samAna pariNAme kaTu, pAchA sahaja vinAzI, uparAMta parAdhIna che, satASarUpI amRtAsvAdanA vidhI che. satpuruSA ene evA ja ALakhAve che. (r) (4) viSayeAthI lAgatuM sukha paNa mALakane lALiyuM cATavAmAM lAgatA dUdhanA svAdanA sukhanI jema kalpita che. vivekIne AmAM AsthA haiAya nahIM. virati ja zreyaskarI che. 7 (5) gharavAsa e teA saLagI UThelA makAnanA madhyabhAga jevA che, jyAM jAjavalyamAna indriyA puNyarUpI kASThAne Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 233 saLagAvI de che, ane ajJAnaparaMparAne dhUmADe phelAve che. A Agane dhamamegha ja bujhavI zake. mATe dharmamAM ja prayatna karavA yogya che." vagere roganA kAraNe rUpa viSa mAM kalyANavirodha hevAnuM ciMtana karavuM. ethI paramAnaMdane anubhava thAya che. | (9) upAyaricayamAM,-"ahe zubha vicAra-vANIvartAvane huM kema vistAruM ke jethI mArA AtmAnI mehapizAcathI rakSA thAya !" A saMkalpadhArAthI zubha bhego para ciMtana karavAnuM. ethI zubha pravRttinA svIkAranI pariNati jAge che. (10) hetuvicayamAM jyAM AgamamAM kahelA hetugamya padAtha para vivAda khaDe thAya, tyAM kevA tarkanuM anusaraNa karavA dvArA e vivAdanuM zamana thAya, emAM syAdvAda-nirUpaka Agamana Azaya, ne te paNa kaSa-cheda-tApanI kevI parIkSApUrvaka Azraya kare lAbhadAyI che, e ciMtavavAnuM. keIpaNa zAstranI suvarNanI jema (1) kaSa-kaTI parIkSA eTale e jovAnuM ke "emAM yogya vidhiniSedha che?" te jinAgamamAM dA. ta. kahyuM "tapasvAdhyAya-dhyAna karavuM, "hiMsAdi pApa na karavAM, (2) cheda parIkSA mATe e jovAnuM ke "emAM vidhi niSedhane jarAya bAdhaka nahi paNa sAdhaka AcAra kahelA che?" te jinAgamamAM dA. ta. kahyuM samiti-gupti Adi paMcAcAra pALavA te emAM lezamAtra hiMsAdi nathI, ane tapa-dhyAnAdi-vidhipAlanane anukULatA che. (3) tApa-parIkSA mATe e jovuM ke "emAM vidhiniSedha ane jinAgamamAM AcArane anukULa tattva vyavasthA che ?' dA. ta Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 anekAntavAdanI zakIe cha-ajIva dravyanI nityA-nityatA, utpAdavyaya-dhrauvya, dravya-paryAyane bhedabheda, vagere evI tatva vyavasthA batAvI, ke je vidhi-niSedha tathA AcArane saMgata thAya tevI che. A cintanathI viziSTa zraddhA yAne samyagdarzananI saMgIna daDhatA-nirmaLatA thAya che. - A deze prakAranA ciMtanamAM jayAM mananI sthiratA thAya che ke e tarata dharmadhyAna svarUpa bane che. saMsthAnaviya dharmadhyAnamAM pUrve kahyA mujaba vizvanA samasta padArtho viSaya bane che. A padArthonuM ciMtana sarvanayasamUhamaya rIte karavAnuM che, paraMtu ekAnta eka nayanI dRSTithI nahi. kemake emAM to bIjA nayanI daSTithI ghaTI zaktA dharmane apalApa thAya. dA. ta. ekalA dravyAstika nayathI AtmAne vicAra kare te AtmA nitya ja lAge. pachI bIjA paryAyAstika nayanI dRSTie AtmAmAM ghaTI zakatA anityatva dharmane InkAra karavAnuM thAya. nyAyadarzana sAMkhyadarzana vagere evuM kare che. e AtmA paramANu vagere mAne, paraMtu ekAnta nitya mAne. A mAnya zuM kAmane? eNe kalpala ekAMtanitya AtmA ke paramANu jevI vastu ja jagatamAM nathI. mATe ja sanmatizAstranI TIkAmAM vistArathI yuktipUrvaka siddha karyuM che ke ene kahela eke eka dravya guNa karma vagere padArtha beTA che. kharI rIte vastumAtramAM be aMza che, eka dravyAMza, bIje paryAyAMza. dravyAMza eTale dhruva aMza, ane paryAyaza eTale adhuva anitya utpatti-vinAzazAlI aMza. AtmAmAM AtmApaNuM e dhruva aMza che, ane Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna savvAzmAyarahiyA muNI khINAvasaMtamohA ya / jhaayaa| nANadhaNA dhammajjhANassa nihiTThA // 63 // . artha - sarva pramAdathI rahita muni, tathA kSINa yA upazAMta thavA lAge che meha jene (arthAta kSapaka ane upazAmaka nigrantha, "ca" zabdathI bIjA paNa apramAdI) evA jJAnarUpI dhanavALAne dharmadhyAnanA dhyAtA kahevAmAM AvyA che, manuSyapaNuM devapaNuM e adhruva aMza che. e manuSya deva tarIke AtmA nitya na kahevAya. dA. ta. devapaNethI manuSya tarIke janme e AtmA deva tarIke have na rahyo; have te e khatma thaye. ane manuSya tarIke utpanna thaye. ema paryAyAMzathI AtmA anitya banyA. eka aNu paNa enA pudgalapaNAnA aMzathI dhruva che, paraMtu e bIjA ANu sAthe joDAI dvayakarUpe banyo tyAre have aNu nahi kahevAya, e hisAbe aNutvAMzathI naSTa ane yakavAMzathI utpanna thaye kahevAya. ema dravyArthika naya paryAyArthika naya ubhayamaya ciMtana karIe tyAre padArthane nyAya maLe, ne e ciMtana yathArtha gaNAya evA bIjA paNa vyavahAranaya-nizcayanaya, zabdana-arthanaya, vagere nayasamUhamaya ciMtana zAtre kahela jIvAjIvAdinA vistAravALA padArthonuM karatAM dharmadhyAna lAge. A dharmadhyAnanA dhyAtavya viSayanI vAta thaI have A dayAnanA dhyAna keNa, e batAve che. vivecana -dharma dhyAnanA dayAtA yAne A dhyAna mukhyapaNe karavAne gya adhikArI kezu? to ke (1) madya-viSaya-kaSAya Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dhyAnazataka nidrA-vikathA e pAMce tathA ajJAna-brama-saMzaya-vismRti vagere ATha pramAdathI rahita muni, yAne sAtamA "apramatta" guNasthAnI, ane (2) mohanIya karmanI prakRttionI upazamanA karanAra yA kSapaNA (kSaya) karanAra nigraMtha, yAne 8mA, lmA, 10mA guNa sthAnI e paNa jJAnadhanI jJAnarUpI dhanavALA yAne vidvAna hoya te dharmadhyAnanA mukhya adhikArI-ema jinendra prabhu tathA gaNa. dharAdi maharSi kahe che. sAce vidvAna keNu? - pra-mASatuSa munimAM vidvattA kayAM hatI? to emane zI rIte dharmadhyAna u-paMcasamiti traNa guptinuM jJAna dharanAra ane ene jIvanamAM barAbara utAranAra samyagdaSTi muni eja sAce jJAnI che. nahitara te "samakti viNa nava pUravI ajJAnI kahevAya." nava pUrvenA jJAnavALa paNa samyaktva na hoya te ajJAnI kahevAya, e kema bane? ema "jahA kharA caMdaNa-bhAravAhI, bhArasta bhAgI na hu cNdnnss| evaM khu nANI caraNeNa hINo bhArasta bhAgI na hu suggaIe // ' ' arthAta jema caMdanane bhAra UMcakI janAra gadheDe bhArane bhAgI thAya che, caMdananI suvAsa-zItalatAne nahi, (kemake e te eTaluM ja Irache che ke beja kyAre Utare?) ema cAritraAcaraNa vinAne jJAnI paNa bhArano bhAgI che yudgatino nahi; kemake e te eTaluM ja jue che ke "A jJAna kyAM vAda vageremAM ThAlavIne hoziyArI batAvAya?") evA zAstravacane Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 237 thavA judA kuthasaMghAgharA ! dha relAnA parAja DhiLo | da8 || artha :- A ja apramAdI muni zukaladhyAnanA pahelA be prakAranA adhikArI che; mAtra e pUrvadhara ane zreSTha vaja8SabhanArAca saMghayaNane dharanArA hovA joIe; tyAre zukaladhyAnanA parANu pAchalA be prakAranA dhyAtA te sagI-agI kevaLajJAnI hoya che. batAve che ke samyaga darzana ane cAritra vinA navapUrva sudhInuM jJAna dharAvanAra paNa ajJAnI che. A cAritramAM mukhya mana-vacanakAyAnI gupti yAne samyagra pravRtti-nivRtti che.-tethI abhavIbhavAbhinaMdI jIvanA bAhya kaDaka cAritra-pAlananI kiMmata nathI, kemake enAmAM mane gupti ja nathI. e saMsAra-sukhanA uddezathI cAritra pALe che, eTale enuM mana viSayarAgabhAyuM heIne meluM che, su-gupta nathI. sArAMza tri-guptine dharanAro eja sAce jJAnI che, vidvAna che. mATe mAlatuSa jevA apramatta muni paNa vidvAna ja che, ane tethI dharmadhyAnanA adhikArI che. pra-zrAvaka ke pramattasAdhune dharmadhyAna na hoya? u -zAstra kahe che ke chaThThA "pramattasaMyata" guNaThANu sudhI ArtadhyAnanI mukhyatA rahe che, kemake pramAda dazAmAM rAgAdinuM jera rahe che ane e rAgAdi ArtadhyAnane poSanArA che. emane kyAreka dharmadhyAna AvI jAya, paNa pramAdanA lIdhe bahu Take nahi, dhArAba cAle nahi, pramAda gayethI dharmadhyAnanA mukhyapaNe adhikArI banAya, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dhyAnazataka have zukaladhyAnanA Adya be prakAranA dhyAtA pUNa samAna rIte A ja apramAdI vagere che, eTale AgaLa para zukala dhyAnanA nirUpaNa vakhate emane pharIthI ema na varNavavA paDe tethI lAghava mATe ahIM ja prasaMgavaza emane batAvavA kahe che, vivecana :- 1lA 2ja zukaladhyAnanA adhikArI - - pahelA be prakAra "pRthakatvavitarka-savicAra ane ekavitarkaavicAra" zukladhyAnanA adhikArI paNa apramAdI tathA upazAmaka vagere che. e dharmadhyAnamAM AgaLa vadhatAM zukaladhyAna paNa thaI zake che. mAtra e pUrvanA jJAtA hovA joIe. mASatuSa munine zukaladhyAna kema? pra-mASatuSamuni marudevAmAtA jevAne pUrvazAstranuM jJAna kyAM hatuM? te zuM emane zukaladhyAna nahi? na hoya te kevaLajJAna kema thayuM? u0-emane zukaladhyAna AveluM kemake e vinA asaMkhya janmanA ekatrita thayelA jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karma saghaLAM ja ekasAthe nAza pAmI zake nahi. paraMtu te dhyAna emane rAtamAM apramatta guNasthAnaka vakhate nahi kintu pachIthI enA uparanA guNasthAnakamAM AveluM. kaSAyanI atyaMta maMdatA ane sAmarthya nA prabhAve tathAvidha jJAnAvaraNa karmane pazama thaI javAthI, sUtrathI nahi paNa, arthathI "pUrva zAstranuM jJAna yAne pUrvazAstramAM kahela sUkSma padArthanuM jJAna pragaTa thaI jAya che. hitu te sAtamAthI upara gayA pachI. eTalA ja mATe ahIM TIkAkAra maharSi spaSTatA kare che ke "pUrvadhara' vizeSaNa pUrva yAganA ja AveluM: " tha Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamAna 239 gAthAnA mAtra "apramAdI' padamAM ja joDavAnuM che. arthAta apramAdI pUrvadharane zukaladhyAnanA pahelA be prakAra hoya che. arthAt apramAdI chatAM "pUrva zAstra na bhaNelA hoya te te mAtra dharmadhyAna karI zake, zukaladhyAna nahi. A zarata kSakaupazAmaka nigraMthane nahi. e "pUrva zAstra na paNa bhaNyA hoya chatAM zukaladhyAnanA adhikArI che. (alabat upara kahyuM tema emane "pUrvanA padArthanuM jJAna thaI jAya; chatAM e "pUrvadhara' arthAt 14 "pUrva zAstra bhaNelA na kahevAya.) tyAM mASatuSamuni jevAne, nircantha kSepaka banatAM, zukaladhyAna AvI jAya che. A zukaladhyAnanA dhyAtA prathama " vaSabhanArAca" nAmanA saMghayaNane dharanArA hoya che. kemake evA utkRSTa zarIra-saMghayaNabaLa upara ja tevuM mane baLa ane sUkSama padArthamAM cittanI sthiratA AvI zake che. A vizeSaNa sAmAnyathI samajavuM. arthAt ucca dhyAnanI egya nA mATe vizeSatA AnA para nathI, kintu "pUrvadharatA, apramAda, nirgathatA vagere para che. bAkI A saMghayaNa te sAtamI narake janAra adhama AtmAne ya hoya che. chatAM ahIM A vizeSaNathI e sUcavyuM ke ethI nIcenA saMghayaNavALAne zukaladhyAna nahi. 3 jAka thA zukaladhyAnanA adhikArI - have zukaladhyAnanA jema pahelA be prakAra pUrvadhara apamattane yA kSepaka-upazAmakane, tema chellA be prakAra kamazaH be prakAranA kevaLajJAnIne hoya che. arthAt (3) sUphamakriyA-anivRtti zukaladhyAna sagI kevaLIne, ane (4) bhupatakriyA-apratipAtI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 mAnazataka zukaladhyAna agI kevaLIne hoya che. sagI eTale vihAra upadeza gocarI Adi kAyayoga vacagavALA kevaLajJAnI mA pAmavAnA aMtamuhUrta kALa pahelA jegone nigraha karIne zalezI (meru jevI niSpakaMpa Atmapradeza) avasthA prApta karavA mATe tyAM ja trIjuM zukaladhyAna dhare che ane ethI aAgI banya zuM zukaladhyAna dhare che, jemAM sarva karmane kSaya kare che. dhyAnAMtarika kevaLI adhyAnI - A pramANe zAsAmAM maLe che ke zukaladhyAnanA pahelA be bheda pasAra karyA hoya ane trIje bheda hajI aprApta hoya, evI thAnAMtarikA (pUrvArdha-uttarArdha zukaladhyAnanI madhyaavasthA)mAM rahelAne kevaLajJAna utpanna thAya che, ane kevaLI zukalalezyAvALA hoya che, e jyAM sudhI trIjA sUmakriyA-anivRttine na pAmyA hoya tyAM sudhI a-dhyAnI dhyAnarahita hoya che. emane badhuM ja pratyakSa hovAthI temaja bhAva mana nahIM hovAthI kazuM ajJAta ciMtavavA jevuM rahetuM nathI, mATe emane dhyAna nahi. te pachI AgaLa para emane trIjuM zuM zukaladhyAna zuM, ene khulAse AgaLa Avaze. (A parathI samajAze ke tIrthaMkara paramAtmAnI dhyAnastha mudrAvALI mUrti e apUrNa avasthAnI mUti che, ane dhyAna-rahita madhyastha kIkIvALI mudrAnI mUrti e pUrNa vItarAga sarvajJa avasthAnI mUrti che.) - A prAsaMgika vAta thaI. have mULa viSaya dhama dhyAnanuM anuprekSA dvAra avasara prApta hoI tenI vyAkhyA karavA kahe che - Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 241 jhANovarame vi muNI nnishcmnnicaaibhaavnnaaprmo| hAi subhAviyacitto dhammamANeNa jo puvi // 65 // artha -dhyAna cAlyuM jAya tyAre paNa muni haMmezA anityAdi bhAvanAmAM rame, ane cittane sAruM bhAvita kare. vivecana - 12 anuprekSA - ahIM "anuprekSA" eTale anityAdi bhAvanA ane upayoga A rIte che -dharmadhyAnanA pUrvokta AjJA, apAya, vageremAMnA kaI viSaya para mana tanmaya lagAvyuM, paraMtu e emAMthI caMcaLa thatAM dhyAna tUTe, tyAre zuM karavuM? e mATe ahIM kahe che ke tyAre paNa haMmezA manane tarata anityAdi bhAvanAmAM lagADI devuM. "tyAre paNa emAM "paNa"-ne bhAva A, ke Ama te A bhAvanAo bhAvavAnI ja hoya che, kiMtu dhyAna-kALe dhyAna khaMDita thatAM paNa A 12 bhAvanAo bhAvavAnI che. "anityAdimAM Adi' zabdathI azaraNa-saMsAra, ekatva anyatva azucitva, Azrava-saMvara-nirjarA, leka-dharma svAkhyAta-badhidurlabha bhAvenAe levAnI che. 12 bhAvanAnuM svarUpa "zrI prazamarati zAstra gAthA 151 thI 162 mAM batAvyuM che. tenuM ciMtana A pramANe,- . (1) anitya bhAvanAmAM ciMtavAya ke badhAya managamatA sagA-snehIjanane saMga, managamatI samRddhi, managamatA zabda-rUpa-rasAdi viSayanAM sukha tathA manamAnI sattA-sanmAnAdi saMpattio, temaja Arogya, deha, yauvana ane AyuSya, e 16 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dhyAnazataka saghaLuM ya anitya che, nAzavaMta che. je enA para chava rAga mamatA-Asakti karavA jAya, te e badhAnA cAlI javA para duHkha keTaluM thavAnuM? avinAzI AtmAe A nAzavaMta jamAta para neha zA karavA? (2) azaraNa bhAvanAmAM ciMtavavuM ke jyAM janma-jarAmRtyunA bhaya jhajhume che, jyAM anekAneka prakAranI vyAdhionI vedanAthI pakaDAvAnuM che, evA saMsAramAM jIvane zaraNa kaI vastunuM? keNa rakSaNa Ape? jIvanamAM kayAreka ne te ya ajANamAM baMdhAtA AyuSya vakhate je mananA bhAva azubha rahyA te durgatinuM AyuSya baMdhAI javAthI tyAM ja janma levuM paDe. emAMthI have sArI patnI-putra-saMpatti vageremAMnuM keNa zaraNa ApI bacAvI zake? eka mAtra jinezvara bhagavaMtanAM vacana vinA jIvane keInuM zaraNu nathI. prave-te zuM jinezvaranuM zaraNa ahIMnA vyAdhi-jarA-mRtyu aTakAvI de che? - u-nA, paNa A zaraNa eTalA mATe che ke (1) e badhI ApadAomAM cittane e samAdhi-svasthatA Ape che. kemake e sva-parane bheda karAve che, ethI e vyAdhi Adi ApadAo duHkharUpa nathI lAgatI. (2) vaLI "jeTalI ApadA eTalI kamanI sAphasuphI" ene AnaMda rahe che. (3) temaja bhaviSyamAM janmajarA mRtyu Adi pIDAne kAyamI aMta saje che. | (3) ekatvabhAvanAmAM citavavuM ke -A saMsAranA cakravAmAM jIvane ekalAM ja janmavuM paDe che, ekalA ja maravuM paDe Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 243 che. ekalA ja narakAdi gatieAmAM javuM paDe ne ekalA ja zubha azubha karma bAMdhavA-bhegavavA paDe che, te pachI svAtmAnuM zAzvatakALanuM hita paNa ekalAe ja sAdhavuM joIe. jema janamavA-maravA vageremAM keInA sahArAnI AzA rAkhavI niSphaLa che, ema svAtmahita sAdhanAmAM paNa bIjAnI AzA rAkhavI nakAmI che. kama bhegavavAmAM ekalA paDavuM paDe, ekalA paDI zakAya, to AtmahitanI sAdhanAmAM ekalA na paDI zakAya? (4) anyatva bhAvanAmAM e ciMtavavuM ke -"huM svajana kuTuMbIothI nirALa chuM, ema parivArathI, vaibhavathI tathA kAyAthI bhinna chuM. e kharekhara huM nathI, tema e kharekhara mArA nathI, yAne mArI ke mArA tAbAnI cIja nathI. te pachI mAre emAMnA keIna viga thAya ke emAM vAMku cuMku thAya, emAM zoka-kheda zA sAru kare joIe? jema kyAMka koIne chokaro mare e mAre nathI te huM te nathI, zekamAM magna thato nathI. te pachI mAre mAnele ya kharekhara to mAre nathI te huM enA maravA para zA mATe zeka karuM? je svajana-zarIrAdi mArAthI taddana anya na hoya to maryo e badhuM choDI kema mAre ekalAne javuM paDe? mATe huM enAthI tadana anya ja chuM." Ama anyatvanI mati jene nizcala thaI ene zekarUpI kaLiyuga vaLagate nathI, pIData nathI, bhagavAna zrI kaSabhadeva prabhune kevaLajJAna thaye marudevAmAtA putrane jovA AvyA, tyAM 1000 varSanA viyAga pachI putra bolAvate nathI ene zeka UbharAI AvyuM, paraMtu tyAM ja e anyatva bhAvanAmAM caDhatAM kevaLajJAna pAmyA. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dhyAnazataka - (5) azucitva bhAvanAmAM ciMtavavuM ke,-"A zarIra emAM nAkhelA sArAM zuddha khAnapAnAdine azuci gaMdA karavAnuM sAmarthya dharAve che, temaja e mULa gaMdA raje-vIryamAM janamyA pachI ya ene mAtAnA garbhamAM uttarottara piSanAro padArtha paNa gaMdA hoya che, tethI e svarUpe azuci che. hAIne bahAranI alapakALanI cakakhAIne saMteSa manAya eTaluM ja; bAkI tyAre paNa e aMdaramAM kharekhara gaMdu che." Ama avasare avasare dehane azucibhAva vicAravA jevo che, ethI zarIrane moha, vibhUSAne moha, strI zarIrane rAga vagere meLA paDatA jAya. (6) saMsArabhAvanAmAM ciMtavAya ke, "A saMsAramAM jIva eka bhave mAtA thaIne bIjA bhave dIkarI thAya che, bahena thAya che, patnI thAya che. tyAre eka vAra dIkaro thaI bIjA bhave bApa banavAnuM, bhAI banavAnuM, zatru thavAnuM thAya che. Ama kene kayA eka cakkasarUpanA kuTuMbI tarIke mAthe laIne pharavA? ane pokaLa mamatA karavI? beTI mamatA pAchaLa pApa vadhAravA? durgAna karavA ane devagurudharma bhUlavA?" A bhAvanAnuM phaLa e ke svajana mamatva chUTI jAya ane svajana khAtara devagurudharma na bhUlAya. (7) AzravabhAvanAmAM ciMtavavuM ke-je bicAro mithyAdaSTi che, sarvajJavacananI zraddhA vinAne che, avirata che, virati yAne pratijJAbaddha hiMsAdi pApanA tyAgavALa nathI, viSayAsakti-nidrA-vikathAdi pramAdavALe che, ane jene kaSAya tathA tridaMDa yAne mana-vacana-kAyAnA azubha gemAM ruci che, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhu dhyAna 245 evA jIvane teTalA pramANamAM Azrava ane kama lAge che. Azrava lAgyAthI A UMcA mAnavabhavamAM e, aphsAsa ! kevI suMdara savaranI taka gumAve che? kama lAgyAthI pachI e, ahA !, kevA enA dArUNa vipAka dIrghakALa bhAgave che ? mATe huM e AzravanI aTakAyata mATe yatnazIla rahuM.' enuM phaLa AzravathI Dara ane AzravaneA tyAga che. " (8) savarabhAvanAmAM ciMtavavA jevuM ke,--je mana-vacana -kAyAnI vRtti kanuM grahaNa aTakAve e sa'vara che. e cittanI suMdara samAdhivALA, vacana-kAyayeAganI svasthatAvALA, ane kalyANusvarUpa che; kemake e aMte sUkSmakAyayeAgavRtti lAvI zailezIkaraNa sAdhI ApI sasa'vara yAne sarvathA akabaMdha avasthA lAvI Ape che, ema zreSTha savaradAna karanAra ane'tA arihaMta prabhu pharamAve che. A bhAvanAthI saMvaranI anumedanA ane AcaraNA Ave. (9) nirjarAbhAvanAmAM ci'tavAya ke,-jevI rIte zarI ramAM saMgRhIta thayela Ama-pittAdi doSa, jo prayatnapUrvaka enuM vizeSe zeSaNa karavAmAM Ave te, e pacI jAya che, jarjarita thaI naSTa thaI jAya che; eja rIte AtmA para saMgRhIta thayela kamane uparokta savara mAga paNa tapa sahita anyAthI nijaeNrI nAkhe che, kSINu karI nAkhe che....' A bhAvanAthI nirjarAnI tamannA jAge, (10) lAbhAvanAmAM leAka yAne 14 rAjaleAkamAMnA apeAleka, tioNlAka temaja UrdhvaleAkanA vistAra citavave Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dhyAnazataka enuM pramANa AkRti vagere ciMtave. sAthe emAM kyAM kayAM zuM zuM AveluM che e vicAre. ema sarvatra e dareka sthAne thayelA anaMta janma-maraNa, emAM thayela AtmAnI durdazA ciMtavavI. tathA, lekamAM rahela anekavidha rUpI pudagala-dravya ane enAM thayelA ke thatA vividha upayoga vicAravA. ethI vairAgya ane samAdhi prApta thAya. (11) dharmasyAkhyAta bhAvanAmAM ciMtavavAnuM ke ahe ! rAga-dveSAdi AMtara zatrugaNane jItanArA zrI jinezvarabhagavaMte kevo ananya suMdara zratadharma-cAritradharma batAvyo che! vizvamAM ene jeTe nathI, enA jevI suMdara keI kArya vAhI nathI. e dharmamAM je rakta rahyA te saMsAra-samudrane sahelamAM tarI gayA. A bhAvanAthI dharma-Rddhi vadhe. (12) badhidurlabha bhAvanAmAM ciMtavAya ke,A jagatamAM manuSyabhava, emAM vaLI 15 karmabhUmimAM janma ane emAM paNa anArya deze nahi kintu Aryadeze janma, emAM ya nIcakuLe nahi paNa uttama AryakuLamAM janma, ne emAM ya akhaMDa pAMca Indriya, Arogya, tathA enA uparAMta dIrgha AyuSya, e uttarottara ekeka durlabha che, prApta karavA bahu muzkela che. are ! e maLI ya jAya chatAM emAM sArA kuLa-saMskAra, ne saMtasamAgamanI ruci maLavI muzkela; emAM ya tevA zuddha upadezaka saMtapuruSa maLavA kaThina, ane e ya maLavA chatAM emanI pAse zuddha dharmatatvanuM zravaNa pAmavuM muzkela che. are ! A badhuM chatAM badhi yAne jana dharmanI prApti thavI, hRdayamAM sparzanA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 247 thavI, e cIja atyaMta moMghI che, tema e vinA AtmAne uddhAra nathI. te 14 rAjakamAM karmavaza ane mahaghelA jInI dazA jotAM evI sudurlabha badhi ahIM ati sulabha thavAnA saMgamAM huM kema ene apanAvatA nathI ? emAM te pachI bhavAMtare e keTalI ya ati sudurlabha bane ? dayAnadhArA tUTatAM A pramANe tarata ja A 12 bhAva nAmAM citta lagAvI devAnuM, prazna thAya - 12 bhAvanAthI zuM lAbha? uttara e che ke ethI eka lAbhamAM jagatanA sacittaacita-mizra padArtha uparanI Asakti-mamatA-rAga tUTe, anAsakta dazA Ave, ane bIjA lAbhamAM bhavanirveda thAya, vadhatuM jAya. dA. ta. (1) anityabhAvanAthI "sacitta' yAne patnIputrAdi cetana, padArtha, "acitta' arthAt paisA-mAla-milkata Adi, 'mizra eTale alaMkArasahita strI Adi sau anitya, UThIne cAlatA thanArA, ema barAbara bhAvatAM saheje enA paranI Asakti kapAya. ema (2) anyatvabhAvanAthI pitAnI khuda kAyA ya anya yAne nirALI lAgavAthI enA parathI paNa Asakti UThe. ema bAre bhAvanAthI vizvanA samasta carAcara padArthane pakSapAta Asakti tUTe, tUTatI Ave, ane saMsAra AvA badhA anitya Adi padArthano ja bharele hAI enA para napharata thAya, aruci akaLAmaNa thAya. jema jema pelI Asakti vadhu kapAya, tema tema saMsAra ane saMsAranA dayika bhAve para aliptatA vadhatI jAya muni dharmadhyAnathI syuta Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAnazataka 248 - hAMti kamavisuddhAo letAo pIya-pamha-sukkAo / dhammajJANAvagayasta tivva manAi-bheyAo // 6 // artha :- dharmadhyAnamAM rahelAne tIvra maMda yA madhyama prakAravALI pIta-padya-zukalezyA hoya che. e kamasara vadhatI vizuddhivALI che, thatAM ja A lAbha karanArI bAra bhAvanAmAM parovAya, eTale anabhivaMga-bhavanirveda-anAsakti vaLI vadhIne pAchI ekAgratA vadhI dharmadhyAna lAge. pra-dharmadhyAnathI khasatAM tarata ja bIjuM kAMI manamAM na AvatAM A bhAvanA ja zI rIte lAge? - u0-jene pUrve dharmadhyAnathI aMtaHkaraNane sArI rIte bhAvita karyuM hoya ene e dharmadhyAnanA, AjJA-apAya-vipAka-saMsthAna viSayenI ramaNatA ja evI thaI gaI che ke enA paranA dhyAnAtmaka sthira ciMtanane gumAvatAM emAMnA ja viSaya para bhAvanAtmaka vicArasaraNa cAle. bAra bhAvanAnA viSaya dharmadhyAnanA viSAmAM samAI jAya che, eTale mana dhyAna jatAM saheje emAM samAI jAya. mAtra, vAraMvAranA 4 prakAranA dharmadhyAnathI cittanedilane-hadayane bhAvita karI devuM joIe. citta enAthI ja raMgAI jAya. A "anuprekSA " dvAra vicAryuM. lezyA have lesthA dvAra vicAravA kahe che - vivecana - dharmadhyAnamAM rahelAne kRSNAdi che zyAmAnI uparanI pIta-padya-zukala e traNa lezyA hoya che. dharmadhyAna e Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 dharmadhyAna Agama-uvaesA-''NA-NilaggaA ja jiNappaNIyANa / bhAvANa sahahaNa, dhammajjhANassa ta liMga // 67 // artha :- jinezvara bhagavaMte kahela (dravyAdi padArtha)nI Agama sUtra, tadanusArI kathana, sUtrokta padArtha yA svabhAvathI zraddhA karavI, e dharmayAnanuM jJApaka cihna che. zubha dhyAna hoI saheje emAM citta nirmaLa hoya, tethI kRSNanIla-kApata e nIcenI traNa azubha lezyAne avakAza na hoya; paNa uparanI pIta-padya-zukala e zubha lezyAne avakAza hAya. e vezyAo kramasara vizuddhivALI che, arthAt pIta lezyA karatAM padmazyA vadhAre vizuddha ane enA karatAM zukalezyA vadhu vizuddha hoya che. emAM anya vezyA, e tIvra, Adya e maMda, ane madhyama lezyA e madhyama prakAranI hoya che. A dareka lezyA paNa eka ja mAtrAnI nathI hotI, kinacaDatI-UtaratI mAtrAvALI hoya che. keIne parata leNyA maMda mAtrAmAM hoya, te koIne madhyama yA koIne tIvra mAtrAmAM hoya. eka jIvamAM paNa lezyA maMdamAtrAmAM zaru thaIne vadhatA vadhatA madhyama ane tIvra mAtrAmAM pahoMcI jAya, ema paNa bane. dharmadhyAna e AjJA-apAya vagere viSayonuM keruM sUkuM ciMtana nahi, paNa bhAvabhInuM ciMtana che; tethI zubha lesthAne ahIM avakAza che. e vezyAnI mAtrA tIvra maMda Adi kahI temAM sAmAnya rUpathI jIvanA tevA tIvramaMdAdi zubha pariNAmavizeSa yAne adhyavasAyavizeSa paNa laI zakAya ke je vezyAnI pAchaLa kAma karatA hoya che. A "lezyA dvAra thayuM. | dharmadhyAnanA jJApaka cihna (liMga) have liMga dvAranuM varNana karatAM kahe che - Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dhyAnazataka vivecana -paheluM liMga "zraddhA : jIva dharmadhyAnamAM vata rahyo che enuM paheluM jJApaka ciha A, ke enAmAM vItarAga sarvajJa zrI tIrthakara bhagavaMtee prarUpela dharmAstikAyAdi cha dravya ane enA guNa-paryAnI zraddhA hoya. A zraddhA Agama, upadeza, AjJA yA nisargathI UbhI thayelI heya. AmAM "Agama= sUtra, "upadeza= sUtrAnusArI dezanA, "AjJA=sUtrokta padArtha; "nisarga =svabhAva. (1) "Agama yAne jinAgama sUtra bhaNe eTale emAM kahela jinekta dravyAdi padArthanI zraddhA thAya. e AgamanI zraddhA thaI kahevAya. goviMdAcAya haribhadrasUri vagerene jinAgama bhaNatAM bhaNatAM zraddhA thaI. (2) upadeza' - keTalAyane to jinAgamAnusArI upadezadezanA vyAkhyAna sAMbhaLIne jinekta tatvanI zraddhA thAya. mULa Agama jinAgama ochAne maLe tyAre AcAryAdine AgamasUtrAnusArI upadeza sAMbhaLavA ghaNAne maLe. e ethI tatvazraddhAvALA bane. (3) "AjJA " eTale jinAgamathI je "Apyate" pharamAvAya che te jIvAdi padArtho. enAthI zraddhA thAya eTale ke (1) e padArthonI sacoTa vyavasthA joIne zraddhA thaI jAya, athavA (2) jagatanA padArthonI vyavasthita vicAraNA karatAM karatAM e mithyAtva karmane kSaye pazama thaI jAya ke tyAM barobara jinekta padArthanI zraddhA banI jAya, vakalacIrIne tApasapaNAnA bhAMDAnI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 256. jiNasAhuguNakittaga-pasaMsaNAviNayadANasaMpaNNo / suasIlasaMjamarao dhambhajjhANI muNeyadho // 68 / / artha:-jinendra tIrthakara deva tathA munionA niraticAra, samyagadarzanAdi) guNonuM kathana, bhaktipUrvaka stuti, vinaya, emane (AhArAdinuM) dAna enAthI saMpanna ane jinAgama, vrata, saMyama (ahiMsAdi emAM bhAvathI rakta dharmadhyAnI hoya e. jANavuM, pramArjanA karatAM karatAM jinekta saMyamamArgane pAtrAdi paDilaheNu vagere padArtha para zraddhA thaI. emAM bhAvanA karatAM parAkASThAe kevaLajJAna lIdhuM. (4) "nisaga" eTale svabhAva :-sahaja bhAve mithyAtva mohanIya kama tUTatuM AvatAM ene kSaye pazama thaI jAya, ane jinekta tatvanI zraddhA pragaTI jAya e nisargathI samyaggadarzana thayuM kahevAya. keIka jIvavizeSane tevA nirmaLa bhAlAse bhAvanI vizuddhi vadhatAM Ama bane. uparokta cAramAMthI game te kAraNe jinektatanI zraddhA. karAtI hoya e dharmadhyAnanuM liMga che. vidvattA ghaNuM ya hoya, nava pUrva sudhInuM jJAna hoya, kintu A zraddhA ja je nahi, te vipAka, saMsthAna AdinI vicAraNuM game teTalI bolI batAve, chatAM tyAM dharmadhyAna nahIM hevAnuM. zraddhA pAyAmAM joIe. e hoya to ja samajAya ke tyAM dharmadhyAna che. vaLI, vivecanaH- dharmadhyAnanAM bIjA cihna. jenA cittamAM dharmadhyAna vartatuM hoya e A bIjA paNa ciha parathI jaNAI Ave. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para dhyAnazataka (1) paheluM cihna te upara kahyuM tema jinektabhAvanI zraddhA che. vaLI (2) dharmadhyAnI e jinezvara bhagavAna ane nigraMthamunienA guNenuM kIrtana-prazaMsA karatA hoya. emAM (i) -guNenuM nAma daIne kathana-vivecana e kIrtana. dA. ta. bhagavAnamAM 34 atizaya AvA AvA hoya che, ema gaNave e kIrtana, ane (ii) lAdhya tarIke bhaktipUrvaka stuti e prazaMsA. dilamAM emanA tarapha bhakti UbharAIne belAya ke "ahe, prabhunuM kevuM niraticAra samyagdarzana-samyagucAritra! kevA emaNe 'upasarga sahyA ! sAdhu mahArAjanI kevI samyak zraddhAna sAthe tapa-saMyamanI sAdhanA !." Ama kIrtana-prazaMsA karate hoya; (3) ema, (i) vicaratA jinendra bhagavAnane AhArAdinuM 'bhAvapUrvaka dAna kare; ema (ii) sthApanA-jinanI svazaktine chAjatI uttamadravyathI bhakti pUjA karate heya, (iii) sAdhu-sAdhvIne AhAra-vastra-pAtra-mukAma vagerenuM dAna karate heya; () vaLI, devagurune vinaya kare, (i) bhagavAna padhAryA te sAme jAya. (ii) bhagavAnanI pAse jatAM sacitta (sva'upabhegamAM levAnA khAnapAnAdi)ne tyAga karIne jAya. tathA (iii) acitta (prabhune pUjAmAM dharavA yogya-puSaphaLAdi) laIne jAya; (iv) utarAsaMga oDhIne jAya; (v) prabhune dekhe tyAMthI aMjali joDI mAthuM namAvI "name jiNANuM" bele, (vi) devadarzanAdimAM mana-vacana-kAyAthI eka gra bane, ItyAdi prabhune vinaya karate hoya. ema muni mahArAjano vinaya kare, e AvyuM UbhAM thavuM, e jatAM vaLAvavA javuM, emane Asana devu, emanI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAna 253 sukhazAtA pUchavI, emanA vacanane "tahatti-tathAstu' karIne vIkAravuM, vagere sAdhu-vinaya karato hoya. (5) ema, svayaM zrata-zIla-saMyamathI saMpanna hoya; "zruta" eTale sAmAyika sUtrathI mAMDIne 14 muM pUrva "biMdusAra' sudhInA Agama. " zIla" eTale vrata-niyamAdi cittasamAdhinAM sAdhana. (vrata-niyama-samAdhi-sadAcArane bhAra na hoya to niraMkuza mana, ISTa Indriya viSaye mApamAM ja maLatA hovAthI, asaMtuSTa asvastha rahe che; tathA kaSAyAnI chUTa hovAthI ya asvastha asamAhita rahe che; mATe "zIla" jarUrI) temaja "saMyama" eTale jIvahiMsAdi pApono tyAga. A kRta-zIlasaMyamamAM bhAvathI rakta hoya; e dharmadhyAnamAM vartatA hoya che, ema samajI zakAya. kemake aMtaramAM dharmadhyAna vinA e bhAvathI jina-muni-- guNaprazaMsA vagere karavAnuM bane nahi, A parathI e samajAya evuM che ke je A prazaMsAdine badale niMdA vagere hoya, yA mohavaza bhakta AdinI prazaMsA-sarabharA cAlatI hoya, te tyAM ArtadhyAna vartatuM hoya ema manAya, tema e zraddhA-guNakIrtana nAdi cihanamAM pravRtti khUba rahe, te dharmadhyAna saraLa bane. prave-dhamayAnanA svAmI (adhikArI) te pUrve apramattA muni Adine kahI AvyA. te dharmadhyAna emane hAya; pachI ahIM je nisarga-addhA, devaguru-vinaya, vagere liMga kahyA te te samakitI ane dezaviratI zrAvaka tathA pramattamunine paNa. heya. te zuM emane dharmadhyAna hoI zake ? sura nisarga viratI zrAvaka Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dhyAnazataka u0-zruta-zIla-saMyamaraktatatA sudhInA saMpUrNa liMga te apramattamunine heya. e hisAbe nIcenA guNasthAnakavALAne mukhyapaNe dharmadhyAna na hoI zake; chatAM uparokta zraddhAdi amuka liMgonA hisAbe pramattamunine dharmadhyAna gauNapaNe AvI zake. ethI nIcenA samakitI zrAvakane avirati hovAthI ArtadhyAnamAM kheMcAvAnuM vadhAre rahe che. tethI emane dharmadhyAna ArtanI apekSAe bahu alpa jevuM Ave. A "liMga" dvAra thayuM. have "La" dvArane avasara che. paNa lAghavArtha eTale ke lakhavuM thoDuM paDe e mATe zukaladhyAnanA phaLanA adhikAra vakhate ene kaheze; bAkI dharmadhyAnanI vicAraNA ahIM pUrI thaI Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. zukaladhyAna aha khati-maddava ujjava-muttIA jiNamayappahANAA / AlaMbaNAI jehiM sukkajANa samAruhai // 69 // artha:- have (Asana dvAra pachI) jinamatamAM mukhya kSamAmRdutA RjutA- nibhatA e AlaMbane che tethI zukaladhyAna para caDhAya che. ' have zukuladhyAnane varNavavAne avasara che. "zukUla" zabdanI vyutpatti prAraMbhe kahI che. zAkane naSTa kare te "zukla. A zukuladhyAnamAM paNa dhama dhyAnanI jema "bhAvanAthI "phaLa" sudhInA 12 dvArathI vicAraNA che. emAM bhAvanA-deza-kALa-AsanadvAramAM dharmadhyAnathI kaI pharaka nathI. eTale ahIM ene pharIthI vicAravAmAM nathI AvatA. have e mUkIne ahIM "AlaMbana' dvAra kahevAnI IcchAthI kahe che, vivecana - zukaladhyAna mATe AlaMbana - zukuladhyAna aMge "Asana sudhInA dvAra pUrve vicArAyA have "AlaMbana' dvAra vicAratAM, zukaladhyAna mATe AlaMbane tarIke kSamA-mRdutA-jutA-mukti che. kSamAdinuM svarUpa : A kSamAdi krodha-mAna-mAyA-lebhanA tyAgarUpa samaja. vAnA che. arthAt krodha-tyAga e ja kSamA, mAna-tyAga e ja Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dhyAnazataka mRdutA, mAyAtyAga e ja ajutA, lebhatyAga e ja mukti. AmAM te te krodha vagerene tyAga be rIte,-(1) udayamAM AvavA taiyAra krodhAdi mehanIya karmanA udayane nirAdha yAne aTakAyata karavI, athavA (2) udIraNA karAyela krodhAdine niSphaLa karavA. (1) krodhAdinA udayane nidhi A rIte, ke dA. ta. ApaNane pratikULa aniSTa keInA taraphathI thavAnI AgAhI thAya tyAM,jemake khadhakamunine mArAoe AvIne kahyuM ke amArA rAjAnA hukamathI amAre tamArI cAmaDI utArI levAnI che," AvuM sAMbhaLavA maLe tyAM,-odhakaSAyane udayamAM AvavAnI taiyArI gaNAya. e vakhate ja e udayane zubha vicAraNAthI aTakAvavAno prayatna karI ene aTakAvAya, e udayanirodha karyo kahevAya. zubha vicAraNuM AgaLa batAvAya che evI karavAnI. (2) krodhAdi udIraNane niSphaLa karavAnA A rIte, ke sAmAe ApaNane koI pratikULa vartAva karyo, ApaNuM aniSTaaNagamatuM karyuM, te tyAM tarata ja dilamAM krodha bhabhUkI UThe che. A krodhanI udIraNuM yA udaya thayo kaheyAya. have Ane niSphaLa kare eTale ke e krodayanA mAthe phaLa na besavA devuM. dA.ta. aMtaramAM kedha bhabhUkavA para keMdhabharI lAMbI vicAraNA calAvAya, bahAramAM AMkha lAla thAya, UMcI caDI jAya, meM bagaDe, "AvezavALuM thAya, kahaTha kaMpe, game tevA karkaza zabda ke gALa belAya, hAtha mAravA uThAvAya...A badhuM kedhanuM phaLa che, e kazuM na thavA devAya te kedhane niSphaLa karyo kahevAya. A mATe paNa A pramANe vicAravuM. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhrakhyAta 350 4 kyAya-tyAga mATe vicAraNA (1) krodhanA udayane nirodha ane udINu krodhanu niSphaLIkaraNa e vicAraNA karavAthI thAya ke (1) * jIva ! dhyAna rAkhaje; A mahAranuM gaDayu che ke bagaDaze te te tArAM peAtAnAM azubha karmonA lIdhe; paraMtu have tuM krodha karIne tArA AtmAnA paraleAkanuM na bagADIza, pelu. tArA hAthamAM nathI, A tArA hAthanI vAta che. (2) krodha karavAthI sAmAne kroSa vadhI Aga saLage che. emAM nukasAna vadhe che. *(3) ' sabve jIvA kammavasa' e hisAbe sAme jIva bicArA kamane parAdhIna che. enA para gusse ze karavA? e te dayApAtra che, mATe enI karuNA citavavA jevI che, enA para gusseA karavA jevA nahi. kemake Ame ya e ajugatuM AcaravAthI kama nA mAra khAvAnA che, te enA para vaLI vadhu julma zA karavA? (4) mAre bahAranuM agaDyu e teA paranuM khagayuM, mArA AtmAnuM kazuM agaDayu' nathI. enI puNyAI, enA dhama ane enI sattAgata anaMta jJAnAdi samRddhi te je che te ja che, emAM sAmeA kAMI bagADI zakate nathI. pachI krodha zA sAru karavA? (5-) krodha karavAthI mahAvIra prabhunA saMtAnapaNAne kalaka lAge che, (6) ameAla jinazAsananI prApti eLe jAya che, (7) Aja sudhI sevelA dhamanI samaja ghavAya che. (8) mArA karatAM seA--hajAra-lAkhaguNI ApadAmAM mahApuruSoe dveSa nathI karyA. mahAvIra prabhunA kAnamAM khIlA ThekAyA, sukeAzala munine vAghaNe phADI khAdhA, gajasukumALanA mAthe sagaDI mUkAI, chatAM emaNe lezamAtra gussA nathI karyAM. (9) anaMtakALathI aneka bIjA bhavamAM krodhane 17 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dhyAnazataka ne krodhanI saMjJAne puSTa karavAnuM karyuM che, paNa have A UMcA mAnavabhavamAM ya pharI ene puSTa karavAnuM karIza te pachI enuM zeSaNa karavAnuM, enAmAM hAsaghasAre karavAnuM kayA bhavamAM ane kyAre karIza? (10) kodhathI caMDakeziyA jIva sAdhunI jema bhavanI paraMparA cAlaze e kema poSAya? (11) krodhathI mana tAmasI bane che, satva gumAvI niHsava bane che, ane tAmasabhAvanI bIjA zubha bhAva para kharAba asara paDe che. temaja ahIM satva haNAyAthI mahAsukRtanA guNasthAnakavRddhinA, tathA kSapakazreNidAyI paramasatvajanita apUrvakaraNa-mahAsamAdhinA pAyAbhUta satva para ghA paDe che. (12) krodha karavA jatAM audayikabhAva yAne mehanI AjJA pALavA-piSavAnuM thAya, tyAre krodhane aTakAvavAthI suMdara lApazamika bhAva yAne jinanI AjJA pALavAno lAbha maLe che...vagere vicAravAthI aMtarbhAvita karavAthI krodhanA udayane rokI zakAya. (13) sAmAe kaThera zabda ja kaho ne? gALa to nathI dIdhI ne? gALa dIdhI, te bIjuM te kAMI bagADayuM nathI ne? bagADayuM che, paNa prahAra te nathI karyo ne? prahAra karyo, paraMtu mane mArI te nathI nAkhe ne? mArI nAkhe che, paNa mArI aMtaranI dharmapariNatine nAza te nathI ja karI zakate e te huM jAte ja nAza karuM te ja thAya. bAkI koInI ene nAza karavAnI tAkAta nathI; ane e salAmata che pachI mAruM vAstavika kazuM bagaDatuM nathI. te mAre za sAru sAmA para gusso kare? ema vicArI aMtaramAM bhabhUkelA krodhane niSphaLa karAya. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 259 (2) ema, mAnakaSAyane revA uparoktamAMthI keTalI ya vicAraNA kAma lAge. uparAMta e vicArAya ke (1) anaMta jJAna, mahAna avadhijJAna, ke 14 pUrvanuM zrutajJAna, tathA mahApuNyAI mahAzakti dharanArAoe ke mahAsukRta karanArAoe paNa abhimAna nathI karyA, te huM zAnA para mAna karuM? (r)(2) anaMtA karmothI dabAyelA gulAma evA mAre kyA meMDha abhimAna karavA? (3) meM kyAM evA mahAsukRta mahApare pakAra karyA che? kayA evA mahAna guNe meLavyA che? kaI mahA tapa-saMyamanI sAdhanA karI che? meM manavRtti para karyo vijaya meLavyuM che? te pachI mAre abhimAna karavAne haka kyAM che? (4) abhimAna je bAhya vaibhava-sattAsanmAna Adi para thAya che, te cakravatInI AgaLa e zI visAtamAM che? ane je AMtarika jJAna-tapavagere upara thavA jAya che, te e pUrve puruSanI jJAnasamRddhitapasamRddhi AgaLa zI visAtamAM che ke huM abhimAna karuM ? (5) rAjA rAvaNanI jema abhimAnathI aMte pachaDAvAnuM thAya che. enA karatAM mAna na karavAmAM zabhA ane zAMti rahe che....vagere vicArI mAna-mada-ahaMkArane rokavA. manamAM mAna UThayuM hoya te ya ene saphaLa na thavA devuM. enA para bhavAM caDhe, abhimAnanA zabada belAya, sAmAne tiraskAra-niMdA thAya, jAta-vaDAI thAya, mukhamudrA ane cAla vagere mAnabharI bane, ItyAdi phaLa na besavA devuM. ema udaya pAmelA mAnane niSphaLa karAya. (3) mAyAnA udayane rokavA uparoktamAMnI keTalIka vicAraNA uparAMta e vicAravuM ke, (1) mAyA te saMsAramAM bhavAnI mAtA che. tethI mAtAnI jema mArA bhane janma Apaze. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dhyAnazataka tema mArA dene piSaze. (2) mAyA sevavAmAM pAchaLa pastAve thavAnuM ochuM bane che, tethI emAM samyaktvano nAza thAya che. (3) mAyAthI sagAM-nehI vagere pitAnA ja mANasane vizvAsa prema gumAvavAnuM thAya che, tema lekavizvAsa paNa gumAvAya che. (4) mAyAne lIdhe strIveda ke tiryaMcagati upAInIce gabaDavuM paDe che. (5) mahAzakti saMpane e paNa mAyAthI ApadA nathI rekI, bacAva nathI karyA, te huM zA mATe mAyA karuM? ethI mane ze bahu mATe bacAva maLavAne lAbha maLavAnuM hatuM ? (6) mAyA e dArU jevuM vyasana che, karatAM karatAM vadhe che..... vagere vicArI mAyAne ane mAyAnA phaLarUpa bAhya tevA mAyAvI bolacAlane aTakAvI zakAya. (4) lobha-kaSAyanA tyAga mATe uparoktamAMnI keTalIka vicAraNA karavA uparAMta vicArAya ke, (1) lobha rAga-mamatAtRSNa-lAlasA-AkarSaNa-Asakti-laMpaTatA vageremAMnA keIpaNarUpe jAge che, rahe che, ne e AtmAne zuddha guNa nahi paNa vikAra che, rega che, upAdhi-vaLagADa che. e zA mATe vahoruM? (2) anaMtA kALathI mULa pAyAmAM A lebhanA rUpaka para ja anekAneka de piSAtA AvI saMsAra lAMbelacaka cAlyuM che. evAne oLakhyA pachI AvakAra zA? (3) "IrachA huM AgAsasamA aNutA, lobhane pAra nathI. lebhane khADe pUravA jAya tema vadhe che, UMDe thatuM jAya che. (r)(4) bAhyane lebha karavA jatAM enuM mUlyAMkana thaI pitAnA AtmAnuM mUlya ochuM AMkavAnuM thAya che. manane AtmA karatAM jaDanuM mahatva vadhu lAge Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 261 che. AtmAnuM mahattva ochuM aMkAyAthI enA hitane vicAra gauNa banI jAya che. (5) "sarva guNa vinAzaka lebhaH" lebha e sarvaguNene nAzaka bane che. (6) pApanA bApa lebhanA lIdhe AraMbha samAraMbha, jUTha-corI vagere keTalAMya pApa AcaravA. paDe che....ItyAdi ItyAdi vicAravA bhAvavAthI temanA udayane rekI zakAya. tema aMtaramAM udaya pAmela lebhane niSphaLa karavA mATe enI lAMbI vicAraNA na karAya, tema vANI ane kAyA tathA IdriyonI le-rAgavaza thatI pravRtti aTakAvAya. A rIte krodha-mAna-mAyA-lebhane udaya-nirodha ane niSphaLIkaraNarUpe tyAga karavAmAM Ave e ja kSamA-mRdutARjutA-mukti, ( AmAM IrSyA-bhaya-asahiSNutA-dveSa-harSa kheda vagere dene tyAga karavAnuM paNa samajI levAnuM.) ema kSamAdinA abhyAsamAM AgaLa vadhatAM e siddha thAya tyAre e zukaladhyAna mATe AlaMbanarUpa bane che. kSamAdimAM sthira rahevAthI enA AlaMbane zukaladhyAnamAM caDhI zakAya che, kemake A dhyAna sUkSma padArthanA bahu sthira ciMtanarUpa che. e je kSamAdinI sthiratA na hoya arthAt krodhAdinA sacoTa-daDhatyAga na hoya, te krodhAdinA UThavAthI TakI zake nahi. mATe enA saMpUrNa tyAganA AdhAre ja zukaladhyAna lAgI zake. A kSamAdi arthAt kelatyAga Adi kaSAyatyAga e jinamata-jinazAsanamAM mukhya vastu che. kemake jinazAsana karma kSaya mATe ja che, ane kaSAya tyAgathI ja e karmakSaya sulabha bane che. mATe karmakSayanA sAmarthyane laIne kSamAdi yAne kaSAya Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dhyAnazataka tihuyaNavilaya kamaso sakhiviu mA aNumi chaumattho / jhAyai sunippaka po jhANa amaNo jiNo hAi // 70 // artha :-chadmastha (asarvajJa) AtmA trilokanA viSayamAMthI kramaza: (pratyeka vastunA tyAgapUrvaka) manane saMkocI paramANu upara sthApita karIne atIva nizcaLa banyo zukaladhyAna dhyAve, (te pahelAM be prakAre hoya. chellA be prakAramAM) jina vItarAga sarvajJa mana rahita bane che. tyAga jinamatamAM pradhAna cIja che. enI pradhAnatA eTalA mATe ke cAritra e a-kaSAyarUpa che, ane cAritrathI avazya mokSa thAya, tethI kSamAdinuM AlaMbana sAdhana tarIke rAkhe e ja zukaladhyAnamAM caDhI zake, bIjA nahIM. Ama zukaladhyAnane AzrIne AlaMbana' dvAra vicAryuM. have "krama' dvArane avasara che. emAM zukaladhyAnanA pahelA be prakAramAM krama pUrve dharmadhyAnanI vicAraNAmAM krama vicAratAM batAvyo che. ahIM vaLI emAM A vizeSa vAta kahe che,- vivecanaH zukaladhyAna kevI rIte dhyAve? chavastha jIva yAne jJAnAvaraNa Adi AvaraNamAM rahela asarvajJa AtmA 14 pUrvamAM kahela sUkSma padArthanAM ciMtana para zukaladhyAnamAM caDhI zake che, ane enA pahelA be prakAra prAve che. AmAM ekAgratA eTalI badhI hoya ke mana paramANu upara sthApita thaI jAya, paramANunA ciMtanamAM mana eMTI jAya. prave- tribhuvananA viSayamAM rakhaDatuM mane evuM ekAgra zI rIte bane? Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 263 u0- evA manane tribhuvananA viSayamAMthI saMkocI levAmAM Ave che. e saMkecavAnuM kramazaH karAya che, arthAt mana ekeka viSaya-vastune tyAga karatAM karatAM Akhare paramANu-vastu upara AvIne vizrAma kare che, kendrita thaI jAya che. | (saMkeca kriyAne A rIte kalpI zakAya, dA.ta. tribhuvanamAM Urvaka madhyaleka adhaleka ema traNa leka Ave. have mana traNe lekanA vicAramAMthI malekanA vicAra para sthira thAya, e eTale sakeca karyo gaNAya. khAsa lakSapUrvaka A saMkocana hoya eTale mana have urva-adhelekanA vicAra nahi karavAnuM, have te mAtra madhyaka para kendrita thayuM, sthira thayuM. e sthiratA nakakI thayA pachI mana emAM ya saMkecana karI bIjA badhA dvIpa-samudra jatA karIne mAtra jaMbudvIpa para ekAgra thAya. emAM ya AgaLa vadhatA bIjuM badhuM choDI meru para kendrita thAya, emAM ya merunA keI UThavuM vagere bhAga para, emAM ya rahela anaMtA pudgalaskandha bAda karI keIeka skandha upara mana sthira thAya emAMthI vaLI saMkoca karI e eka skalpanA anaMta aNuo bAda karIne saMkhyAtA aNuonA bhAga para tanmaya thAya. emAM ya saMkeca karIne dareka aNunA bhAga para, emAMthI pAMca para, traNa para, eka paramANu para kendrita thaI jAya. A prakriyAmAM AgaLa vadhatAM dhyAnamAM pUrva pUrvanA viSayano saMkeca yAne tyAga thayo eTale pachI e viSane muddala khyAla na Ave, saheja AchopAtaLo ya khyAla nahi. dA.ta. madhyalaka para mana kendrita thayuM te tyAM have e lakSa saheja paNa nahi ke A leka upara-nIcenA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dhyAnazataka lekonI vacamAM raheluM che. kemake emAM te pAchA e upara-nIcevALA leka lakSamAM AvyA. e na AvavA joIe, mATe enA AchA paNa khyAla vinA mAtra madhyaka para ja mana kendrita bane. evuM Akhare eka paramANu para manane sthira kare, tyAM e khyAla nahi ke "A paramANu AjubAjunA 2-4-5.100 saMkhyAtA ke anaMta aNuonI vacce yA cheDe rahe che. nA, e badhA te saMkecanamAM bAda thaI gayA te thaI bayA, have te mAtra eka ekasa paramANu upara mana phiphasa thaI gayuM, eMTI gayuM. emAM ya enA varNa-rasa-gedhAdi paryAmAM eka paryAya parathI bIjA paryAya para mana jatuM hoya tene ya sakecI mAtra eka paryAya para mana kendrita kare. A te kalpanA mAtra che, bAkI kharekhara te saMkecanaprakriyA enA anubhavI jANe.) - prave- Ama aNu para manane kendrita karavAnuM te caudapUrva maharSi che. karI zake che te zuM badhA caudapUvIne zukaladhyAna dvArA kevaLajJAna thAya che? - u0-A dhyAna ekalA ciMtananI vastu nathI. ahIM pahelAM kahyuM che ke AmAM kSamAdinuM AlaMbana heAya che enA AlaMbane arthAt ene AdhAra rAkhIne zukaladhyAnamAM caDhAya che. eTale jema jema e krodha-lebhAdi kaSAyeno tyAga vadhu ne vadhu prabaLa bane, vadhu ne vadhu sUma paNa kaSAyane tyAga thato Ave, tema tema AlaMbana joradAra karyuM gaNAya; ane e manane zuphaladhyAnamAM AgaLa AgaLa vadhAranAruM bane. badhA ja cauda pUrvamAM A sAmarthya na hoya, tethI e badhA ja kAMI ema zukaladhyAnamAM AgaLa vadhIne vItarAga sArvajJa na bane. kAmAdinuM evuM AlaMbana Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 265 karavA mATe sAmarthyaganI jarUra rahe che. IcchAga ane zAstrayoga karatAM e UMcI koTine yoga che. ema te tIrthakara bhagavAna paNa cAritra-sAdhanAnA kALamAM kyAreka "bhadrapratimA," mahAbhadra-pratimA "sarvata madra-pratimA' nAmanA abhigraha vizeSamAM raDI sUma dhyAnamAM mana kendrita kare che. paraMtu tethI kaMI tyAM kevaLajJAna AvI jatuM hoya evuM nathI banatuM. enuM kAraNa A ke kSamAdinuM AlaMbana jevuM parAkaThAnuM ucca keTinuM joIe tevuM hajI nathI AvyuM. abhyAsa vadhatAM vadhatAM e Ave; ane e kSamAdinuM jora vadhAravA mATe, tapa-saMyamanI sAdhanA sAthe dharma dhyAnanI bahulatA karavAmAM Ave che. e jyAre parAkASThAe pahoMcavAnI taiyArI hoya, tyAM zukaladhyAnanA pahelA be prakAranuM dhyAna UbhuM thAya, ane emAM mananI paramANu para saMkeca thaI sthiratA thAya. A pahelA be prakAranI vAta thaI. e chadmasthane hAya. tyAre zukaladhyAnanA chelalA be prakAranuM dhyAna jina-arihaMtane kevaLajJAnIne aMte Ave che. tyAM e a-manA arthAt manarahita mane garahita bane che. prave-kevaLajJAnI te sarvajJa heI badhuM ja pratyakSa jue che, eTale emane na jevuM kazuM ja nahi, tethI kazuM ya ciMtavavAnuM rahetuM nathI, te manane upayoga nathI eTale emanA ja che ne? pachI "aMte a-manA banavAnuM kema kahyuM? u0-vAta sAcI ke emane pitAnA mATe ciMtanakArI mana nathI. kintu kaI anuttaravAsI deva jevA svargamAM beThA beThA kaI Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAnazataka 266 tatvanA ciMtanamAM zaMkA-jijJAsA thavAthI e kevaLajJAnIne prazna pUche che, tyAre e kevaLI bhagavAna e zaMkA-jijJAsAnA javAba rUpe je vicAraNuM jarUrI hoya, e vicAraNAmaya mana banAve che.. e mATe manane upaga che. | mana zuM che? jema vANI eTale bhASAvargaNAnA pugalanuM grahaNa karIne te te bhASA rUpe pariNamAvI belavA yAne cheDavA e ema mane varganA pudgalenuM grahaNa karIne tene manarUpe pariNamAvI choDavA e mana che. kevaLajJAnI uttararUpe A kare e pelA anuttaravAsI deva jevA tyAM beThe avadhijJAnathI jue, ane e mana para pitAnA javAba samajI jAya. A mananuM nirmANa maneyegathI thAya che. Ama, kevaLajJAnIne pitAnA ciMtana mATe nahi kintu AvA keka uttara ApavAnA avasare mane yoga kare paDe emAM mana heya kintu have jyAre mokSa pAmavAnI ati nikaTamAM pAMca hasvAkSaranA uccAraNa eTale kALa bAkI hoya, tyAre zilezI avasthA Ave che. e zilezI prApta thavAnA pUrvanA aMtarmuhUrta kALamAM zukaladhyAnane trIjo prakAra astitvamAM Ave che. emAM manegano nirodha karI a-manA bane che; sAthe vacanagakAyAgane paNa nirodha karI nAkhe che, tyAre zilezI avasthA prApta kare che, ane e avasthAmAM zukaladhyAnane cothe prakAra cuparatakriyA-nivRtti dhyAna Ave che. sArAMza, zukaladhyAnanA chelalA be prakAra paikI pahelA prakAranA dhyAtA zailezI pUrvanA aMtarmuhUrtamAM, ane bIjA prakAranA dhyAtA zilezImAM bane che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 zukaladhyAna jaha savvasarIragaya maMteNa visaM nirubhae DaMke | tatto puNo'vaNijjai paTTAthamaMtanone // 76 taha tihuyaNataNuviSayaM manovisa jogamaM tabalajutto / paramANu mi niru bhai, avaNei tao vi jiNavijo // 72 // ussAriye ghaNabharo jaha parihAi kamaso huyAsuvva / thoviMdhaNAvaseso, nibvAi tao'vaNIo ya taha visa ghaNahINo maNohuyAso kameNa taNuya mi / visa ghaNe niru bhai nivvAha tao 'vaNIo ya toyamiya nAliyAe tattAyasabhAyaNodatthaM vA / parihAi kameNa jahA, taha jogimaNojalaM jANa // 73 // || 98 || // 76 // artha :--jevI rIte AkhA zarIramAM vyApeluM jhera maMtra vaDe (sa'kAcIne) DaMkha-pradezamAM lAvI mUkavAmAM Ave che, (ane tyArapachI ) zreSDatara matranA yAgathI 3'khadezamAMthI paNa dUra karavAmAM Ave che, tevA rIte tribhuvanarUpI zarIramAM prasareluM manarUpI jhera (jinavacanadhyAnarUpI)matranA sAmarthyavALA paramANumAM lAvI mUke che, ( ane pachI ) jina-kevaLajJAnArUpI vaidya emAthI paNa ( aciMtya prayatnathI maneAviSane ) dUra kare che. ( gAthA-73 ) jevI rIte kramaza: kAsamUha dUra thavAthI agni AlavAtA Ave che, ne thADAM ja IM dhaNa para gheADA ja agni rahe che, te thADu paNa IM dhaNa dUra thaye zAMta thaI jAya che, evI rIte viSayarUpI IMdhaNa kramaza: ochu thatuM AvatAM manarUpI agni thADA ja viSayarUpI IMdhaNa para sa...kAcAI jAya che; ane te thADA paNa viSaya-iMdhaNa parathI khaseDI letAM zAMta thaI jAya che. ( gAthA 75 ) jevI rIte (kAcI) ghaDImAM athavA tapelA loDhAnA vAsaNamAM rahela pANI kramaza: AchuM thatuM Ave che, te pramANe yAgInuM manarUpI jaLa jANa ( e ya apramAdarUpI agnithI tapelA varUpI vAsaNamAM rahyuM Adhu thatu jAya che. ) ja Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 dhyAnazataka ahIM prazna thAya ke "chadmastha AtmA tribhuvanamAM pharanArA manane saMkSepIne ANu upara dhArI rAkhe te kevI rIte, kyA daSTA ntathI? ema kevaLI bhagavAna have manane haTAvI de, dUra karI de, e kevI rIte ?' ene uttara kare che - vivecana-manaHsaMkeca-mane nAzanAM daSTAnta - ahIM manane saMkecIne aNu para lAvI mUkI pachIthI sarvathA dUra thaI javAnAM traNa daSTAnta batAve che,-1. zarIramAM vyApta jhera, 2. IMdhaNa para agni, ane 3. ghaDI yA tapela vAsaNanA madhye rahela pANI. (1) viSa-saMkecanuM daSTAntA - jevI rIte keI sarpadaMza vagerenuM jhera AkhA zarIramAM vyApI gayuM hoya, paraMtu tyAM kaI mAnTika maMtra prayoga kare che te e maMtra bhaNatAM bhaNatAM kamazaH viSane dehanA aMgemathI saMkecI saMkecI TheTha daMzanA bhAgamAM lAvI de che. pachI paNa zreSThatama manna-pra thI e dRzabhAgamAMthI paNa ene dura karI de che. tyAM zarIra taddana nirvidha svastha banI jAya che. (kaI jagyAe gAthAmAM "saMtonehi pATha che. tyAM zreSThatara mantra ane vega ema be viSanAzaka levAnA emAM "ga" eTale tevA prakArano viziSTa auSadhane pravega Avaze.) A daSTAnta. have ene upanaya evI rIte ke ahI mana e saMsAranA aneka maraNenuM kAraNa hoI jherarUpa che. e mana AkhA tribhuvanarUpI zarIramAM vyApI jAya che. arthAt tribhuvanane viSaya kare che. paraMtu kramazaH jhera utAranAra mAMtrikanI jema jinavacananAM dhyAna Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukladhyAna 9 rUpI maMtranA sa ma vALA chadmastha e manane tribhuvanamAMthI kramazaH sakAcatAM sakAcatAM TheTha eka paramANu upara lAvI sthira karIne e paramANu para paNa nathI rahevA detA, kintu tyAMthI pazu dUra karI de che, e yuktiyukta che. jina-kevaLajJAnI rUpa zreSTha vaidya vaLI aciMtya zalezIkaraNanA prayatnathI traNe ceAgane naSTa kare che, e paNa yuktiyukta che. (2) agni sa'kAcanuM dRSTAntaH-- ema, jevI rIte ghaNAM lAkaDAMthI mATe agni saLagatA hAya, paraMtu jo lAkaDAM kramazaH kheMcI levAmAM Ave, te agni AchA thatA thatA, chevaTe bahu apa lAkaDAM rahuMce agni eTalAmAM ja kendrita thaI jAya che. te eTalA pazu lAkaDAM kheMcI levAtAM agni taddana elavAi jAya che. evI rIte mana paNa du:khadAhanuM kAraNa hAI agni jevA che. e tribhuvananA viSayarUpI lAkaDAM para bhAre prajavalita rahI dilamAM mahA dAha kare che. mananu' jeTalu vadhAre viSayamAM bhaLavAnuM, teTalA rAga-dveSa-cita vagere vadhu bhabhakavAnA. ethI jIvane bhAre dAjhavAnuM-khaLavAnuM thAya. have zukaladhyAnI e viSayAmAM sarkAca kare, sa`keca karatAM karatAM eka paramANu rUpa viSaye dhaNu paryanta AvI jAya, eTale sahuja che ke mana eTalA para ja sthira thavAnu pachI te zailezIkaraNanA AciMtya prayatnathI eTalA parathI paNa manane khaseDI letAM e mana-agni viSaya vinA zAMta thaI jAya e sahaja che. (3) pANInA hAsanuM dRSTAntaH-- jevI rIte kAcA ghaDAmAM pANI bhareluM heAya, teA e dhIme dhIme bahAra jharI jharIne kramazaH enDru thatuM Ave che, athavA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 dhyAnazataka . evaM ciya vayajoga nirubhai kameNa kAyajoga pi / to selesovva thiro selesI kevalI hoi // 76 // atha: - A viSa Adi duSTAntathI vAyegane nirodha kare che, tathA kamaza: kAyayogano paNa (nirodha kare che.) tyArabAda kevaLajJAnI mesanI mAphaka sthira zailezI bane che. agnithI tapI gayelA vAsaNamAMnuM pANI kamazaH hAsa pAmatuM jAya che; evI rIte (apramAda ane dhyAnathI kAcA paDelA saMsArI jIvamAMnuM mana rUpI pANI kramazaH ochuM thatuM Ave che. athavA) apramAdarUpI agnithI tapI UThelA jIvarUpI vAsaNamAMnuM mana rUpI pANI kramazaH ochuM thatuM Ave che, arthAt bahu viSayena vicAra karatuM mana, viSa saMkecAtA, a65 viSaya-vicAravALuM bane che. ahIM manane pANInI upamA eTalA mATe ApI ke gIonuM mana pANInI jema avikala che, arthAt dravaNazIla vahI jAya evuM che. A daSTAna thI "manane chevaTe jinavaidya saMdatara dUra kare che, ema kahyuM. enAthI e sUcavyuM ke kevaLajJAnI mahaSa aMte maneyegane nirodha kare che. have bAkInA yogane nirodha karavAnI vidhi batAve che - vivecanaH-vacana-kAyAgane nirodha - pUrve batAvela viSa vigere daSTA temAM jevI rIte mane gane nirodha thavAnuM AvyuM, evI rIte vacana vegane nirodha kare che, ane kramazaH kAyAgane paNa nirAdha kare che. ema saMpUrNa traNe yogane niSedha thaI jAya che tyAre e kevaLI meru (leza)nI jema sthira AtmapradezavALA zilezI bane che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 271 A "ganirodha" padArtha zrI namaskArasUtranI niryuktimAM kahele ja che. chatAM ahIM prasaMgasthAna enA varNana vinAnuM khAlI na rAkhavA mATe e ja DuMka varNavavAmAM Ave che, ke ganirodha" zuM che? AmAM traNe yoganuM svarUpa A che - (1) kAyayega eTale zuM ? - audArika Adi kAyAvALA jIvanI tevI vIrya-pariNati, virya pariNAma, e kAga; arthAt saMsArI jIvane zarIranA sahAre AtmAmAM je vIrya-guNa krAyamAna thAya, tenuM nAma kAyaga che. vIrya e AtmapariNAma zAthI? - AtmAmAM jJAna-darzana-sukha-vIrya vagere guNe e Agantuka yAne bahArathI navA bhADutI AvIne rahenArA nathI hatA, kintu AtmasvabhAvabhUta hoya che. tethI e guNe AtmAthI bhinnabhinna hoya che. karthacit bhinna, kathaMcit abhinna. AmAM koMcita yAne amuka apekSAe abhinna paNa hevAthI, e jJAna-vIryAdi guNa AtmasvarUpa ja che. eTale, jema telanI nAnI-moTI dhAra thAya e telathI taddana judI kaI cIja nahi, kiDu tela svarUpa ja che, telane ja eka pariNAma (pariNati) che; ema jJAnavaryAdi guNa phare e paNa tevA tevA Atma-pariNAma AtmapariNati che. te te jJAna virya AdimAM pariNata thanAre AmA ja che. eTale. vIrya pariNAmathI kevAM kevAM kArya ? - AtmAmAM pitAnA svabhAvabhUta jJAna darzana sukha vIrya vagere aneka guNo jema jema skurAyamAna thAya te te hisAbe Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27ra mAnavAmAM AtmAne ja e e jJAnapariNAma, darzanapariNAma, vIryapariNAma vagere aneka AtmapariNAma thavAnuM bane che. emAM vIya pariNAma keI hAlacAla karavA, yA koI AhAra-zvAsabhASA-mana-lezyA-karma vagerenAM pudgala grahaNa karavA mATe thAya; e virya pariNAma (vIrya, prayatna, udyama) AtmAnI pitAnI dArika Adi kAyAnA sahAre thAya che, kAyAnA sahArA vinA nahi. mATe ja mekSa pAmelA ane vIrya-guNa chatAM e kAyA ja nahi hevAthI hAlavA-cAlavAne ke AhAra karma AdinA pudgala grahaNa karavA vagerene kaI vIrya pariNAma yAne prayatna nathI hato. tyAre saMsArI jIvane kAyA che. te ja enA sahAre tevAM prajane vIryaguNane phuravAnuM bane che. dArikAdi 3 kAyA :- saMsArI jIvomAM (1) manuSya ane tiryaMca (ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA tiryaMca) jIvane audArika pudgalanI banelI yAne audArika kAyA hoya che; (2) deva-nArakane vaikriyapudgalanI banela vaikiya kAyA hoya che, ane (3) cauda "pUrva zAstranuM jJAna dharAvanAra maharSio jyAre potAnI pAsenI AhArakalabdhithI tIrthaMkaradevanI samavasaraNAdi Rddhi jovA yA emane prazna pUchavA javA mATe AhAraka pudgalanI kAyA banAve tyAre AhAraka-kAyA hoya che. 'kAga' e AtmaguNa che, kAyaguNa nahi - - A audArika-vaikriya-AhAraka kAyAnA sahAre hAlavAcAlavA ke bhASA Adi pudagala grahaNa karavA prayatna thAya, yAne Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna ra73 AtmavIya rAyamAna thAya, ene "kAyAga" kahevAmAM Ave che. ethI kAyAmAM pravRtti-vyApArakriyA thAya eTaluM ja, paraMtu mukhya kAraNabhUta te AtmAmAM kAyAnA sahAre skUrAyamAna thatuM vIrya ja che. je AtmA kAyAne cheDI gaye, te pachI e kAyAmAM evI keI ja pravRtti nathI thatI. mATe mukhya te e phUrAyamAna AtmavIrya heIne kAyama vagere e AtmAne ja guNadharma che. alabat aupAdhika, paraMtu AtmapariNAma-vizeSa che. eTale ja A kAyavega Adi e "AtmA eka svataMtra vastu" hevAnI sAbitirUpa che. kemake mRtakAyAmAM e vega dekhAtuM nathI. sArAMza, audArika Adi kAyAnA sahAre skurAyamAna vIrya, vIryane AtmapariNAma, e kAyama kahevAya. P2) "vacanaga" eTale zuM? : have e kAyogathI eka kArya mAne ke bhASAvargaNAnAM pudgala levAnuM thayuM te have e grahaNa karAyelAM bhASA dravyane vacanarUpe pariNumAvI bahAra choDavAnuM yAne bolavAnuM thAya, e mATe prayatna vIya pariNAma e vacanaga kahevAya che. arthAt audArikAdi kAyavyApArathI yAne kAyAgathI grahaNa karela vacanadravya-vAdravyasamUhanA sahAre te AtmAne vaya pariNAma e vacanayoga che. eTale ke kAyAganA sahAre lIdhelA bhASApudugalene bhASArUpe pariNumAvIne have bahAra cheDavAnuM yAne belavAnuM kArya karanAra AtmapariNAma e vacanaga che. e kArya bhASAdravyanA sahAre skUratuM virya kare che, mATe e vIryAtmaka AtmapariNAma e vacanaga. 18 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnAka 6 (3) tyAre manAyeAga ? zu che, e A parathI samajAya evuM che ke kAMIka vicAra karavA mATe pahelAM te audArikAdi kAyayeAgathI bhASAva NAnI jema maneAvagaNAnAM pudgala grahaNu karavAmAM Ave che. pachI e manAdraSyanA sahAre je AtmavIya sphurIne ene manarUpe pariNamAvI bahAra cheDe, e vIya pariNAma e ' manAyeAga ' che. Ama manAyeAga nAmanA vIya sphUraNuthI manedravya cheDavAnu' yAne vicArarUpI kArya thAya che. 274 vANI-vicAra aMge nyAyadarzananI khoTI mAnyatA H eTale vacanayAgathI khelavAnI jema manAyeAgarUpI Atma vIya-sphUraNathI vicAravAnu` kA` ane che, jema khelavA mATe bhASAdravya ane vacanayeAgavIya jarUrI che, ema vicAravA mATe manAdrazya ane maneyAgavIya jarUrI che. eTale nyAya danavALA khelavA mATe te AkAzamAM zabdaguNu pedA karavAnuM ane vicAravA mATe aNumananA AtmA sAthe sa MyAga karavAnuM mAne che; e mAnyatA AthI asat Sre che, DhaMgadhaDA vinAnI pUravAra thAya che. kemake nitya mana teA eka ja jAtanu, e nitya AtmAmAM bhinna bhinna vicAraNA zI rIte pedA karI zake ?....vagere. astu. audAki-vaikriya-AhAraka zarIranA vyApArathI grahaNa karela maneAdravyanA sahAre thatA jIvavyApAra yAne sphurate vIryAtmaka AtmapariNAma e manAyeAga kahevAya che. have A mane ga-vacanayeAga-kAyayeAga traNenA nidha kevI rIte kare, te batAve che, Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 zukaladhyAna ganirodhanI prakyiA - kALanI daSTie jyAre paramapada mekSa pAmavAne aMtamuhUrtanI vAra hoya, te vakhate bhega-nirodha karavAmAM Ave che. te paNa bhapagrAhI yAne bhavane upagraha-upakAra-pakaDa karanArA je aghAtI karma vedanIya-AyuSya-nAma-gotrakarma, e badhAnI sthiti kevaLI-samuddaghAta vaDe yA sahajabhAve samAna AvIne UbhI hoya tyAre yoganirodha kare che. kevaLI samuddaghAta e kevaLajJAnIne karmasthitine samAna karavAno prayatnavizeSa che. emAM aMte je kevaLajJAnI zailezI mATe tyAM ga niSedha kare, e karavAnA samaya pahelAM bAkInA vedanIyAdi traNa karmonI sthiti AyuSyanI bAkInI sthiti(kALa)nA jeTalI karavA, samudughAta eTale ke Atmaprayatna vizeSa kare che. emAM pahelAM potAnA Atmapradezane UMca-nIce TheTha lekAna sudhI vistAre che. bIjA samaye e UMcA 14 rAjalaka jeTalA eka daMDarUpe banelA Atmapradezane pUrva-pazcima yA uttaradakSiNa ema be bAju lokAnta sudhI vistAre che. eTale pahelA samaye daMDa je banela have be bAju vistarIne kapATa yAne pATiyA je thAya che. trIjA samaye bAkInI be dizAmAM daMDa vistarI bIjA kapATarUpe banavAthI pUrvanI sAthe A maLIne eka . manthAna yAne ravaiyA yA sApaDA jevuM bane che. cothA samaye vaccenA AMtarA pUrAyAM eTale AtmA AkhA 14 rAjalokamAM vistarI jAya che. samasta loka-pradeza para Atmapradeze spazI jAya che. Ama thavAnA prabhAve vedanIyAdi traNe karmonI sthiti barAbara AyuSyakarmanI sthitinA jeTalI banI jAya che. pachI Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dhyAnazataka pAMcamA, chaThTha, sAtamA samaye kramazaH saMkoca thatAM pAchuM maLyAna kapATa-daMDa banI Ave che. ne 8mA samaye AtmA punaH zarIra-pramANa thaIne UbhuM rahe che. A rIte samudughAtathI karmasthiti sarakhI bane, ane e koIne kudaratI ja samAna hoya ema paNa bane. paraMtu te pachI ja ganidhanI prakriyA thAya. pahelAM maneganiSedha - ganirodha karavAnuM kAma kAyayogathI thAya. emAM pahelA ma gane nirodha kare, te keTakeTalA pramANathI karatA Ave ? te ke hamaNAM ja paryApta saMsI banela chava, ke jene ochAmAM e che manoyoga hoya, ene jeTalA mane dravya levAyA heya tathA jeTale mane coga vyApAra hoya, enA karatAM asaMkhyaguNa ochA mane dravya-vyApArane samaye samaye nirodha karatA cAle. ema karatAM asaMkhya samaya pasAra thaye saMpUrNa maneyegane nirodha thAya. pachI vacanagano nirodha kare te paNa evA kAyogathI ja. emAM nirodhanuM pramANa A rIte -ke hamaNAM ja vacana-paryApta banela beIndriya jIvane prathama samaye je ochAmAM ochA vacanaga hoya, tenA karatAM paNa asaMkhyaguNahIna vacanagana samaye samaye nirodha karatA cAle. ema asaMkhya samaya pasAra thaye saMpUrNa vacanagane nirodha thAya. pachI kAyavegane nidhi kare, tenuM pramANa A rIte, ke koI jIva sUma nigoda (sAdhAraNa vanaspatikAya zarIra)mAM utpanna thAya, tyAM janmanA pahelA ja samaye ene je ochAmAM Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna Ache. kAyayeAga hAya, tenA karatAM pazu asakhyaguNu eAchA kAyayeganA samaye samaye nirodha karatA cAle; ane ema karatAM asakhya samaya pasAra thaye saMpUrNa kAyayeganA nirodha kare. 277 ? dehabhAganA tyAga H-- kAyayeAga-nirAdha kare e vakhate Atmapradeza je atyAra sudhI AkhA zarIrane vyApIne rahelA hatA, te have zarIranA trIjA bhAgane cheADI de che, te OM dehabhAgamAM ja vyAsa thaine rahe che. enu kAraNa e che ke je vakhate kAyayeAganA nirodha karavAne Atmaprayatna cAle che e vakhate e prayatnamAM zarIranA peAlANanA bhAgeAmAM Atmapradeze pUrAine peAlANunI cAre mAjInA bhAganA pradeze paraspara akhaMDa, salagna banavA jAya eTale svAbhAvika che ke khIjI bAjuthI e Atmapradeza sakAcAtA Ave. ethI a'te dehanA kula hai bhAgamAMthI Atmapradeza sa'kAcAI ne eTale deha. bhAga taddana Atmapradeza vinAneA khAlI thaI jAya che. AvA AtmapradezanA sakeca sAthe asakhya samayamAM kAyayeAganA sarvathA nirodha thaI jAya che. tyAre sava AtmapradezeA je AjasudhI cegane lIdhe ka panazIla hatA te have sathA yeAga- nirAdha thaI javAthI taddana niSkapa sthira thaI jAya che; ane tyAre AtmA zailezI-bhAvane pAme che. kahyu che,-- to nayanomaniTo saherImAvaLAme / ' arthAt tyAre yAganirodha karanArA selesI bhAvanAne pAme che. ahI* * selesI bhAvaNA 'mAM 'selesI' zabda prAkRta bhASAmAM Avye enA atha A rIte batAvyA che. ' 6 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dhyAnazataka (1) "selesa" eTale "zileza". "zilA" eTale pASANa, zilAne banele zilAmaya e zaila' eTale parvata. zene Iza te zeleza" yAne meru. AtmAmAM je merune jevI tyAre acaLatA thAya che, AtmapradezanI sthiratA niSkapatA thAya che, e ja zileza. have pahelAM je azaleza heIne have sthiratAthI zaileza je thAya che te zelezIbhavana kahevAya. zaileza je karAya te zelezIkaraNa kahevAya. (dA. ta. eka vastu "sva" na heya ene sva jevI karAya te "svIkaraNa karyuM kahevAya.) Ama Atmapradeza pahelAM azaileza te have zeleza jevA arthAt zilezI thayA. Atmapradeza zelezI eTale AtmA paNa zailezI. (e parathI AtmAe zilezI prApta karI kahevAya.) athavA (2) selesI" eTale sela jevA IsI arthAt zaila jevA RSi, sthiratA thavAthI parvata jevA banelA kevaLI maharSi. athavA | (3) "selesI" eTale se alesI" emAM "alesI" nA ga" ne lepa thatAM "selesI" zabda banya. AmAM pUrve je kahyuM "kaya-joganidehe selesI bhAvaNameI? ene artha e thaye ke yoganirodha karanAro "se" yAne te alesIbhAvanAne pAme che. ( mAgadhI bhASAmAM pahelI vibhaktimAM "e" pratyaya hoI jema "samaNe bhagavaM mahAvIre" ema "e" arthAta te.) alesI" eTale "alekzI" yAne vezyA rahita. 13 mA guNaThANa sudhI vezyA hoya; kemake lesthAne gAntargata pudgala sAthe saMbaMdha che; ne ahIM 13 mA sudhI jaga vidyamAna che. pachI 14 mA guNaThANe zailezI heI yoga nathI, te vezyA paNa Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 mukta dhyAna nathI, tethI e AtmA aazyI yAne prAkRta bhASAnusAra ' alesI ' ane che. athavA 6 e " (4) 'selesI ' eTale zIlanA Iza. te A rIte,te prAkRtabhASAmAM zIlezane sIlesa ' kahevAya; arthAt zIlanA svAmI. 14 mA guNaThANe indriya-kaSAya-avrata-kriyAyeAga e pAMca AzravamAMthI eke ya Azrava nathI, sarva Azravane nirodha cAne sava savara thaI gayA che. nizcayanayanA hisAbe sasaMvara e ja ' zIla ' yAne * samAdhAna ' che, arthAt AtmapradezeAnu AtmasvabhAvanuM samyak AdhAna che, samyak sthApana che. AtmAnA mULabhUta svabhAva sava-AzravarahitatA, sava saMvara, sthiratA, e ja zIla. zIlanA svAmI e zIleza; ane zIleza' zabdane " svAmAM arthAt peAtAnA ja athamAM a' pratyaya lAge tyAre prathama vara zImAMnI '!'nI vRddhi thavAthI zI nA zai thAya. tethI zIleza e ja zaileza. A zailezanI avasthA e zailezI. prAkRtamAM ene selesI ' kahevAya. tApa, ahIM 8 selesI. zabdano atha * sasavaranI avasthA . thayA. : " * ? A zalezI avasthAne pAmelo e sasava-niSpatti ane mekSa thavAnA je madhyakALa, pAMca hasva akSara mAlAya eTaleA je samaya, eTalA ja samaya zailezI avasthAmAM rahe che. (pachI meAkSa pAme che.) pAMca hasva akSara a-I-u-R-ru. e belavAmAM jeTalo samaya lAge, mAtra teTalo samaya zailezIavasthAne, 14 mA guThANAne. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 dhyAnazataka ahIM zukaladhyAnanA chellA be prakArano upayoga che, te A kameka-13 mA guNaThANAnA aMta bhAgamAM kAyanirodhanA prAraMbhathI sUmakriyA-anivRtti" nAmane zukaladhyAnane trIjo prakAra zarU thAya. kahyuM che.-taLudAmA phrAya kudumatithiAnirdi ro. chinnatithimavAra sekTarI varjimi " zailezI kALamAM yuchina kiyA-apratipAtI" nAmane cUMtho prakAra kAma kare che. zukaladhyAnane trIjo prakAra te kAyayega-nirodha karavAnuM zaru kare tyArathI arthAt sUphama kAga vaDe bAdara kAyayogane nirodha karavA mAMDe tyArathI heya. tethI tyAM sUkSama kriyA yogakriyA, sUkSma kAyayoga hajI nivRtta nathI, e kAma karate hoya che tethI e "sUkSmadiyA-anivRtti dhyAna kahevAya che. tyAre the prakAra 14mAM guNaThANe zilezI vakhate hoya che, ane tyAM te gakriyA sarvathA viruddha che, haMmeza mATe urina che, kadI have A "zrucchinna-kiyA" avasthAne pratipAta patana yAne aMta nahi thavAne mATe A prakArane bucchinnakriyA-apratipAtI zilezImAM karmakSayanI prakriyA e rIte che ke zilezI karavA pUrve zailezImAM khapAvavA gya karmone samaya-samayavAranA goThavI de che, te paNa e pramANe, ke pahelA samayamAM kSapaNIya karmadalike karatAM asaMkhyaguNa kamaMdalike bIjA samaya mATe, ane enA karatAM asaMkhyaguNa karmalike trIjA samaya mATe ema uttarottara samaya mATe asaMkhyaguNa-asaMkhyaguNa karmalikanI racanA thAya. Ane guNazreNi kahe che. "guNa" eTale uttarottara asaMkhya-asaMkhyaguNa(dalike)nI, "zreNi eTale hAramALA. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zu dhyAna 281 A rIte asaMkhya guNanI guNazreNithI pUrve racita karmalikane have 14 me guNasthAnake zazInA prAraMbhathI kamazaH samaye samaye khapAvatA cAle che. e paNa upanya samaye pahoMcatAM lagabhaga badhAM karmalikane khAlI karI nAkhyAM hoya che, te have je keTaluMka ahIM khAlI kare che, ane keTaluMka je aMtima samaye khAlI kare che, te A rIte manuSyagati, manuSya-AnupUrvI, paceMdriya jAti, rasa nAmakarma, bAdara nAmakarma, paryApta-saubhAgya-Adeya-yaza nAmakarma, ema 9 nAmakarma prakRti, tathA manuSyAyukarma, UMca-getra karma, ane zAtAazAtA vedanIya e bemAMthI game te eka vedanIya karma, e 3 bAkInA aghAtI karmanI prakRti,-ema kula 12 karmaprakRti carama samaye ajinasiddha thanArane khapAvavAnI hoya, ane tIrthaMkara-bhagavAna banI siddha thanArane vadhArAmAM jinanAma karma, eTale kula 13 karma-prakRti carama samaye khapAvavAnI hoya che. 14 mA guNasthAnakanA aMta samaye sarva karmane kSaya thaI jatAM have e AtmAne kaI karma ja bAkI nahi, te kamane udaya yAne audayikabhAva paNa nahi, tethI ahIM sarva karmakSayanI sAthe ja bhavyatvane paNa nAza thaI jAya che. kemake bhavyatva e mokSagamana-egmatArUpa yAne sarvakarmakSaya-yegyatA svarUpa che. e sUcave che ke jIve sarvakarmakSaya karyo nathI, paraMtu karI zakavAnI cagyatA enAmAM che. te hajI sarvakarmakSaya nathI karyo eTale ke karma udayavAna che. A karma-udaya e ja audayikabhAva; ane e che tyAM sudhI ja bhavyatva che. mATe have je sarvakarmakSaya thatAM audayika bhAva nahi, te bhavyatva paNa nahi. eTale sarvakarmaaMta thatAM bhavyatvane paNa aMta Ave che, sivAya ke samyakatva-jJAna udaya cAne ja bAkI vikabhAva thI sAthe ja na paNa nAza thAya che Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 darzana-sukha-siddhatva, arthAt Ane ata nahi. kemake A samyaktvAdi te AtmAne mULabhUta svabhAva che, ane saMsArakALamAM e mithyAtva-mehanIyAdi karmathI AvRta rahenArAM, te have sarva, maka kSayathI pragaTa thAya tethI kSAyika samyakatvAdi kahevAya. e have sadAkALa pragaTa rahevAnA. aspRza6 gatie siddhigamana -Ama jyAre 14 mA guNasthAnakanA aMtima samaye samasta karmone kSaya AvIne Ubho ke tarata ja enI pachInA eka ja samayamAM jIva ju ( sIdhI ) gatithI siddha thAya che. arthAt kAnta siddhazilA upara pahoMcI jAya che. A ahIMthI chUTI tyAM pahoMcavAmAM vacce bIjo samaya ke bIjA pradezanI sparzanA nathI thatI, eTale ke ahIMthI chUTavAne samaya 14 mA guNasthAnakanI pUrNatA thatAM ja, 14 mA guNasthAnakane aMtima samaya vItatAM ja chUTavAne samaya ane upara pahoMcI siddhazilA para ArUDha thavAno samaya paNa te ja. chUTavAnI ane pahoMcavAnI vacce eka parNa samayanuM AMtaruM nahi. ema ahIM e jIvane aMtima samaye ahIMnA AkAzapradezanI sparzanA ane pachInA bIjA ja samaye upara le kAntanA AkAzapradezanI sparzanA. vaccenA bIjA keI AkAza pradezanI sparzanA ja nahi. Ama vacce samayAMtara ke pradezAMtaranI sparzanA ja nahi. evI sparzanA-rahita gatithI e upara pahoMcI jAya che, tethI e gatine aspRzad gati kahe che. AvI gatie javAnuM bane che. emAM kAraNabhUta zuddha ane kathI sarvathA mukta banela jIvane tathAsvabhAva che. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 283 prazna-vaccenA pradezane sparyA vinA kema jaI zake? ane spaze te vacce samaya paNa lAge ne? nA, na lAge; kemake jIva saMsArakALamAM sUkSama ekendriyapaNe ya TheTha upara jatuM hatuM te te karmanI preraNAthI, chatAM ya tyAM vaccenA AkAzapradezanI sparzanA nahatI, te pachI have te sarvakarmabaMdhana tUTI javAthI pheraphUla banele siddha jIva ahIMthI chUTatAveMta pachInA ja samaye upara pahoMcI jAya emAM navAI nathI. sAkArone siddhi prazna-have je ekale zuddha jIva ja che, kamabaMdhana nathI, te kAnta jaIne kema aTake? ethI ya upara kema na jAya? u0 -enuM kAraNa e ja che ke kAntanI upara gati- sahAyaka dharmAstikAya tava nathI. e tava te mAtra cauda rAjakavyApI yAne leAkAkAzavyApI ja che, alekavyApI nathI. te gati-sahAyaka dharmAstikAya vinA alakamAM zI rIte jAya? sarvakarmakSaya thatAM ja mekSa pAmavAnuM je thAya che te vakhate kevaLajJAna-kevaLadarzana e bemAMthI kevaLajJAnane ja eTale ke sAkAra ja upaga hoya che. niyama che ke badhI labdhio. sAkAra upage yAne jJAnepage pragaTa thAya, nirAkAra yAne dazane page nahi. alabat meSa thavAne bIjA samaye kevaLa darzanano upayoga Ave te pachInA samaye vaLI kevaLajJAnane upayoga Ave. ema have zAzvatakALa samaya-samaye pharatA pharatI. jJAnega, darzane paga cAlyA kare che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dhyAnazatake upAya-Tii-bhagAipajayANa jamegavatthumi / nANAnayANusaraNa pudhagayayANusAreNa // 77 // saviyAramattha-vaMjaNa-jogatarao taya paDhamasukkaM / hoi puhuttavitakaM saviyAramarAgabhAvassa // 78 // artha - eka (aNu-AtmAdi) dravyamAM utpAda-sthitinAza vagere paryAnuM aneka nothI "pUrvagata kRtanA anusAra je ciMtana, te paNa padArtha dravya zabda (nAma) ane yoga (maneyogAdi)nA bhedathI savicAra arthAt e traNemAM eka parathI bIjA para saMkramaNavALuM ciMtana, e paheluM zukaladhyAna che. e paNa vividhatAe zratAnusArI hAI savicAra che, ane te rAgabhAva- rahitane thAya che, zukaladhyAne "kama" dvAra vicAryuM. have "dhyAtavya" dvAra vicAratAM kahe che - vivecana 1. zukaladhyAna pRthakavitarka-savicAra - dhyAtavya? eTale dhyeya, yAne dhyAnane viSaya. zukaladhyAnanA cAra prakAramAM pahelA prakArano dhyeya viSaya yAne dhyAtavya viSaya eka dravyanA paryAya che. ahIM dharmadhyAna karatAM zukaladhyAnane viSaya sUkSma che, eTale "eka dravya" tarIke keI adravyanA yA AtmAdi dravyanA paryAya e pahelA zukaladhyAnane viSaya bane che. e paryAya che utpatti-sthitinAza, yA mUrtatva amUrtava. eka ja dravyanA paryAyanuM A dhyAna dravyAstika-paryAyAstika yA nizcaya-vyavahArAdinayanA anusAre hoya che. eTale dA.ta. dravyAstika nayathI te utpAda Adi paryAyane dravyathI abhinapaNe ciMtave. A ciMtana cauda "pUrvanAmanA mahAzAnI aMtargata zratanA anusAre hoya che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukaladhyAna 285 e pUrvemAM padArthanI ghaNuM vistRta ane sUkSma keTinI vicAraNA karavAmAM AvI che. tethI enA AdhAre A zukaladhyAnanA pahelA prakAramAM dravyaparyAyanuM sUkSma ciMtana karavAmAM Ave che. e pUrva zAstranA jJAtA ja karI zake. pra-te pachI, marudevI mAtA, bharata cakravartI vagere te e zAstro bhaNelA nahi, emane zI rIte zuphala thAna AvyuM? zukladhyAna vinA samasta ghAtI karmono kSaya ane kevaLajJAna te thAya nahi. u0-vAta sAcI, marudevI mAtA vagere kevaLajJAna pAmelA te zukladhyAnathI ja, paraMtu emane e bIjI rIte AveluM. (1. dharmadhyAnanI utkRSTatAnA baLe, ane 2. bhAvathI upara uparanA guNasthAnake caDhI javAnA prabhAve, emane jJAnAvaraNIyakarmane tIvra kSapazama thavAthI pUrva zAstramAM kahela padArthane bodha pragaTa thaI gayela. eTale e "pUrva zAstranA zabdathI vettA nahi, kintu arthathI vettA banIne pachI enA AdhAre guphaladhyAna para caDhelA.) savicAra eTale? | (gAthA -78) A pahelA prakAranuM zuphaladhyAna savicAra hoya che, arthAt emAM ciMtana artha--vyaMjana-gamAM eka parathI bIjA para "vicAra" yAne vicaraNavALuM saMkramaNavALuM hoya che. " artha " eTale vastu. "vyaMjana" eTale ene bedhaka zabda. dA.ta. utpatti vastune bedhaka zabda "utpAda", "utpatti', "niSpatti vagere. "ga" eTale maneyega-vacanaga- kAga. e traNemAM vicaraNa-saMkramaNa thAya, arthAt dhyAna artha parathI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 dhAnazatA puNa suNikapa nivAyasaraNappaIvamiya citt| uppAya-Thiha-bhaMgAiyANamegaMpi pApa che 72 II aviyAramattha-vaMjaNa-jogaMtarao taya bitiyasukaM / pudhagayasuyAlaMbaNa-megatta- vitaka- mAbicAra // 80 // artha - tyAre pavana rahita sthAnamAM rahelA sthira dIvAnI jema je utpatti-sthiti- nAza vagere paikI game te eka ja paryAyamAM sthira citta che, te bIjA prakAranuM zukaladhyAna che. e "avicArayAne artha - vyaMjana-yoganA pheraphArathI (thanArA) saMkramaNa vinAnuM tathA pUrvagata zratanA AlaMbane thanAruM (temaja ekatva yAne abhedavALuM heI) " ekatva-vitarka-avicAra ' dhyAna che. vyaMjana para jAya yA pega para jAya, ItyAdi vaikalpika avasthA. (vibhASA) hoya che, paraMtu ekalA "artha ' nuM ja ciMtana ke ekalA "vyaMjana'nuM ja ciMtana, ema nahi. pRthakatva-vitarka eTale? - A savicAra ciMtana paNa "pRthakatva thI hoya che, arthAt bhedathI bhinnatAthI hoya che. (arthAt A dhyAnamAM theya-dhyAnanA bhedane anubhava hoya che.) bIjAo "pRthakatva' no artha vistIrNa bhAva" evo kare che. (arthAta A dhyAna savicAra hovAthI ene viSayano vistAra rahe che.) have "vitaka" eTale zrata pUrve kahyA mujaba "pUrvagata zAstranA anusAre A dhyAna hoya che. sArAMza, A dhyAna pRthaphatva-vitarka-savicAra sthAna che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 zukaladhyAna A dhyAna kene Ave ? ke a-rAgabhAvavALAne Ave. jyAM sudhI aMtarAtmAmAM rAgapariNAma jAgate heya tyAM sudhI A prathama zukaladhyAnanuM sUkSama padArthanuM ciMtana AvI zake nahi, kemake rAganA lIdhe AtmAnuM e rAganA viSaya tarapha kheMcANa che, tethI zukaladhyAnanA sUkSma viSayamAM mana tanmaya ekAgra banI zake nahi. have zukaladhyAnane bIjo prakAra kahe che, vivecana -2ju phaladhyAna ekatva-vitarka-avicAra - zukaladhyAnane 2 je prakAra "ekatva-vitarka-avicAra" nAme che. A prakAra pahelA prakAra karatAM atyaMta niprakaMpa yAne sthira hoya che. jema gharanA pavana vinAnA bhAgamAM rahela dIvAnI ta saheja paNa hAlatI-pharapharatI nathI hotI, kintu eka ja sthira avasthAmAM hoya che, e rIte bIjA zukaladhyAnamAM citta atyaMta sthira banI gayuM hoya che. pahelA prakAramAM te utpattisthiti-nAza vagere vastu paryAyamAM eka paryAya parathI bIjA paryAya upara citta jatuM hatuM, tyAre AmAM emAMnA game te eka paryAya para citta sthira lAgI jAya che. eTaluM ja nahi paNa avicAra-pahelA prakAramAM citta artha parathI zabda para yA pega para vicaraNavALuM yAne saMkramaNavALuM hatuM, tyAre AmAM artha--vyaMjana-gamAM saMkramaNa nathI hatuM. je eka padArtha yA zabda ke yoga para mananI lInatA thaI te thaI evI cittanI atyanta sthiratA hoya che. vaLI AmAM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dhyAnazataH nivvANagamaNakAle kevaliNo dara niruddhajogassa | sumakiriyA niyahiM taiyaM taNukAya kirithassa // 81 // tasseva ya selesogayassa selovva niSparkapassa / vocchnniki riyama paDivAi jhA paramasukka // 8 // a:--jyAre meAkSa pAmavAne nikaTa avasara thAya tyAre kevaLajJAnIne ( manAyeAga-vacanayoganA sarvathA nirodha karyAM pachI ) kAyayoga aDadhA niruddha thaye sukSma kAyakriyA rahe sUkSma kriyA anivatI nAmanu trIjI dhyAna heAya che. emane ja zailezI pAmatAM merunI jema taddana sthira (nizcala Atmapradeza) thaye nyucchinnakriyA-aprati pAtI nAmanuM cAthuM zukaladhyAna heAya che. * ekatva vitaka ' ekatvathI yAne abhedathI ciMtana hoya che. ('huM A padAnuM ciMtana karuM chuM. evA dhyAtA--dhyeya ane dhyAnanA bhedAnubhava nahi, e bhedane judA pADIne anubhava nahIM, kiMtu abhedyAnubhava yAne traNenI ekAkAratA khanI jAya che. dhyAnamAM viSaya paNa alaga na bhAse, dhyAnathI peAtAnA dhyAtA AtmA paNa alaga na bhAse. ) AvuM paNa dhyAna * pU'gata zrutanA Alamane arthAt zrutekahela padAtha para thAya. Ane ekatvavitaka avicAra dhyAna' kahe che. e abhedrathI atha yA vyaMjana( zabda )nAM vacaraNa vinAnuM yAne sa`kramaNa rahita dhyAna che. have kaI avasthAmAM A trIjuM ceAtha' zukaladhyAna hAya te kahe che,-- vivecanaH--3 jA 4 thA zukladhyAnanA samayaH-- pahelA e zukaladhyAna yAvavAnA aMte kevaLajJAna prApta thAya, AtmA sarvajJa ane. tyAM emane 13 su' 'saceAgi-kevaLi Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna * 1.289 guNasthAnaka prApta thAya. have bAkIne lagabhaga badhe AyuSyakALa A guNaThANe vitAve che. mAtra jyAre AyuSyakALa samApta thavAne heya ane mokSa pAmavAnI atyaMta nikaTatA AvI hoya tyAre e ganirodhanI kriyA kare che. emAM kAyayegathI maneyega ane vacanagane sarvathA nidhi karI lIdhA pachI have jyAre kAyayoga paNa aDadhepaDadhe niruddha thaI jAya che, ane mAtra sUkSama zvAsocchavAsa jevI sUkSma kAyakriyA rahI hoya che, tyAM "sUmakriyA-anivatI' nAmanuM trIju zukuladhyAna Ave. "anivatI' eTale saMpUrNa AtmasistharatA taraphanA atyaMta pravardhamAna pariNAmathI have nivRtta nahi thanArI yAne sUmamAMthI bAdara rUpamAM pAchI nahIM pharanArI, evI sUkSma kAyakriyA te sUkSmakriyA anivatI. A avasthA e ja dhyAna, e ja trIjuM zuphaladhyAna. ahIM mana nahi, tethI mananI ekAgratA nahi, chatAM Ane dhyAna kema kahe che e AgaLa samajAvaze. A dhyAna kSaNavAra rahIne pachI e sUkSmakAyAga-avasthA paNa baMdha thaI jAya che. kemake Atmapradezane sarvathA sthiranizcaLa karavAne atyaMta pravardhamAna puruSArtha bAdara-sUma maneyoga-vacanagane tathA bAdara kAyayogane taddana aTakAvI dIdhA pachI have sUkSmakAyayegane paNa taddana baMdha karI devA tarapha AgaLa vadhI rahyo che. te e kAyayegane sarvathA aTakAvIne jape che. A badhuM 13mAM guNasthAnakanA aMtima kALe bane che, te 13mAM guNasthAnakane kALa pUro thatAM sarvathA yeganirodha AvIne Ubhe rahe che. e thatAM ja 14muM "agikevaLI " guNasthAnaka zarU thAya che. 18 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArA lAM ja teNu vA, mAM kSitijonoSiA! tayaM ca kAyajoge, sukamajogami ya ca utthaM // 83 // artha-paheluM sukuladhyAna eka yA sarvayogamAM hoya, bIjuM eka (ja) vegamAM heya, trIjuM (sUkSma kAga vakhate, ane cothuM aga avasthAmAM hoya, - have sUkSma kAyayega-kAyakriyA paNa nathI, eTale ke IpaNa ega nathI. tethI e kevaLajJAnI agikevaLI bane che. tyAM vyavacchinnakriyA-apratipAtI" (vyachinna-cuparatakriyA-aprati pAtI) nAmanuM cothuM zukaladhyAna zarU thAya che. "vyavacchinna kiyA" eTale sUkAyAga paNa jyAM sarvathA ucchada pAmI gayo che evI avasthAe "apratipAtI" eTale aTaLa (TaLavAnI nahi evA) svabhAvavALI, yAne zAzvata kALa mATe aga avasthA kAyama rahevAnI. Ama teramAnA aMte sarvathA yoga-nirodha thaI javAthI, mana-vacana-kAyAganA hisAbe Atmapradeza je spandanazIla yAne halanacalana svabhAvavALA hatA, te have taddana sthira thaI jAya che, tethI ahIM AtmA merunI jema niprakaMpa-sthira bane che. meru eTale zala (parvato)ne Iza zaza. ziyezanA jevI sthira avasthA zailezI avasthA. 13muM guNasthAnaka puruM thatA 14mAnA prAraMbhe e avasthA prApta thAya che. eTale kahevAya ke zilezI avasthA pAmelA e ja kevaLajJAnI maharSine merunI jema sthira thaye parama zukladhyAna yAne "buchinna kriyA-apratipAtI" nAmanuM aMtima 4thuM phaladhyAna Ave che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mula dhyAna Ama cAra prakAre dhyAna 'varNavIne have enA ja sabaMdhamAM bAkInuM kathana kare che,-- vivecanaH-4 jIyAna vakhate cAga - vAto no " zudhyAnanA cAra prakAra batAvyA, emAM paheluM . pRthakatvavitaka -savicAra - dhyAna eka manAyeAga AdimAM hoya, yA traNe ceAgamAM hAya. tyAM 'savicAra' saMkramaNavALuM; ceAgathI athamAM nahi, paNa jo ceAgAntaramAM saMkramaNa thAya tA aneka cAga ane; nahiMtara eka ja ceAga. mATe eka athavA aneka ceAga sabhave. tyAre bIjI ekatva-vitarka avicAra" dhyAna saMkramaNa rahita hAIne e mAtra game te eka ceAgamAM hAya. je manecega yA vacanayeAga yA kAyayeAgamAM lInatA AvI . e ja ceAgamAM A bIjA prakAranuM dhyAna hoya. paNa trIju * sUkSma kriyA-anivatIdhyAna mAtra sUkSma kAyayeAgamAM hAya. kemake bIjA cegeA niruddha thaya gayA pachI ja A dhyAna Ave che. tyAre ceAthu * byucchinnakriyA-apratipAtI dhyAna te! ayega avasthAmAM ja hoya, kemake samasta cegeAnA savathA nirodha thaI gayA pachI A Ave che. eTale ayeAgI zailaizI kevalI anelane e hoya; have dhyAnanA vizeSa artha batAve che,-- vivecanaH- mana vinA dhyAna kevI rIte ? 6 ' .... vI pra0- keLavajJAnIne thatA zukladhyAnanA pAchaLanA e prakrAra vakhate tA manAyeAga ja nathI eTale ke mana ja nathI, kemake kevaLI amanaska hAya che, pachI tyAM mana vinA dhyAna kevI rIte ? yai cintAyAma evA pADhathI dhye parathI aneva " Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'rahara dhyAnazatake _jaha chaumatthassa maNo jhANa bhaNNai sunizcalo saMto / taha kevaliNo kAo suniccalo bhaNNae jhANa // 4 // artha -jevI rIte chadmasthane mana susthira thAya ene dhyAna kahe che, ema kevaLajJAnIne susthira kAyA e dhyAna kahevAya che. pucappaogao ciya, kammaviNijaraNa heutA vAvi / tatha ghaduttAzo, taduM, kinavaMrAjamAcho ra | 8 | cittAbhAve vi sathA, suhumovarayakiriyAi bhaNNa ti / jIvopaogasambhAvao bhavatthassa jhANAI // 86 // * artha:-(agamAM dhyAna kevI rIte? to ke) (1) pUrva prayoganA lIdhe, yA (2) kama nijarane hetu hevAthI paNa, athavA (3) zabdanA aneka artha thatA hevAthI, tathA (4) jinendra bhagavAnanA AgamanuM kathana hoIne, sUkSmakriyA ane vyachinnakiyA -alabatuM tyAM citta nathI chatAM paNa jIvano upathAga pariNAma (bhAvamana) hAjara rahevAthI - bhavastha kevaLIne dhyAnarUpa kahevAya che. dhyAna' zabdano artha to manathI citana e thAya, paNa mana vinA e ciMtanarUpa dhyAna kema bane? u. ahIM dhyAna" zabdano artha nizcalatA levAne che; pachI te manathI nizcalatA he, ke kAyAnI nizcalatA hai, paraMtu e bane dhyAnasvarUpa che. emAM jema chadmastha arthAt hajI kevaLajJAnI nahIM banelA ane jJAnAvaraNAdi karmanA udayavALA jIvane mana- ma ga sunizciLa yAne eka vastu para sthira thAya ene dhyAna kahe che, evI ja rIte kevaLajJAnIne kAyA kAyayoga sunizcaLa thAya ene dhyAna kahe che, kemake banemAM Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 zukaladhyAna gapaNa samAna che, eTale je sthira ma ga e sthAna, te sthira kAyayega e paNa dhyAna kema nahi? tyAre kathA prakAramAM dhyAna kevI rIte e kahe che, vivecanaH aga-avasthAmAM dhyAna zI rIte ? - praka-ThIka che, 3 jA zukaladhyAna vakhate sUkSama kAga hoI kAya-nizcaLatArUpa dhyAna che, paraMtu 4 thA zukaladhyAna vakhate te sarvagone taddana niSedha yAne aAgI avasthA che, tyAM kAyAne paca sthira karavAnuM nathI, pachI evI avasthAmAM dhyAnarUpatAnI vAta zI? "tha na" zabdano artha kema ghaTe? ane je kahe ke niruddha kAyama che, te te bIjA paNa niruddha go hovAnI Apatti Avaze ! . . u0-anumAna pragathI AmAM dhyAnarUpatA siddha thAya che. anumAnamAM pakSa-sAdhya-hetu-daSTAMta joIe, te ahIM cAra hetuthI anumAna pravega A rIte bane che, - ' "bhavastha kevaLanI sUmaDiyA ane pachI vyuparatakriyA e be avasthA, dhyAnarUpa che kemake paga havA sAthe (1) pUrvaprayAga hevAthI (2) kama nirjarA hetu hevAthI, (3) zabdanA aneka artha thavAthI, tathA (4) jinacaMdranuM Agamakathana hovAthI AmAM be avasthA e pakSa che, dhyAnarUpatA e sAdhya che, ane bAkInA 4 hetu che. AnI spaSTatA kAyogane nirodha karI rahela sagI kevaLIne yA zilezIvALA agI kevaLIne alabat citta yAne Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manAceAga nathI, dravya sana nathI, chatAM paNa emane je anukrame sUkSmakriyA-anivatI ane vyuparatakriyA-apratipAtI avasthA che e dhyAna' eTalA mATe kahevAya che ke,~ / (1) pUrva prayAga hAvAthI. emAM dRSTAMta kuMbhAranA cakranu bhramaNa che. jevI rIte cAkaDA bhamAvanAra daDAnI kriyA badha thayA bAda paNa daDAnA pUrva prayAgane lIdhe pachIthI daDA vinA pazu cakrabhramaNa cAlu rahe che, evI rIte ahIM manAyega vagerenA nirAdha thaI javA chatAM AtmAnA sAne payAga cAlu che, ane e bhAvamana che, tethI e dhyAnarUpa che. pra~ ema tA mAkSa thayA pachIya kevaLajJAnanA upayega hoya che, te te zuM dhyAnarUpa gaNAze? u-nA, dhyAna teA kakSaya karanAruM eka kAraNu che. mAkSamAM e ka kSayarUpa kArya karavAnuM che nahi, tethI tyAM kAraNu paNa nahi. jyAre 14mA gurusthAnake hajI kama khAkI che. tene kSaya karI rahela jIvApayeAga-avasthAne kAraNarUpe dhyAnarUpa kahI zakAya. mATe, (2) kaeNma nija raNanu kAraNa hovAthI, bhavastha kevaLInI sUkSma kriyA yucchinna kriyA-avasthAne dhyAna kahevAya che. AmAM dRSTAMta kSapakazreNi che. jema kSapakazreNamAM ghAtI karmonA kSaya karanAra ' pRthakavitaka-savicAra' Adi e dhyAna che, ema ahI aghAtI karmonA kSaya karanAra ukta e avasthAne ya dhyAnarUpa kahI zakAya. ema, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAla khAna ke (3) zabdanA bahuM atha thatA hovAthI ahIM dhyAna zabdane upayoga karavAno virodha nathI. STAnta tarIke "hari zabdanA Indra-vAnara...vagere aneka artha thAya che, evI rIte (1) "rtha cintAyAM, (2) ka kAyaniSedha, (3) "cce agi ' vagere aneka dhAvathathI A' parathI banatA dhyAna" zabdanA sthira ciMtana, kAya-nidhi, agi-avasthA ityAdi artha thaI zake. tethI sUkSma-bhupatakriyA avasthAne dhyAna kahevAya. vaLI () jinacaMdra Agamavacana hevAthI paNa A avasthAne dhyAna kahevAya. jina eTale vItarAga kevaLajJAnIo; emAM caMdra jevA tIrthakara bhagavAna che. emanA Agama-zAsA dhyAna Arta' Adi cAra prakAranA, ane emAM zukaladhyAna 4 prakAre batAve che. eTale jinAgama vacanathI paNa zukaladhyAnanA pAchaLanA be prakAra dhyAnarUpa siddha thAya che.' pra... zuM Agama kahe che mATe mAnI levuM? mAnavAnuM te tarkathI siddha thAya te ja hoya ne? ? u0- nA, atIndriya padArthanI siddhi kevaLa tarkanA baLa para na thaI zake. kahyuM che, - Agamazcopapattizca saMpUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // arthAt atIndriya padArtho yAne je bAhya IndriyethI rANA nathI evA padArthonAM yathArtha jJAna mATe Agama ane tarka ane Ie. e baMne maLIne saMpUrNa padArthadaSTi padArtha badhA .: * Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ briAnazataka jJApaka banI zake che. ekalA takathI te atIndriya padArthanI sAmAnyarUpe siddhi thAya, kintu enA avAMtara vizeSa te jeNe pratyakSa joyA hoya evA Apta puruSanA vacanathI jANI zakAya. dA. ta. bahAra dhUmADA parathI gharanA aMdaranA bhAgamAM agni hovAnuM jaNAya te sAmAnyarUpe jaNAya, paraMtu e agni keTalA pramANamAM che, kevA kASTha Adine che, enI jvALA kevI che vagere bAbate kAMI anumAnathI na jaNAya, e te tyAM aMdaramAM beThela mANasa pratyakSathI joI zake, ane enAM vacanathI bahAranAne jaNAya. evuM AtmA, karma, dhyAna vagere atIndriya padArtho aMge che, tethI sarvajJavacanathI enI vizeSatAo jANI zakAya. tethI je. e kahe che ke "sUmakriyA-anivArtA ane vyuparakiyA-apratipAtI e be dhyAnarUpa che, te e pramANe mAnavuM joIe. vastunuM saMpUrNa darzana karavA Agama ane tarka baMne jarUrI che. tethI sarvajJAgame kahyuM mAnIe tyAre atIndriya padArtha barAbara samajyA gaNAya. (gAthA-86) ethI A siddha thAya che ke bhavastha sagI ke agI kevaLajJAnIne je ke mana nathI, to paNa emane jJAnadarzanepAga che. tethI emanI e sUkSmakriyA ane uparatakriyA e be avasthA dhyAnarUpa che ahIM gAthA 85 mImAM kammanija jaraNahekate vA vi kahyuM emAM "vA vi eTale ke "cADapi emAM "ca" ane "api" zabda AvyA, tyAM "ca" zabdathI pUrvanA hetu para "anupapatti' yAne praznanI saMbhAvanA sUcavI ane "api" zabadathI prastuta hetuthI samAdhAna sUcavyuM. dA. ta. pahele hetu "pUrva paga" batAvyuM. enA para prazna UbhuM thAya ke "jIvane jJAne paga Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukladhyAna 27 kAMI daMDa vinAnA cakrabhramaNa jevA alpajIvI nathI, e te mAkSa thayA pachI paNa kAyama rahe che. te zuM mAmAM pazu dhyAna hovAnuM kahezeA ?' AvA praznanuM samAdhAna bIjA 'ka`ninjarahetu' evA hetuthI maLe che. te e rIte ke pUrva prayAga uparAMta kamanirA karavAnuM kArya mekSamAM nathI thatuM, ane ahI" sUkSma vyuparatakriyAthI thAya che, mATe Ane ja dhyAna kahevAya, paNa mAkSanA jJAnApayeAgane nahi. ', ' ahIM AnA para paNa prazna thAya ke kanija rA' tA sUkSma kriyAnI pUrve paNa cAlu che, te zuM samagra 13mA guNu sthAnake dhyAna-avasthA kaheze ? tA AnA samAdhAna mATe trIjo hetu zabdArtha bahu' mUko. ethI sUcavyuM ke cai zabdanA 'ekAgra ciMtana,' byoga-nirodha,' ane ceAgIpaNu',' eTaleA ja hovAthI ganirodha e dhyAna bane, paNa caiAganirodhanI pUrvanI avasthA dhyAnarUpa nahi gaNAya. vaLI AnA para paNa prazna saMbhavita che ke yai" ne eTale ja atha zA mATe ? te enA samAdhAnamAM 'jinendra-Agama' e ceAthA hetu kahyo. sarvajJa vacana atima pramANu che. (eTalA ja mATe rAtrileAjana-tyAga pramANu-siddha karavAmAM aneka hetu matAnyA pachI, aMte A ja pramANa apAya che ke jinezvaradevanI AjJA che ke rAtribhAjana nahi karavuM, tethI enA tyAga 'jinAjJA' pramANathI siddha che.) dhyAtavya" dvAranuM vivecana thayuM. pachI dhyAtA dvAramAM 'zuladhyAnanA dhyAtA kANu ?' enI vAta Ave, paraMtu dhamA~ Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukkajhANasubhAviyacitto ciMte jhANavirame'vi / NiyayamaNupehAo cacAri caritasaMpanno // 87 // a:--zukladhyAnathI cittane jeNe sAruM bhAvita karyuM che e cAritra-sapanna AtmA dhyAna baMdha thavA para paNa avazya cAra anuprekSAnuM ciMtana kare, dhyAnanA adhikAramAM e sAthe ja kahevAI gayu che; tethI have enA pachInuM 'anuprekSA' dvAra varNavavAmAM Ave che, e mATe kahe che,-- vivecana :-- zukaladhyAnamAM anuprekSA . * cAritrasa'panna mahAtmA zuladhyAnamAM caDhayA hoya,paraMtu dhyAna che eTale satata aMtamurhuta thI vadhu Take nahIM, tethI mAMDeluM eka dhyAna aMtarmuhutaeN khaMdha thAya, te pachI emane cittanA vyApAra,ze cAle ?' eve savAla thAya; enA javAkhamAM kahe che ke e mahAtmA avazya cAra anuprekSA ciMtavanArA hoya. AnuM kAraNa e che ke emane dhyAna' che eTale mAtra ekAgra ciMtana karI besI nathI rahyA, kintu enAthI peAtAnA AtmAne 'subhAvita' yAne sArI rIte bhAvita karyAM che, ciMtananA ra'gathI khUba raMgI dIdhA che. tethI ekAgra dhyAna pUruM thayu te tarata anuprekSArUpa ciMtana zarU thaI jAya che. subhAvitatAnA kAraNe mana AhaTTa dehaTTa vicAromAM paDatuM nathI, paraMtu have kaheze te Azrava dvAra Adi cAra paikI kAI paNa mAkhata para ciMtana- anuprekSA cAlu thaI jAya che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna 3rarararara saha tAraNahANumAnaM !' bhavasaMtANamaNantaM vatthUNaM vipariNAmaM ca // 88 // .. artha: AzravaThAre (mithyAtvAdi)nA anartha, saMsArane azubha svabhAva, bhavAnI anaMta dhArA, ane (jaDa-cetana) vastune parivartana-svabhAva azAzvatatA, - (pUrve dharmadhyAna pachInI anuprekSA aMge paNa A ja kaheluM ke dharmadhyAnathI subhAvita thavAnA kAraNe dhyAnathI virAma pAmatAM anityAdi bAra anuprekSA pakInI keI anuprekSAmAM caDe. A sUcave che ke jinazAsamAM zubhadhyAna mAtra ekAgra, ciMtanarUpa nahi, kintu sAthe sAthe AtmAne bhAvita karanAruM hoya, ane ema bhAvitatA thayAnuM phaLa A, ke dhyAna aTakayuM te e anuprekSA cAlu thaI jAya. e karatAM vaLI pharI ekAgratA lAgI dhyAna cAlu thaI jAya. ema AMtarA sAthe dahAna-saMtati dhyAna-dhArA cAle. tAtparya, dhyAna jIvane bhAvita karanAruM joIe, ane enA aTakavA para anuprekSA cAlu thavI joIe) . ahIM zukuladhyAnanA virAmamAM AvanArI 4 anuprekSA A pramANe che,- . . vivecana - zukladhyAnanI 4 anuprekSA - zukaladhyAnanIne dhyAna baMdha paDatAM (1) Azrava dvAranA anartha, (2) saMsAra-svabhAva, (3) bhavAnI anaMtatA, ane (4) vastu-parivartana, e cAra anuprekSA hoya che. enA para e ciMtana kare che. emAM (1) Azrava dvAranA anarthamAM, mithyAtva avirati vagere AzravaDhAre arthAt karmabaMdhanA hetuo kayA, e Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAnazataka sevavAnA phaLarUpe ahIM ane paralekamAM kevA kevA dukhe Ave che, kevA anartha nIpaje che?" enuM ciMtana kare. ' (2) saMsAranA azubha svabhAvamAM ciMtave ke "dhikAra che saMsAranA svabhAvane ke (i) e jIvanI pAse enA pitAnA ja ahitanI vastu Acarave che! (ii) vaLI emAM sukha alpa ane te AbhAsamAtra tyAre duHkha anaMta! naraka-nidAdimAM duHkhane pAra nahi! tema (iii) emAM saMbaMdha vicitra bane che, pitA putra thAya, mAtA patnI bane, mitra zatru thAya." ItyAdivaLI (iv) emAM sarva saMge nAzavaMta, anuttaravAsI deva jevAne ya tyAMthI bhraSTa thaI nIce utaravuM paDe..." vagere saMsAranA azubha svabhAvane ciMtave. ' (3) bhavanI anaMta paraMparA vicAre ke jIva je tIvra rAga-dveSa kAma-krodhAdimAM paDyo te naraka di gatiomAM anaMtA janma-maraNa kevA karavA paDe. temaja '' (4) vastunA vipariNAmane arthAta jaDa cetana padArthonI asthiratA ciMtave ke "sarva sthAne azAzvata che, sarva dravyo pariNAmI che, parivartanazIla che, zAzvata gaNAtA moTA meru jevAmAM paNa aNuo gamanAgamanazIla che, te kAyAnA vipariNamananuM pUchavuM ja zuM? - A cAre ya "apAya-azubha-anA-vipariNAma"nI anu. prekSA pahelAM be phaladhyAnamAM ja haya, pAchalA bemAM nahi; kema ke pahelAM be zukaladhyAna vakhate mana hoya che, temaja emAM dhyAna-vicaya heya; tethI anuprekSA yAne ciMtana leI zake. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukaladhyAna * 301 sukkAe lelAe do, tatiyaM puNa paramasukkalesAe / ftharazAkira jevA gharamaj# H 81 | artha:pahelA be thAna zukUlalezyAmAM, trIjuM paramazukala legyAmAM, ane sthiratAguNe merune jItanAra cothuM zukaladhyAna lezyA rahita hoya che. pAchalA be dhyAnamAM to kevaLajJAna heImanane vyApAra ja nathI, mAtra kAyayoganI nizcalatA che, tethI ciMtana zI rIte hoya? temaja A be dhyAna te zalezI pamADI mela ja lAvI mUke che; pachI anuprekSAne avasara ja kyAM? A "anuprekSA" dvAra thayuM. have "lezyA" dvAra kahe che - vivecanaH-cAre phaladhyAnamAM leyA kevI? pahelAM be guphaladhyAna jIva guphalalesthAmAM hoya tyAre pravarte che. enAthI nIcenI lezyA hoya tyAM paramANu AdinuM ekAgra ciMtana kare e kAMI zukladhyAna rUpa na banI zake. A sUcave che ke UMcA dhyAnane UMcI lesthA sAthe saMbaMdha che. mAnasika vezyA keI azubha rAgAdivALI heya e nIcI lezyA che, emAM UMcuM dhyAna na hoI zake. trIjuM zuphaladhyAna kevaLajJAnIne temAM guNasthAnakanA aMta vakhate hoya che. tyAM parama yAne utkRSTa zukUlalezyA hoya che, eTale trIjuM zuphala thAna parama zukle zyAmAM kahevAya. ahI lezyA mAnasika nathI, kemake manane keI vyApAra nathI, kintu yegAntargata pariNAmarUpa lehyA che. mATe ja Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avahA-saMmoha-bivega-viusaggA tassa hoti liMgAI / ligijai jehiM muNI sukkajjJANovagayacitto // 90 // cAlijjai bIbheha ya dhIro na parIsahovasaggehi / suhumesu na saMmujjhai bhAvesu na devamAyAsu // 91 // dehavivittaM pecchaha appANaM taha ya savvasaMjoge / dehovahivossagaM nissaMgo samvahA kuNai // 92 // artha--avadha-asaMha-viveka-Tyunsa e zukUladhyAnInA liMga che, jenAthI zukUladhyAnamAM caDhelA cittavALA muni oLakhAya che. (1) parIsaha-upasargothI e dhIra muni nathI calAyabhAna thatA, ne nathI bhaya pAmatA; (2) nathI e sUkSma padArthomAM muMjhAtA, ke nathI e devAyAmAM muMjhAtA, (3) potAnA AtmAne dehathI taddana judo temaja sarva saMyogane judA jue che. ne (4) deha tathA upadhine sarvathA nisTaMgapaNe tyAga kare che. (4) cothuM zuphaladhyAna lezyA rahita hoya che, kemake ahIM te cagadazA vaTAvI sarvathA ganirodha-avasthA "zalezI" karelI che. emAM karelI AtmapradezanI sthiratA merunI niprakaMpatAne ya jItanArI hoya che. merunI sthiratA karatAM ya UMcI sthiratA hoya che. meru Ama sthira, zAzvata kALa mATe niSpakaMpa; . kintu emAM aNuonuM gamanAgamana calu hoya tyAre sarvathA coganiSedha thaye AtmAnA pradezamAM lezamAtra hIlacAla nahIM. ahI ega nahi, tethI gAntargata pudgala pariNAmarUpa lezyA paNa nahi. tethI ahIM lesthA rahita alethI avasthA che. emAM cuparatakriyA-apratipAtI" nAmanuM ce zuM zukaladhyAna hoya che. lezyA' dvAra thayuM. have "liga' dvAranuM vivaraNa karavAnI IcchAthI liMgenAM nAma-pramANa-svarUpa-guNanI bhAvanA karavA mATe, Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna arthAta thakuladhyAnInA liMga kayA kayA, e dareka keTalA pramANamAM yAne keTalI UMcI kakSAvALA, tathA e liMganuM svarUpa kevuM kevuM, ane enA guNa zA, prabhAva che? e batAvavA kahe che,vivecanaH-zukuladhyAnanA 4 liMga:- zukaladhyAnamAM citta lAgyuM hoya evA munine oLakhAvanAra cAra liMga hoya che,-avadha, asaMmeha, viveka ane vyutsarga. avadha"eTale acalatA, "asaMmoha" eTale muMjhavaNa-vyAmoha nahi, "viveka eTale pRthaktAnuM bhAna, vyutsarga" eTale tyAga. pitAne guphaladhyAna hovAnuM A cAra liMga-lakSaNa parathI khabara paDe. cAranuM svarUpa A pramANe,- (1) avadhA-dhIra yAne buddhimAna yA sthira zukala dhyAnI muni, game tevA sudhA-pipAsA-zIta-uSNa vagere parIsaha sahavAnA Ave ke keI devAdi taraphathI maraNAnta sudhInA upasarga-upadrava Ave to paNa, jarA ya calAyamAna thatA nathI, dhyAnabhaMga nathI karatA, ke bItA nathI, bhaya pAmatA nathI. eTalI badhI niDaratA ane aDagatA zukaladhyAna vakhate hoya che. A avadha" liMga. (2) asaMmeha -zukaladhyAna vakhate "pUvagata sUkSma padArtha para ekAgratA hoya che, te tyAM e game teTale gahana padArtha hoya, chatAM citta vyAmohamAM nathI paDatuM ke "A Ama kema heya?" vagere. eTalA badhA pramAda rahita ane zraddhAsaMpanna e hoya che. vaLI aneka prakAranI devamAyA Ave, parIkSA Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 banazataka devatA evI kaI anukULa pratikULa IdrajALa race te paNa emAM jarA ya muMjhAya nahi. A "asaMmeha" liMga. (3) vivekA-zukaladhyAnI pitAnA AtmAne dehathI taddana jude jue che. eTale ja deha paranA mAna-apamAna Akrozavadha vagere parI sahAdine pitAnI uparanA tarIke samajatA ja nathI, pachI pitAne enAthI mane duHkha zAnuM? ke emAM mana laI jai dhyAnabhaMga karavAnuM kyAM rahe? dehanI jema sarvasayegene paNa pitAnAthI taddana judA ja jue che, eTale enA hisAbe paNa manane dhyAnamAMthI calita thavAnuM hotuM nathI. gajasukumALa muninA mAthe somila sasarAe mATInI pALa karI dhakhadhakhatA aMgArA mUkyA; paNa mahAmunie pahelethI ja e hisAba rAkhe ke baLe che (zarIra-mAthuM) te mAruM nathI, ne mAruM che (jJAna-darzana-cAritra) te baLatuM nathI." A ja hisAba para, krodhe bharAIpitAne bALavAnuM kAma karanArA semilane saMga paNa pitAnAthI taddana jude mALe, yAne pitAnA jJAnAdisaMpanna AtmAne enI sAthe kazI levA-devA nahi, e sAga pitAne kazuM bagADanAra nahi, ema mAnyuM, je davAna lAgyuM emAM bhaMga thavAne koI avakAza nahi rahe. ethI e dhyAna para kevaLajJAna lIdhuM ane tyAM ja bAkInA be zukaladhyAna zailezI karI sarva karma khapAvIne mesa pAmyA. A "viveka' liMga. . (4) sutsarga-guphaladhyAnInI paricAyaka eka vizeSatA A, ke e zarIra ane upadhi tarapha taddana niHsaMga banI ene sarvathA "sutsarga' yAne tyAga kare. "vivekamAM zarIrAdi taddana Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna hoMti suhAsava saMvara viNijjarAmara suhAI biulAI / jhANavarassa phalAI suhANubadhINi dhammassa // 93 // 305 a:-uttama dhyAna dharmadhyAna'nA phaLa vipula zubha Azraya, saMvara, nirjarA, ane divya sukhA hoya che, te ya zubha anu madhavALA. judA lekhavAnuM karyu, ' vyutsaga mAM enu' mamatva mUkayu, ane ve.sirAvyuM. pra--zukladhyAnamAM ja zarIrAdinA vyutsaga karyAM, te pachI kevaLajJAna thayA bAda e zarIrAdi kema rAkhI zake ? u--e zarIrane rAga-mamatva-AsaMgathI rAkhatA ja nathI, kemake have teA e vItarAga banyA hovAthI zarIrAdi 52 emane leza mAtra rAgAdi hotA ja nathI. Ama chatAM zarIrAdi je rahe che e teA nirupakrama AyuSya Advi karmanu sa'cAlana che. A kI vItarAga kevaLa jJAnIne zarIradvi cAhIne rAgathI rAkhavAnu hotu natho. liMga' dvAra thayuM. have 'phaLa" dvAra kahe che. emAM mahI lAghava arthe prathama raju karela dharmadhyAnanuM phaLa kahIne pachI zukyAnanuM phaLa kahe che. AmAM lAghava e ke paheAM e zuladhyAnanAM phaLa tA je dhama dhyAnanAM phaLa e ja che, kintu e vizeSa zuddha hoya che. eTale dharmadhyAnanAM phaLa pahelAM khatAvI dIdhA hoya, teA pachI zudhyiAna mATe pUnA nirdeza (isArA ) ja karavA rahe ke e ja pUrva nirdiSTa phaLa;' paraMtu phrI phaLa nAmavAra na kahevAM paDe, e lAghava A hiMsAme pahelA dhama dhyAnanAM kuLa kahe che,-- 20 " Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAnazataka vivecana -madhyAnanAM phaLa - dhyAnamAM pradhAna dharmadhyAnanAM phaLamAM vipula zubhAzrava, saMvara, nirA, ane divya sukha nIpaje che. A phaLa nIpajavAM svAbhAvika che. te A rIte, ke "zubhAzrava" eTale puNyane baMdha. "je ja samaya ja e hisAbe dharmadhyAna e zubhabhAva hoIne zubha kama "puNyane baMdha thAya e sahaja che. sAthe azubha bhAvanA abhAve saMvara eTale ke azubha karmanI aTakAyata thAya, e paNa sahaja che. vaLI dharmadhyAnathI karmanI "nirjarA yAne kSaya thAya e paNa sahaja che, kemake e Abhyantara tapa che, ane tapa nijerAnuM kAraNa che. tema ja dharmadhyAnathI baMdhAyelA puNya karmathI devatAI sukha maLe e ya svAbhAvika che. A zubha puNya vagere "vipulayAne vistRta rUpamAM nIpaje che, yAne dIrgha kALasthiti ane vizuddhivALA pedA thAya che. puNya paNa evAM baMdhAya; tema saMvara paNa vipula thAya, tathA nirjarA paNa vistRta thAya. karmonI dIrgha sthitine kSaya thAya, temaja devatAI sukhe paNa dIrghakALanA ane vizuddhivALA yAne saMkaleza vinAnA nIpaje che. vaLI dharmadhyAnanAM A phaLa zubhAnubaMdhI hoya che. arthAt zabhanI paraMparA calAve evAM, jethI pharIthI sukulamAM janma maLe, pharIthI "bodhilAbha" jainadharmanI prApti thAya, asaMkilaSTa bhega maLe, ke jemAM jIva kamaLapatra je nirlepa rahe, pravrayA maLe, ane paraMparAe kevaLajJAna tathA mokSa sudhI pahoMcavAnuM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 ) zukaladhyAna te ya viseseNa subhAsavAdo'NuttarAmarasuhAI c| dohaM sukkANa phalaM parinivvANaM parillANaM // 94 // artha-A ja viziSTa rUpanA zubhAzavAdi ane anuttara devanA sukha e pahelAM be zukaladhyAnanuM phaLa che, ane chellA enuM phaLa mokSagamana che. thAya. dharmadhyAna zubhAnubaMdhI hoI, AvI zubha paraMparA sudhI pahoMcADanArA puNyabaMdha Adi phaLane utpanna kare che. dharmadhyAnanAM phaLa kahyAM. have zukaladhyAnane AzrIne phaLa kahe che - vivecana :- zukaladhyAnanAM phaLa :- zukladhyAna paikI pahelAM be guphaladhyAna "pRthakatva-vitarkasavicAra" ane "ekatva-vitarka-avicAra." dhyAnanAM phaLa pUrvokta zubhAzrava Adi, paraMtu viziSTa rUpanAM nIpaje che. arthAt aMdubhuta ucca koTinA puthabaMdha, karmanirjarA vagere thAya che. emAM divyasukhamAM sauthI UMcA anuttara vimAnavAsI devanAM sukha nIpaje che. upazamaNimAM caDelA muni zukaladhyAnathI evI phaLatpattinA hisAbe zreNithI paDatAM AyuSya pUrNa thaye anuttara vimAnamAM janma pAme che. chellAM be guphaladhyAna te kevaLajJAnIne hoya che, ane ethI to sarvakarmakSaya thavAnA hisAbe phaLa tarIke mokSagamana thAya che. A te dharma-zukaladhyAnanA vizeSa phaLa kahyAM, paraMtu sAmAnyathI A be dhyAna saMsAranA pratipakSI che. (eTale saMsAra na nipajAve) e kahe che, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 38 dhyAnazataka AsavadArA saMsArahezvo jaM Na dhammasukkesu / saMjJAjALA to purva dharma-suvA // 16 // saMvaraviNijjarAo mokkhassa paho, tavA paho tAsi / sALa e vaDhALane tavana, to moDhe 2 / 26/ aH-AzravanA dvArA e saMsAranA hetu che. je kAraNathI e saMsAra hetue dha-zukaladhyAnamAM heAtA nathI, tethI dha zukladhyAna niyamA sasAranA pratipakSI che. aH-meAkSanA mArga savar ane nirjA che. e enA upAya tapa che. tapatuM pradhAna aMga dhyAna che; tethI ( e dhyAna) meAkSanA hetu che. vivecana :-- dha-zukaladhyAna sa`sAra pratipakSI :-- sa'sAranA hetu tarIke indriya-kaSAya-avrata vagere AzravadvArA che. dharma ane zudhyAna vakhate e sa sArava ka hetue hotA nathI. kemake tyAM kAI Indriya--Asakti nathI, aprazasta kaSAya nathI, avirati nathI, azubha yeAga nathI. Ama saMsAravarSIka hetue na hovAthI dha-zukladhyAna saheje sauMsAra na vadhAre, tethI e niyamA sauMsAranA pratipakSabhUta che. jyAM dhama zuladhyAna, tyAM saMsAra-niSpatti nahi~. saMsAra jo na khape, tA A dhyAna e ananya sAdhana hovAnuM samajI rAkhavuM paDe. Ama, zukladhyAna saMsAranuM pratipakSI hovAthI meAkSanuM kAraNu che e batAvavA kahe che,-- - :~ vivecana : dhyAna e maiAkSahetu kema ? : pra----mAkSanuM kAraNa teA savara ane nirjarA che, kemake savarathI navAM kama` AvatA aTake, ane nirAthI jUnA karmAMnA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 309 a-Dhoda-mai #mano kara ma-ciMtA-I sojjhAvaNayaNasose sAheti jalANalAiccA // 97 // nada soDAphamAthA vIvAda-phaLaail dhrA-hA-susTa-sUtA jAma-vA -vaMjhALa che 18 || artha -jevI rIte pANI-agni ane sUrya kramazaH vastra, leThuM ane pRthvInA mela kalaMka ane kIcaDanA (yathAsaMkhya ) zAdhana, nivAraNa ane zeSaNane sAdhe che, evI rIte dhyAnarUpI pANI-agni-sUrya e chavarUpI vastra-leha-pRthvImAM rahela karmarUpI mela-kalaMka-paMkanA zeAdhana AdimAM samartha che. nika la thAya eTale saheje aMte mokSa AvIne UbhuM rahe. paraMtu dhyAna e mekSikAraNa kevI rIte ? prada-dhyAna e mekSakAraNa kevI rIte? u- dhyAna e mikSa hetu A rIte,-mULa te saMvara ane nija rA e mokSamArga. paraMtu saMvara-nijarane upAya tapa, eTalA ja mATe saMvaranA 57 bhedanI aMtargata kSamAdi 10 yatidharmamAM nAma daIne tapa lIdho, tyAre saMvaranA bAkInA prakAramAM kAyakaSTa, saMlInatA vagere tapa eka yA bIjArUpe samAya che ja; temaja nirjarAnA 12 bhedamAM to bAhya-Abhyantara tapa ja che. Ama saMvara arthAt karmAzravanirodha ane nirjarA arthAta karmakSayane mArga tapa che. have tapanuM pradhAna aMga zubhadhyAna che; kemake (1) tapanA bIjA anazana Adi aMge mAM je dhyAna zubha na hoya te te Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 dhyAnazAnI taparUpa na bane; (2) vaLI zubhadhyAnathI viziSTa karmanirjarI thAya che, mATe tapanuM pradhAna aMga dhyAna che. Ama mokSasAdhanabhUta saMvara-nijerAnuM sAdhana dhyAnapradhAna tapa hoI dhyAna mekSanuM kAraNa bane che. (1-2-3) A ja vastu sahelAIthI samajAya e mATe diSTAnta dvArA pratipAdana kare che. vivecana -dhyAnathI karmanAzanAM 3 daSTAMta - karmasaMgathI saMsAra, ane karmaviyegathI mokSa; tyAM karma. viga karatA AvavAmAM dhyAna keTaluM adbhuta kAma kare che, e darzAvanArAM 3 daSTAMte che-pANu, agni ane sUrya. tenuM svarUpa ane tenI ghaTanA A rIte - (1) jevI rIte pANI e kapaDAnAM melanuM zodhana karatuM Ave che, tevI rIte dhyAnarUpI pANI e jIvarUpI vastranA karmamelane sApha karatuM Ave che. alabat vastramela dhevA pANInI sAthe khAra vagere joIe, kintu pANI vinA e badhA nakAmA pANI hoya to ja khAra vagerethI meluM vastra sApha thAya, temaja keTalAka taratanA mela-DAghA te ekalA pANIthI sApha thAya; tethI ahIM mukhya evA pANIne dRSTAnta tarIke lIdhuM. (2) ema, jevI rIte khANamAMthI nIkaLela lekhaMDamAMnA kalaMka yAne mizrita bheLaseLa e agnie tapAvavAthI dUra thAya che, evI rIte jIvarUpI lekhaMDamAMnAM karmakalaMka dhyAnarUpI agnie tapIne dUra thaI jAya che. paNa e pAra Ave che Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 312 tApo solo bheo jogANaM jhANa A jahA niyayaM / taha tAva-sosa-bheyA kammassa vi jhAijo niyamA // 99 // artha -jevI rIte dhyAnathI (mana-vacana-kAyAnA) yogenuM avazya tapana, zeSaNa ane bhedana thAya che tevI rIte dayAnIne karmanuM paNa avazya tApana-zeSaNa-bhedana thAya che. (3) ema jevI rIte pRthvI paranA kIcaDa, dA. ta. varasAda pachInA dhULiyA rastA paranA kIcaDa sUryanA tApathI sUkAI jAya che, evI rIte jIvanarUpI pRthvI paranA kama-kIcaDa dhyAnarUpI sUryathI tapIne sukAI jAya che. Ama jIva para cUMTelA kamalane DhIluM paDI sApha karI devA dhyAna e pANInuM kAma kare che; jIvamAM bheLaseLa thayela karmane bALI khatma karavA dhyAna e agninI garaja sAre che, ane jIva paranA karmakAdavane sUkAvI nAmazeSa karavA mATe dhyAna e sUrya jevuM kAma kare che. vaLI, - (4) dhyAnathI karmanAza thAya emAM yoganuM 4thuM daSTAnta batAvatAM dhyAnanI cega ane karma para asara batAve che - vivecana - dhyAnanI ega ane karma para asara : mana, vacana, kAyAnA pega Atmapradezane kaMpanazIla rAkhe che, tethI AtmA para karma coMTe che. AtmA je sthira thaI jAya, jemake 14mA guNasthAnake, te pachI eka paNa karmANa coMTI zakato nathI. paraMtu e sthiratA mATe pegone aTakAvI devA joIe. e yoganigraha roganA tapana-zeSaNa-bhedanathI thAya. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 dhyAnazataka jaha rogAsayasamaNaM visAmaNa-vireyo havihIhi / taha kammAmayasamaNaM jhANANasaNAijogehi // 100 // artha-jevI rIte raganA mULa kAraNanuM nivAraNa laMghana, virecana ane auSadhanA prakArethI thAya che, tevI rIte kareganuM zamana-nivAraNa dhyAna anazana Adi yogAthI thAya che. dhyAna e mATe ananya sAdhana che. dhyAnamAM ekAgratA thavAthI yoga avazya tape che, sukAya che ane bhedAya che. agninA tApathI pANI pIne pharuM sukAvA UDavA jevuM thAya, ema jAmI paDelA meMge yAne mana-vacana-kAyAnI pravRttizIlatA dhyAnanA tApathI tapIne pherI thaI DhIlI paDIne sukAtI jAya che. ane aMte bhedAI UDI jAya che. A sUcave che ke anaMtAnaMta kALathI cAlI AvatI A mana-vacana-kAyAnI deDadhAma DhIlI pADavI hoya, te dhyAnanuM khUba sevana joIe; te ja AtmAne japa vaLe, sthiratA Ave. jevI rIte dhyAnathI vega para A asara paDe che, evI rIte dhyAnathI karmonuM paNa tapana-zeSaNa-bhedana avazya thAya che. dhyAna e AtmAne ujajavala sthira adhyavasAya che, enI karmone tapAvI sukAvI bhedI nAkhavAnI sacoTa tAkAta che. dhyAna vinA emaja kAMI e karma khase nahi. (5) vaLI dhyAnathI karmanAza thAya emAM 5 muM regadavAnuM daSTAnta batAve che - Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 314 jaha cirasaMciyamidhaNamanalA pavanasahiA duyaM dahaha / taha kammedhaNamamiyaM khaNeNa jhANANaleA Dahai // 101 // artha -jema pavanasahita agni dIrdhakALanA paNa ekatrita karela IMdhaNa zIgha bhasmIbhUta karI de che, ema dhyAnarUpI agni paNa kSaNavAramAM aparimita karmabaMdhanane bALI de che. vivecana -dhyAna e kamareganI cikitsA - tAva vagere vyAdhi Ave tyAre vigho pahelAM mULa nidAna zodhe che. pachI e mULa deSane zamAvI devA yAne UkheDI nAkhavA daradIne vizeSaNa yAne laMghana karAvI dene pakavI nAkhe che. pachI virecana-julAba ApI ene nikAla kare che. bAda bIjI auSadhio ApI rogonuM taddana nivAraNa karI Arogya bakSe che. evI rIte AtmA para varasatI anekavidha pIDAonA mULamAM karmaroga che; enuM zamana-nivAraNa dhyAna ane anazana AdithI thAya che. ahIM "Adi' zabdathI dhyAna-vRddhi karanAra bIjA paNa UdarikA-dravya saMkoca yAdi tapanA prakAra samajI levA. e badhAthI dhyAna-vRddhi thaI kamareganuM zamana thAya che. (6) vaLI, 6 huM Idhana-agninuM daSTAnta, vivecanaH-dhyAna e kameMdhanadAhaka dAvAnala lAMbA kALathI kASTa-ghAsa vagere idhana ekatrita thayA hoya, ane enA para je agni paDe, sAthe pavana phUMkAte hoya, te e agni e IdhananA Dhagane zIdhra bALIne bhasmIbhUta karI de che. basa, karmarUpI IMdhaNa mATe dhyAna AvuM ja kAma kare che Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazata jaha vA ghaNasaMghAyA khageNa pavaNAhayA vilijjati / jhANapavaNAvahUyA taha kammaghaNA vilijati // 102 // artha athavA jevI rIte pavanathI dhakelAyA vAdaLanA samUha kSaNavAramAM vinaSTa thaI jAya che e rIte dhyAnarUpI pavanathI haDaselAyelA karmavAdaLe nAza pAmI jAya che. kamane IMdhaNanI upamA eTalA mATe ke jema iMdhaNa saLagI UThatA ene sparzamAM rahelAne duHkha ane tApa Ape che, ema karmo udayathI prajavalita thatAM zArIrika duHkha ane mAnasikatApa-saMtApanuM kAraNa bane che, tethI e IMdhana jevA che. e asaMkhya bhavana bhegA thaI anaMta vaNArUpa anaMta skarUpa banyA hoya, chatAM jayAM dhyAnarUpI agni bhabhUkI UThe che ke tarata kSaNavAramAM e karmathene bALIne bhasmIbhUta karI nAkhe che. zuM dhyAnamAM ATalI badhI tAkAta? hA, kAraNa e che ke A dhyAna rAgadveSanA bahu nigraha sAthe mananI bhAre sthiratAvALuM hoya che, tethI sahaja che ke jo rAgadveSa ane mananI azubha caMcaLatA para rakamabaMdha karma baMdhAya, te pachI enAthI viruddha sthitimAM skamabaMdha karmane kSaya thAya, tha ja joIe. (7) have pavanathI viparAtA vAdaLanuM 7 muM dRSTAnta kahe che - vivecanaH-dhyAnapavanathI karmavAdaLa naSTa - athavA dhyAna agninI jema pavananuM kAma kare che. AkAzamAM vAdaLane samUha chavAI gayeluM hoya, paraMtu je pavanane vaTeLa zarU thaI jAya te e vAdaLAne vikherI nAkhe che, naSTa karI de che, Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna ane AkAza svaccha banI jAya che. e ja rIte, AtmA para game teTalA karma-AvaraNa chava I gayAM hoya, paraMtu je dhyAnarUpI pavana zarU thaI jAya, te te kama-AvaraNane naSTa kare che, ane AtmA svaccha banI jAya che. ahIM karmane vAdaLanI upamA eTalA mATe ApI ke jema vAdaLa sUryanA prakAzane DhAMkI de che, AvRta karI de che, ema karma jIvanA jJAnAdi vabhAvane AvRta karI de che. kahyuM che, sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA bhAvazuddhayA / candrikAvaca vijJAnaM tavAvaraNamannavat // jIva AMtara maLa vinAnA bhAvazuddha svabhAve caMdra jevuM che, ane ene jJAnaguru caMdrikA-caMdraprakAza samAna che. tyAre ene AcchAdita karanAra karma vAdaLa jevA che. (jIvanA A maulika svaccha jJAnasvabhAvane aMtaramAM vAraMvAra bhAvita karavAmAM Ave,- "AtmA zuddharUpe te nirmaLa jJAnamAtra svabhAvavALa chuM. emAM koI ja rAgadveSa Adi melanuM mizraNa nathI. vastu mAtrane kevaLa jevI-jANavI eTale ja mArA svaca cha jJAna-mAva,--A bhAvanA vAraMvAra karI aMtarane bhAvita karavAmAM Ave, te evA bhAvita thayelA aMtaramAM rAgAdinI asaro maLI paDI jAya che.) A te dhyAnanA atIndriya ane pAralaukika phaLanI vAta thaI; paraMtu A lekamAM anubhavamAM Ave evuM kaMI bIjuM dhyAna phaLa che? e batAve che - Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka na kasAyasamutthehi ya vAhinai mANase hi dukkhehiM / phephsA-visAya sonA dakSAnevacaTM | 203 a:--pAnamAM lAgelA cittavALA (AtmA) kaSAyeAthI uddabhavatA mAnasika du:kheA irSyA-eka zAka ArdithI pIDAtA nathI, vivecanaH-dhyAnanuM pratyakSaphaLa -- 31} citta jyAre zubhadhyAnamAM lagelu hoya che, tyAre ene IrSyA- iSAda-zAka vagere keAI duHkhanI pIDA nathI hAtI. ma 6 IrSyA vagere e mAnasa du:khe che. samAnA uddaya-unnaticaDhatI joI mAtsa` thAya, asahriSNutA-baLApA thaya-Ane A kAM maLyu ? A kema caDhI gayA ? ' e citta khaLe, e IrSyA che. 'viSAda' eTale kheDha, ecenI.jarAka zuM-paNu aNugamatuM thAya tyA cittane glAni-becenI udvega thAya. ' zAka' eTale gamatI vastu naSTa thavA para ya aNugamatI bAbata lamaNe lAgavA para dInatA Ave, 'hAya ' thayA kare, dila rakaDu-garIkhaDu khanI valeApAta karyAM kare. ahI zAkAdi' patramAM ' Adi' zabda che, evI hu` unmAda jugupsA bhaya vagere paNa levAnA che. A IrSyA krAdhAkri-kaSAyamAMthI janme che. caDatI pAmatI sAmI vyakti para jIvane zAMti na rahI, krodha bhabhUkayo, eTale pachI enA para citta maLe che, irSyAmAsa-asUyA thAya che, ema vastu para leAbha che eTale enA agaDavA naSTa thavA para citta becena ane che, khedya viSAda thAya che. ema gamatA para leAla-mamatA-Asakti hoI e manI AvA para harakha-unmAda thAya che. mULamAM kaSAyanA hisAbe ja A irSyAdinI lAgaNI UThe che. e kaSAya ja na hoya tA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 317 sIyAyavAiehi ya sArIrehi subhuppgaarehi| jhANasunicalacitto na vahijai nijarApehI // .104 // artha -dhyAnathI sArI rIte nizcaLa (bhAvita) cittavALA zIta tApa Adi anekAneka prakAranA zArIrika (du)thI taNAI jato nathI (pIDAtuM nathI, calAyamAna thatuM nathI, kemake e karmanijarAnI apekSAvALe che.) e lAgaNI nahI. e IrSyAdi e mAnasa duHkha che. mana ethI pIDAya che. praha-harakhamAM mAnasika pIDA zI? emAM te manane AnaMda maMgaLa lage che. u0-dArUDiyo dArU caDhAve ane ene kepha caDhe emAM ene AnaMda maMgaLa lAge che, e mastI anubhave che. paraMtu kharekhara e AnaMda nathI, paNa cittanI avasthatA che, 5galatA che, kepha che. e ja rIte lebhanI vastu banI AvavA para manane eka prakArane kepha caDhe che, ne harakhane anubhava thAya che. kintu kharekhara te e AnaMda nahi, paNa cittanI asvasthatA che; pAgalatA che. parane pitAnuM mAnavuM, nAzavaMmAM kAyamI AnaMda mAna, azucine zuddhi mAnavuM, sukhAbhAvamAM sukha mAnavuM, e pAgalatA nahi, te bIjuM zuM kahevAya? ta8 ye, harakha vagere lAgaNIo paNa mananI asvasthatA che, pIDA che. - citta zubhadhyAnamAM parovAthI kapAyenI zAMti rahe che. tethI IrSyA-viSAda-zeka vagerene UThavA jagA ja rahetI nathI, eTale zubha dahAvIne A mAnasika duHkhathI pIDAvAnuM hatuM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dhyAnazataka nathI, ne A ja jIvanamAM pratyakSa mAnasika pIDAthI bacAvane lAbha maLe che; have pratyakSama zArIrika pIDAthI bacAvane lAbha batAve che, vivecana dhyAnathI zArIrika dukhamAM pIDA nahi - dhyAnanI dhArAthI jeNe cittane bhAvita karyuM che e AtmA e Atma-daSTivALo baneluM hoya che ke ene RtunI ThaMDI garamI, yA bhUkha tarasa ke Akroza prahAra vagere zArIrika duHkho Ave chatAM e dukhanI ciMtA saMtApamAM taNAI jato nathI; ene enI kazI pIDA ene lAgatI nathI. eTale e pitAnA dhyAnakAryamAM e nizcaLa rahe che ke emAMthI leza paNa calAyamAna thavAnI vAta nahi. duHkhanI vedanA to thAya, kintu ethI jarA ya arati-udvega nathI ke jethI e dhyAnamAMthI calAyamAna thAya. zArIrika dukhethI pIDita nahi thavAnuM kAraNa e che ke e AtmA kevaLa karmakSayArthI che, ene nijerAnI apekSA che, abhilASA che. eNe davAna Adi sAdhanA nirjarA mATe te lIdhI che, pachI nijA karAvanAra sArIrika Apatti Ave emAM te enuM mana khUza hAya, enA manane pIDAvAnuM zAnuM hoya? zArIrika duHkhane te e karma-gumaDAnAM nastaranuM duHkha samaje che, ethI karmarUpI gumaDA TaLavAnuM dekhAya tyAM ene leza paNa udvega zAne hoya? dhyAna vAraMvAra karIne cittane ethI bhAvita yAne raMgAyeluM karavAmAM pratyakSa A mahAna phaLa nIpaje che. Ama, "phaLa" dvAra vicAryuM. have helI gAthAmAM upasaMhAra kare che, Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna iya samvaguNAdhANaM didvAdisuhasAhaNaM jANaM / supasatthaM saddheyaM neyaM jheya ca niccapi // 105 // artha:-A pramANe dhyAna e sakalaguNAnuM sthAna che, daSTa adaSTa sukhanuM sAdhana che, atyaMta prazasta che, mATe e sarvakALa zraddhaya che, jJAtavya che, ane yAtavya che. vivecana -zraddhA-jJAna-kriyAthI nityaseya dhyAna - zubha dhyAnanI ukta dvArathI vicAraNA karI. e parathI philita thAya che ke dhyAna samasta guNAnuM sthAna che. dA. ta. paheluM te, dhyAna mATenI bhUmikArUpa je bhAvanA banAvI emAM jJAna-darzana-cAritra ane vairAgyanA aneka guNanuM poSaNa thAya che. pachI dhyAna aMgenA AlaMbanemAM vAcanadi ane kSamAdinA aneka guNone avakAza maLe che. evuM enA dhyAto je AjJAviyAdi, e dhyAtavyanA dhyAnamAM jinavacana-ruci-bahumAna Adi aneka guNonuM poSaNa thAya che. tyAre dhyAnanA adhikArI dhyAtA banavAmAM temaja anuprekSArtha dhyAnathI bhAvita banavAmAM paNa anekAneka guNene sthAna maLe che. ema thAnInI prazasta lezyA ane liMgomAM te spaSTatayA adbhuta guNenuM ja samarthana thAya che. sArAMza, dhyAna e sakala guNene avakAza Ape che. dhyAna e guNanI sAthe duSTa-adaSTa sukhene paNa avakAza de che. "phala" dvAramAM dharmadhyAna zukladhyAnamAM je phaLa batAvyA, vipula zubhAzrava-saMvara-nirjara-amara sukhethI mAMDI yAvat chelle je mAnasika-zArIrika duHkhane aMta batAvyuM, ethI dhyAnathI -parokSamAM ane pratyakSamAM mahA ananya sukha hovAnuM sUcavyuM. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnazataka Ama, dhyAna e guNe ane sukha bhaMDAra heI suprazasta che, zrI tIrthakara de ane gaNadhara mahArAjAe adithI dhyAna sevAyeluM hoI atyanta zubha sAdhanA che. AvA uttama puruSe jene Adare enI prazastatAnuM zuM pUchavuM? eTalA ja mATe, dhyAna zradhyeya che, reya che, dhyAtavya che. "zradhyeya che. eTale ke dhyAna sarvaguNenuM sthAna ane daSTAdaSTa sukhanuM sAdhana che, e hakIktamAM mInamekha pheraphAra nathI - evI bhAvanAthI zraddhA-rUci-AsthA-Adara karavA gya che. eTaluM ja nahi paNa dhyAnanuM svarUpa jANavA samajavA jevuM che; temaja kriyAthI amalamAM utAravA jevuM yAne ciMtanathI AcaravA gya che. ema karavAthI sagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanA thAya che. A zraddhA-jJAnapUrvaka dhyAnanuM Asevana paNa ekAda be vAra nahi, kintu nitya sarvakALa karavA jevuM che. ATalI UMcI cIjane zA sAru kSaNa paNa paDatI mUkavI? satata ja ArAdhavI. pra-ema te sarvakALa dhyAna ja ArAdhavA jatAM saMyama- jIvananI bIjI badhI kriyAo karavAne avakAza ja nahi rahe! sarva kriyAo UDI jaze! . u-nA, kriyAo nahi lepAya; kemake kiyAnuM Asevana vastusthitie dhyAnarUpa che. eTale kriyA mUkIne dhyAna karavAnI vAta ja nathI. kiyA karAya e ja dhyAnarUpa bane che. kemake kriyAmAM mananI ekAgratA e dayAna ja che. sAdhune evI kaI kriyA nathI hotI ke jemAM dhyAna yAne cittanI sthiratA na jAme. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukaladhyAna 321 AnuM kAraNa e che ke dareka sAdhanA praNidhAnayukta ja karavAnI che, ane 'praNidhAna "mAM vizuddha mAvanArA tathatimAnanA yathArA vijhiLidhAna = muni ! e vyAkhyA mujaba tadarthApita mAnasama " eTale te te sUtrArtha athavA kriyA viSayane mana arpita karavAnuM, emAM manane tanmaya banAvavAnuM hoya ja che; ane mananI tanmayatA-sthiratA e dhyAna ja che. A zAstranA prAraMbhe ja kahyuM che ke "ja thiramajajhavasANuM ta jhANuM.' arthAta cittanu sthira ciMtana e dhyAna che. sArAMza, sarva sAdhukriyA praNidhAnayukta hoI dhyAnarUpa bane che. bAkI svAdhyAya vAcanAdine te dhyAnamAM AlaMbana kahyAM ja che, eTale saheje enA AlaMbane cittasthaya yAne dhyAna jAme ja. Ama sAdhukriyA ane svAdhyAyanA satata pravAhamAM dhyAnane paNa satata pravAha vahe che; tethI kahyuM ke dhyAna sarva kALa sevanIya che. A uparathI e paNa sUcita thAya che ke sAdhukriyA bAjue mUkIne dhyAna karavAnuM vidhAna jainazAsanamAM nathI. anAdinA cAlI AvatA vividha kaSAya-kusaMskArone nAbuda karavA samartha che vividha kriyAAcAre. e sevyA vinA e kaSAya-kusa sakArA zI rIte ghasAre paDI naSTa thAya? vaLI mana vividhatA-priya hAI vividha kriyA sUtro ane vividha svAdhyAyamAM je sthira thaI zake, evuM e cheDIne mAtra ekarUpa kaI " " vagerenA satata dhyAnamAM zI rIte sthira rahI zake? 21 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 vyAnazataka - Iti dhyAnazataka vivecana - A pramANe saMyamapradhAnadaSTi karmasAhityasUtradhAra vizAlagacchAdhipati paramArAthyapAda sva. gurudevazrI siddhAnta mahedadhi AcArya bhagavaMta zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAjanI kRpAthI eozrInA caraNaraja paMcAla bhAtuvijaye zrI dayAnazataka ane enI TIkAnA AdhAre vivecana lakhyuM. emAM pramAdavaza jinAjJA-viruddha je kAMI lakhAI gayuM hoya te micchAmi dukkaDaM.