Book Title: Bhuvanabhanukevalicariya
Author(s): Indahansagani, Ramnikvijay Gani
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002643/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INDAHNASA'S BHUVANABHĀNUKEVALICARIYA D. SERIES 54 GENERAL EDITORS DALSUKH MALVANIA NAGIN J. SHAH EDITED BY MUNI SHRI RAMNIKVIJAYAJI POLITRI L. D. INSTITUTE OF INDOLOGY AHMEDABAD 9 Jain Educatio For Privale & Personal use only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMDAHAMSA'S BHUVANABHĀNUKEVALIGARIYA L. D. SERIES 54 GENERAL EDITORS DALSUKH MALVANIA NAGIN J. SHAH EDITED BY MUNI SHRI RAMNIKVIJAYAJI L. D. INSTITUTE OF INDOLOGY AHMEDABAD-9 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Text Printed by Vedhashala Mudranalaya Ahmedabad-13 Introduction, etc. Printed by Swami Tribuvandas Shastri Shree Ramanand Printing Press Kankaria Road Ahmedabad-22 and Published by Nagin J. Shah Director L. D. Institute of Indology Ahmedabad-9 FIRST EDITION May, 1976 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदरंसगणिविरइयं भुवणभाणुकेवलिचरियं संपादक मुनि श्री रमणीकषिजयजी प्रकाशक सालमाई दलपतभाई भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर अहमदाबाद-९ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREFACE The L. D. Institute of Indology has great pleasure in offering to the world of Prakrit scholars the hitherto unpublished literary work entitled 'Bhuvanabhanukevalicariya' composed in V. S. 1554 by Indrahamsagan! belonging to Kutubapura branch of Tapagaccha. The work contains 2100 verses. Late Muni Shri Ramanikvijayaji, a colleague of Late Muni Shri Punyavijayaji, has edited the text on the basis of two mss., one belonging to the Pt. Kirtimuni Jñanakosa, Godhavi and the other belonging to Samvegi Upasraya, Ahmedabad. The latter bears the No. 2481. Both these mss. can well be assigned to the 17th century V.S. The spiritual lineage of the author Indrahamsagani is as follows: Yugapradhana Somasundarasuri>Munisundarasuri who had brought peace by composing Santikara. stava Jayacandrasuri who had earned the title yama-karada'>Ratnasekharasari, the author of 'Vicarasara">Udayanandisüri alias Yogindra>Surasundarasüri>Lakṣmtsägarasari Somadevasuri>Ratnamandanasari>Indranandisüri>Dharmahamsagani > Vacaka Indrahamsa,1 Shri M, D. Desai in his Gujarati work 'Jaina Sahityano Samkṣipta luhasa' (Brief History of Jaina Literature pp. 757-58) informs us that Indrahamsagani composed Upadeiskalpavalli in V.S. 1555, Balinarendrakatha in V.S, 1557 and Vimalacaritra in V.S, 1578. But Balinarendrakatha is not extant, It might have been either the Sanskrit rendering of his Bhuvanabhäņukevalicariya or Bhuvanabbaṇuke valicariya itself called by the title Ballnarendrakatha. The authorship of Vimalacaritra is doubtful. Not a single ms. of this work is available at present, nor is it mentioned anywhere else. Upadesakalpavalli is a Sanskrit commentary on the Sajjhaya Manha jiņaņam anam...'To illustrate good acts of a Jaina lay disciple the stories are given in the commentary. It is noteworthy that the last story which is extensively told relates to Vimalamantri, Bhuvanabhanu is neither a historical character nor a mythical character. It is a creation of pure imagination. The work relates the story of this character in his various births. It depicts the allegorical progress of Jiva. It abounds in personifications of abstract qualities. The author has considerably succeeded in clothing the abstract qualities with vivid personality. It was Ac. Hemacandrasuri Maladhari (12th century A. D.) who for the first time composed Bhuvanabhanukevalicarita in Sanskrit prose. It occurs in bis Sanskrit commentary on Bhavabhavana which ne himself composed in 1123 A.D. This Bhuvanabhanukevalicarita by Ac. Hemacandrasuri evinces the influence of the Upamitibhavaprapan. cakatha, a wellknown Sanskrit allegory written by Ac. Siddharsi in 905 A, D. 1. Bhuvanabhapukevalicariyapraiasti pp. 149-50. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jadrahamsagani sooms to have versified in Prakrit Ac. Hemacandra's BhuvanabhaBukovalicarita. The works on the same theme written after Indrahamsagani are also found. Lakşmilabhaganl of Kharataragaccha composed in V. S. 1603 Bhuvanabhanukevall. carita in Parkrit prose. This seems to be the Prakrit Chayā of Āc. Hemacandra's Sanskrit work in point. The work is unpublished. In V. S. 1769 Udayaratnasűri of Tapagaccha composed Bhuyapabhanukevali-rasa in old Gujarati. Ac. Hemacandra's concerned work constitutes the basis of this rasa. This rasa is already published. In V.S. 1801 Tattvabamsagani wrote a Balavabodha (commentary in old Gujarati) on Āc. Hemacandra's Sanskrit Bhuvanabhanukevalicarita. Harikalasa too has written a Balavabodha on the same work. We are grateful to Late Muni Shri Ramanlkvijayaji for editing this interesting Prakrit work. Our thanks are due to Pt. Babubhai Savchand Shah for correcting the proofs. We express our thanks to Dr. R. M, Shah who has kindly written Gujarati Introduction to the Prakrit text. We are very much thankful to the Trustees of the Kikabhat's Pole Jaina Upashraya who at an lastance of Muni Shri Ramanlkvijayaji, gave us papers at gratis to print the present work and donated Rs. 355/- for the puplication of the same. We hope the present work will be useful to the students of Prakit language and literature. L. D. Institute of Indology Ahmedabad-380009. 15th April 1976 Nagin J. Shah Director, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रस्तावना संपादन पद्धति अने प्रति-परिचय वि. सं. १५५४ मां तपगच्छनी कुतुबपुरा शाखाना इन्द्रहंस गणिए रचेल प्राकृत पद्यबद्ध 'भुवनभानुकेवलि - चरित' अह्नीं प्रथम बार संशोधित थई प्रकाशित थाय छे.' पू. स्व. आगम - प्रभाकर मुनि पुण्यविजयजीना सहवासो स्व. मुनि रमणीकविजय जोए प्रस्तुत कृतिनी प्रेसकोपी नोचे नोंघेलो प्रति नं.१ ऊपरथी करेली अने तेमां जरूरी संशोधन माटे प्रति नं.२ नो आधार लीघेलो. ' बन्ने हस्तप्रतोमां कोई महत्वपूर्ण पाठास्तर न होवाथी पाठान्तरोनी अलग नोंध लीधो नथी. कठिन स्थळोना संस्कृत पर्याय भने टिप्पण संपादकश्रीए ज आपल छे. प्रति १ : पं. कीर्तिमुनि ज्ञानकोश, गोधावी (कागळनो प्रति, नंबर नथी ) परिमाण - १०x४॥” (२५.३x ११ से. मी.) पत्र- ७२, प्रतिपृष्ठ पंक्ति - १४, प्रतिपंक्ति अक्षर- ४० लगभग स्थिति-सारी, अक्षरो सुवाच्य. आरंभ ||०|| सिरि वद्धमाण सामी जिणेसरो...... अंत - इति श्रीमत्तपागण - नभो - नभोमणि - महोपाध्याय - श्री धर्महंस-गणि-शिष्य - वायकेन्द्र - श्री इन्द्रल गणि-विरचितं श्री बलिनरेन्द्र-चरित्रं संपूर्णम् ॥ आ प्रतिना प्रत्येक पृष्ठ पर होसियामां 'भुवनभानु०' एम कृतिनुं नाम लखेल छे. प्रति-२ : संवेगी उपाश्रय, अमदावाद (डाबडा नं. ६५ प्रति नं. २४८१, कागळनी प्रति) परिमाण - १० ॥ ४४ ॥” (२६४११ से.मी.) पत्र - १८, प्रतिपृष्ठ पंक्ति १५, प्रतिपंक्ति अक्षर ५० लगभग. स्थिति-सारी, अक्षरो सुवाच्य. आरंभ - अंतः - प्रथम प्रति प्रमाणे. १. सन १९३७मां विठलजी हिरालाल हंसराज जामनगरवाळाए एक 'भुवनभानु केवलि - चरित' (संस्कृत) प्रकाशित करेल छे, तेमां तेना कर्तानु नाम इन्द्रहंस गणि छापेल छे, परंतु ते आ. हेमचंद्रसूरि मलबारीना 'भव-भावना' ग्रंथमांथी उद्धृत संस्कृत गद्यबद्ध 'भुवनभानु- चरित्र' छे. ते ज रीते जैन धर्म प्रसारक सभा, भावनगर तरफथी वि.सं. १९८१मां आ हेमचंद्रसूरि-रचित 'भुवन भानु- चरित्र' नो ज गुजराती अनुवाद प्रसिद्ध थयेल. तेमां पण कर्त्तानु नाम इन्द्रहंस गणि ज दर्शावेल छे. आ भूल प्रस्तुत कृति जोतां ज स्पष्ट जणाई आवे छे. . २. स्व. संपादक श्रीए आनी कोई नोंध प्रेसकोपीमां के अन्यत्र करेला मळो नथी परंतु ते ओश्रीए उपयोगमा लोघेली हस्तप्रतोनी भाईश्री लक्ष्मणदास भोजकने जाण हती, अने तेमणे ते प्रतिओ अमने लाबी आपी. बन्ने प्रतिओ साधे प्रेस कोपी मेळवी जोतां आ हकीकत स्पष्ट थई. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलि-चरियं बन्ने प्रतिओनो ले वन समय अनुमाने विकमनी सत्तरमी सदीनो जगाय छे. पाठान्तर जज मळतां होई बन्ने एक ज अदर्शनी प्रतिकृतिओ होवानु संभवित छे. बन्ने प्रायः शुद्ध छे. बन्ने प्रतिओमां अंतिम गाथानो अंक २०८५ लखेल छे, पण बन्नेनी खरेखर कुल गाथा २१०० थाय छे. ग्रंथवार-परिचय --- ग्रंथकार इन्द्रह लगणि जैन श्वेताम्बा आम्नायना प्रसिद्ध तप-गच्छनी एक पेटाशाखा कुतुबपुरा गच्छ मां, विक्रम नो सोळमो शताब्दीना मध्य भागमा थई गया ___ कर्ताप 'भुवनभानुकेवलि-चरित्र' ने अंते आपेल प्रशस्तिमा पोतानी गुरु-परंपरा आ प्रमाणे नोंधी छे' तपगच्छ-नायक युगप्रधान सोमसुंदरसूरि >'शांतिकरस्तव' थो शांते स्थापनार मुनिसुंदरसूरि>वादी समसमा पूरवाथी दक्षिण-देशमा जेमने 'श्याम-श रदा' बिरुद मळेलं ते जयचंद्रसूरि > 'विचारसार' ग्रंथना रचयिता रत्नशेखरसूरि > 'योगीन्द्र उपनामधारी उदयनंदिसूरि> मूर्यसमान तेजस्वी सूरसुंदरसूरि>व्याख्यान कुशळ लक्ष्मीलागरसूरि > सौभाग्यवान सोमदेवसूरि>विद्या-शिरोमणि रत्नमंडनमूरि> सुवर्णवर्णदेहधारी सोमजयसूरि> युगप्रधानसम इन्द्रनन्दिसूरि > निगमागमना प्रखर शाता धर्महंस गण > वाचक इन्द्रहंस. तपागच्छनी अधिकृत पट्टावली गणातो 'वीर वंशावली' मां सुधर्मास्वामिथी ५३ मी पाटे उपरोक्त ७ मा लक्ष्मीसागरसरि नं नाम मळे. तेमनाचे मख्य शिष्यो-श त्रि अने [२] सोमजयसूरि. सोमजयसूरिना [१] हेमविमलसूरि [२] कमलकलशसूरि अने [३] इन्द्रनंदिसूरि एम प्रण मुख्य शिष्यो हता. प्रथम हे भविमलसूरि तपागच्छना ५५मा पट्टधर बन्या, अने बाकीना बे आचार्योए गच्छमेद करी पोताना स्वतंत्र गच्छोनी स्थापना करी वि. सं. १५५५ मां कमलकलशसूरिए स्थापेल गच्छ 'कमलकलश-गच्छ' कहेवायो. इन्द्रनन्दिसूरिए अणहिलवाड पाटण नजीकना कुतपुर के कुतुबपुरमा वि. सं. १५५८मां पोतानो गच्छ स्थाप्यो ते 'कुतुबपुरा-गच्छ के कुत्तप्रभ गच्छ' तरीके प्रसिद्ध थयो' आ कुतुबपरा शाखानी पण एक पट्टावली मळे छे. ते तपगच्छ नी ५६ मी पाटे सोम जयसूरि अने तेमनी पाटे [५७ मी पाटे] इन्भनन्दिसूरिनुं नाम आपे छे. आ कुतुबपरा गच्छ एमांथो प्रवर्तेला निगममत माटे जाणोतो छ.. आम कुतुबपुरा शाखाना प्रवर्तक इन्द्रनन्दिसूरिना शिष्य धर्महंसगणि अने तेमना शिष्य ते 'भुवणभागुकेवलि-चरिय' ना कर्ता इन्द्रहस गणि. पाछळथी धर्महंसगणि तथा इन्द्रहंसगणि बन्नेए सूरिपद मेळव्यु होय तेम एक 'कुतुबपरा गच्छ-निगमगच्छ पहावली' परथी त्रिपुटि मुनिओए अनुमान कयु छे. १. भुवणभाणुकेवलि चरियं-प्रशस्ति, पृ.१४९-५० २. वीर वंशावली, जैन साहित्य संशोधक, ख. १, अं. ३, परिशिष्ट, पृ. ५१. ३. श्री तपगच्छ पट्टावली-कुतुबपरा शाखा, जैन सत्य प्रकाश, वर्ष-१४, अं. २ [१९४८] पृ. ३८. ४. जुओ- जैन परंपरा नो इतिहास-[त्रिपुटि] भा. ३ पृ. ५७२-५७४. ५. जुओ- पट्टावली-समुच्चय, भा. २, पृ. २४३. मदेव Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रस्तावना , १५५७ पण उपरोका प्रथम पट्टावलीथी आ पट्टावली भिन्न जणाय छ, कारण के उपरोक्त प्रथम पट्टावलीमां बन्नेना सूरिपदनो कोई उल्लेख नधी इन्द्रहंसगणिनी कृतिओ श्री. मो. द. देशाईए इन्द्रहंसगणिनी चार रचनाओ होवानु जणाव्युं छे'(१) भुवनभानुकेवलि-चरित रचना सं. १५५४ (२) उपदेशकल्पवल्ली , १५५५ (३) बलिनरेन्द्रकथा (४) विमलचरित्र (१) भुवनभानुकेवलि-चरित्र विशे आगळ विस्तारपूर्वक लखेल छे. (२) उपदेशकल्पवल्ली-श्रावकना ३६ कृत्यरूप 'मन्ह जिणाणं आणं...' सज्झाय उपर नी आ संस्कृत टीका छे. दरेक कृत्य संबंधी एक एक ने केटलीक-बार बे बे कथाओ दृष्टांतरूपे आपेल छे एमांनी केटलीक संक्षिप्त अने केटलीक विस्तृत छे. छेल्ली कथा विमल मंत्रीनी छे, ते अति विस्तारपूर्वक आलेखायेली छे. केटलीक कथाओनु वस्तु परंपराथी भिन्न छे ते आ कर्त्तानी विशिष्टता हे. उदा. २६ मा अधिकारमांनी कुरगड मुनिनी कथा अने २८ मा अधिकारमांनी बृहद्रथनी कथा.. कर्ताए आमां केटलीक जग्याए निगममतनु समर्थन करता मुद्दाओ मूक्या छे. आने कारणे रसिक शैली अने सुन्दर कथाओ होवा छतां ग्रंथनो प्रचार जैनोमा ओछो जणाय छे. (३) त्रीजी रचना 'बलिनरेन्द्रकथा' उपलब्ध नथी. नाम परथी लागे छे के ते प्रथम रचनानु ज संस्कृत रूपान्तर हशे. कदाच 'भुवणभाणुकेवाल-चरियं नु अपरनाम 'बलिनरेन्द्र-कथानक' रूपे फरी नोंघायु होय तेम पण बनवा संभव छे. कर्ताप पोते ज 'भु.भा. च.' नी प्रशस्तिमां बीजु नाम 'बलिनरेन्द्र-चरित्र' पवु आप्यु छे. (४) चोथी रचना 'विमलचरित्र'- कर्तृत्व पण शंकास्पद छे. तेनी कोई प्रति हाल उपलब्ध नथी. तेम ज अन्य कोई स्थळे उल्लेख मळतो नथी. परन्तु एक संभावना करी शकाय के उपदेशकल्पवल्लीना अंतमां आवेल बिमल मंत्रीनु कथानक ज आ होय । कथासारे 'भुवनभानु केवलि-चरित्र' एक रूपकात्मक उपदेशकथा छे. तेना नायक, भुवनभानुकेवलो, पूर्वावस्थामा बलि नामे राजा होय छे. जंबुद्वीपना गंधिलावती विजयमां चंद्रपुरी नगरीना राजा अकलंक अने राणी सुदर्शनाना ते पुत्र छे. अनेक वर्ष सुधी राजवैभव भोगवी, एकदा पोताना नगरोद्यानमां पधारेला कुवलयचंद्र केवली पासे मधु राजानु दृष्टांत सांभळी, संवेग उत्पन्न थतां तेमणे संसार त्याग करी प्रवज्या ग्रहण करो. कुवलयचन्द्र केवलीए आ बलि नरेन्द्रने तेमना भवभवान्तरनी कथा कही प्रतिबोध पमाडेल. मुनि अवस्थामां अपूर्व वीर्यशक्तिथी टूक समयमा ज तेओ केवळज्ञानी बने छे अने पछी अनेक देशोमां विहार करी अनेक भव्य जीवोने धर्मबोध आपे छे. अनेक जीवोना आधिव्याधि उपाधिने शमावनार होवाथी लोकोमा 'भुवनभानु' एवा नामे तेओ प्रसिद्ध थया. १. जै. सा. सं. इति. पृ. ७५७-५८ २. उपदेशकल्पवल्ली-भाषांतर, "प्रका. जैन धर्म प्रसारक सभा, भावनगर, १९२२ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलि-चरियं एक वखत विजयपुर नामे नगरना राजा चंद्रमौलिने उपदेश करता, तेणे पूछेला प्रश्न परथी भुवनभानु केवली पोताना समग्र जन्म-जन्मान्तरनी कथा कहे छे. समग्र संसार केवो रीते बाली रह्यो छे अने तेमां एक जोव केवी रीते विध विध योनिओमां फरी, पोताना कर्मनां परिणाम भोगवे ते भवनभान पोतानी कथाना व्यपदेशथी कहे छे. भवनभानना प्रथम भवथी मांडी अंतिम भव सुधीनी आ कथा 'भु. भा. के. च.' नी अंदर ज संक्षेपमा गा. १९५९ थी गा. २०५० सुधीमां रजू थई छे. नीचे तेनो ज भावानुवाद आप्यो छे. वर्तमानकाळथी अनंतकाळ पूर्व चारित्रधर्म राजाना सहायक थई मोह शत्रुना सैन्यनो नाश करवा माटे, कर्म-परिणाम राजा बलि नरेन्द्रना जोवने असंव्यवहार निगोद नामना नगरमांथी बहार काढी व्यवहार निगोदमां लाव्यो. ते व्यतिकर जाणवामां आवतां कोपायमान थयेला मोह धगेरेए ते जीवने त्यां ज अनंतकाळ सुधी बांधी राख्यो. पछी कर्म-परिणाम तेने पृथ्वीकाय, मप्काय, तेजस्काय, पायुकाय, वनस्पतिकाय, बेइंद्रिय, तेइंद्रिय, चतुरिंद्रिय, पंचेंद्रिय, तिर्यच, नरक मने अनार्य मनुष्य जन्मोमां लई गयो. त्यांथो पण वारंवार बच्चे बच्चे मोहादि कुपित थई तेने पाछो निगोद आदिमां लई गया. ए प्रमाणे ते बधाए तेने अनंत पुद्गल परावर्त सुधी अति दुखितपणे ममाव्यो. पछी ते आर्यक्षेत्रमा अनंत वार मनुष्यस्व पाम्यो; परंतु क्यांक कुजातिभावथी, क्यांक कुळदोषथी, क्यांक जात्यंधता, बधिरता अने खंजस्व प. दोषथी, क्यांक कुष्टादि रोगथी, क्यांक अल्प आयुष्यना दोषथी, धर्मना नामने पण जाण्या सिपाय पूर्ववत् मोहादिक शत्रुओए तेने पकेंद्रियादिमां लई जई अनेक पुद्गल परावर्त सुधी ममाव्यो. ___ एकदा श्रीनिलय नगरमा धनतिलक श्रेष्ठीनो ते वैश्रमण नामे पुत्र थयो. त्यां “धन, कनक आदिभावो भनित्य छ भने आपत्तिनु हरण करवा मात्र धर्म ज समर्थ छे. माटे हे जनो! तेन शरण स्वीकारो." आ प्रमाणेनी गाथा सांभळता सेने धर्म करवानी बुद्धि थर्ड. परंत ते मात्र कुरधिना कारणे थयेल होवाथी पापबुद्धि ज हती. तेथी ते स्वयंभू नामना त्रिदंडीनो शिष्य बन्यो. पटले त्यां पण मनुष्य-जन्म हारीने पालो संसारमा अनंतकाळ सुधी भन्यो. वळी अनंतकाळ पछी फरी मानवरूपे जन्म्यो, पण शुद्ध धर्मश्रवणना अभावे कुधर्मबुद्धिनी निवृत्ति न थई. कोई वखत सद्धर्मनु श्रवण थयु छतां पण सद्गुरु-प्समागमना भभावे, कोईवार माळस अने मोहना कारणे, कोई वार जडताथी, कोई वार अश्रद्धाथी कुधर्मबुद्धि न छटी. पटले कुधर्मबुद्धिनी प्रेरणाथी धर्मना बहाने पशुवधादि महापाप आचरी ने ते पूर्ववत् अनंत पुद्गल परावर्त सुधी फरी भटक्यो. पछी विजयवर्धनपुरमा सुलस श्रेष्ठोनो नंदन नामे पुत्र थयो. त्यारे यथाप्रवृत्तिकरणथी कुहरिने छेदीने आयु सिवायना बीजा मोहादि सात कर्मोनी कंईक न्यून कोटाकोटी सागरोपम जेटली स्थिति करी अने ग्रंथिप्रदेश सुधो पहोंच्यो, परंतु तेने छेदवा समर्थ न थयो. त्यांथी अश्रद्धान, राग-द्वेषादिके तेने पाछो वाल्यो. आम अनंतवार पाछो फरीने दरेक वखते अनंतकाळ सुधी एकेन्द्रियादिकमां फर्यो. एक वखत ते मलयपुरमा इन्द्र राजानो विश्वसेन नामे पुत्र थयो. ते भवमा अपूर्वकरणरूप कुठारथी तेणे ग्रंथिनो छेद कर्यो. पछी अनिवृत्तिकरणप्रवेशादि क्रमथी एटलो समय सम्यक्त्व पाम्यो. मोक्षतरुना मूळरूप अने अति दुर्लभ एवा ते सम्यक्त्व रत्नने पण पामीने Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रस्तावना कुदृष्टि-रागना कारणे हारी गयो. पुनः धन श्रेष्ठिना सुभग नामे पुत्र रूपे अन्य भवमा स्नेहरागथी तेनो नाश को. गृहपतिना पुत्र सिंहना भवमा विषयरागथी तेनो ध्वस कर्यो. अने निनदत्तनी पुत्री जिनश्रीना भवमा द्वेषथी तेणे प्राप्त सम्यक्त्व गुमान्यु. पछी ब्राह्मणना पुत्र ज्वलन शिखना, धनंजय-पुत्र कुबेरना, धनाढ्यना पुत्र पद्मना अने अष्ठिपुत्र सोमदत्तमा जन्मोमां क्रमे क्रोध, मान, माया अने लोभथी ते सम्यक्त्व-रत्न हारी गयो. प्रमाणे मोहादि शत्रुने वश थई असंख्यात भयोमा सम्यक्त्व गुमाषी दीधु. धर्म श्रेष्ठीना पुत्र सुंदरना भवमां हिंसाथी, देशविरत एवा मणिभद्रना भवमा मृषावादथी, सोमदत्तना भवमा अदत्तादानथी, दत्तना भवमां मैथुनथी, धनबहुल श्रेष्ठीना भवमां परिग्रहथी अने रोहिणी श्राविकाना भवमा विकथारूप अनर्थदंडथी-ए प्रमाणे अपरापर मोहादिकना दोषथी समग्र सुखनी हेतुभूत एवी देशविरतिने पण ते असंख्य भवोमा हारी गयो. पछी अरविंदकुमारना भवमा महाकष्टे सर्वगुणोनी अधिकारिणी एवी सर्वविरति प्राप्त करीने क्रोध अने मानथी तेने हारी गयो. पछी अमात्यपुत्र चित्रना जन्ममां विषयनी सुखशीलताथो हारी गयो, राजपुत्र विजयसेनना भवमां तो ते सर्वविरति पामीने अगियारमे गुणस्थाने आरूढ थयो, पण त्यांथी देह अने उपकरणनी मूर्छाना कारणे पाछो पडयो. पछी श्रेष्ठीपुत्र पुंडरीकना भव ते पनः सर्वविरति पाम्यो, अने त्यां चौदपूर्व भण्यो. पण यावी उच्च पदवी निद्राने बश थई हारी गयो. ___ आ प्रमाणे अनंतानंत पुद्गलपरावोमां पूर्वोक्त रीते मोहादिक शत्रुओने वश थवाथी ते अनंत वार मनुष्यजन्म निरर्थक ज हारी गयो.. पछी पद्मस्थल नगरमा सिंहविक्रम नामे ते राजकुमार थयो. त्यां फरी सर्वपिरति पाम्यो. ते भवमां तेणे सम्यक्रीते सर्वविरतिनुं आराधन कर्यु अने मोहादिने अत्यंत क्षीण करी दीधा, तथा पुण्योदयने पुष्ट को. त्यांथी महाशुक्र नामना देवलोकमां लई भावी कमलाकर नगरमा श्रीचन्द्र राजानो भानु नामे पुत्र थयो. त्यां पण पहेलांनी जेम सर्वविरतिन' आराधन कयु, मोहादिकने अधिकतर क्षीण कर्या अने पुण्योदय विशेष पुष्ट कयों. त्यांची नवमा अवेयकमां जईने पछी पद्मखंडनगरमां इंद्रदत्त नामे राजा थयो. त्यां पण सम्यकरीते सर्वविरतिने आराधीने, मोहादिकने वधारे क्षीण करी, परम प्रकर्षथी पुण्योदयने पुष्ट बनावीने ते सर्वार्थसिद्ध विमानमां उत्पन्न थयो. त्यांथी व्यवीने ए जीव अंते बलि नरेन्द्र रूपे जन्म्यो . एकदा पोतानु आ समग्र चरित्र कुवलयचंद्र केवली पासे सांभळीने बलि नरेन्द संभ्रा. न्त बनी, केवलीने पगे लागी बोल्या-“हे भगवन् ! मोहादि शत्रुओ अति दुष्ट छ, माटे आ भवमां पण पूर्व प्रमाणे ज्यां सुधी तेओ मने छेतरे नहीं तेटलामां कृपा करीने मने चारित्रधर्म राजाना सैन्य साथे मेळवी द्यो, अने एवो उपाय बतावो के जेथी तेस्रो मारो पराभव ज करी न शके, अने हुँ ते बधानो विनाश करी शकुं." त्यारे कुवलयचन्द्र केवलीए कह्यु- "हे रोजन् ! तमारा जेवा माटे तेम कर योग्य म छे. माटे तमे चारित्र अंगीकार करो एटले हुँ तमने चारित्रधर्मना सैन्य साथे मेळवी दंड के जेथी मोहादि शत्रुओनो तमे क्षय करी शको. ते रिपुमोना क्षयनो उपाय आ प्रमाणे छे Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलि-चरिय सर्व संगनो त्याग करी चारित्रधर्मनु ज शरण लेवु. एक क्षणवार पण सर्वविरतिना संगनो त्याग न करवो. सबोध, सम्यग्दर्शन अने सदागमने अति संनिहित करी राखवा. बीजा प्रशम, मार्दव, आर्जव, संतोष, तप, संयम, सत्य, शौच, अकिंचनता अने ब्रह्मचर्य वगेरे सुभटोथी अने शीलांगादिथी सैन्यमां वधारो करवो. पछी सद्बोध अने सदागमे बतावेल विधि प्रमाणे अत्यंत सवशाळी बनीने पूर्वोक्त अनंत सैन्य सहित सज्ज थई तमारे मोहादि शत्रुओ साथे निरंतर युद्ध करवु आ प्रमाणे करवाथी चारित्र धर्मना सैनिको तमारा सहायक थशे अने तमे पण एमनी सहाय करी मोहारिसैन्यनो सर्वथा क्षय करी निवृत्तिपुरीना स्वामी थशो". १२ आ प्रमाणे भगवान कुवलयचंद्र केवलीना वचनो सांभळी चित्तमां अति प्रसन्न थई, " आवो संयोग फरी प्राप्त थवो मुश्केल के" एम विचारी तत्वज्ञ पवा बलि नरेन्द्रे रतिसुंदर पटराणीना नयसार नामे ज्येष्ठ पुत्रने राज्यासन पर स्थापवानी सामंतोने आज्ञा करी. तेनो राज्याभिषेक करी पछी जिनमंदिरमां पूजा, महादान अने अमारि घोषणा करावी, महोत्वपूर्वक राजाओ, मांडलिको, मंत्रीओ, सामंतो अने नगरजनो व पांचसो मनुष्यो साये तथा पोतानी केली राणीओ साथे ते केवळो भगवंत पासे आव्या अने विधिपूर्वक दीक्षा ग्रहण करी. पछी गुरुमहाराजे आपली प्रथमनी सर्व शिक्षाने तेमणे तहत ज अमलमां मूकी दोघी. सबोध अने पुण्योदयना प्रभावे थोडा ज दिवसोमां ते वारे अंग भणी रह्या अने अनेक अतिशय संपन्न बन्या. पछी अवसर जाणीने कुवलयचंद्र भगवंते तेमने पोताना पदे आचार्य स्थाने स्थापित करीने पोते शैलेशीकरणथी भवोपग्राही कर्मनी निर्जरा करी मोक्षे गया. त्यारबाद सदुबोध अने सदागमे कहेल विधि प्रमाणे समरांगणमां मोहराजना सैम्यनु निकंदन करता अने घणा भव्य जोवोने मोहराजनी बिडंबनाथी बनावता बलि सूरिए विहार करी अनेक गाम, नगर, प्रदेशोने पावन कर्या. एकदा अप्रमत्त गुणस्थाने पहोंचेला पवा तेमणे अकस्मात् विशुद्ध अध्यवसाय लक्षणवाळी क्षपकश्रेणिरूप खड्गयष्टि मेळवी अने तेना वडे प्रथम अनंतानुबंधी जारे कोधादिक कषायाने मूळथी हृणी नाख्या. पछी अविशुद्ध, मिश्र अने विशुद्ध वा त्रण रूपधारी मिथ्यादर्शनने पण निर्मूळ करी, अपूर्वकरण गुणस्थान कनो सर्श करी, अनिवृत्तिबादर गुणस्थाने पोंच्या. त्यां अप्रत्याख्यानावरण तथा प्रत्याख्यानावरणरूप आठ कषायोने मूळथी ज उच्छेदवा मांड्या. ते अर्धा हूणाया तेलामां नरकगति, नरकानुपूर्वी, तिर्यंचगति, तिथंगानुपूर्वी, एकेन्द्रिय, बेइंद्रिय, तेइंद्रिय अने चउरिंद्रियरूप चार जाति आतप, उद्योत, स्थावर, सूक्ष्म भने साधारण-ए नामकर्मनी तेर प्रकृतिभो अने निद्रानिद्रा, प्रचलाप्रचला अथीर्णाद्ध-पत्रण निद्राओ-प प्रमाणे सोळ प्रकृतिओनो तेमणे नाश कर्यो. पछी अक्षपित आठ कषायो, नपुंसक वेद, स्त्री वेद, हास्य, रति, अरति, शोक, भय, जुगुप्सा, पुरुषवेद, संज्वलन क्रोध, मान, माया, अने लोभनो क्षय कर्यो. संज्वलन लोभनो क्षय करतां ते सूक्ष्म थई ने सूक्ष्म- संपराय नामना दशमा पगथीयामां जईने छुपाई रह्यो; पण त्यां जईने छेवढे क्षपक श्रेणिरूप खड्गथी तेमो घात कर्यो. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ प्रस्तावना प प्रमाणे अट्ठावीश सौदर्य मनुष्यरूप मोहराज पतित थतां बलि राजर्षि अस्खलितपणे आगळ वधी सिद्धिोधना क्षीणमोह गुणस्थान नामना बारमा पगथिया पर पहोंचो गया. त्यां मतिज्ञानावरण, श्रुतज्ञानावरण, अवधिज्ञानावरण, मनःपर्यायज्ञानावरण अने केवलज्ञानावरण प पांच रूपने धारण करनार एवा ज्ञानावरणने हृण्यो दानांतराय, लाभांतराय, भोगांतराय, उपभोगांतराय अने वीर्यांतराय ए पांच अंतरायने हण्या. निद्रा, प्रचला, चक्षुदर्शनावरण, अचक्षुदर्शनावरण, अवधिदर्शनावरण अने केवलदर्शनावरण- प छ दर्शनावरण ना भेदोने हण्या. आ प्रमाणे धातिकर्म चतुष्टय रूप चार महानायक पतित थतां रिपु- सैन्य प्रायः अनाथ अने अशक्त थई गयुं. पटले पूर्वे ज्ञानावरण अने दर्शनावरणे आवृत्त करी दीघेलुं, सकल पदार्थना समूह ने प्रकाशनारुं एवं केवलज्ञान अने केवलदर्शन तेमने प्रगट थयुं. पछी ते सयोगीकेवलि गुण स्थान नामना तेरमा पगथीया पर आरूढ थया. आ जाणी चारित्र धर्म वगेरे परम हर्ष पाम्या. तेना सैन्यमां बधा हर्षाविषथी पुष्ट बनी गया. १३ त्यार पछी बलि केवलोप अनेक देशोमां विहार करी, मोहादिना रहस्यो प्रगट करी तेनो विडंबनाओमांथी अनेक भव्य जीवोने छोडाव्या. अनेक दुःखोथी मुक्त थवाथी संतुष्ट थयेला जनोप तेमने 'भुवनभानु' पत्रु' नाम आप्यु. आ प्रमाणेनी भुवनभानु केवलोनी कथा जाणीने चंद्रमौलि राजाने पण संवेग उत्पन्न थाय छे. ते पण पोताना पुत्र चंद्रवदनने राजगादी सौंपी, महोत्सवपूर्वक भुवनभानु केवली पासे दीक्षा ग्रहण करे छे. अल्प दिवसोमां ज ते बधी शिक्षा ग्रहण करी, चौद पूर्वनो अभ्यास करी महाप्रभावक अने गुणवंत बन्या. योग्य अवसरे भुवनभानुप तेमने आचार्यपदे स्थाया. पछी पोते शैलेशीकरणरूपी करवालथी कर्म शत्रुना बाकी रहेला वेदनीय, आयु, नाम अने गोत्र नामना भयोपग्राही कर्म-चतुष्टयनो क्षय करी, चारित्रधर्मना समस्त सैन्यनी अति उन्नति करी, सर्व शरीर अने कर्मनो संबंध छोडी दई, समग्र संसारना- दुःखप्रपंचथी मुक्त थई, निवृत्तिपुरीना स्वामी बन्या. कथानक परंपरा भुवनभानु केवळीना जीवननो विषय जैन लेखकोमां घणो प्रसिद्ध अने प्रिय रह्यो जणाय छे. संस्कृत, प्राकृत अने गुजराती भाषामां आ ज विषय उपर रचायेली कृतिओनी अनेक हस्तप्रतो भंडारोमां उपलब्ध थाय छे ते हकीकत आ वातनी साक्षी पूरे छे. आ कथानकवाळी सौ प्रथम रचना आचार्य हेमचंद्रसूरि मलधारी ( ई. स. १२ मी सदी) नी 'भुवनभानुकेवलि - चरित' छे. तेमना 'भवभावना' (रचना ई.स. ११२३) नामक ग्रंथनी स्वोपज्ञ संस्कृत वृत्तिमां पांवमी अनित्य भावनाना विवेचनमां आ वरिनी गुंथणी करायेल छे.' आ. सिद्धर्षिनी प्रसिद्ध रूपककथा 'उपमितिभवप्रपंचकथा' (रखना ई.स. ९०५) ना अनुकरणमा आ कथा लम्बाई होय तेम बे बच्चेनुं वस्तुगत साम्य जोतां प्रथम नजरे ज जणाय छे. इन्द्रहंस गणिए आ. हेमचन्द्रनी रचनाना आधारे ज पोतानी रचना करी छे. प्रशtani करेला उल्लेखथी अने समग्रकाव्यना आंतरिक साम्य परथो पण आ हकीकत समर्थित थाय छे. १. भव-भावना, मलधारी हेमचन्द्रसूरि, प्रका. ऋ. के. पेढी, रतलाम, ई. स. १९३८ पृ. २७२. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलि-चरिय समयनी दृष्टिए त्रीजी रचना छे संवत् १६०३ मां रकायेल खरतरगच्छीय लक्ष्मीलाभगणिनु प्राकृत गद्यबद्ध 'भुवनभानुकेवलिचरित्र'. अद्यावधि अप्रकाशित आ कृतिनी सं. १८८८ मां लखायेल हस्तप्रत ला. द. भा. सं. विद्यामंदिरमा छे.' आ लक्ष्मीलामे मलधारीना संस्कृत चरित्र- शब्दशः प्राकृत रूपान्तर करेलु जणाय छे. तेना पर कोई अज्ञात कर्ताए रचेल गुजराती स्तबक पण छे. वि. सं. १७६९ मां तपगच्छना उदयरत्नसूरिए गुजराती भाषामा 'भुवनभानुकेवळीनो रास' लरत्रेल छे. आ रास पण मलधारीना 'भु. भा. के. चरित्र'ना आधारेज रच्यो होवार्नु कर्त्ताप स्वयं नोंध्युं छे. आ रास प्रकाशित थयेल छे.२ वि सं. १८०१ मां तत्त्वहंसगणिए मलधारोना 'भु. भा. के. चरित्र' पर एक गुजराती बालावबोध रचेल मळे छे. ते अप्रकाशित छे. तेनी हस्तप्रत उपरोक्त ला. द. विद्यामंदिरमां उपलब्ध छे. ____ आ ज मलधारीनी कृति पर कोई हरिकलश यति विरचित बालावबोध-वार्तिकनी प्रत पण उपरोक्त विद्यामंदिरना संग्रहमा छे-जेनो रचना समय के लेखन समय अज्ञात छे.' आ उपरांत जिनरत्नकोषमा बोजा चारेक कर्त्ताओनो 'भुवनभानुचरित्र' के 'भुवन भानुकेलिचरित्र' नामक रचनाओ नोंधाई छे. तेमना नाम छे-हरिभद्रसूरि, उदयविजय, विजयचन्द्रसूरि अने हरिकलश गणि." आमां जिनरत्नकोष मुजब हरिभद्रसूरिनी कृति विमळगच्छना उपाश्रयमा (डाबडा नं. २७ प्रत नं. १२) होवी जोईए-परंतु विमळगच्छना भंडारनी प्रतिओना अद्यतन सूची पत्रमां कोई आवी रचना नथी मळती. बीजा अने त्रोजा कर्ता विशे विशेष हकीकत नथी मळी. चोथा कर्ता ते उपर उल्लिखित हरिकलश यति ज जणाय छे के जेणे 'भु. भा. चरित्र' मूळ नहीं परंतु मलधारीनी कृतिनी टीका ज रची छे. आम भुवनभानु केवलीनुं चरित्र एक उपदेशात्मक कथानक तरीके जैन साहित्यमां घणु प्रचार पामेलु जोई शकाय छे. अमदावाद, १५ जून १९७६. -र. म. शाह १. ला. द. भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर, प्रति नं. १५०, २. भुवनभानुकेवळीनो रास, उदयरत्नसूरि, प्रका. शेठ उकाभाइ शिवजी, मुंबई, ई. स. १८७१. ३. ला. द. भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर, प्रति नं. १०२४०. ४. ला. द. भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर, प्रति नं. ७८८२. ५. जिनरत्नकोष संपा. ह. द. वेलनकर, पुना ई. स. १९४४, पृ. २८२. ६. जुओ 'विमळगच्छ ज्ञानभंडार' नला. द. भा. सं. विद्यामंदिर स्थित सचिपत्र. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं भुवणभाणुकेवलिचरियं Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ॥ णमो त्थु णं अणुओगधराणं थेराणं भगवंताणं सिरिइंदहंसगणिविरइयं भुवणभाणुकेवलिचरियं अवरणाम बलिनराविचरियं सिरिवद्धमाणसामी जिणेसरी कुणउ कुसलमालाओ । दाणव- माणव - देविंदविदवंश्अिचलणकमलो || १ || 'सिरिभुवणभाणुकेवलिचरिअं वुच्छामि 'रइअअच्छरिअं । जं सुणिऊण भविअजणकण्णा पावंति पावित्तं ||२|| जोअणलक्खपमाणो जंबुद्दीवाभिहाणओ दीवो । एसो विसालथालयवट्टो वट्टर जयम्मि सया ||३|| तस्य मज्झे सोहइ 'सुरसेलो लक्खजोअणुञ्चत्तो । * पिंडीकयदीवरमाकोसी तिअसालिकेलिहरं ||४|| * सुरसिहरि पच्छिम दिसासेहरसोहं विदेहखित्तमिणं । कालो जस्स नं सत्तू 'देहाइक्खयविहाणेण ॥ ५ ॥ गिरि-सरिआरमणीओ इह " रेहइ गंधिलाई विजओ । गामाssगर-नगरेहिं देसा दीसंति जत्थ गुरू ||६|| तत्थ पुरी चंदपुरी "सहोअरा होइ जीइ ण जयम्मि । इंदपुरी णागपुरी अलया लंका व अवरा वा ||७|| सालो जत्थ फलिहमणिघडिओ 'अंबरतलासिलेसिसिहो । जाणामि इमं " वलयं नयरीनारीइ रुप्पमयं ||८|| ร '' केलासुजलकंती पासाया संति जत्थ झयजुत्ता । किं कारगकित्तीओ फुरंति उडूढं चउदिसासुं ||९|| १. रचिताश्चर्यम् कृताश्चर्यमित्यर्थः ॥ २. पावित्र्यम् - पवित्रताम् ॥ ३. सुरशैलः - मेरुः ॥ ४. पिण्डीकृतद्वीपरमाकाशः त्रिदशालिकेलिगृहम् ॥ . सुरशिखरिपश्चिम दिशाशेखरशोभं विदेहक्षेत्रं इदम् ॥ ६. देहादिक्षयविधानेन कालो यस्य न शत्रुः ॥ ७. रेहइ - राजते ॥ ८. सहोदरा-तुल्या समाना ॥ ९. अम्बरतला श् लेषिशिखः ॥ १०. करकङ्कणम्, भाषायाम् 'बलै ' ॥ ११. कैलासोज्ज्वलकान्तयः ॥ १२. कारककीर्तयः - प्रासादविधायक - शिल्पिकीर्तयः स्फुरन्ति ॥ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइदहंसगणिविरइयं ति-चउ-पण-सत्तभूमीरम्माइं जत्थ इग्भगेहाणि । मण्णे इमाणि लोगे अवइण्णाई विमाणाणि ॥१०॥ विलसंति पुरीइ इमे ववहारिगणा य देवकुमर व्व। दिव्वंसुग-कणगाहरणभासुरंगा 'सुरंगमुहा ॥११॥ णयरीए गोरीओ 'मयरज्झयसायरिकलहरीओ। णिअरूवजिअसुरीओ भोगजलुत्तारसुतरीओ' ||१२|| "जाहिं आवणसेणी पूरिअपासा कयाणगसपहिं । जुत्ता मुत्ताहल-मणि-कणगाईहिं समुल्लसइ ॥१३।। 'पुरिसुत्तमा अणेगे "महेसरा जत्थ लक्खसंखा य । सयमाणपयावइणो पडिगेहं संति 'अच्छेरं ॥१४॥ जीए जणाण दाणव्वसणं वसणेसु विजए निञ्च । सोगो निग्गंतॄणं जओ ठिओ ''णाममालाए ॥१५॥ सिरिअकलंकभिहाणो पयाउ पालेइ तत्थ भूवालो । सक्को सक्कइ न उणाइ" जस्स गुणवण्णणं काउं ॥१६।। सजणमणकेरववणपमोअसंपायणे "णिसाणाहो । जो "रायणीइलयवणमेहो लायण्णणिहिदेहो ॥१७॥ १५चोरंधयारपयरप्पयारपडिसेहओ दिणमणि व्व । पयडिअपयावपसरो नरेसरो देइ आणंदं ॥१८॥ दिटुम्मि जम्मि वंसो लक्खिजइ एरिसेगसप्पुरिसो। अमिअमयाणि फलाई अमिअलयाए हवंति जओ ॥१९॥ सव्वेहि पि गुणेहिं नियरूवमिसेण दंसिओ जाणे । दप्पणतलम्मि जह वत्थुसत्थएहिं सपडिबिंबं ॥२०॥ विणओ विणउ व्व गओ णओ व्व चयणं च जस्स वयणं व । रूवं सवं व पुणो मणोहरं जेण णत्थि परं ॥२॥ जह गहगणेसु सोमो भीमो जह सत्तवंतलोएसु । णयवंतेसु य रामो निवेसु तह एस रायाणो ॥२२॥ १. आनन्दपूर्णमुखा इत्यर्थः ॥ २. स्त्रिय इत्यर्थः॥ ३. मकरध्वजसागरकलहयः ॥ ४. सुतरीओ-सुतयः, नावः ॥ ५. यस्यां पुर्याम् ॥ ६. एकत्र पुरुषोत्तमाः कृष्णाः, अन्यत्र उत्तमपुरुषाः ॥ ७. एकत्र महेश्वराः शिवाः, अन्यत्र ऋद्धिमन्तः॥ ८. एकत्र प्रजापतयः-ब्रह्माणः, अन्यत्र सन्ततिमन्तः ॥ ९. आश्चर्यम् ॥ १०. नाममालायां-अभिधानकोशे ॥ ११. पुनः ॥ १२. कैरववनम्-रात्रिविकाशिकमलवनम् ॥ १३ निशानाथ:-चन्द्रः ॥ १४. राजनीतिलतावनमेघः ॥ १५. चौरान्धकारप्रकरप्रचारप्रतिषेधकः दिनमणिः-सूर्य इव ॥ १६. अमृतमयाचि फलानि अमृतलतायाम् ॥ १७. सार्थकैःसाथैः॥ १८. राजा ॥ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं नामेण तस्स भज्जा सुदंसणा 'दंसणेण सुपसत्था । सारयविसारया जा सारयघणविसयसीला य ॥२३॥ जीए एसा णो तणुलट्ठी सावण्णिआ लया किंतु । तत्थ इणं पुण वयणं चंदकलाघडिअपउमं व ॥२४॥ तस्सुवरि णयणाई मरगय-माणिकपुग्गलकयाई । कमलाणि इमाणि पुणो जाणे जणहरिसजणयाई ॥२५॥ युग्मम ।। किं विउलच्छी लच्छी १ सुपव्वदेवी ध १ पव्वई वा वि ? । णिरूवमरूवं जीए जाणंति जणा पलोअंता ॥२६॥ दंता दाडिमकलिआउ जीइ अहरा 'पषालसयलाई। सामलवण्णा वेणीदंडो भुअगो पयंडो अ ॥२७॥ भुवणालवालमज्झे जा देवलय व्व रोविआ विहिणा। अमिअरसेणं सित्ता तेणं 'पञ्चंगचंगगुणा ॥२८॥ तीए जाओ अ बली तणुओ भाणु व्व पुष्वआसाए । जो होइ वढमाणो चंदु व्व सयलकलावंतो ॥२९॥ 'सत्थोहपरिस्समओ सुहडत्तण-पंडिअत्तसंपत्तो। सीहोवमाणसत्तो पण्णाविण्णायतत्तो जो ॥३०॥ जस्संगसंगमाओ गुणा वि गुरुअत्तणं गया नूणं । जह कणगसेलपासा तणाणि वि सुवण्णकंतीणि ॥३॥ "मग्गणमुहमग्गियधणवरिसणमेहो सुरायरिअमेहो । जो गुणनिहाणदेहो परिणीअणिवसुअकयणेहो ॥३२॥ कणगं व जो सविणओ सूरो इव दित्ततेअगुणवंतो । तिहुअणलोअणजणिआणंदो चंदो इव कुमारो ॥३३॥ पुहवीइ कप्परुक्खा लज्जागुणओ ''अदिस्सया जाया । ''जाणे गरिंदअत्तयदाणकलाए जिआ सव्वे ॥३॥ जेणं कुमरतं भुत्तं वीसं वासपुव्वलक्खाई। अवहरिआई करूणायंतेणं ''दुहिअदुक्खाई ॥३५॥ सुमुहुत्तम्मि उ पिउणा रज्जे ठविओ महूसवेण सुओ। "सुरभूमिरुहो जाणे जाओ जं मंजरीवंतो ॥३६॥ १. दर्शनेन सम्यक्त्वेन च ॥ २. शारदाविशारदा या शारदधनविशदशीला च ॥ ३. विपुलाक्षी लक्ष्मीः सुपर्वदेवी-देवाङ्गना वा पार्वती वाऽपि ॥ ४. प्रवालशकलानि ॥ ५. प्रत्यङ्गचङ्गगुणा-प्रत्यङ्गसुन्दरगुणा ॥ ६. सुभटत्वपक्षे शस्त्रौघपरिश्रमात् । पण्डितत्वपक्षे शास्त्रोधपरिश्रमात् ॥ ७. मार्गणमुखमार्गितधनवर्षणमेघः ॥ ८. सुराचार्य इव-पृहस्पतिवद् मेधा-बुद्धिः यस्य सः॥ ९. नृपसुताकृतस्नेहः॥ १०. अदृश्या एव अदृश्यकाः॥ ११. नरेन्द्रात्मजदानकलया, कला-नैपुण्यम् ।। १२. दुःखितानां दुःखानि ॥ १३. सुरभूमीवहः-कल्पवृक्षः ॥ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं किं चंदो इंदो वा ? अहवा किं केसवो सिवो वा वि?। इच्चाइविगप्पेहिं नरा नरेसं पसंसंति ॥३७॥ जस्स 'जिणुत्तं तत्तं हिअए संसयविवक्खछेअकरं । फुरइ जहेगं खग्गं कोसे दिप्पंतकं तिधरं ॥३८॥ एगं छत्त च दुवे चमराई हुंति तिनि उ 'सहाओ । चउरंगी जस्स चमू 'पणप्पयारा पुणो भोगा ॥३९॥ "छठभासाछेअत्तं गेहं सत्तविहभूमिसोहं च । अट्टदिसागयकित्ती 'णवरसपोसो सया जस्स ॥४॥ दसककुहारक्खणओ जो अ दिसावालचिंतउद्धारो। इक्कारसरूवहरो रुद्दो "रुद्दारिसंहारो ॥४॥ बारसआइच्चतपंतकंतदिपंततेअसोहंतो। तेरसगुणतंबोलालंकिअमुहपंकओ जो उ ॥४२॥ चउदसविज्जावंताणेगजविणोदसावहाणो जो। पन्नरसकम्मभूमीउप्पज्जंजिणझाणपरो ॥३॥ 'सोसकलाविहूसिअविहावरीकंतकंतमुहपउमो । सत्तरसभेअपूआकरो जिणिदाण राया जो ॥४॥ अट्ठारसलिविविन्नू सुस्सावगएगवीसगुणवंतो । बावीसपरीसहरिउअजिअसमणवंदओ जो अ ॥४५॥ बत्तीसलक्खणधरो छत्तीसाउहपरिस्समे कुसलो । बावत्तरिपुरिसकलो जो पच्चक्खो सहस्सक्खो ॥४६॥ इंदढिसमा रिद्धी जस्सेसा दीसए नरेसस्स। अच्छरसुरूवजुवईहिं कीलंतस्स कीलाहिं ॥१७॥ णरवइणा परिसाणं चत्तालीसं च पुटवलक्खाई । गरुअं रज्जं भुत्तं जेण लहंतेण सुक्खाई ॥४८॥ सत्तसु खित्तेसु धणं ववमाणेणं अगण्णपुण्णाई । काऊण जेण जणिओ जणेसु जिणसासणुज्जोओ ॥४९।। पइदिअहं जेण सुकयकन्जाइं तंति किज्जमाणाई। को वण्णेउं सक्को ताणि सयसहस्सजीहो वि? ॥५०॥ १. जिनोक्तम् ॥ २. संशयविपक्षच्छेदकरम् ॥ ३. सभाः ॥ ४. पञ्चप्रकाराः ॥ ५. षड्भाषाछेकत्वम् , १ प्राकृतं २ संस्कृतं ३ शौरसेनी ४ मागधी ५ पैशाची ६ अपभ्रंशश्चेति षड् भाषाः ॥ ६. शृङ्गारप्रभृतयो नव रसाः ॥ ७. रौद्रारिसंहारः भयङ्करशत्रुनाशकर इत्यर्थः ॥ ८. चतुर्दशविद्यावदनेकजनविनोदसावधानः ॥ ९. षोडशकलाविभूषितविभावरीकान्तकान्तमुखपद्मः । विभावरीकान्तः-चन्द्रः ॥ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं जो एगया चउद्दसिरत्तीए 'पोसहव्वई निवई । वत्थूण अणिचत्तं सुहभावजुओं विचिंतेइ ||५१ || तुरया तरंगतरला तरुणत्तमणिलचलंतपत्तं व । विज्जुलयालोलाओ ललणालीलाउ विउलाओ || ५३२|| मोगा रोगाऽणेगा जत्थ विओगा हवंति जीवाणं । खणमवि पुणो ण सुक्खं सो संसारो असारो उ || १३|| अथिरं जीअं अथिरा लच्छी पिअजणसिणेहओ अथिरो । अथिरं रज्जं मज्जं व मोहसंपाययं पायं ॥ ५४|| अन्यत्राप्युक्तम् न सा जाई न सा जोणी न तं ठाणं न तं कुलं । न जाया न मुआ जत्थ सब्बे जीवा अनंतसो ||५५ || जह तुम्भे तह अम्हे तुब्भे वि अ होइआ जहा अम्हे । अप्पाहेर पडतं पंडुअपत्तं किसलयाणं ||२६|| सव्वपणा अणिश्चां नरलोओ ताव चिट्ठउ असारी । जीअं देहो लच्छी सुरलोअम्मि वि अणिच्चाई || ५७|| नइपुलिणवालुआए जह विरइअअलिअकरि-तुरंगहिं । "घर-रज कप्पणाहिं अ बाला कीलंति तुट्टमणा ॥ ५८|| तो सयमवि अत्रेण व भग्गे एअम्मि अहव एमेव । अन्नन्नदिसिं सव्वे वयंति तह चेव संसारे || ५९ || घर - रज्ज - विहव-सयणाइपसु रमिऊण पंच दिअहाई । वति कहं पि वि 'निअयकम्मपल्याणिलुक्खित्ता ||६०|| अहवा जह सुमिणयपाविअम्मि रजाइइट्ठवत्थुम्मि | खणमेगं हरिसिजंति पाणिणी पुण विसीअंति ||६|| कइवयदिणलहिं तहेव रज्जाइएहिं तुसंति । विएहिं तेहिं वि पुणो जीवा दीणत्तणमुविति ||६२|| रुप्प - कणयाइवत्युं जह दीसह इंदयालविज्जाए । खदिट्टणरूवं तह जाणसु विहवमाईअं ||६३|| संझब्भराग-सुरचावविब्भमे घडण - विहडणसरूवे । विवाइवत्थुनिवहे किं मुज्झसि जीव ! जाणतो ? ||६४ || पासाय- सालसमलंकिआई जइ कह वि कत्थइ थिराई | गंधपुरवराई तो तुह रिद्धी वि होज थिरा ||६५ || १. पौषधवती ॥ २. मोहसम्पादकम् ॥ ३. मृताः ॥। ४. विरचितालीककरि तुरङ्गैः ।। ५. गृह राज्य कल्पनाभिः || ६. निजककर्मप्रलयानिलोत्क्षिप्ताः ॥ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं धण-सयणबलुम्मत्ती निरत्थयं अप्प ! गन्धिओ भमसि । जं पंचदिणाणुवरि न तुम न धणं न ते सयणा ॥६६॥ कालेण अणंतेणं बलदेवा चक्कि-वासुदेवा वि । पुहईइ अइकंता को सि तुमं? को य तुह विहवो? ॥६७।। भवणाइं उबवणाई सयणा-ऽऽसण-जाण-वाहणाईणि । निच्चाई न कस्सइ न वि अ कोइ परिरक्खिओ तेहिं ॥६८॥ माया-पिईहि सहवइढिएहि मित्तेहिं पुत्त-दारेहिं । एगयओ सहवासो पीई पणओ वि अ अणिच्ची ॥६॥ [भवभावनाप्रकरण गा. ११-३] इच्चाइअणिञ्चत्तं भवभुवर्णतरफुरंतवत्थूणं । भावंतो 'भूमंतो वेरग्गं णिञ्चलं पत्तो ॥७०॥ अह उढिअम्मि सूरे कुंकुमलेवं नहं व कुर्वते । पारिअ रयणीपोसहमच्चेइ जिणे निवो निउणो ॥७१।। पारणग काऊणं सुहभावणभाविओ इअ हवेइ । चारित्तग्गहणमणोरहो कहं मे फलिस्सइ जो ? ||७२।। उजाणवणम्मि जणे उवकुणमाणे फलावलीहितो । कुवलयचंदक्खजिणो विहरतो आगओ वीसुं ॥७३॥ उजाणपालओ पुण केवलिणो आगई नरिंदस्स । जाणावेइ, नरवई इमस्स कणगाइअं देइ ॥७॥ . आणंदपुलइअंगो राया गंतूण णमइ केवलिणं । पंचविहं अभिगमणं मुत्तूणं गुणमणिसमुद्दो ॥७५।। उवविट्ठो जिणपासे जो उवदिसए मुणी समाहप्पो । महुराए भासाए तावोवसमऽमिअसरिसाए ॥७६।। निसुणेसु नरेस ! तुम संसारे वत्थु दीसए जं जं । तं तं जाणसु सयलं असासयं कणगमाईअं ॥७७॥ रज्जेणं विउलेण वि न रक्खिओ को वि 'कोविओ वि नरो । भूवाल ! महुनिवडूणो दिटुंतो एत्थ १व्यो ॥७८।। वाणारसीइ नयरीइ सकनयरीसरिच्छलच्छीए । रज करेइ राया महुनामो सुहडपरिअरिओ ॥७९॥ "पत्ती एगो परबलधीरो नामेण तस्य अत्थि धुवं । जो एस 'लक्खजोही जस्स य वित्ती कणगलक्खो ॥८॥ १. भूमान् भूपतिरित्यर्थः ।। २. तापोपशमामृतसदृशया ॥ ३. कोविदोऽपि ।। ४. पत्तिः पदातिरित्यर्थः ।। ५. लक्षयोधी॥ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं महुरायस्सुवरिं कुरुदेसेसो तत्थ आगओ झत्ति । 'बहुसुहडसेणसेणीसंजुत्तो सत्तुपाणजमो ||८|| महुभूवई अभिमुहं चलिओ अप्पबलवंतसिन्नो वि । उभएसि कडगाणं उब्भडसुहडाण जुद्धपारंभो ॥८२॥ | खग्गाखग्गि सरासरि रणम्मि जुज्झति वीर वीरेहिं । अइभीमो संगामो जाओ भग्गं च महुसिन्न ||८३ || परबलधीरो धीरो समये पयम्मि अग्गओ हवइ । सरधाराओ वरिसइ वारिहरु व्व खणमित्तेणं ॥ ८४ ॥ सूरस्सिय सूरस्स वि कुरुदेसनिवस्स कडग बिंबस्स । अच्छायणं च जणिअं जेणं धीरेण इक्केणं ॥ ८५ ॥ कुरुदेससा मिसिन्नं भग्गं उग्गं पि सत्तवतेणं । इक्केणं वरेणं हरिजइ "जहंऽधयारभरो ||८६|| ससु जायए सूरो सहस्सेसु अ पंडिओ | लक्खेसु होइ चायालो दाणिणो संसओ चिअ ||८७|| निग्गहिओ कुरुदेसाहिबो भडेण रणनाडयनडेण । गजिअ गयणगणजअ पडहो वज्जइ महुनिवस्त ||८|| कंचणसंखलदाणं परबलधीरस्त कुणइ महुराया । पंचगपसायविही विहिओ पयस्स भूवेणं ॥ ८९ ॥ यत : कण्णा छेअं भेअं खमंति तो कुंडलाणि पावंते । * खणए अंजणरेहं लहंति भीरूणि अच्छीणि ॥ ९० ॥ नयरीइ नियो तत्तो पत्तो यसो महंतरिद्धीए । चउरंगबले सारं अंगं पत्ति त्ति चिंतेइ ॥ ९९ ॥ तेणं 'घणघणयरवा सजीवणविसजणाउ [ ......] पुणो । सबलाणं पत्तीणं कोडीओ मेलिआ बहुसो ||१२|| एहि सुहडे परिओ परिवेदिओ अ चिट्ठेह | रिउनिवहाओ निचं रक्खिज्जइ जो इमेहिं पि ॥ ९३ ॥ मसमयम्मि णवरं भडकोडीसेविओ वि नरनाहो । 'गयताणां नरयम्मि उ गओ असरणो अहो ! महुओ || ९४|| यत : इकु चिसो नरए सहेइ तिब्वाई दुक्खलक्खाई । महराया इयं चिअ ठियाउ मणुआण कोडीओ ॥ ९५ ॥ १. बहुसुभट सेनाश्रेणीसंयुक्तः ॥ २. वारिधर इव - मेघ इव ॥। ३. यथाऽन्धकारभरः ।। ४. वाचाल: वक्ता इत्यर्थः ॥ ५. क्षण - महोत्सवे ॥ ६. घनघन करवाः स्वजीवनविसर्जनात् ।। ७. गतत्राणः ॥ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं तेणं रजिजह णो रज्जे केणावि जाणमाणेण । इअ सुणिऊणं राया मुणिवयणाओ विरइ ॥९॥ पुन विरत्तचित्तो विसेसओ जिणुवएससवणाओ । रज्जं तिणं व चइऊणं पडिवज्जेइ जो दिक्खं ॥९७।। यत :'अल्लो सुक्को अ दो छूढा गोलआ मट्टिआमया । दो वि आवडिआ कुड्ढे जो अल्लो सोऽत्थ लग्गइ ।।९८॥ एवं लग्गति दम्मेहा जे नरा कामलालसा । विरत्ता उ न लग्गति जहा सुक्के अ गोलए ॥९९।। जो पढइ बारसंग "पसंगरहिओ हिओ अ जीवाणं । ठाणं सगवीससमणगुणाण गुत्तो अ तवतत्तो ॥१०॥ रयणत्तयआराहणनिउणो 'नयणद्विदोसचुअवित्ती। "दुग्गोवसग्मसहणो वम्महमहणो महेसी जो ॥१०१।। खंती दंती संती कती कित्ती जणुत्तरा लोगे। सत्ती गुत्ती मुत्ती दित्ती तित्ती तहा जस्स ॥१०२।। परिधरइ चरणवम्म सम्मईसणमर्सि च कुणइ करे । घणधाइकम्मसत्तू जो जिणइ "सुझाणहयचडिओ ॥१०३।। पावेइ केवलसिरिं रिसिराओ जयसिरिं व गयदोसो । भुवणंभरजसकोसो नमंततणुमंतकयतोसी ॥१०॥ करयलगयमामलगं व सव्वलोगस्सरूवमज्झक्खं । जस्स हवेइ विमलनाणभाणुउदएण केवलिणो ॥१०॥ मुणइ मुणिंदो भयवं जीवाणं पुग्गलाण कम्माणं । गइमागई च जम्मं विगमं च थिरत्तणं. जुगवं ॥१०६।। दुंदुहिझुणी सुणिज्जइ गयणे सीसम्मि कुसुमवुट्ठी अ । जस्स सुरेण कया पुण 'कणगसरोअं रयावेइ ॥१०७॥ हेमपउमे निसीअइ नाणी जणसंकुलाइ परिसाए । भासइ धम्म सम्म अमिअरससमाणभासाए ॥१०॥ निअभवसंसयहरणा हरिसेणं जस्स नामयं ठविअं । एस भुवणाभाणुजिणु त्ति तत्थ ''आइंतलोएण ॥१०९।। १. आर्द्रः ।। २. क्षिप्तौ ।। ३. दुर्मेधसः ।। ४. प्रसङ्गरहितः । प्रसङ्गः-आसक्तिः ।। ५. नयनं द्विसंख्यासूचकम् , ऋद्धिश्च चतुःसंख्यासूचिका, अङ्कानां वामतो गतिरिति न्यायेनात्र नयनऋद्विशब्देन द्विचत्वारिंशत् संख्या बोध्या। भिक्षाचर्यायाः द्वाचत्वारिंशद् दोषाः प्रसिद्धाः ॥ ६. दुर्गापसर्गसहनः मन्मथमथनः ॥ ७. सुध्यानहयरूढः ॥ ८. अध्यक्षम् ॥ ९. कनकसरोजम् सुवर्णपद्मासनमित्यर्थः ॥ १०. आयता-आगच्छता लोकेन नाम स्थापितमित्यन्वयः ।। Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेव लिचरियं पुहवीए विहरतो जणमिच्छत्ततिमिराणि य हरंतो । भाणु ठव पयासंतो भुवणं जो सञ्चनामेण ॥११०॥ जणवंछिअत्थविअरणकप्पतरू चेव लब्भए सुगुरू । पुत्वभवपुण्णवसओ एरिसओ जम्मलक्खे वि ॥११३।। गाम-णगरठाणेसुं विविहपगारेसु देसनियरेसु । विहरइ 'असेसदंसी जणोवयारिक्कमेहाए ॥११२।। इतश्चतम्मि विजयम्मि नयरं विजयपुरं खोणिकामिणीमउडं । तिजयम्मि नत्थि अवरं नयरं सारं समं जस्स ॥११३।। दीसंति दोसु पासेसु जस्स विउलाऽऽवणाण सेणीओ । नंगरथिरीकयाई व पंतिट्ठिअजाणवत्ताई ॥११॥ जस्सावणवडिरयणरासिमिसाउ (१) रयणायरेण कया । उवया पीई काउं व नामसञ्चत्तणं घा वि ॥११॥ जत्थ वसंति जणोहा अणेगसयणगणनिञ्चकयसोहा । लहिअजिणधम्मबोहा विगयदोहा य अक्कोहा ॥११६।। सुद्धववहारसहिआ ववहारिजणा लसंति संतगुणा । जाणं दाहिणपाणी सोहंतो 'दाणकंकणओ ॥११७।। नयरे “विसारयगुणा 'जलसंगेणुज्झिआ "इसघणु व्व । जाणं मुहाणि लक्खणअलंकिआई सिपाणि व्व ॥११८॥ जग्गोरीओ सिंगाररसभरेण भरिआउ सरिअ व्व । नयरजणरंजणवयणमणोहराओ पिगीउ व्व ॥११९।। जत्थ य वणाणि गागममंडिअमज्झयाणि समणु व्य । निम्मलजलकलियाई सराणि माणससराई व ॥१२०॥ पासाया तुंगयरा मणोरहा सजणाण जह जम्मि । जेसु जिणप्पडिमाणं माणं तीरेइ को काउं? ॥१२॥ तत्थ नरनाहचंदो रज पालेइ चंदमोलिनियो । 'घणसारसारसोरहजसपसरो कामकेलिसरो ॥१२२।। १. अशेषदर्शी सर्वज्ञ इत्यर्थः ॥ २. विपुलाना आपणानां श्रेणयः ॥ ३. उपदा उपहार इत्यर्थः ॥ ४. दानकङ्कणकः ॥ ५. विशारदगुणाः पण्डिताः, विशिष्टशरत्कालगुणाश्च ॥ ६. जडसङ्गेन उज्झिताः-रहिताः, जलसङ्गेन च ॥ ७. इसघणु व्व इषघन इव आश्विनमासे घनः मेघो यथा जलसङ्गरहितः, तथा अत्र नगरे पण्डिता जडसङ्गरहिता इत्यर्थः । “ स्यादाश्विन इषः" इत्यमरः का. १ व. ४ श्लो. ११७ ॥ ८. स्वहस्तवत् ॥ ९. धनसारसारसौरभयशप्रसरः ॥ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं रंजेइ जणं राया विजावंतो विणोअविहिपवणो' । न कहं जइ जस्साऽऽणणघरम्मि बंभीइ वसि जे १ ॥१२३॥ रयणेसु जह सुरमणी रमणी देवाण जह व नारीसु । जह वा गोसु सुरगवी तह जो अत्थि नयवंतेसु ॥१२॥ जहकालं साहिअपुरिसत्थतिओ जो अ सत्तिसंजुत्तो । परिणितो रिउघरवटैतरमाऽऽविट्ठकुमरीओ ॥१२५॥ जो सुणइ धम्ममेगं खणं कुणइ कीलणं च खणमेगं । परिसालंकरणं खणमेगं सव्वावसरविण्णू ॥१२६॥ गंगाजलुज्जलंगा तुरंगमा जस्स रायबारम्मि । खेलंता अवइण्णा मण्णे इंदस्स इत्थ हया ॥१२७॥ जस्स य पव्वयपाया रजअलंकारकारणं करिणो । "उड्ढट्ठिअएरावणपाडणपयडिअपयंडरया ||१२८।। वररायकन्नगाओ महंतभ्रवालवंसजम्माओ । सुरसुंदरिरूवाओ परिणीआ जेण राएण ॥१२९॥ "एगय पाभाइअवज्जतसरभुयझुणीओ जग्गंतो । सक्कसहासरिसाए परिसाए रेहिरो राया ॥१३०॥ आसीणो सीहासणि छत्तीसनिवउलसेविओ सययं । पुष्वाचलम्मि उइओ सहस्सकिरणो जह सहेइ ॥१३१॥ युग्मम् ॥ ताव भुवणभाणुजिणो उजाणवणम्मि आगओ जस्स । पुहवीए विहरंतो पडिबोहंतो य भव्वजणे ॥१३२॥ उजाणपालओ पुण जस्स जिणसमागमं निवेएइ । आणंदपुलइअंगो जो जाओ तस्स वयणेणं ॥१३३।। कंचणजीह-धण-कणगदाणेणं तोसए नरेसो त । जम्हा महंतदाणं विबुहाणं धम्मकज्जेसु ॥१३॥ पजिअपडहो गजिअपडुसद्दगइंदमारुहंतो अ । "धारिअमयंकमंडलउजलसेआयवत्तो अ ॥१३५।। अंतेउरपरिअरिओ मेलिअबहुरायलोअकलिओ अ । वीइज्जतो चमरेहिं आसेवयनरेहिं च ॥१३६।। १. प्रवणः तत्पर इत्यर्थः ॥ २. जे इति पादपूरणार्थकमव्ययं प्राकृते ॥ ३. अवतीर्णाः ॥ ४. ऊर्ध्व स्थितेरावणपातनप्रकटितप्रचण्डग्याः । रयः-वेगः ॥ ५. एकदा प्राभातिकावाद्यत्स्वराद्भुतध्वनेः जाग्रत् ॥ ६. राजते । ७. धारितमृगाङ्कमण्डलोज्ज्वलश्वेतातपत्रः ॥ Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं तम्मि वणे आगंतूणं मुत्तूणं च छत्त-खग्गाई । वंदेइ जिणं राओ पयाहिणाओ अ दाऊणं ॥१३७।। थुणइ जिणं भत्तीए जो सुरकय हेमपंकयनिसण्णं । निम्मलनाणपईवं 'भवोअहिबुडंतजणदीवं ॥१३८॥ (कलापकम् ) प्रणतकामितदैवतशाखिने निखिलजन्तुहिताय शमात्मने । भुवनपद्मविबोधनभानवे भुवनभानु जिनाय नमोऽस्तु ते ॥१३९।। (संस्कृतम्) करुणारससायरवर! सुर-नरवइवंदिअक्कमो भयवं! । अवहर भवदुहदाहं जेणाहं पीलिओ बहुसो ॥१४०।। (प्राकृतम्) 'तुं मादा तुं तादो तुं नाधी मज्झ तुं गुरू भयवं!। ता तुं भवपासादो मिलिदो दुहिदं ममं रक्ख ॥१४१॥ (शौरसेनी) 'अपुलवलायञणिही अणगाले चत्तगालवे एश। शिलिअकलंकनलेशलकुलदीवे जयदि कस्टहले ॥१४२।। (मागधी) 'तेव ! पनतपतकमलो हितयातो जस्स तुं न वच्चेसि । तस्मृलसंति सतने लच्छीओ नसटकसटाओ ॥१४३।। (पैशाची) "सोलकलासंपुन्नउ जासु वयण समु चंदु । नमतउ भवसायर तरइ तुज्झ चलण मुणिइंद! ॥१४४।। (अपभ्रंशः) इअ छव्विहभासाहिं थुणिओ भावेण देउ मज्झ सुहं । सिरिभुवणभाणुकेवलिमुणीसरो धम्महंससरो(सरहंसो) ॥१४५|| संथुणिऊणमिअ जिणं हरिसेणं उवविसेइ मुणिपासे । इअ भणइ जो मुर्णिदं तुह जोगो पुण्णओ जाओ ॥१४६।। तुम्हाणं आगमणं जं मह देसम्मि सामि! संजायं । तिअसनई अलसाणं मज्झे तं आगया अज ॥१७॥ एसो देसो धन्नो धन्नं नयरं नरा य मह धन्ना । भवसयसहस्सदुलहो संपत्तो जेण इत्थ तुमं ॥१४८॥ जह पीऊसरसेणं तिसाउराणं हवेइ संतोसो । खीरघयखंडजोगा जह वा छुहिआण आणंदो ॥१४९।। जह वा बप्पीहाणं "तित्ती नहयलपडंतनीरेणं । अहवा जह चक्काणं करेइ सूरो दिणमुहम्मि ||१५०॥ १. भवोदधिमज्जज्जनद्वीपम् ॥ २. त्वं माता त्वं तातः त्वं नाथः मम त्वं गुरुः भगवन् ! । तत् त्वं भवपाशाद् मिलितः दुःखितं मां रक्ष ॥१४१॥ ३. अपूर्वलावण्यनिधिः अनगारः त्यक्तगौरवः एषः । श्रीअकलङ्कनरेश्वरकुलदीपो जयति कष्टहरः ॥१४२॥ ४. देव ! प्रणतपदकमलः हृदयात् यस्य त्वं न व्रजसि । तस्य उल्लसन्ति सदने लक्ष्म्यः नष्टकष्टाः ।।१४३।। ५. षोडशकलासम्पूर्णकम् यस्य वदनं चन्द्रसमम् । नमन् भवसागरं तरति तव चरणौ मुनीन्द्र ! ।।१४४।। ६. त्रिदशनदी गङ्गानदी || ७. तृप्तिः ॥ ८. चक्रवाकाणाम् ॥ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२ सिरिइंदहंसगणिविरइयं तह तुह दसणमेअं कुणेइ हरिसं मुणिंद ! मह नाह ! । जस्स पमाणं काउं जिणाउ अन्नो न सकेइ ॥१५१ करुणासायर ! सामिअ! अणेगसंगामसंगहिअपावो । नरयगइभमणभीरू तुह सरणमहं पवज्जेमि ॥१५२।। कारुण्णं काऊणं कहेसु सरणं किमित्थ मह अत्थि । समणो भणेइ नरवर! तं तुह सरणं खु जं मज्झ ॥१५३।। तुम्हाणं भुवणिक्कसरणभूआणं पि को परो सरणं ? । पडिहाइ अच्छरिअमिअ महंतयं मज्झ हिअयम्मि ॥१५४॥ एसो को संबंधो ? जगबंधो ! वसुहनाह ! सोअव्वो । एगग्गमणेण मए कहिजमाणो इमो तुमए ॥१५॥ तथाहि'लोगोअरनामेणं नयरं सब्वत्थ अस्थि विक्खायं । सयलाणं लच्छीणं ठाणं लोआण सुनिवासो ॥१५६।। जं सासयं च 'पुव्वावरभागेहिं विमुक्कयं गरुअं । पूरिअमल्झं मणहरनिकेअणेहिं अणेगेहिं ॥१५७।। जत्थ य सव्वे वण्णा सयलाओ जत्थ 'जाइणाईओ। जत्थ रयणरासीओ धणाणि 'सिप्पाणि सव्वाणि ॥१५८।। विजाओ वजाओ* नीईओ जम्मि धम्मकम्माई । वटुंति अ नट्टाई खणमित्तसुदिटुनवाई ॥१५९॥ 'कडगाणि तत्थ दुन्निउ ठिआणि किर धम्म-पावरुवाणि । गाढयरं पबलाई परप्परविरोहवंताणि ॥१६०॥ सबलो मोहनरिंदो सामी पावाभिहाणसिन्नस्स । सव्वेसिं 'भूआणं वसीकयं जेण तेलुकं ॥१६१।। यथा५ देविंद-दाणविंदा पुढविंदा जस्स आणवट्टिणो जाया । का वत्ता अन्नेसिं 'सिटिप्पमुहाण लोआणं? ॥१६२।। देवमइमदेवेसु वि कारेइ मई गुरूणमगुरूसु । तत्तमइमतत्तेसु वि इअ आणा जस्स ''सत्तवई ॥१६३॥ परिहरिअकिञ्चपक्खो पावकिआऽऽसत्तमाणसो दक्खो । जस्स वसगो अ लोगो हवेइ हिंसाविहाणपरो ॥१६॥ १. लोकोदरम् इति नाम्ना ॥ २. पूर्वापरभागः ॥ ३. जातिज्ञातयः ॥ ४. शिल्पानि ॥ ५. वर्याः-प्रधानः ।। ६. कटके ॥ ७. परस्परविरोधवती ॥८. पापामिधानसन्यस्य ॥ ९. भूतानां प्राणिनामित्यर्थः ॥ १०. देवेन्द्रदानवेन्द्राः, पृथ्वीन्द्राः नरेन्द्राः ॥ ११. श्रेष्ठिप्रमुखाणाम् ॥ १२. सत्त्ववती ॥ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरिये कूडवयणेसु परधणआयाणेसु' परदारसेवासु । वडावेइ जणं जो परिग्गहा-ऽऽरंभकरणेसु ॥१६५।। भोइअरयणीभत्तो कोहजलणेण ताविओ जेण । दढपाडिअमाणसिलो सहेइ दुक्खाणि जणवग्गो ॥१६६।। "माएगरक्खसीए गसिओ लोहमहसायरे पाडओ। पुत्ताइपेमपासाउरो जिओ मोहमाहप्पं ॥१६७।। तिरिअ- नरयावणि-कुनरभवेसु लोओ पवीलिओ जेणं । तत्तो एसो मोहो अहिओ लोआण अक्खाओ ॥१६८।। कडगं जस्स भडेहिं कोहा-ऽहंकार-लोहपमुहेहि । विअडं मोहनिवाऽऽणाकारगमे सया अहि ॥१६९।। यतःअण्णायकारगो राया जह तस्स तहा पया। जओ वुच्चइ लोगम्मि जहा गया तहा पया ॥१७०॥ 'चारित्तधम्मनामो सुनायगो होइ धम्मसिन्नस्स । सम्मइंसण-उवसम-सच्चाइभडो जिआण हि ॥१७१॥ संजमनरवइचरिअॅ परोवयारस्स कारणं लोए। 'निअसवणामिअरसमयरसायणं सुबह धीमंता! ॥१७२।। यथादेवे देवत्तमई सुसाहुवग्ये गुरुत्तबुद्धिं च । तत्तेसु अ तत्तरुई जणेइ लोअस्स जो राओ ॥१७३॥ 'सक्किरिआआउत्तो भूअग्गाम ' अवेइ अप्पं व । न लवइ असञ्चवयणे जस्साऽऽणामग्मलग्गजणो ॥१७४|| चोरिअ-अबंभ-आरंभ-परिग्गहवजणाणि सुद्धमणो । रयणीभोअणनिअमं जेण जणो पेरितो कुणइ ॥१७२।। अजव-मद्दव-संतोसप्पमुहेहिं 'महाऽऽहरणएहिं । जो तप्पेइ इमेहिं विवेअवंतो सया लोए ॥१७६।। देव-सुमाणुसभवसुहलाहो सुअप्पबोहो अ (१)। आरुग्गं सोहग्गं जस्स पसाया हवंति जणे ॥१७७।। एसो संजमराओ संसारावाससंसरंतजणे । पालितो पजंते मुक्ति दितो हिओ वुत्तो ॥१७८॥ १. आदानेषु ॥ २. भोजितरजनिभक्तः ३. मायैकराक्षस्या ॥ ४. तिर्यग्नरकावनि ॥ ५. प्रपीडितः ॥ ६. अहितः ॥ ७. आरव्यातः ॥ ८. निजश्रवणामृतरसमयरसायनम् ॥ ९, सत्क्रियाऽऽयुक्तः ॥ १०. अवति-रक्षति ॥ ११. महाभरणकैः ॥ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइय उभएसिं रायाणं सिन्नाई संठिआणि इत्थ सया। जाणं जुज्झं वटटइ जीवाण सुह-दुहदाणहूँ ॥१७९।। कालो गओ अणंतो दुण्हं रायाण जुज्झमाणाणं । हवइ अ कयाइ 'कस्सइ जयो तह पराजओ चेव ॥१८०।। एएहिंतो गरुओ महड्ढिओ होइ लोगतिगनाहो । कम्मपरिणामराओ सामत्थं जस्स दुज्जे ॥१८॥ 'सुह-असुहाइअरूवो विचित्तओ चम्मचक्खुअअलक्खो । जोगिंदाण समक्खो जिट्ठो भाया य मोहस्स ॥१८॥ लोगट्टिईइ लहुओ भाया भणिओ समत्थओ इत्थ । कालपरिणामयो सो एसो नाडयपिओ निच्चं ॥१८३॥ तथाहिकिजति जेण देवा गद्दहरूवा खरा य सुररूवा । तह माणवा य नारगरूवा पुण नारया मणुआ ॥२८॥ 'अहणा अवि धणवंता धणवंता चैव निद्धणा खणओ ।। सुहिणो दुहिणो दुहिणो सुहिणो 'जत्तोस-रोसेहिं ॥१८५॥ गयसोगा य ससोगा ससोगया सोगवजिया लोगा। नीरोगा य सरोगा सरोगया 'नीरुआ जम्हा ।।१८६।। केसि हरेइ रज्जं एगेसिं देइ चक्कपट्टित्तं । एवं विचित्तरूवो समत्थओ अत्थि कम्मनिवो ॥१८७।। तिरिआ-ऽमर-नर-नारयरूवेहिं 'विगयसंखपत्तेहिं । जो नट्टावइ नर्से पट्टि मोहराएण ॥१८८।। एसो कम्मनरेसो चिट्ठइ नाडयपिओ तिलोगम्मि । जम्हा एअं सारं संसारे घट्टए नटुं ॥१८९।। चारित्तधम्मपक्खं गिण्हंतो एस होइ सुहरूवो । मोहमहीसरपक्खे वटुंतो पुण असुहरूवो ॥१९०॥ पक्खम्मि जस्स एसो पवट्टए तस्स निच्छओ विजओ । निण्णेअव्वो उ अवरपक्खस्स पराजओ चेव ॥१९॥ मुणिऊणं जेण कयं सिन्नोभयपक्खवायमइरुट्ठो । इअ मोहनिवो अं पड़ जंपइ रायाहिरायं च ॥१९२।। अम्हे तुज्झ सया हिअकरा तह पियंधया महाराय।। नट्टविहाणपवीणा तुमं च नाडयपिओ इत्थ ॥१९३।। १. कस्यचित् ॥ १. शुभाशुभादिकरूपः ।। ३. अधनाः ॥ ४. यत्तोष-रोषैः॥ ५. नीरुजः ॥ ६. विगतसङ्खचापात्रः-असङ्ख्यपात्रैः ।। Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवालिचरियं रिउणो व्व नट्टभंग कुणंति जिणआगमाइणो निच्च । जेणं जेहिं इत्तो पत्ताणि सिवे ठविज्जंति ॥१९४।। वित्तिं तहा वि एसिं अम्हे आसे विऊण वट्टामो । तुमए इक्केणं किर पवीलिआ सध्वहा अम्हे ॥१९५।। णवि जाण्णमो किंचि वि को हेऊ विजए जए इत्थ ? । एवं विचित्तरूवं तुझ सरुवं हवइ कम्हा ? ॥१९६॥ कूडं रमंति एए मए सम ! तहा वि दक्खिण्णं । सक्किजइ छड्डेउं एएसिं न चिरकालीणं ॥१९७।। भणइ अ कम्ममहिंदो मह चित्तघरम्मि संठिआ तुम्हे । तेहिं सड्ढे मिलणं समत्थि मे 'बज्झवित्तीए ॥१९८॥ तम्हा जं कत्तव्वं कहेह वच्छा! करेमि तं सव्वं । जाणावेड अ तत्तो मोहनिवो जायउच्छाहो ॥१९९॥ देसु 'निअऽव्ययपुरओ जीवे ते च्चिय भवम्मि सामि! तुमं । जेहिं रिउपक्खस्स उ "निण्णासो किन्जए "सुहयं ॥२००।। कम्मनिवेणावि तओ पुण अव्ववहाररासिनयराओ । 'दिन्ना तस्स सहाया सुदूरभव्वा अभव्वा य ॥२०१॥ तेहिं कयाओ "साहन्जाओ [जाओ] अ दित्तओ राया। यसा वत्ता पसिआ सिन्ने संजमनरेसस्स ॥२०२।। गयहरिसं संजायं "निक्किरिअॅ सिन्नमित्थ दट्टणं । सब्बोहमंतिचंदो आगंतूणं भणेइ निवं ॥२०३।। निअसत्तवन्निएहिं तुम्हेहिं ठिजए कहं नाह ! १ । विउरेण आवयाए जओ उवाओ विहेअव्वो ॥२०॥ अत्थमणे जइ तिमिरग्गसिओ सूरो न उज्जमं चयइ । एसो तओ उ तमभरनासाओ भासए विस्से ॥२०५।। कम्मपरिणामभूवो दुट्ठयरो नत्थि मोहराउ व्य । अम्ह कयं पज्जंते असेसनासं मुणंतो वि ॥२०६॥ अणुवट्टणं करिस्सह तुम्हाणं इअ 'सुबोहसइवेण । भणिओ चारित्तनिवो गओ अ कम्मनिवपासम्मि ॥२०७।। आलाविओ तओ पुण सुबोहमंतीसरेण कम्मनिवो । जाव इअंतं कालं तुह वित्ती नेगपक्खेण ॥२०८।। १. बाह्यवृत्त्या ॥ २. निजाव्ययपुरात् ॥ ३. निर्णाशः विनाश इत्यर्थः ॥ ४, सुखम् ॥ ५. साहाय्यात् ॥ ६. प्रसृता-विस्तृता ॥ ७ निस्क्रियम् ॥ ८. विदुरेण-विदुषा ॥ ९. सुबोधसचिवेन ॥ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइय पुवठिई चत्तव्वा' न तए अम्हें उविक्खिआ य कहं ? ॥ तम्हा पुराउ घित्तुं सहायओ दंसिओ एगो ॥२०९॥ सणि सवणे बुत्तं कम्मनिवेणं सुबोहसहवस्स । तुम्हाणवि सहाओं एगो अहुणा उ होउ त्ति ॥२०॥ अन्ज वि रिऊण तुम्हाण मए अणुवट्टिअश्वमेएसि । अन्नह कुटुंबबंधो चिट्ठइ कहमेसु इअ [सु]चा ॥२११॥ तत्तो धम्मनरिंदो निअठाणे मंतिणा समं पत्तो। एअम्मि पुच्छिअम्मि अ किं तेणं परिसं नु कयं ? ॥२१२११ मोहनिवस्स सहाया समप्पिआ नेगसो मह सहाओ। एगो कहिओ सो वि अ पुरओ दंसिस्सए जेण ॥२१३।। विहसिअ मंती पभणइ गोनासे गोमयस्स लाहो वि। केणं न पसंसिज्जइ ? एगसहायऽप्पणं गरु ॥२१४॥ मोहो इमस्स भाया अणुरत्तो अस्स सत्तुणो अम्हे । लोअहिई अ भइणी जिट्ठा कम्माभिहनिवस्स ॥२१॥ ताए वि मोहरण्णो अर्णतभागम्मि ठाविआ अम्हे । एगोऽहं रिउणो पुण बहुणो इअ इत्थ नो हेऊ ॥२१६।। यतः'अम्हे थोडा' रिउ घणा इअ कायर चिंतति । मुद्धि ! निहालउ गयणयलि के उज्जोअ करंति ? ॥२१७॥ नाह ! हवंतु भवतो धीरा कालेण सुत्थयं सव्वं । "छुहिअस्स दुहाउ इमो न हि पागं उंबरो जाइ ॥२१८॥ इत्थंतरम्मि अवहिअमणो विचिंतेइ चंदमोलिनिवो । अवरो को समणो इअ वतुं जाणाइ मइमंतो? ॥२१९॥ १. त्यक्तव्या ॥ २. उपेक्षिताः ॥ ३. इदं दोधक सिद्धहेमचन्द्रव्याकरणाष्टमाध्यायचतुर्थपाद ३७६ सूत्रस्य वृत्तौ उदाहरणरूपेण यद् दोधकपर्व दर्शितं तत्समानार्थक वर्तते । तत्र चार्य पाठभेदः " अम्हे थोवा रिउ बहुअ कायर एम्व भणन्ति । मुद्धि ! निहालहिं गयणयलु कइ जण जोण्ह करंति ? ॥" ४. वयं स्तोका रिपवो घना इति कातराश्चिन्तयन्ति । मुग्धे ! निभालय गगनतले के उद्द्योतं कुर्वन्ति ? ॥ 'मुद्धि' इत्यस्य 'मुग्धे' इति भावस्तु दर्शितः, तस्य अपरोऽपि भावः-'मुद्धि' मूर्ध्नि शिरस उपरि ॥ ५. नहि क्षुधितस्य दुःखेनासावुदुम्बरः पाकं याति ॥ ६. अवहितमनाः ॥ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेव लिचरियं खणमाणंदसुहं 'अणुहोऊणं नरवई इमं भणइ । पुरओ किं धम्माहिवदत्तसहायस्स संजायं ? ॥२२०॥ 'सावेइ भूमिवइणो समणो संबंधयं सहायस्स । कम्मपरिणामरण्णो अव्ववहारनयराउ इमो IR२१॥ संववहारनिगोए आणेउं मुक्कओ उ अप्पेणं । पच्छन्नरूवओ पुण ठिओ अ तस्सेव पासम्मि ॥२२२।। एस वइअरो णाओ मोहाईहिं विचिंति तेहिं । अम्ह निवो एस अहो कलिकारी 'नारय व्व सया ॥२२३॥ 'मायंगमुअंगो इव *दुपक्खगामी नरेसरो एसो । एअस्स कहिज्जंतं 'भिअकुंभस्स व वहिज्जुवरि ॥२२४॥ सहावो उवएसेण अन्नहा किजए कहं ?। ताविआणि वि सीआणि जलाणि होति जं पुणो ॥२५॥ तह वि निअबलं अवलंबिऊण मोहाइणो कुविअचित्ता । धम्मसहायजिअसमीवमागया झत्ति दुद्धरिसा ॥२२६।। ववहारनिगोएसु वि धरिओ सो दुक्खकोडिमणुहोतो । तेहिं अणंतविहउस्सप्पिणि-ओस्सप्पिणीकालं ॥२२७।। मोहपमुहेसु तेसु वि विरलीभूएसु अंतरं लहिउं । कम्मनिवेण निगोअजिओ पुढविकाइए ठविओ ॥२२८।। तत्थ वि दुहलक्खाई कयाणि एअस्स मोहवग्गेहिं । अस्संखाओ पुण उस्सप्पिणि-ओस्सप्पिणीओ जा ॥२२९॥ जल-जलण-वाउकाइअभवेसु पहिओ तहेव कम्मेण । तत्थ वि मोहेण दुहे तावंतं कालमाणीओ ॥२३०॥ संसारिजिओ एसो "पत्तेअवणे घरायओ रुद्धो । कोडाकोडीओ जा सत्तरि संखाओ जलहीणं ॥२३१॥ ववहारनिगोय-पुढविपमुहटाणेसु चेव पत्ते । खलिओ मोहाईहिं कालमणताइरूवं जा ॥२३२॥ पुणरवि भमयंतेहिं तेहिं एगिदिएसु धरिउ सो । कट्ठम्मि पाडिओ जा असंखपुग्गलपरावट्टे ॥२३३।। कम्मपरिणामनिवई लहिआवसरो खिवेह विगलेसु । जिअमिममिअ नाऊणं मोहाई धाविआ पिढे ॥२३॥ १. अनुभूय. ॥ २. श्रावयति ॥ ३. नारदः॥ ४. मातङ्गस्य-चाण्डालस्य मृदङ्ग इव ॥ ५. द्विपक्षगामी ॥ ६. मृतकुम्भस्य ७. प्रत्येकवनस्पतिकाये ॥ ८. वराककः ॥ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १८ सरिइंदहंसगणिविरइयं वाससहस्साणि इमो संखिजाई सहाविओ दुक्खं । are face पकुविअचित्तेहिं दुट्ठधिट्ठेहिं ||२३८५ || पुष्वृत्तनिगांआइसु इगिंदिपसु अ परम्मुहो खित्तां । तेसु वि धरिओ सो संखिज्जे पुग्गलपरावट्टे ||२३६|| 'पुणरायाओ विगलिंदिएस संखिज्जकालयं धरिडं एगिदिए खित्तो असंखपुग्गलपरावट्टे ||२३७|| पर्गिदिअ - विगलिदिअगयागपहिं अनंतपुग्गलए । रुद्धो तेहिं एसो पवीलिओ दुक्खलक्खेहिं ||२३८|| कम्मनियो सम्मुच्छयपंचिदियपसु तं तओ इ । अट्ठभवेसु निरोहो अ पुव्वकोडीपुहुत्तं जा ॥२३९॥ एगि दिअ-विगलिंदिअ - सम्मुच्छपणिं दिएसु गमणेहिं । पुणरवि खलणं च कयं अणतपुग्गलपरावट्टे ||२४०|| अह नीओ कम्मेणं गब्भयपंचिदिएसु तिरिएसु । तत्थ वि अट्ठभवेसुं सपुव्वकोडीपुहत्तं जा ॥ २४९ ॥ एगिंदियाइ - गब्भयपणिदिअतिरिअगयागएहिं सो । पुणरवि धरिओ तेहिं अणतपुग्गलपरावट्टे || २४२|| मच्छाइभवाऽऽणीअं तं दहुंचितए अ मोहाई । एसो पुरओ तं चालतो दंसेइ रिउपक्खं ॥ २४३ ॥ इअ कुद्धेहिं तेहिं जीवाघायम्मि पेरिओ निचं । कयमंसभक्खणी पुण पावो नरपसु खित्तो सो ॥ २४४ ॥ तत्थ असंखं कालं अणुहूअं दुक्खमुक्कडं तेण । अन्य कम्मनिवेणं "सकुंतपमुहेसु सो मुक्का ||२४५ || तत्तो मोहाईहिं एसो एगिंदिआइ- नरपसु । कसिओ गयागपहिं अनंतपुग्गपट्टे || २४६॥ आइ कम्मनिवई सम्मुच्छयमाणवेसु तं तत्थ । अट्ठसु भवेसु तेहिं 'अंतमुहुत्ते अड य धरिओ ||२४७|| एर्गिदिआइसु तओ गयागपहिं अणंतपुग्गलए । खिवइ अ अणज्जदेसयगब्भनरेसु किर कम्मनियो || २४८|| खुहिओ मोहमहीसो तस्स य सव्वे वि " सेणिआऽऽवइआ । एपण अहो ! पहा अम्हे जं दूरमाणीओ || २४९ || १. पुनरायातः ॥ २. उत्कटम् ॥ ३. पक्षिप्रमुखेषु ॥ ४. अन्तर्मुहूर्त्तानि अष्ट च धृतः ॥ ५. अनार्यदेशकगनरेषु ॥ ६. क्षुभितः ॥ ७. सैनिका आपतिताः सैनिका आगता इत्यर्थः ॥ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं दोहिं 'रसगिद्धि-अकजपवित्तीहिं सुलोअणाहिं च । आगंतूणं वुत्तं को खोहो इत्थ तुम्हाणं ? ॥२५०॥ को एस ठिओ रंको सज्जो अम्हाणमवि अ भणणीअं । जह बंधिऊण य गले णिजइ किन्जइ अ सो दासो ॥२५॥ अम्ह बले इत्थीण वि केरिसओ वट्टए 'अवटुंभो ? । इअ चिंतिउं च मोहाहिवो इमं भणइ घच्छाणं ॥२५२॥ सिग्धं गच्छह तुम्हे परम्मुहो पाडिअव्वओ एसो । अम्हे वि तुम्ह पासे ठिआ 'ससिन्न त्ति पडिसुच्चा ॥२५३॥ तत्तो गयाउ ताओ रसगिद्धीए पवट्टिओ जीओ । *आमिस-मन्जमुहविविहभक्खणपाणेसु अणवरयं ॥२५॥ *गणिआ-जणणी-भइणीपमुहेसु पुणो 'अगम्मगमणेसु । बीआइ अकजपवित्तीए सो पेरिओ सययं ॥२५॥ दोहि वि ताहिं तहकयमेसो नरएसु तक्खणापडिओ। "मच्छेगिदिअआइसु गओ अ सोऽणंतपुग्गलए ॥२५६॥ नीओ अ अन्जदेसयमायंगेसुं अभक्खभक्खणओ । निरयाइसु निग्गहिओ ताहिं सोऽणंतपुग्गलए ॥२५७॥ तह अजदेसपसु वि वेसाइकुलेसु आगओ जीओ। 'वावट्टिऊण धरिओ कालं तावंतमित्थीहिं ॥२५८।। कहमवि कम्मनिवो तं आणेइ सुखित्त-जाइ-निसु मोहो । पेसइ अ दंसणावरणनामकम्मक्खसामंते ॥२५९॥ । तेहिं सामंतेहिं 'जचंधो तह विरुवओ विहिओ । एगिदिआइसु इमो धरिओ कालं च तावंतं ॥२६०।। कम्मेण माणुसत्तं इमस्स संपाइअं जिअस्स तओ । सामंतेहिं तेहिं ''जाईए सो कओ बहिरो ॥२६॥ वावट्टिओ तहेव य धरिओ जाओ कयाइ मूओ अ । सेसं तहेव णेअं पुव्वुत्तं बुद्धिमंतेहिं ॥२६२॥ एवं कुन्जो काणो खंजो "मंटो विरुवओ जाओ। खलिओ अणंतवारे पत्तेअमणंतपुग्गलए ॥२६३॥ १. रसगृद्धधकार्यप्रवृत्तिभ्याम् सुलोचनाभ्याम् , स्त्रीभ्यामित्यर्थः ॥ २. अवष्टम्भः प्रागल्भ्यम् ॥ ३. ससैन्या इति ॥ ४. आमिषमद्यमुखविविधभक्षणपानेषु ॥ ५. गणिका ॥ ६. अगम्यगमनेषु ॥ ७. मत्स्यैकेन्द्रियकादिषु ॥ ८. वेश्यादिकुलेषु ॥ ९. व्यावर्त्य ॥ १०. सुक्षेत्र-जाति-नृषु ॥ ११. जात्यन्धः ॥ १२. जात्या-जन्मना । १३. खजः ॥ १४. वामनः ॥ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं कट्ठाउ कम्मराओ मणुअत्तं देइ तस्स मोहनिवो। रुट्ठो पेसेइ असायवेअणीअसुहडं 'विअडं ॥२६॥ तेण भडेण कयाई जम्मे जीवो कओ महाकुट्टी। कत्थइ सो 'पीही 'जगिवंतो तह वायई 'किच्छी ॥२६॥ 'सुमहोअरिओ जरिओ तहा 'अईसारई पुणो कासी । सासी भगंदरवहो 'गुम्मी तह रत्तपित्तधरो ॥२६६।। "हरिसावंतो 'अरिसो विआरवंतो 'ससीसरोगो य । "सुविसमकवालरोगी अनित्तरोगी सवणरोगी ॥२६७।। गल-तालु-जीह-दसणा-ऽहररोगी तह कवोल-मुहरोगी । अहव "हियसलिओ "कुच्छिसलिओ पिट्ठिसूली अ ॥२६८।। एसो अ आमदोसी पमेहरोगी अरोअई चेव । कत्थइ खयाइरोगी खीणसरीरो हवेइ जिओ ॥२६९।। इअ तिव्ववेअणाओ सहमाणो सव्वया वि विलवंतो । विण्णाऽविण्णनराणं सरूवयं दसए दीणो ॥२७०॥ भक्खेइ मूलजालं कुणेइ १८अइकडुअकाहपाणं च । खाएइ चुण्णवग्गं उग्गमिमं स-परवुद्धीए ॥२७१।। उप्पन्नअंगदुक्खो भक्खंतो निच्चसो अभक्खाई 'निम्मिअअपिजपाणो करेइ एसो अकजाई ॥२७२॥ तह जंत-तंत-मंतोसहीविहाणाइअप्पओगेसु । जीएण अजिआई विसमाणि महंतपावाणि ॥२७३।। मणुअभवाओ भट्ठो अणंतवारे इगिंदिआईसु । वावट्टिऊण खविओ अर्णतपुग्गलपरात्रट्टे ॥२७४।। एगय पुणो वि पत्ते मणुअत्ते कम्मरायवसओ जं । मोहनिवइदंडाहिव आणाए एस इअ जाओ ॥२७॥ "पावढिकारओ वागुरिओ 'सोअरिअओ अ लुद्धयओ । कत्थ वि २२केवलमंसासणवसणी २ मजपाणरओ ॥२७६।। १. विकटम् ॥ २. प्लीही ॥ ३. (१) ॥ ४. वातकी ॥ ५. कृच्छ्री मूत्रकृच्छरोगवान् इत्यर्थः ॥ ६. सुमहोदरिकः ॥ ७. ज्वरिकः ॥ ८. अतीसारकी ॥ ९. गुल्मी ॥ १०. उन्मादी ॥ ११. अविकारवान् ॥ १२. सशीर्षरोगः ॥ १३. सुविषमकपालरोगी ॥ १४. नेत्ररोगी ।। १५. हृदयशूलिकः ॥ १६. कुक्षिशूलिकः ॥ १७. अरोचकी ॥ १८. अतिकटुकक्वाथपानम् ॥ १९. निर्मिताऽपेयपानः ॥ २०. पापट्टिकारकः मृगयाकारी ।। २१. शौकरिकः ॥ २२. केवलमांसाशनव्यसनी ॥ २३. मद्यपानरतः ॥ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभागुकेवलिचरिये 'कावि सुरापाडणओ 'खत्तखणणओ अ बंदिगहणेणे । 'कण्णाइतोडणेणे कुटुंबवित्ती कया जेण ॥२७७॥ कत्थइ अ 'कूडकारय-कूडज्जूअ-करघुत्तविजाहिं । सयलजणवंचणेणं उअरं भरि सया जेणं ॥२७८।। कत्थ वि "तलार-गुत्तिय-मंतिप्पमुहखरकम्मकरणेहिं । पायाणि अजिऊणे जणिओ जेणऽप्पनिव्याहो ॥२७९॥ पोसिअमिमं कुडुंब जिएण धुवमुच्छुखित्तकरणेहिं । कत्थइ 'संसत्ततिलुच्छुपीलणेहिं अणेगेहिं १२८०॥ विक्केइ आमिसमिमो मज्जं वाणिज्जयं करेइ तहा । असि-लक्खा-हल-मुसलोसलाइसावजवत्पणं ॥२८॥ इअ कयकुडुंबवित्ती अणेगवारे भमंतओ जीओ। एगिदिआइसु ठिओ अणेतपुग्गलपरात्रट्टे ॥२८२॥ यतः जया मोहोदयो तिव्वो अन्नाणं खु महब्भयं । पेलवं वेअणिज्जे तु तया एगिदिअत्तणं ॥२८३३ इअ मणुअगइपुरीए गयागय जस्सऽणतसो जायं । एगय मोहमहीवो महतचिंताउरो जाओ ॥२८४n एगते मोहनिवो निअमंतीण भणेइ ताप अहो! । भमिओ मिच्छादसणमहत्तमो एस जेण समं ॥२८५।। अव्ववहारनयरओ एसो आरंभिऊण जा अन्ज । ''मज्याऽऽएसेण गओ जिअपुढेि इत्थ चिरकालं ॥२८६।। 'तप्पिट्ठओ तहेव य भमिआ तस्साणुचारिणो दो वि । वीरा नाणावरणं अण्णाप्यं नामओ चेव ॥२८॥ एएसि पि तिआणं पभावी जाणि न नाम पि । देव-सुगुरु-तत्ताणं न य 'धम्मऽक्खरसुइपवेसो ॥२८८॥ न य थोचनाणलोआण भासिअस्थो जिएण विण्णाओ । आहार-निह-मेहुण-गत्तपसत्तो सया भमिओ ॥२८९।। कणगपुरे अमराभिहयवहारिवरस्स नंदभजाए । सो "संपय तु पुत्तो करिस्सए 'कम्मखिइवइणा ॥२९०॥ । १. कापि सुरापातनतः, सुरानिर्माणत इत्यर्थः ॥ २. क्षत्रखननतः ॥ ३. कर्णादिबोटनेन ॥ ४. कूटकारककूटद्यूत-करधूर्तविद्याभिः॥ ५. तलवरः-कोट्टपाल इत्यर्थः ॥ ६. गौप्तिकः- कारागृहाधिपतिरित्यर्थः ॥ ७. येनात्मनिर्वाहः । ८. ध्रुवम् इक्षुक्षेत्रकरणैः ॥ ९. संसक्ततिल-इक्षुपीलनैः ॥ १०. ममादेशेन ॥ ११. तत्पृष्टतः ।। १२. त्रिकाणा प्रभावतः ॥ १३. धर्माक्षरश्रुतिप्रवेशः ॥ १४. साम्प्रतम् ॥ १५. कर्मक्षितिपतिना ।। Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरि इंदहंसगणिविर ड्य लोअम्मि इअ सुणिजइ नयरं 'धम्मप्पयारपवरं तं । जाणामो. न. य 'होस्सइ अहो! परं किंच अम्हाणं ? ॥२९॥ इअ सुणिऊणं मिच्छादसणमंती अतालिअंदाउं । अण्णाणकरतलम्मि अ कहेइ एवं वरं जायं ॥२९२।। *खिप्पचडीए. लुढिअं अज्जं अनाऽवि जं च सिटिगिहं । अम्ह वसगं पवटइ सबालवुढं तओ तत्थ ॥२९३।। ४ म्हे अ ममिस्सामो उचिअं कन्जं पुणो करिस्सामो । परमेअं पि पभूअं सिन्नं देवस्स बलवंतं ॥२९॥ रसगिद्धि-अकजपवित्ति-"रुआपमुहाओ णेममहिलाओ। जिअपाडणदक्खाओ कडमे संति सुसमत्थाओ ॥२९५|| तम्हा अम्हेहिं पुण को वि अवसरो न दीसए इत्थ । जइ वा कडगयमझे तुम तओ.को उ अम्ह गुणो ? ॥२९६० मिच्छादसणमंतीसरं च बाढं *वयंतमिअ सुच्चा । इत्थी हसइ निसन्ना चित्तव्यामोहर्मडवए ॥२९७।। तह संढो बाढयर करेइ हास तओ निसमिऊणं । मोहनिवो [य] विवजासनिवहआसण[स]मासीणो ॥२९८॥ सो भणइ अ वच्छे ! हसिअं तुमए पंडएण कहमित्थ १ ॥ तो नमिउं रायाणं इत्थी एसा निवेएइ ।।२९९॥ जाणसि ममं महापयनामेणं पेसिअं भर्वतेणं । सयलभुवणजीवाणं उप्पाएउं दुहसमूहं ॥३०॥ देव ! मरणाभिहाणो लोअत्तियअप्पडिहयसामत्थी । जं पहवंति न उ इमे सक्को अवि चक्किणो वा वि ॥३०॥ एसो महंतधाडीनाहो तुम्ह प्पसायओ कुणइ । जं दुक्ख लोआणं कहिजए किं मए सव्वं ? ॥३०२५. यतः तित्थयरा गणहारी सुरवइणों चक्कि कैसवा रामा । संहरिआ हयविहिणा का गणणा सेसजीएसु ? ॥३०॥ इत्थ य पंडिअलोआ कहाणर्य पंडवाण "विण्णेअं । जं अस्थि हत्थिणाउरनयरं भुवणम्मि विक्खायं ॥३०॥ १. धर्मप्रचारप्रवरम् ॥ २. भविष्यति ॥ ३. क्षिप्रचटिकायां लुठितं आज्यम् ॥ ४. रुजः व्याधय इत्यर्थः ॥ ५. वदन्तम् ॥ ॥ . पण्डकेन नपुंसकेनेत्यर्थः ।। ७. विज्ञेयम् ।। Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरिये तत्थ करेइ 'पहुत्तं जहुटिलो नामओ महीवालो। जो पालेइ पयाओ पिअ व्व सञ्चप्पिओ सययं ॥३०५।। चउहिं च बंधवेहिं निसेचिओ लोयपालपहिं व । अप्पगुणेहिं समुवजिअधम्मसुअ त्ति नामो जो ॥३०६।। अन्नय जूअं रमिउँ पंडुसुएहिं पि हारिअं रजं । यसणाओ केसिं ता किलेसलक्खं न संपत्तं ? ॥३०७|| देसं कोसं वेसे नीसेसं 'सुवयणाविलासें च । चइऊण बंधवजुओ अरण्णवास निसेबइ जो ॥३०८।। चत्तसयणवग्गो बहुलंधिअमग्गो समग्गदुहतत्तो। रविरस्सितावतविओ 'तिसाउरो जो तरुम्मि ठिओ ॥३०९६ सीअलजलमाणेउँ निअभाइतिसानिसेहणत्थं ते । चउरो वि *दुों गमिआ दिसोदिस ताव भममाणा ॥३१०॥ भीमो भीमभुअबलो समागओ एमकूवपासम्मि । उदगं 'लाउँ वंछइ जा ता जंपेइ इअ जक्खो ॥३११।। का वत्ता वट्टइ इअ उत्तरदाणेण भूवइकुमार! । जलगहणं कायच्वं तओ इमो पुष्ण भणइ गाहं ॥३१२।। मोहकडाहे सरिअजलमेण निसादिणिंधपहिं च । "मासरिउदग्विआहि कालो जीए पयइ वत्ता ॥३१३।। अज्जुणसमुज्जलजसो अज्जुणओ वि भमिऊण अन्नत्थ । तत्थाऽऽगओ इमं पि हु जक्खो तह पत्ति को मग्गो ? ॥३१॥ नरवइसुओ सुरभणिअवयणे च विआरिऊण मइमतो । धणुहधरसिरोग्यणं राहावेहसुसाहगो वयइ ॥३१॥ सत्थं विविहपयारं भिन्नाई रिसिमयाणि धम्मो उ । खित्तो गत्ताइ महाजणो गओ जेण सो मग्गो ॥३१६।। नउलो वि सुविमलकुलोऽपरककुहाओ समागओ तत्थ । किं अच्छेरमिअ 'सुरोदिअपयमेसी अ पूरेइ ॥३१७।। पइदिअहं भूआई पावंति जमालयं अपमिआई । मन्नंति 'अपच्छव्वा थिज्जं जं एअमच्छेरं ॥३१८॥ सहदेवो विअ सीहो माणुसवयसावएसु निवसावो । तत्थ गओ किं मोअइ इअ जक्खपउत्तरं देइ ॥३१९॥ १. प्रभुत्वम्-स्वामित्वम् ॥ २. सुवदनाविलासं स्त्रीविलासमित्यर्थः । ३. रविरश्मितापतप्तः ॥ ४. तृषातुरःतृष्णातुरः ॥ ५. द्रुतम् ॥ ६. लातुम् ॥ ७. मासटुंदविकाभिः ॥ ८. सुरोदितपदम् ॥ ९. अस्पृष्टव्याः ॥ १०. पदोत्तरम॥ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं पंचमए छटे वा दिणम्मि सागं च पयइ जो गेहे । पावासुओ न य रिणी तस्स दुआरम्मि मोएड् ॥३२०।। पूरिअजक्खसमस्सा चतुरो वि अ पंडवा जलं गहिउँ । निअबंधवस्स धरणीधवस्स तित्तिं स्याबिंति ॥३२॥ पुणरवि पत्तं रज्जं भोत्तुं मोतुं च पंच भवभीआ । पंडुसुआ संजमसिरिवरिआ सर्तुजए सिद्धा ॥३२२।। उक्तं चकयजिणपडिमुद्धारा इ पंडवा जत्थ वीसको डिजुआ। मुत्तिनिलयम्मि पत्ता सिरि सतुजयमहातित्थं ॥३२३॥ संसारम्मि असारे सारं सिरिविमलसेलतित्थाइ । तत्थ य जत्ताइसुकयकरणं जीवाण सारमिणं ॥३२४॥ इअ जक्खचउसमस्सापूरणसंसइआओ मरणाओ। मुच्चइ न कोइ लोओ दुहजलही ही ! भवो एसो ॥३२॥ इतश्चमीओ संसारिजिओ कणगपुरनिवासिअमरसिटिगिहै । तुम्ह सहोअरपणं नंदागभम्मि खित्तो अ ॥३२६॥ जाया मासा 'रिउणो तत्थ वसंतस्स तस्स निअरिउणो । तो मुणिअनिवमणाऽहं मरणसहाया गया तत्थ ॥३२७।। संहरिओ तज्जणओ जाए तम्मि जणणी वि सेसो वि । 'तग्गिहमाणुसवग्गो तओ जिओ सो वि सुहडेण ॥३२८ लोए तकुलनामं 'निग्गमिअमिमेण मरणवीरेण । चिट्ठिस्सइ एगिदिअपमुहेसु इमो अ भममाणो ॥३२९॥ तम्हा अम्हेहि मिच्छादसणवक्कसवणओ हसि। अह सहरिसमवलोअइ वसीकयजओ अ मोहनिवो ॥३३०॥ तह 'अग्गहनिअराभिहकुञ्च च परामरिसिअ सकरेण । मोहनिवेणुत्तमहो! पासह मह पंडुआण बलं ॥३३१।। भणइ तओ मरणभडो पयर्ड मा एवमादिसउ सामी। पहुणो एस पहावो सुहडाणं जं जओ समरे ॥३३२॥ वाणराणं तु ' साहासु गंतुं होई परक्कमो । जं तेहिं जलही तिण्णो तं तेअं रामसंभवं ॥३३३॥ १. ऋतवः ॥ २. तद्गृहमानुषवर्गः ॥ ३. निर्गमित-निस्सारितमित्यर्थः ॥ ४. आग्रहनिकरामिधकूर्चम् ॥ ५. शाखासु ॥ ६. तेजः ॥ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं अह मोहनिवो भासइ तुमं निउत्तो 'महाऽऽपयसहाओ । पासंतेणं तुमए ठायव्वं वच्छ ! इत्थ सया ॥३३४॥ माणुसगइनयरीए गयस्स न जिअस्स 'दिजमुट्ठाउं । जह एसो 'धम्मऽक्खरमुणगो न हवेइ तह नेअं ॥३३५।। आएसो तुह एसो पमाणमिअ भासिऊण सव्वे वि । मरणप्पमुहा वीरा समुट्ठिआ ठाणओ तम्हा ॥३३६।। पासंतेसु अ तेसु वि 'वेसागब्भे पवेसिओ एसो । कम्मगनरेसरेणं पाडिजइ गभओ ताहिं ॥३३७॥ “विसमोसहपाणेणं 'महाऽऽपयं पाविओ इमो ताहिं । गलिओ गब्भघडाओ मरणं पत्तो अ दुक्खत्तां ॥३३८॥ एगिदिआइसु जिओ गमिओ धरिओ अणंतयं कालं । अह कम्मनियो नेइ अ "पढमपसवजुवइगब्भम्मि ॥३३९॥ सो जोणितपीलामणुहोंतो माउआई सह मरद । धरिओ अणंतकालं एगिदिअपमुहठाणेसु ॥३४०॥ कत्थ वि सो 'वारिसिओ दुअवारिसिओ तिवारिसिअओ अ । बालो अणंतवारा अलद्धधम्मऽक्खरो पडिओ ॥३४॥ मरणेणं पडिवारं ठविओ एगिदिआइसु भमंतो । सव्वाऽऽपयसहिएणं अणंतपुग्गलपरावट्टे ॥३४२॥ एअम्मि अवसरम्मि अ मणुस्सखित्तम्मि नयरसिरिनिलयं । तत्थ धणी धणतिलओ नामेणं धणवई भज्जा ॥३४३।। तकृच्छिम्मि अ खित्तो कम्मनरिंदेण सत्तवंतेण । मोहनिवई जणावइ एअं मिच्छत्तसइवस्स ॥३४४॥ मोणं खणमवलंबिअ सिरधूणणपुव्वयं सहुंकारं । मंती भणेइ नरवर ! अओ परं होस्सइ इह सुहं ॥३४५॥ सिट्रिटकुलमम्ह जुग्गं जम्हा तं 'विप्पयारिअं ईसिं । अन्ज वि न विपक्वेहिं अम्हाणं परिचिअं किंचि ॥३४६।। 'जागरिअमजदिणओ अम्हेहिं करिस्सए विसेसेण । आसंका कायव्या न का वि देवेण जीअस्स ॥३४७॥ कत्थेस तुम्ह दिलो वरायओ गच्छए गले धरिउं । वाविञ्च परम्मुहयं विन्नवइस्सइ मए देव ! ॥३४८॥ १. महापत्सहायः ॥ २. देयमुत्थातुम् ॥ ३. धर्माक्षरज्ञायकः ॥ ४. वेश्यागर्भे ॥ ५. विषमौषधपानेन ॥ . महाऽऽपदम् ॥ ७. प्रथमप्रसवयुवतीगर्भे ॥ ८. योनियन्त्रंपीडामनुभवन् ॥ ९. वार्षिकः ॥ १०. विप्रतारितम् ॥ १. जागरितमद्यदिनतः ॥ १२. व्यावृत्त्य ॥ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरड्यं इअ निअनरवइपासे मंती पडिजाणिऊण ठाणगओ। 'लद्धनिवबीडय[ध]रो चिट्ठा कयगलहत्थो अ ॥३४९।। तयणंतरं च दिठो कुदिहिभजाइ एरिसो मंती । भणिओ पुण सो तीए पमोअविअसिअसवयणाए ॥३५०॥ भो अन्जपुत्त ! का सुरकन्ना सोहग्गगेहमत्थि मणे ? । जं चिंतितस्स य तुह चिंताए आवई जम्हा ॥३५॥ मंती 'पइवत्ति तओ अरिहसि न पिये! किमे(ले)रिसं वत्तुं । जइ सुविणे विन मुत्तं तुममन्ना मह मणे कन्ना ॥३५२॥ मह चिंता कज्जंतरविसया एसा पवट्टए अज । कहि तओ अ तीए 'भिउडिसमुप्पाडणाउ इमं ॥३५३।। किं नाम कजमेअं वसीकयजगस्स अजपुत्तस्स । जत्थेरिसी अ चिंता कहिजउ जइ उचिअं मज्झ ॥२५॥ सचिवेणुत्तं च तओ तुह "मुत्तमकहिअमज जा किंचि ?। घरसयलकजचिंताकरणपवित्ता तुमं मज्झ ॥३५५|| तत्तो पिए! सुणिजउ पत्थुअकज्जं मए कहिज्जंतं । संजमधम्मसहाओ जो कम्मनिवेण पडिवन्नो ॥३५६॥ संसारिजिओ संपद नीयो पस घणतिलयसिटिटगेहे । तव्विसयम्मि पइन्ना मए कया सामिणो अग्गे ॥३५७।। सा वि असुआ भविस्सइ तुमए सम्म तहेव सामि! इमं । परमेअं विसमतमं भणेइ कंतो मिअंकमुहो ॥३५८|| जम्हा "कम्मावणिवो आरूढो बीअपक्खरुक्खसिहं ।' एस निवो जं कूरो भडपक्खोभयपभंसकरो ॥३५९।। सिठिकुलमज वि इमं अम्हेहिं वासि तहा वि रिऊ। निउणा य अम्ह वासिअकुलाणि ते 'विप्पतारेउं ॥३६०॥ सम्मईसणसत्तू विसेसओ दुट्ठमाणसो अत्थि । अम्ह कयं कुलवासणमन्नह किजइ जओ जेण ॥३६॥ दुहिआ य धम्मबुद्धी इमस्स सा समणमाणसेसु ठिआ। . 'सोहग्गसुहाकूवी सुरिंद-जोगिदगणझेआ ॥३६२॥ पेसेइ तं च पढमं सो सव्वे पाणिणो वसीकाउं । "जं पिच्छ अम्ह भत्ता अवि लोआ झत्ति रजति ॥३६३॥ १. लब्धनृपबीटकधरः ॥ २. प्रतिवक्ति ॥ ३. भृकुटिसमुत्पाटनात् ॥ ४. मुक्तमकथितमद्य यावत् ॥ ५. प्रस्तुतकार्यम् ॥ ६. श्रुता ॥ ७. कर्मावनिपः कर्मराज इत्यर्थः ॥ ८. द्वितीयपक्षवृक्षषिखाम् ॥ ९. विप्रतारयितुम् ।। १०. सौभाग्यसुधाकपी सुरेन्द्रयोगीन्द्रगणध्येया ॥ ११. यां प्रेक्ष्य अस्मताः ।। Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ २७ भुवणभाणुकेवलिचरियं निम्मलकुलजायाओ चयंति नारीउ रूववंतीओ। अम्हाणं वयणाइं न सुणंति जणा 'रया जीए ॥३६॥ भमिआ इव तप्पिढे लग्गा तप्पिउनिवं निसेवंति । सव्वऽप्पणा हवंति अतस्स वसा ते तओ लोआ ||३६५॥ अच्चंतं आसत्ता जीए पासंति रिउसमे अम्हे । छिंदंति अम्ह पक्खं समूलमेए तओ सयलं ॥३६६।। इअ अप्पपक्खखयकारिणी विचिंतिजए इमा धूआ । कंते ! एसा चिंता 'चिअ व्व पन्जलइ मज्झ मणे ॥३६७।। अह विहसिऊण भन्जा 'सावनं किं पि जंपइ कुदिछी । निअमइविगप्पिअमिमं भयं कहं कंत! अट्ठाणे ? ॥३६८।। "अइदृरदिअक्कप्फुरंतदलवग्घभंतिमंतस्स । *सारयपुन्नविहुजलनिसाइ जह हुन्ज कस्सावि ॥३६९।। जं सामिणा उ भणि कम्मनरिंदो अ बीअपक्खम्मि । तं सञ्चं बलवंतो एसो मिलिआणमेव सया ॥३७०॥ अम्हाणमेगपक्खाउ मिलइ तेसि पि बीअपक्खाओ। एसो सामी तम्हा भीई जइ इअ न वत्तव्वं ॥३७॥ जम्हा अम्हाणं सो सया वि नाहो कया वि तेर्सि च । अम्हाण भिसं मिलिओ तेसिं 'दक्खिण्णमत्ताओ ॥३७२।। अम्हाणं पुण एसो निअजाई वट्टए तिलोअम्मि । तेसिं च सत्तुपक्खे अन्नमिणं जाणिअव्वं च ॥३७३।। कालमणतं खलिओ "कवट्टिओ जं जिओ भवंतेहिं । कम्मपरिणामनिवई सव्वत्थ वि तत्थ मज्झगओ ||३७४॥ एएण विणा तुम्हे जिअस्स काउं अणिट्ठमसमत्था । न वि को वि 'हविज पडू इट्ठ दाउं तहा अवरो ॥३७५।। जं पुण पडिवक्खाणं वासगभावम्मि दक्खया भणिआ। एसा जणेइ हासं ' साविजंता वि जणमझे ॥३७६॥ जेण 'भिसवासगेहि पि इमेहिं जं अणाइकालेण । एगनियोअगयजिआ अन्ज वि न घसीकया लोगे ॥३७७।। परमेगनिसोअस्साऽणतं भागं वसीकयं जेहिं । सेसमणंतजिअभरिअभुवणं नश्चइ अ भवनट्टे ॥३७८।। १. रताः ॥ २. चिता इव ॥ ३. सावज्ञम्-अवज्ञासहितम् ॥ ४. अतिदूरदृधर्कस्फुरहलव्याघ्रान्तिमतः ॥ ५. शारदपूर्णविधूज्ज्वलनिशायाम् ॥ ६. दाक्षिण्यमात्रात् ॥ ७. कदर्षितः ॥ ८. मध्यगतः मध्यवतीत्यर्थः ॥ ९. भवेत् ॥ १०. श्राव्यमाणा ॥ ११. भृशवासकैरपि । Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ૨૮ सिरिइंदहंसगणिविरइयं यत: तम्हा ते के निउणा 'वासगया ? इअ विमुक्कसंकेहिं । चिंतिजउ निअकजं तुम्हेहिं सत्तिमंतेहिं ॥३७९।। जं पुणरत्तं तुमए धूआ एअस्स धम्मबुद्धि त्ति । तं पिअतमस्स अप्पा विस्सरिओ सव्वहा मन्ने ॥३८॥ अइरुद्दचोरदसणहवंतदढभीइभंतचित्तस्स ।। घोडयमारहिअस्स वि कस्स वि विस्सरइ जह 'अस्सो ॥३८॥ जं अम्हाणमवि इमा धूआ विजइ अधम्मबुद्धि त्ति । 'जा तारिसरूवगुणा तदहिअलायण्णपुण्णा य ॥३८२|| सेवंति 'जगंति सया जं 'निअपण्हिप्पहारपहयाणि । एआए सोहग्गं वणिजइ सग्गलोए वि ॥३८३॥ सम्मईसणधूआ अम्हसुआचत्तलोअवग्गेहिं . केहि वि संसेविजइ "अंकुसवक्कयरवक्केहिं ॥३८४॥ तेण वराईए कि तीए मज्झ पुरओ गुणुचारो ? । तम्हा किं बहुणा पिअ! जइ अ भवंतो भयभंतो ॥३८५।। तत्तो तुमं तु म पेसेसु तहिं जेण तुज्झ धूआए । भिच्चत्तमहं एअं वरायमाणेमि पिअराय ! ॥३८६।। गहिअगलग्गाहमिमं वाविञ्च खणेण तस्स रंकस्स । पढमाणुहूअभूमि दंसेमि दुहोहखाणिमहं ॥३८७|| जाणेमि सामिअ ! इमं जुत्तं जुबईण णेव बहु वत्तुं । सोहंति सलजाओ जाओ मिअभासिणीओ अ ॥३८८।। 'धिट्टत्तं पुण तासिं अवगुणमाणेइ अप्पमाणमिणं । भासिअमेवं सामिअ ! अम्हे हिं . अत्तिजुत्ताहिं ॥३८९।। खंतव्वी सव्यो वि अ जंपंतीए अयाणमाणीए । मह अवराहो रिउचंदराहुसरिसेण कंतेण ॥३०॥ कायव्वो उ पसाओ धरिअव्यो को वि नाह! न 'विसाओ । अह सो मिच्छादसणपिओ भणेइ सुपसन्नमणो ॥३९॥ दइए! मोहनरिंदाणुगओ लोगो सुलोअणपहाणो । पुरिसस्स पिए! एरिसकन लज्जं जणेइ पुणो ॥३९२।। १. वासका इत्यर्थः ॥ २. अतिरौद्रचोरदर्शनभवदृढभीतिभ्रान्तचित्तस्य ॥ ३. अवः ॥ ४. या तादृशरूपगुणातदधिकलावण्यपूर्णा च ॥ ५. जगन्ति भुवनानि ॥ ६. निजपाष्णिप्रहार प्रहतानि ॥ ७. अङ्कुशवत् वक्रतरवाक्यैःबहुवक्रवाद तैरित्यर्थः ॥ ८. व्यावृत्त्य ।। ९. धृष्टत्वम्-धार्यम् ॥ १०. आतियक्ताभिः ॥ ११. विषादः ।। Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुवणभाणुकेवलिचरियें "पडिहार साहु भणिअं तुह गच्छसु तह विहेसु जह भवं । ती वुच्चर ने पायम्भं मज्झ तुह पासे || ३९३ || 'तुम्हाणमभावे गुण को मज्झ पावओ हवइ इत्थ । तुम्हे आगच्छह तो वेणुत्तं एवमेअं च ||३९|| अम्हे 'विओगवंता का वि जाया पुरा वि न य लोए । तुम कज्जं क़ज्जं तडट्टि चेव पासामी ॥ ३९५ ॥ इअ अभिहाऊण गओ कळत्तकलिओ " अवञ्चभिश्चजुओ । मिच्छादंसणमंती 'तत्थरिऊनामओ तत्थ ||३९६ || सव्वा आवयाओ 'तिण्हा लाहंत राय वसणाई "संत पेसिआई तप्पट्टे मोहराएण ||३९७|| ताव सिरिनिलयनयरे धणतिलयाभिक्खमुक्खसिट्ठिगिहे । नंदापिआइ तणओ जाओ जाओ अ आणंदी || ३९८ || द्रावणाई मँगलाणि किज्जेति "सिट्टिसोहम्मि | तस्समहुच्छषपुष्त्रं बेसवण त्ति अ कथं नामें ॥ ३९९ ॥ | रमणीजणकर यलयो मक्खणपिंडु व्व "मसिणपिंडों जो । चंदु व कलावंत धारतो केलिठाणेसु ||४००!! विज्जामंडिअपंडिअ पासे अब्भत्थसयलसत्थो जो aareeraarat पत्तो जुव्वणव सुत्थो ||४०१ || 2 , १ अह "निअपत्थावविऊ "दविणपिवासा पमोअलसिअंगी । आलिंग गाढयरं सिद्धिसुअं लोअविक्खायें ||४०२ || सो विनिअमणसमुच्छलं ततव्वंछऽणेगकल्लोलो । 9 भणिओ "ताए जइ तुं वंछसि कार्ड कलत्तं १२ में ||४०३ ॥ "पउरं तया कुणसु सा पडिवन्ना तेण एगचितेण । वेसवणो वि अ गामं एवं पत्तो छुहातत्तो ||४०४|| जो पडिओ गयचिट्ठी पायवमूलम्मि केणइ अ दिट्ठी । "दाविअमोअणपमुहं किंचि वि तस्साणुकंपा ||४०५ || पुणरवि पुरओ तो संतो एसो न सक्कए गंतुं । निग्गच्छर पायतलेसु सोणिअं च सुकुमालस्स || ४०६ || १. प्रतिभाति ।। २. प्रागल्भ्यम् ॥। ३. वियोगवन्तौ ॥ ४. तटस्थिताः - मध्यस्थाः ॥ ५. अपत्यभृत्ययुतः ॥ ६. त्रस्तरिपुनामकः ॥ ७ तृष्णालाभान्तरायव्यसनानि ॥ ८. संत ॥ ९. मुख्य श्रेष्ठिगृहे ॥ १०. श्रेष्ठसौधे ॥ ११. मसृणपिण्डः कोमलशरीर इत्यर्थः ।। १२. सुस्थाः ॥ १३. निजप्रस्तावविद्ः ॥ १४. द्रविणपिपासा प्रमोदसिताङ्गी ॥। १५. तया ।। १६. त्वम् ।। १७. माम् ।। १८. तदा प्रचुरं यथा स्यात् तथा कुरु । प्रचुरान् धनार्जनोपायान् इति भवभावना पृ. २८२ ।। १९. दापितं पुखम् ॥ २०. यान् गच्छन् श्रान्तः ॥ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ༣༠ सिरिइंदहंसगणिविरइयं जो मुच्छर लुढइ पडइ अकंदर 'सोअप अ विलवेइ । दुहिओ मग्गस्समओ धण-सयणाणं विओगाओ || १०७॥ तं नत्थि जं च दीणत्तणं गओ चिट्ठए इमो नेव । अइकट्ठे भ्रम भिक्खाए जो घइग्गामं || ४०८ || पsिहंति तस्स भिक्खालाहं लाहंत रायरिउराओ । जेणं पणंतराया विसमा सिद्धंतर भणिआ || ४०९ || दाणं लाहो भोगो उवभोगो तह य वीरिअं चेव । एएसिं पंचण्ड पडिसेहो अंतराएहिं ॥ ४१० ॥ *पायं पइषयमेलो 'महावयाहिं समावयंतीहिं । अइनिक्करुणमणाहि वेलाकूलं गओ कट्टं ॥ ४११ ॥ तत्थ य केणावि वणिअपुत्तत्तेण ववहारिणा टविओ । जो जाओ पुण किंचि वि सर्विचणो तस्स पासाओ ||१२|| जं च धणपिवासेसा पेरेइ कुणसु "धणज्जणोवाए । ववहारेउ भवंतो 'उवविसिऊणाऽऽवणेसु सयं ||४१३|| * रयणुक्कर - कणग- रजय- दुगुल्लवत्थाइअं अणेगविहं । कप्पास-लोह-' 'लक्खा गुलिया धन्नाई वणिउत्ते" ॥४१४॥ पेसेउ अवरदेसेसु कयाणगे भरिअ भूरिसगडाई । बालइ-रासह-करहाइवाहर तह पवत्तेसु ||४९५ || पूरेउ उत्तमुत्तमकयाणगापुण्णजाणवत्ताणि । जलहिम्मि तह गहिज्जउ "मंडविआपट्टयप्पमुहं ||४|१६|| किज्जउ अ धाउवाओ "सुकित्तिमकयक्कयाणगऽब्भासो सिद्धरसग्गहणत्थं बिलप्पवेसो अ पास ! ||४१७|| इवाइ साहु कहिअं पिए ! तप अन्नहा न य हवंति ! " सघरंगणेसु अ रयणरासीउ सुवण्णकूडाई ||४१८ || उबविट्ठी तात्र रयण-कणगाइअआवणेसु पारद्धो । ववहारविही वि परं कलिअं लाहंतरायण ||४१९|| अइ वेसवणस्स इमो हविज्ज पासम्मि संठिओ नेव । काणयकवडिआए लाहो चिंतिज्जए उ तया ॥४२०|| 9 १. शोचते ॥ २. मार्गश्रमतः ॥ ३. चेष्टते । ४. पञ्चान्तरायाः || ५. प्रायः प्रतिपदमेषः ।। ६. महापद्भिः समापतन्तीभिः ॥ ७. धनार्जनोपायान् ॥ ८. उपविश्य ॥ ९. रत्नोत्कर० ।। १०. लाक्षा ।। ११. वणिपुत्रान् ॥ १२. गृह्यताम् ॥ १३. मण्डपिकापट्टकप्रमुखम्, पट्टकाः शुल्कमण्डपिकादिपट्टकाः इत्यर्थः ।। १४. सुकृत्रिमकृतक्रयाणकाभ्यासः ।। १५. स्वगृहाङ्गणेषु ॥ १६. काणकपर्दिकायाः || Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं " तब्भावे अज्ज मए आवणभाडयमुवजिअं नावि । "तस्सऽज्जणे वणिअपुत्तवित्तिसंपायणे चिंता ॥४२१|| * तस्संपत्तीए पुण भविस्सर कहं "गिन्वय गलाहो ? | तल्लाहे भोगुवभोगाइअमासंसए एसो ||४२२|| मममंतरायसत्तू चइज जइ कह वि हुज साहु तओ 1 इअ चिंतेइ "धणपिवासा संज णिअट्टझाण गओ ||४२३ || तयणु भयतनित्तों को वि नरो आगओ तर्हि तेण । वेसवणो पगते नीओ चिताउलो झत्ति ||४२४|| दंसेइ तस्स पुरिसी कर- सिर- कण्णाइआहरणरासिं । जेणं पुण विण्णायें चांराहरिओ अ एस त्ति ||४२५ || 'आगारेहिं तह इंगिएहि चिट्ठाविहीहि वयणेहिं । पुरिसाणं जाणिज्जइ जम्हा अंतरगओ भावो ||४२६|| तह वि धणपिवासा जं मा आहरणाणि सामिअ ! चपसु । जं अग्गओ भविस्सइ करिस्सए तमिअ पेरेइ ||४२७|| तत्तो घेप्पर जो अप्पमुल्यकयाणगाण दाणेण 1 आहरणाई ताई तक्करओ तक्खणेण गओ ||४२८| सप्पिट्टमागपहिं च रायपुत्तेहि बंधिओ वणिओ । "लुत्तसहिओ चिअ कओ पुरओ सो "साहणिज्जंतो ||४२९|| एहिं किज्जते विगोवणे रायमग्गमज्झम्मि । रायउले जो गहिओ कहिओ आहरणवित्तंतो ॥४३०॥ पंचन्हं गेहाईं च साइणीए वि परिहरिज्जेति । यं कर्यं न सचं अवहरिआहरणचोरेण || ४३१|| भूवइणा आणत्तो वणिओ वज्झो असज्झरोगु व्व । तत्तो मिलिएण महाजणेण राया य विण्णत्तो ||४३२|| १. तद्भावे ॥ २. आपण भाटकम् - हस्यापि भाटकमित्यर्थः ॥ ३. तस्यार्जने ॥ ४. तत्सम्प्राप्तौ ॥ ५. गृहव्ययकलाभः || ६. आशंसति ॥ ७ धनपिपासा सञ्जनितार्त्तध्यानगतः ॥ ८. तदनु भयभ्रान्तनेत्रः ॥ ९. कर- शिरःकर्णादि - आभरणराशि ॥। १०. एतत्समानार्थकं पद्यं संस्कृते एवम् - आकारैरिङ्गितैर्गत्या चेष्टया भाषणेन च । नेत्रवक्त्रविकाराभ्यां ज्ञायतेऽन्तर्गतं मनः || सुभाषितरत्नभाण्डागारे तृतीयप्रकरणे राजनीतौ श्लो. २२६.१. १४७ ।। ११. लोप्त्रसहितः, लोप्त्रम् -लुष्टितं वस्तु ॥ १२. संहन्यमानः ॥ १३. आज्ञप्तः वणिग् वध्यः असाध्यरोग इव ॥ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिईदहंसगणिविरयं तस्स उवरोहवसओं रायवरों काउमुक्कडं दंडं । चोरं चएइ जम्हा महाजणों मण्णए रण्णा ॥४३३॥ "तिण्हापिसाइआए गसिओ वाणिज्जयं अणेगविहं । जो कुणइ नयरमज्झे लाहो थर्थोवो वि नो तत्थ ॥४३४॥ जं जं पयं तु जेणं उप्पाडिजइ महावयाहिं पि । तं तं पयमणुगच्छंतीहिं पीडिजए जो उ १४३५॥ जो पेरिओ पियाए सगडाई भूरिवत्थुमरिआई । गहिउं गच्छइ देसंतरम्मि मुत्तुं सयणवग्गं ॥४३६॥ जो गच्छंतो मम्गे कत्थ वि पडिओ महंतअडवीष । सव्वो वि अ सो सत्थो 'विसमतमतिसाउरो जाओ ॥४३७५ सव्वत्थ जणेण विलोइज्जंत पि सलिलं न खलु पत्तं । "मुच्छानिमीलिअच्छो पडिओ लोओ अ गयचिट्ठी ॥४३८॥ इत्थंतरम्मि तत्थ य महंतया चोरधाडिआ जंती । तं सत्थं द₹णं 'सव्वस्सं मुसिअ झत्ति गया ॥४३९।। कारुण्णपरो को वि अ कोविअपुरिसो समागओ तत्थ । तेणं आणेऊणं पाइअमीसिं जलं जस्स ॥४४०॥ "सुत्थीभूओ सत्थो तेण जलेणं च थोवमित्तेण । तम्हा अवसरदाणं महग्घयं कित्तियं लोए ॥४४१।। यतःकचरलुअपाणिएण वि अवसरदिन्ननेण मुच्छिओ जिअइ । पच्छा मुआण सुंदरि ! घडसयदाणेण किं तेण ? ॥४४२॥ एएसिं लोआणं जलासओ देसिओ अ पहिएणं । केहि वि पीअं उदगं केहि वि पक्खालिअं अंगं ॥४४३॥ सव्वे समाहिमंता पुरओ गंतुं पुणो पवदृति । लोआ गया य 'संबलअभावओ ''अन्नठाणम्मि ॥४४४॥ वेसवणो वि [य] एगं 'गाम गंतेगरुक्खछाहीए । पडिओ कट्टे व विगचिट्ठी दिट्ठो अ केणावि ॥४४५॥ तस्स अइछुहाए बाहिज्जंतस्स य किवालुणा तेणं । "ओअणपमुहं दाविअमह जाओ तेण जो सुत्थो ॥४४६।। . १. तृष्णापिशाचिकया ॥ २. प्रियया ॥ ३. विषमतमतृषातुरः अत्यन्ततृष्णातुर इत्यर्थः ॥ ४. मूर्छानिमीलिताक्षः ॥ ५. सर्वस्वम् ॥ ६. पायितमीषत् ॥ ७. सुस्थीभूतः-वस्थीभूतः ॥ ८. उपदिष्टः ॥ ९. शम्बलाभावात् ।। १.. अन्यस्थामे ॥ ११. प्रामं गत्वा एकवृक्षच्छायायाम् ॥ १२. कृपालुना ॥ १३. ओदनप्रमुखम् ॥ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकेवलिचरियं अत्र सदृशापत्तया पूर्वोक्ता सप्त गाथाः (४०६-१२)[पुनरपि लिख्यन्तेपुणरवि पुरओ जंतो संतो एसो न सक्कए गंतुं । निग्गच्छइ पायतलेसु सोणिअं च सुकुमालस्स ॥४७॥ जो मुच्छइ लुढइ पडइ अकंदइ सोअए अ विलवेइ । दुहिओ मग्गस्समओ धण-सयणाणं विओगाओ ॥४४८|| त नत्थि जं च दीणत्तणं गओ चिहुए इमो नेव । अइकट्टेणं भमए भिक्खाए जो पइग्गामं ॥४४९॥ पडिहंति तस्स भिक्खालाहं 'लाहंतरायरिउराओ। जेणं पणंतराया विसमा सिद्धंतए भणिआ ||४५०॥ दाणं लाहों भोगो उवभागो तह य वीरिअं चेव । एएसिं पंचण्हं पडिसेहो अंतराएहिं ॥४५॥ 'पायं पइपयमेसो महावयाहि समावयंतीहिं । 'अइनिक्करुणमणाहिं वेलाकूलं गओ कटुं ॥४२२॥ तत्थ वि केणावि वणिअपुत्तत्तेण ववहारिणा ठविओ। जो जाओ पुण किंचि वि सकिंचणो तस्स पासाओ ॥४५३॥ जेणं तिण्हापेरिअमणेण 'आढप्पि च वाणिज्ज । विहवो समजिओ बहु तओ 'सुओ कत्थ वि सिलोगो ॥४५॥ "उच्छुखित्तं समुद्दो अ जोणिपोसणमेव य । रण्णो पसायओ सन्जो निहणंति दरिद्दयं ॥४५॥ तिण्हावसगो वणिओ कयाणगेहिं च भरिअ पोअमिगं । चडिओ एस समुद्दे गओ अ तम्मज्झदेसम्मि ॥४६॥ "तावुन्नओ जलहरो गजइ पजन्नओ समुद्दो वि । विज्जुलया विजोअइ रिउ व्व पडिकूलओ वाऊ ॥४५७॥ भग्गो 'सयहा पोओ तुंगतरंगेहिं उच्छलतेहि । निअहत्थगओ लाहो अहो ! गओ पिच्छमाणस्स ॥४५८॥ लहिऊण फलगखंडं उच्छालिज्जतओ तरंगेहिं । "जलयरदुहाणि अणुहवमाणो लग्गो तडम्मि इमो ॥४५९।। जस्स जहिं नहि नाम पि मुणिजइ दूरदेसगमणेण । निअदेसे वुत्तंतो सुणिजए जस्स न य को वि ॥४६०।। १. लाभान्तरायरिपुराजः ॥ २. प्रायः प्रतिपदमेषः ॥ ३. आरब्धम् ॥ ४. श्रुतः कुत्रापि श्लोकः ॥ ५. इक्षुक्षेत्रं समुद्रश्च योनिपोषणमेव च । प्रसादो भूभुजां चैव सद्यो नन्ति दरिद्रताम् ॥ भ. भा. पृ. २९४ ॥ ६. भृत्वा ॥ ७. तावदुन्नतः ॥ ८. पर्जन्यकः ॥ ९. शतधा ॥ १०. जलचरदुःखानि-जलचरजन्तुजनितदुःखानीत्यर्थः ॥ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं दुहिअस्स जस्स पिठे दुट्ठा रोगाऽऽवया 'उवेइ भिसं । दड्ढोवरि फोडयपडणसमाणा अइपमाणा य ॥४६॥ तीए अणुभावेणं 'जररत्तिचरेण सव्वहा गसिओ । सिरबाहा-सूलाइअरोगाणं दत्तठाणो जो ॥४६२॥ तिण्हावसंगओ जो वाणिजाई करेइ बहुआई । अज्जेइ उवक्कमिउं अणेगवारे धणं किंचि ॥४६३॥ कत्थ वि किंतु निवेहिं गहिअं कत्थ वि पुणऽग्गिणा दड्ढं । कत्थ वि मुसिअं तकरनिअरेहिं तं धणं जस्स ॥४६॥ . इअ जो अणेगदेसेसु 'अडतो "धाउवायमातणइ । सिद्धरसो अ हरिजइ *वंतर-रतिचराईहिं ॥४६॥ कत्थ वि अ खन्नवायं करेइ जो वंतराइदेवेहिं । निहणिजइ भक्खिजिइ "विञ्छिअ-सप्पाइएहिं पि ॥४६६।। इअ पञ्चहं महंताउ वेअणाने सहंतओ जो उ । निम्विन्नमणो वि अ देस-दारचाएण तिव्वदुहो ॥४६७।। जो गाम-नगरपमुहट्ठाणेसु चलंतओ सुणइ किं पि । 'विजामढम्मि पदि भणड तहि धम्मसत्थविऊ ॥४६८॥ धण-कणग-सयण-जुव्वणपमुहा भावा "विणस्सरसहावा । धम्मो महंतआवयताणपरो सरणमत्थि तहिं ॥४६९॥ गाहं सुणिउं चिंतइ जो जस्सऽग्गे कहिजए सदुहं । सो एवमेव भासइ न तए पुव्वं कओ धम्मो ||४७०॥ जीवाणमकयधम्माणमावयाओ सया वि "पवडंति । तम्हा धम्मो सरणं संसारे दुहभरागारे ॥४७१।। इत्थंतरम्मि चिंतइ मिच्छादसणपिया कुदिछी अ । अन्जाऽऽगओ अवसरी अम्मो ! मज्झ चिरकालेणं ॥४७२॥ पत्तम्मि इत्थ "वेरग्गनामरिउमाणुसस्स य पवेसो । दीसइ तं जइ सम्मसणधूआ उवेइ इमा ॥४७३॥ सा अम्ह वेरिणी आगच्छंती चिंतिअत्थनासगरी । इअ पेसिआ इमीए निअधूआ धम्मबुद्धि त्ति ॥४७॥ १. उपैति ॥ २. ज्वररात्रिचरेण-ज्वरराक्षसेनेत्यर्थः ॥ ३. अटन् ॥ ४. धातुवादमातनोति ॥ ५. व्यन्तररात्रिचरादिभिः॥ ६. खन्यवादम् ॥ ७. वृश्चिक-सादिकैः ॥ ८. प्रत्यहम् ॥ ९. विद्यामठे ॥ १०. धर्मशास्त्रविद् ।। ११. विनश्वरस्वभावाः ।। १२. महाऽऽपत्राणपरः ॥ १३. प्रपतन्ति ।। १४. वैराग्यनामरिपुमानुषस्य । Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं एसा तस्स समीवं समागया तप्पहावओ जाओ। धम्मविहाणाभिप्पाओ वैसवणस्स वणिअस्स ॥४७५।। सम्वेसि पि बुहाणं एसा वाणी जम्मि जइ अस्थि । 'वंछिअपयत्थविअरणहेऊ धम्मो चिअ तय त्ति ॥१७६।। तम्हा पढमं धम्मो न कीरए किमिअ एस जीएण । कजाणि हवंति 'जओ अ सउ चिअ हेउसम्भावे ॥४७७|| तेणं गच्छामि अहं निअदेसं माय-ताय मिलणम्मि । धम्मो करिस्सइ मए धुवमेवं एस चिंतेइ ।।१७।। तत्तो गओ अ वेलाकूलं जो कम्मकरगवित्तीए । आरुहिओ अ पवहणे लग्गो पोओ परतडम्मि ॥४७९।। 'थलमग्गेणं आगच्छंतो वंछंतओ "सजम्मछमं । कहमवि चिरेण पत्तो निअदेसं जो सुहावासं ॥४८०॥ जो जाव उवेइ पुरं ताव विवन्नो पिआ मया माया । को वि अ कत्थ वि सयणो 'सिणं गिहमावणा पडिआ ॥४८॥ अह जो तहाविहं दट्टणं सोगस्स ठाणयं जाओ । विलवेइ तहा 'सुइरं बहुहा गरिहेइ अप्पाणं ॥४८२।। धम्मम्मि मणं किंचि वि कुणंतओ अप्पणो कह पि अ जो। निअजणणी-जणयाणं जणेइ परलोगकिच्चाई ॥४८३।। इत्थंतरम्मि चारित्तधम्मपमुहेहिं भासिओ एसो । सबोहमंतिओ अडइ कम्मपरिणामपासम्मि ॥४८॥ गंतूण सो भणइ इअ पडिवनं जं तए महाराय ! । संसारिजिओ एसो तुम्ह सहाओ हविम्सइ जे ॥१८॥ अम्हाणमन्ज वि स्वयणविसयं न समागओ [पुणो] एसो । अस्स गया य अणताणता पुग्गलपरावट्टा ॥४८६॥ तं ता किमेरिसमिमं ? पडिवन्नं नेव चलइ संताणं । कम्मनिवो उ 'भिउडिफुडउक्खेवपुरस्सरं वयइ ॥४८७।। हे वच्छ ! न किं जाणसि हेवागं अम्ह बंधवाण इमं । तुम्हाभिमुहं नीओ जीओ वालिजए तेहिं ॥४८८।। १. वाञ्छितपदार्थवितरणहेतुः ॥ २. यतश्च स्वतः एव हेतुसद्भावे, 'पुष्टकारणसद्भावे हि कार्याणि स्वत एव जायन्ते' इति भ. भा. पृ. २९६ ॥ ३. पोत:-प्रवहणम् ॥ ४. स्थलमार्गेण ॥ ५. स्वजन्मक्षमाम्-स्वजन्मभूमिमित्यर्थः ॥ ६. शीर्णम् ॥ ७. सुचिरं बहुधा गर्हति ॥ ८. वचनविषयम् ॥ ९. भृकुटिस्फुटोत्क्षेपपुरस्सरम् ॥ १०. हेवाकम्-स्वभावमित्यर्थः ॥ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं जइ तारिसओ निअघरविरोहओ किर हयास अत्थि भिसं । किमहं करेमि मंतीस ! ? ता तया इत्थ कजम्मि ॥४८९॥ न य एगस्स चिअ मह कयं कया वि हु हवेइ इह किं पि। किंतु इमा लोगठिई तहभव्यत्तणसहावो अ॥४९०॥ काल-परिणईडच्चाइणो वि 'वावारवंतया इत्थ । तेहिं समं 'विआरिअ करिस्सइ हिअं भवंताणं ॥४९॥ अप्पपडिवन्नमेअं मज्झ वि 'विस्सरणमागअं नत्थि । भणइ अ सुबोहमंती न तह वि समओ किमम्हाणं ? ॥१९॥ तस्स जिअस्स समीवम्मि धम्मबुद्धी सुणिजइ इआणि । . जइ किर गया तओ सो कम्मनिवो तग्गिरा हसिओ ॥४९३।। निअमंतिसहावाभिहहत्थतले तालिअं पयाऊणं । कम्मनिवालेणुत्तं अहो ! कहं धम्मबुद्धी सा ॥१९४| नामेण धम्मबुद्धी परिणामेणं तु पावबुद्धी सा । भुवणं पि इमा वंचेइ नामसामण्णमत्ताओ ॥४९॥ सम्मईसणधूअं जं अवगच्छसि तुमं निअमणम्मि । अवरा य धम्मबुद्धी एसा सब्बोहमंतीस ! ॥१९६॥ जम्हा उ अमिअवुट्ठी जीवाणं सा हवेइ लोअम्मि । तुम्होदयकारणयं सरणं सव्वाण भव्वाणं ॥४९७।। एसा पुण तुम्हाणं विसं व विच्छेअकारणं निञ्च । नामेण य तुल्ला अवि अत्था कजम्मि विहडंति ॥४९८॥ यतःधत्तूर-नागवल्लीदलाण पत्ताभिहा समा होइ । तंब-कणगाइनाणय-नाणयनामं समं चेव ॥४९९॥ अंब-निंबाइरुक्खेसु रुक्खसण्णा सरिच्छया । सव्वेसिं परिणामो उ भिन्नरूवो पवट्टइ ॥५०॥ एअं अम्हाणं पुण वत्तुं जुत्तं न सव्वहा अत्थि । सा अम्ह बंधवसइवधूआ" जेणं जणक्खाया ॥५०१।। परमम्हाणं सञ्चं जपंताणं जहट्ठिअसरूवं । मित्ताणममित्ताणं को दोसो ताव नायव्यो ? ॥२०२॥ तत्तो सहावमंती भणेइ किमिमेण देव! कहणेणं ? । एए 'अणुहोंत चिअ जाणंति न तस्स रूवं किं ? ॥५०३।। १. व्यापारवन्तः अत्र ॥ २. विचार्य ॥ ३. विस्मरणम् ॥ ४. निजमन्त्रिस्वभावामिधहस्ततले तालिका प्रदाय ॥ ५. नामसामान्यमात्रतः ६. अमृतवृष्टिः ॥ ७. सचिवदुहिता ८. यथास्थितस्वरूपम् ॥ ९. अनुभवन्तः॥ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरिये अह कम्मनरिंदो वि अ धूणिअससिरो कहेइ ताव इमं । 'नहछोडिआउ दाउं सच्चं उत्तं तए मंति ! ॥२०॥ जेणं धुत्तो तरुणो सब्बोहो एस लोअविक्खाओ । 'एअस्स किमण्णायं तीए चरिअमिममेरिसयं ॥५०॥ किंतु इमो अजजणे वुड्डे पुरिसे तहा कहावेइ । विण्णावेह अ अम्हे विजा धुत्तस्स नेआ सा ॥२०६॥ अह कण्णपिहाणपरो सब्बोहो भासए महाराय !। तुममेवमादिससु कि तुम्ह पसाउ च्चिअ समग्गी ॥२०७१ तं अम्हे गच्छामो जं किंचि वि अम्ह जुग्गये इत्थ । तं सव्वं अम्हाणे आदिसिअव्वं नरेस ! तए ॥२०८।। कम्मनिवेण वि भणिों जा हि तह करिस्सई तुहाण । गच्छंतस्स तुह 'पह्य हवंतु 'अणुवदवा सययं ॥५०९।। स गओ मैती निअठाणम्मि निवेएइ अप्पनाहस्स । • नीसेससमायारे इओ अ वेसवणतुतंतो ॥२१॥ जणणी-जणयाइअदुहभरतत्तमणो कुदिद्रिपुत्तीए । जीओ विसेसओ जो वणिओ किर धम्मकरणम्मि ॥५११२ तीए अ साविओ जो सयंभुनामस्स तप्पुरठिअस्स । तावसतिदंडिणो सासणम्मि धम्म सुनिम्विन्नो ॥५१२।। तस्स पुण तावसेणं पइदिणमागइ-अभिग्गहो दिनो। आगच्छंतो तम्मयवासिअचित्तो इमो जाओ ॥५१३॥ जेणं तु "तंबभायण-कोवीणाइउवगरणपब्भारो । पउणीकओ तओ तव्वयमायरिअं पमोरण ॥१४॥ परलोगगयम्मि गुरुम्मि तस्स ठाणम्नि जो उ उवविह्यो । उम्मग्गं भासइ सम्मरगं दूसइ अहोरत्ते ॥५१॥ मच्छरमावहइ अ जो उत्तमपुरिसेसु धम्मवंतेसु ! सव्वत्थ वि विक्खाओ अप्पाणं पंडिमन्नो ॥१६॥ अह जो मढाइमुच्छिअमणो मुणी पूरिऊण अप्पभवं । दुद्धम्मबुद्धिवसगो गओ अ एगिदिअमुहेसु ॥५१७।। भमिओ तेसु वि जीओ सीआयववेअणाइदुहलक्खं । सहमाणो परवसगो अणंतपुग्गलपरावट्टे ॥१८॥ १. नखच्छोटिका भाषायाम्-' चपटी' इति ख्याता ॥ २. कर्णपिधानपरः ॥ ३. पन्थानः ॥ ४. अनुपद्रवाः ।। ५. आत्मनाथस्य-निजस्वामिनः ॥ ६. श्रावितः ।। ७. ताम्रभाजन्कौपीनाद्युपकरणप्राग्भारः ॥ ८. शीतातपवेदनादिदुःखलक्षम् ॥ Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३८ सिरिइंदहंसगणिविरयं तत्तो अधम्मबुद्धीइ रंजिआ किर कुदिद्विनिअमाया । तीए मिच्छादसणदइओ तेणावि मोहनिवी ॥५१९॥ पुणरवि आणीओ जो कम्मनरिंदेण माणवभवम्मि । दिअभदत्ततणओ नामेणं सोमदत्तो अ ॥२०॥ तत्थ वि कुदिद्रिनामा समागया 'सयण-कंतसंजुत्ता । 'ससुअं पुरओ काउं जिअस्स पासम्मि 'मिगनित्ता ॥२२॥ 'कुग्गाह-वहप्पमुहं दुट्ठबलं पिटुओ अ पद्ववि। रु?ण मोहवइणा तीए *साहजदाण९ ॥२२॥ तप्पेरिएण जेणं 'जन्ना नाणाविहा कया सययं । विहिओ वहो पमृणं गिद्धेणं भक्खिों मंसं १५:३॥ दाणाणि जेण दिन्नाणि "जुत्त-हल-लोह-लवण-सुरहीणं । पुहवीसंसत्ततिलय-कप्पासाईण वत्थूणं ॥५२४।। कन्नाविवाहकारणपमुहाई जेण अन्नपावाई। धम्ममिसेणं काउं नरएसु गयं असरणेणं ॥५२५॥ एवं परम्मुहो जो नीओ एगिदिआइठाणेसु । तेहि भर्मतो रुद्धो अणंतपुग्गलपरावट्टे ॥५२६॥ इअ अपरावरताहागयप्पमुहदसणाणि अणुजम्मे । कारेइ करेइ अ जो धम्ममिसा विविहपावाई ॥५२७॥ मिच्छत्तमंतिणा जो अर्णतसो वालिओ अ पइवारं । एगिदिआइसु गओ अणंतपुग्गलपरावट्टे ॥२२८।। अन्नय कयाइ माणुसखित्तालंकारहारभूअम्मि । सोहग्न्पुरे नयरे सुंदरनामेण गिहनाहो ॥५२९।। वरुणाभिहाणओ जो उप्पाइजइ 'गिहाहिवइपुत्तो । कम्माभिहनाहेणं तओ नियो चिंतए एवं ॥५३०॥ नेअव्यो एस मए समए चारित्तधम्मपासम्मि । परमेअं पडिभासइ किजंतं दुग्घर्ड ताव ||५३२।। नामेण धम्मबुद्धी एसा परिणामओ महापावा । जइ तस्स समीवाओ हविज 'निद्धाडिआ नेव ॥५३२।। अंगीकारे सम्मईसणधूआण सुद्धि-बुद्धीणं । तीए निद्धाडणयं निद्वारिजइ तिलोअम्मि ॥५३३॥ १. स्वजनकान्तसंयुक्ता ॥ २. स्वसुताम् ॥ ३. मृगनेत्रा ॥ ४. कुप्राहवधप्रमुखम् ॥ ५. साहाय्यदानार्थम् ॥ ६. यज्ञाः॥ ७. योकूत्र-हल-लोह-लवण-सुरभीनाम् ॥ ८. अपरापरताथागतप्रमुखदर्शनानि-अन्यान्यसोगतप्रमुगदर्शनानीत्यर्थः॥ ९. गृहाधिपतिपुत्रः ॥ १०. निर्धाटिता ॥ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मुवषभाणुकेव लिचरिये तासिं अंगीकार करेइ सयमेव ताव एस जिओ । एआसिं तु विसेसे घिण्णाए सम्मभावेण ॥५३॥ 'निम्मलसिद्धतस्सुइदूईए किर कहिजमाणो उ । अवगच्छिन्नइ तासिं झत्ति विसेसो असेसो वि ॥२३५॥ तईईसंगमण विसुद्धसिद्धतसन्निहाणम्मि । सो सिद्धंतो 'सुहगुरुतडट्ठिओ विलसइ सया वि ॥५३६३ तम्हा आणेमि अहं सुहगुरुराये इमस्स पासम्मि । चितिजंतं सव्वं हविज 'सुत्थं जओ ए* ॥५३७।। कम्मनिवस्साऽऽकूअं* इअ सोउ मोहभूवई भीओ। खुहिओ अ सगसीहो कोवगइंदो अ तासगओ ॥२३८॥ दंभोलिनिद्दलिअमिव जायं सच्चे पि मोहरायस्स ! .. "खणमित्तेण कुटुंबं अमञ्चवग्गो तओ मिलिओ ॥५३९।। सव्वेहि तेहिं कहि जाओ तुह मोह ! एरिसो खोहो । हेलाखोहिअतिहुअप्यजणस्स वि कहं महंततमो ? ॥५४०॥ अह दीहं नीससिउं मोहमहीवो कहेइ मंतिवरा! 1 जह तुब्भे भणह तयं तहेव सव्वं अहो ! हूअं ॥५४१॥ मह "उत्तरणसएण चि खोहिजते 'सहस्सनयणाई । न उ को वि अम्हकेर पराहचितुमित्थ सकंइ ॥२४॥ परमम्हहिं किन्नइ किं ? भग्गा घरविरोहओ अम्हे । तत्तो तेहिं कहिअं कि ''नव्वं वट्टए नाह ! ? ॥२४३५ कम्मन रिटेण सम केण चिचालित्ता कया वि कहं । एअं नव्वं गणं सोअच्वं मोहनिवउत्तं ॥५४॥ जम्हा उ तुम्ह "नाए संसारिजिअम्मि सुद्धसिद्धेतो । आणेउं आरद्धो सुणिजइ सुहगुरुणा सड्ढं ॥५४५१५ सुद्धागमसत्तू जो अम्हाणं मूलओ विणासगरो । जा 'अम्हवंसकेलीकत्तणकरवालवल्लि व ॥२४६।। एसो तं सुइदूई पेसिस्सइ तस्स पायमूलम्मि । "हुकारचायकारीहिं भणि तेहि सध्धेहिं ॥५४७॥ १. निर्मलसिद्धान्तश्रुतिदूत्या ॥ २. अवगम्यते ॥ ३. शुभगुरुत्टस्थित्त-सद्गरुसमीपस्थः इत्यर्थः ॥ ४. सुम्थम् ॥ ५. आकूतम् ॥ ६. कोपगजेन्द्रः ॥ ७. क्षणमात्रेण ॥ .. उत्तानशयेन बालेनेत्यर्थः ॥ ९. सहस्रनयनादयः शक्रादय इत्यर्थः ॥ १०. नव्वम्-नव्यम्-नूतनम् ॥ ११. नूतनं गणनीयम् ॥ १२. ज्ञाते ।। १३. अनदेशकदली. कर्तनकरवालवल्लिरिव ॥ १४. हुंकारत्यागकारिभिः । Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरड्यं जइ एवं ता को वि अ मणम्मि खोहो तए न कायव्वो । अम्हे तह करिस्सामो आगच्छइ सो गुरू न जहा ॥५४८।। 'मोहावाणिसाली तव्वयणुस्सासिअमणो भणइ एअं । वच्छा! *विहेह एवं पूरेह मणोरहे मज्झ ॥५४९।। "तस्सिन्नभडा विअडा तओ गया अप्पठाणमेपहिं । तक्किअमागच्छंतो निसेहिअव्वो गुरू इत्थ ।।५५०।। *तत्थाऽऽगंतुअगुरुणो अवसउणा पेसिआ तओ तेहिं । "सिम्सजणऽज्झावणयाइव्वावारस्स वक्खेवो १५५१॥ पत्थिवविरोहपमुहा पच्चूहा निम्मिा अणेगविहा । 'मग्गंऽतरालदेसे सिरबाहाई य रोगा य ॥२२॥ एएहि सव्वेहिं ''आईतो सग्गुरू खणा ''खलिओ । संसारवसंतजिआ लहंति दुहओ [जओ] सुगुरुं ।।९५३।। इतश्चवरुणो कुदिद्विधूसुविप्पयारिअमणो कुणइ निञ्च । षावाइं विविहाई अमुणंतो धम्मकवडेणं ॥५५४॥ गसिओ भिसं च अनिसं महावयाए इमो वहंतीए । संहरिओ मरणेणं अकालपत्तेण अत्ताणो ॥५५५।। पुणरवि मोहभडेहि परम्मुहेहिं पर मुहं नीओ। एगिदिआइसु पुणो अणंतकालं इमो धरिओ ॥५५६।। तत्तो पुणरवि माणुसखित्तम्मि विमलपुरम्मि नयरम्मि । रमणाभिहाणसिट्ठी अस्थि "सुहावुट्ठिसमदिट्ठी ॥५५७॥ पुत्तो सुमित्तनामो तस्स य जाओ जणेसु विक्खाओ । "जुव्वणपव्वयसिहरं आरुहिओ वाणरु व्व इमो ॥५५८|| अह अन्नय मोहसुहडबलखलणस्संऽतरालकाल.म्मि । बहुसालिअउजाणे सुगुरू कम्मेण आणीओ ॥१५९।। नामेणं गुणजलही परिणामेणावि तारिसो चेव । संजमसिरीइ वरिओ पसमाहरणेण कयसोहो ॥५६०॥ जो अ तवतेअलच्छीपराजिआइञ्चनिश्चलपयावो । निअमुहसंपत्तीए अणुकुणमाणों सयलचंदं ॥५६॥ १. मोहावनिपाल:-मोहनृप इत्यर्थः ॥ २. तद्वचनोच्छ्वसितमनाः ॥ ३. विधद्ध्वम् ॥ ४. तत्सैन्यभटा: विकटाः ॥ ५. तत्रागन्तुकगुरोः ॥ ६. अपशकुनाः ॥ ७. शिष्यजनाध्यापनकादिव्यापारस्य व्याक्षेपः ॥ वविरोधप्रमुखाः प्रत्यूहाः ॥ ९. मार्गान्तरालदेशे ॥ १०. आयन्-आगच्छन् ॥ ११. स्खलितः ॥ १२. अजानन् । 11. सुधावृष्टिरिव समदृष्टिर्यस्य सः ॥ १४. यौवनपर्वतशिखरम ॥ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकेवलिचरियं 'निम्मलगुणोहपरिमल फुरंत भव्वं गिभसल केलि सुमं । जो सीलसुरहिचंत्रण विलेववासिअसमग्गंगो || ५६२|| थिरयर दमणमूलो जो सुररुक्ख व्व सोहए सुइरं । रिउजलणगणसमुच्चयपणपब्भारआहारो || ५६३ ।। 'निट्ठापत्तसुनिम्मलमइसुअनाणंकुरप्पभवभूमी | जो अयलयपन्नो वसुद्ध सिद्धतधारी अ || ५६४ || विमला गम सुइरमउक्कंठिअचित्ता य सुगुरुपासम्म | नरवइ-अमञ्च-सिट्टिप्पमुहा गच्छंति भत्तीए || ५६५ || तत्तो जाव सुमित्तो वि अ तत्थ गभिस्तर कयावि इमो । इअ ताव 'तव्वइअरो विण्णाओ मोहनरवइणा ||५६६ || रे रे ! गिण्ee गिण्हह 'जंतं तं अन्नहा हया सव्वे | इअ साहंतो मोहाहिवो समुट्ठेइ संरंभा ॥ ५६७ || पेसे मोहनिवई इ " निवारेउमुग्गभडसेणिं । विक्ता ने परअणइकंतबलवंता ॥५६८ || एगो आलस्सरिऊ जस्स समो तक्करो परो नत्थि । हरिओ अ धम्मलाहो आगच्छंतो जओ जेण ॥ ५६९|| घरसयणाइ सिणेहो मोहो कि 'किण्हमट्टिआपको | जत्थ 'निमन्नो अप्पं न " म ( णा) गओ कड्रिढउं सक्क ||५७० ॥ किं पि न मुणंति मुणिणो को वा धम्मो इमेसि समणाणं ? | साहूण गुणा के वा ? " महावइरिणी इअ अवन्ना ||५७१|| जाइ-कुलाइअभंदिरअहिव्त्रयामंठिओ वि एस जिओ । पाडिजइ अह जेहि ते अठमया महारिउणो ॥ ५७२ ॥ काहो जलणु व्व जëतो पज्जालेइ अप्पमवरं वा । पीइ घरं च दहिजइ जेणं हाणिगरपढमेण ॥ २७३ ॥ , १२ पंचप्पयारवयणी पमायपंचाणणो बली जेणं । " जीअगए छिन्नम्मि अ पडंति धम्मगुणमुत्ताओ ||५७४ || संते धणम्मि दाणं न दिजए खज्जए व पिज्जइ वा रक्खावालसमेणं किविणतेणं सया जीओ ॥५७५ || १. निर्मलगुणौघपरिमलस्फुरद्भव्याङ्गि भ्रमर केलिसुमम्, सुमं-पुष्पम् ॥ २. निष्ठाप्राप्तसु निर्मलमतिश्रुतज्ञानाङ्कुरुप्रभवभूमिः ॥ ३. विमलागमश्रुतिरसोत्कष्टितचित्ताः ॥ ४ तद्वयतिकरः ॥ ५. यान्तम् - गच्छन्तम् ॥ ६. कथयन् ॥ ७. निवारयितुम् ॥ ८. कृष्णमृत्तिकापङ्कः ।। ९. निमग्नः || १० मना अल्पांशेनापि ॥ ११. महावैरिणी इति अवज्ञा ।। १२. मद्य - विषय - कषाय-निद्रा-विकथेति पञ्चप्रकारवदनः || १३. जीवगजे ॥ ४१ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहसगणिविरयं सत्तपुढवीपमुहदुहसवणभएणं विपक्खरूवेणं । धम्मट्ठाणगमणपरिहारो कारिजइ जिएण ।।५७६।। पिअ-पुत्त-मित्त-मायाविओगसोगी महंतरोगु व्व पीलेइ तह मणं जह जिअस्स धम्मम्मि का चिंता ? ॥९७७।। अन्नाणमंकुरो इव 'कुदिहिवयणोअगेण अइसित्तं । जिअमणसरिआतीरे पवढए मूलबंधेणं ।।५७८|| गंहा-ऽऽवण-किसि-पत्थिवसेवाविसओ अहि व विक्खेवो । जं गसइ आसिलेसइ पावविसं तं सथा पुरिसं ॥५७९।। भवनाडयमप्पगयं अणुहवमाणो [वि] सम्बया जीवो । नडनट्टाइविणोए रंजिजइ जं इमी अम्मो ! (अव्वो?) ॥५८०।। बाल-तरुणाइकीलाउ साइणीउ व्व जस्स पासम्मि । वट्टात सा परवसो न जाणइ सुहं व असुहं वा ।।१८।। एएहिं तेरससंखेहिं वीरेहि सत्तवंत्तेहिं । आगंतूण सुमित्तो धरिओ काउ गलग्गा ॥५८२।। तुमए सुगुरुसमीवे गंतव्वं नेव एगवारं पि । इअ आणापडिवत्तीप मुक्को तेहि वि सुमित्तो ॥५८३।। अन्नदिणे गुरुराओ विहरइ अन्नत्थ 'पुण्णलाहकरो । सो वि कया वि सुमित्तो "पेअवघरातिही जाओ ॥५८।। तत्तो तेहिं रुद्धो धिद्धी! सुविरुद्धमाणसेहिं च । एगिदिजाइठाणे अणंतकालं दहनिहाणे ॥५८५॥ पुणरवि कम्मनिवेणं आणीओ माणुसेगजम्मम्मि । एसी कहमवि सग्गुरुसमागमो तत्थ संजाओ ॥५८६|| 'अलसत्तणाइपडिहयमणस्स जस्स य तहेव सुइजोगो । मिलिओ न कया वि सुहापाणं तिसिअस्स नेव जहा ।।५८७।। तत्थ वि मओ अ नीओ कुदिद्विधूआहि कालयमणंतं । एगिदिआइसु इमो इअ ताव अणंतवारा जा ॥५८८॥ अन्नय कयाइ जणिो अवंतिआनामिआइ नयरीइ । कम्मेण गंगदत्तगिहत्थघरे सिंधुदत्तसुओ ॥२८९॥ पत्तो जो जोव्वणभरकेलिहरे जाव आगया ताव । सुगुरू गुणमणिरोहणगिरी पहाणागमा झत्ति ॥५९०॥ १. कुटष्टिवचनोदकेन ॥ २. व्याक्षेपः ॥ ३. पुण्यलाभकरः ॥ ४. प्रेतपतिगृहातिथिः यमगृहातिथिरित्यर्थः ॥ ५. मनसत्वादिप्रतिहतमनसः, अलसत्वम्-आलस्यम् ॥ ६. प्रधानागमा:-आगमविशारदा इत्यर्थः ॥ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं तेरसरिउणो धिक्करिऊण बलेणं च कम्मनरनाहो । आणेइ सुगुरुपासे तं कुमरं गंगदत्तसुअं ॥५९१।। इअ नाउं मोहनिवो महंतचिंतासमुद्दमझगओ। कि किजई ? अज पुणो जंपइ भो मंतिसामंता! ॥५९२।। 'भत्थाए जे बाणा ते मुत्ता संति जं तओ अ कहं । एअस्स सत्तुणो किर भविस्सइ निवारणं अव्वो?! ॥५९३॥ सुइसंगमा अलग्गो इमस्स तत्तो अ वयइ सामंतो । नाणावरणसुनामो कयप्पणामो बलुद्दामो ॥५९॥ देवेण आदिसिज्जउ इअ मा जेणऽत्थि सामिसिन्नमिणं । बहुअं नाऽऽकरिसिजइ अज वि भरिआउ सायरओ ॥५९५॥ तमिआणिं मह धूआइ सुन्नय.ए इहऽस्थि पत्थायी । सुश्संगमो वि विहलो हविज तस्सन्निहाणम्मि ॥५९६॥ तम्हा पेसिजउ सा मोहनिवेणं तहेव ताव कथं । सा तत्थ तक्खणेणं गया समुभूअससरूवा ।।५९७॥ गुरुरायसन्निहाणे जाओ कुमरस्स जस्स 'सुइलाहो । तीए मिच्छादसणदोसा कहिआ सुईइ तहा ॥९९८॥ ताइ कुदिद्विसुआए दोसा 'सम्मत्तअत्तवाइ गुणा । भणिआ य *मोहमम्मुग्घाडो तस्सिन्नविणिधेसी ॥५९९। चारित्तधम्मततं तस्सिन्नुभषसुहं तहा कहि । गुरुरायभासिअऽत्थो विण्णाओ जेण नेव परं ॥६००॥ जम्हा उ सुन्नयाप अहिरिओ पुव्वमेव अतं । 'को हं ? का एसा ? किं कहणं?' इवधि न विण्णायं ॥६०१॥ परिसाइ उद्विआए केण वि "पिच्छा कया य पुरिसेण । तुमए सुअं किमिह भो ! ? न किं पि जाणामि इअ वुत्तं ॥६०२॥ अन्नदिणेसु वि 'मित्ताईणुवरोहेण सुगुरुपासम्मि । स गओ जाओ सुइसंगमो परं सुन्नयाइ ही ॥६०३॥ जह चालणीइ ८ गं न चिट्ठए बिंदुमित्तमवि 'जाओ तह तत्थ दिअंगुरूवएसवयणं न किंचि अहो! ॥६०४॥ अह अन्नत्थ गया सुहगुरु-सद्धतमागमा तओं जस्स । पासे समागयाओ कुदिदी अ कुधम्मबुद्धी अ ॥६०५॥ १. भस्खायाम् ॥ २. शून्यतायाः ॥ ३. श्रुतिलाभः ॥ ४. सम्यक्त्वात्मजायाः सम्बादर्शनदुहितु मद्घिाटः ६. तत्सैन्यविनिवेशः-तस्सैन्यविलसितानीत्यर्थः ॥ ७. पृच्छा ॥ ८. मित्रादीनामुपरोथैम ॥ मोहबस्या न्यतायाः ॥ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४ सिरिइंदहंसगणिविरइयं ताहि नीओ जो 'भागवयाइ असत्थसन्निहाणम्मि | जस्स य तया समीवं च सा सुन्नया सिग्धं ||६०६ || भागवयाश्वयणमवगच्छइ सव्यं जहाकहिअमेसो । तभासिअं च काउ भृतिमं पावमज्जेइ ||६०७|| पुणरवि निवट्टिओ जो धरिओ एगिंदिआइठाणेसु । जाव अनंतं कालं तेहिं वरं वहतेहि ||६०८|| अह कमनरिंदेणं विचिति अन्नया इअ अहो ! जो । चारित धम्मसेणाप वे समज्जावि न लहेइ ||६०९ || जम्हा बलवंता मज्झ बंधवा अह तहा मुणामि अहं । तेसिं जहा अबल्या हवेइ सव्वेसिमचिरेण ||६१०|| परमेवं किज्जते तेसि सरीरमवचयमुवेइ धुवं । जर (ह) अम्ह सरीराओ न संति भिन्ना कयावि इमे ॥ ६११|| तेसि सरीरविणासे परमट्ठेणं खओ उ मज्झेव । संपज्जइ तेण अहं कट्टमहो ! किं करेमि ? अहो ! ||६१२|| जइ वा पाताणं पडिवन्नं जं हवेइ तं होउ । जम्हा सत्थे एवं सुणिज्जए लोअमज्झम्मि ||६१३ || चंदो कलंकमप्पगमुदही अरिंग विसं सिवो वा वि । न कयाइ चपइ जहा तहा महंता सपडिवन्नं ||६१४|| उवगारकारिणी जे नरा न ते अप्पणी गणंति खयं । * दीवदसाउ पगासं जओ जणंति तणुदाहेणं ॥ ६१५ || चारित्तधम्मपमुहा जइ वि परमसत्तणो इमे अम्हं | विणासगरा इअ किं इमेसिमुवगारकरणेणं ? ||६६६ || इववि न चितिअब्वं जम्हा गयमच्छरोवगारिसु जं । सदओ ता किं परमवराहिसु सुहिओ जइ स संतो ||६१७॥ लच्छी हरिआ जेणं विमद्दिओ अद्दिणोदही हरिणा । सो तस्स देइ ठाणं न मच्छरो जेण धीराणं ॥ ६१८ || जइ वा मह सुहपक्खस्स पोसणं ते कुणंति रिउणो वि । निचं 'सवित्थरं अम्ह सरूवं ते चिअ मुणंति ॥६१९|| तत्तो वि "मं सम्मं लोए 'पक्खावणं इमे निंति । जाणावंत पसिद्धिं भुवणतिअयम्मि मज्झ पुणो ||६२० || १. भागवतादिकशास्त्रसन्निधाने ॥ २. त्यजति ॥ ३. परमार्थेन ॥ ४. उपकृतिराभसिकतया क्षितिमपि गणवन्ति नात्मनो गुणिनः । जनयन्ति हि प्रकाशं दीपदशाः स्वाङ्गदाहेन ॥१॥ भ. भा. पृ. ३०२ ॥ ५. दीपदशाः ॥ १. विनाशकरा ॥ ७. सविस्तरम् ॥ ८. माम् ॥ ९. प्रख्यापनं प्रसिद्धिम् ॥ Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरियं कहमनहा य नामं पि मन्झ होइ? कह मित्थ आणा वा। तं किं न सहते जं पसिहिअहिलासिणा पुरिसा ? ॥६२१॥ 'खेइज्जतो वि समी चएइ न खमंधयारनिअरेण । कुत्थेरिसी पसिद्धी अन्नत्थ जओ वसंताणं ? ॥६२२।। इच्चाइ चिंतिऊणं नयरविनयवद्वणम्मि कम्मेण । नामेण सुलसणिणो पुत्तो उप्पाइओ स जिओ ॥६२३५ निअघरनंदणजम्माणंदभरापूरिएण सुलसेण । नंदणनामं ठविअं सुअस्स कयसयणसम्माणं ॥२४॥ तत्तो कम्मनिवेणं समप्पिओ पासवट्टिणा समए । पच्छन्नमेव अस्स उ जहापवितकरणुग्गअसी ॥६२५।। सवणे 'साविअमेअं जिअम्स कम्माभिहेण भूवेण । तिखेणं खग्गेणं इमेण छेओ इअ विहेओ ॥६२६।। मोहस्स अप्परिउणो सत्तरितममेगभागमूणयरं । मोतुं सेसा छिन्जा एगूणसत्तरितणुभागा ।।६२७।। तह नाण-दसणावरण-वेअ-विग्याण तीसतम । ऊणं चइउं भिजा एगुणतीसंगअहिअंसा ॥६२८॥ वीसतममंसमूणं रिऊण दुहं पि नाम-गुत्ताणं । चइऊण खंडिअव्वा एगुणवीसंगअहिअंसा ॥६२९॥ तेहिं इअ छिन्नेहिं तस्सिन्नं खंडिअं भविस्सइ ता । तत्तो "अणाउलत्तं खणं पि तुह भावि जीव! अहो। ॥६३०॥ सबसुहभरनिबंधणसम्मइंसणसुमंतिगेहस्स । बारं अदिदुपुष्वं दंसिस्मसि अह तुम जीव ! ॥६३।। तं पुण रागद्दोससुघणगंठिकवाडपिहिअमञ्चंतं । तस्सुग्घाडणविसए तुज्झ उवायं कहिस्सामि ॥६३२।। जं तु मए तुह 'उवइभिआणि तं च कुणसु जीअ ! तुमं । तेणं जीएणं तं (तं) तहेव सव्वं कयं ताव ॥६३३।। अह तप्पुरवट्टिसहस्संबवणुजाणयम्मि कम्मनिवो । आणेइ सुगुरुरायं सिद्धतममलवयणसोहं ॥६३४॥ तग्गुरुपासम्मि गओ अ नंदणो सिनिंदणो एसो तस्स य कम्मनिवेणं सहाइणी दक्खया दिन्ना ॥६३५॥ १. खेद्यमानः-खण्डयमानः इत्यर्थः । देहेऽपि जनितदाहं, सिन्धुर्वडवानलं शशी शशकम् । न त्यजति कलाकर, प्रतिपन्नपरा हि सत्पुरुषाः ॥१॥ भ. भा. पृ. ३-२ ॥ २. खं गगनम् ॥ ३. यथाप्रवृत्तकरणोग्रासिः ॥ ४. श्राक्तिं निवेदितमित्यर्थः ॥ ५. अनाकुलत्वम् ॥ ६. उपदिष्टम् । Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसपणिविराय तीप भएण सा सुन्नया पणट्टा इओ अ मोहनियो । मुच्छइ रोअंति तहा न णावरणाइसामंता ॥६३६॥ घिरवति नाम-गुप्ताणि रासी हपमुहं सयलसिंन्नं । 'जायमईव ससोगं अकंदइ तह य उच्चसरं ॥६३७।। तत्तो मिच्छादसणमंती अवलंबिऊण धिटुतं । उडेतो अवलोअइ सिन्नं सव्वं पि तयवत्थं ॥६३८|| अह अमरिसभरिओ सो 'आपायसिरं सुदृचुण्णभरं । "अस्सद्धाणाभिहमादाऊणं सत्तरं चलिओ ॥६३९।। नंदणपासे पत्तो मंती सग्गुरु-सयागमेहिं च । सुद्ध सुइम हेण कहिजइ मोहन रूर यं जस्स ॥६४०॥ मिन्छासणपमुहं मुणाविअं तेहि जस्स तद्दोसा । चारित्तधम्म-सम्मईसणमुहगुणविआरो वि ॥६४१।। धम्मामिअतरुणो सुरलोआ मुक्खो फलाणि अ हवंति । कडुपावपायवस्स उ फलाणि नरगाइणो भणिआ ॥६४२।। एमो सम्बो अत्थो विनाओ दक्खयापहावेण । जेणं च नंदणेणं सग्गुरु-सुद्धागमक्खाओ ॥६४३।। इत्थंतरम्मि मिच्छादसणमंतीसरेण दिन्नमिणं । विअडं कडुअं चुण्णं अस्सद्धाणाभिहं जस्स ॥६४४॥ तब्भाविएण जेणं चिंतिजइ कुत्थ अत्थि सो मोहो ?। के ते मिच्छादसणपमुहा ? किर केण दिवा वा ? ॥६४५।। कुत्थ य संजमधम्मो ? ते सम्मत्ताइणो वि न समक्खा । न य धम्मो पावं को समागओ सग्ग-नरगेहि ? ॥६४६।। इअ गुरुवयणविलासो महंतसाहसधरा ति चितंतो । पाटिअपुरिसाणं कहेइ सणि किमेअं ? जो ॥६४७॥ उवहसइ तओ जो हत्थतालिआपाडणेण अह रुट्ठो । कम्मनरिंदो जस्स य तुझ्टा मोहाइणो सव्वे ॥६४८॥ पुणरवि पुठा पडिपुन्नसरीरा ते खणेण संजाया । वालति जं सरोसा 'सम्मत्तामञ्चघरवारा ॥६४९।। जो कारिओ इमेहिं पायसहस्साणि मोहपमुहेहिं । पुणरवि 'एगक्खाइसु अणंतकालं च धरिओ जो ॥६५०।। १. जातमतीव सशोकम् ॥ २. तदवस्थम् ॥ ३. आपादशिरः सुदुष्टचूर्णभरम् ॥ ४. अश्रद्धानाभिधमादाय गृहीस्था सत्वरं चलितः ॥ ५. सम्यक्त्वामात्यगृहद्वारात् ॥ ६. एकाक्षादिषु एकेन्द्रियादिषु इत्यर्थः ॥ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ४७ भुवणभाणुकेवलिचरिये इअ कत्थ वि नरए कत्थ वि सन्निपणिदितिरिअमणुएसु । कत्थ वि सुरेसु जेणं गएण मोहाइणो निहया ॥६५॥ पुव्वुत्तपयारेणं अणंतवारा समागओ तहारूवे । सम्म सणमंतिवरभवणदुवारे इमो जीवो ॥६५२।। न परं तत्थ पोसो कओ समन्जिअमहंतपावेण । एएण जिएण कया वि तं सुणह पायमेगमणा ॥६५३६ कत्थ वि रागाईहिं अस्सद्धणेण कत्थइ व पावं । कोहाईहिं घिसयासत्तिमु हेहिं जिएण कयं ॥६५॥ 'पुठट्परिपुट्ठपुण्णीकयमोहाईहिं वालि.ओ अ ठिओ । पगिदिआइसु जिओ अणंतकालं च पइवेलं ॥६५५।। इत्थंतरम्मि माणुसखित्ते मलयपुरमत्थि पुररम्मं । तत्थ नरिंदो इंदो विजया नामेण तस्स पिया ॥६५६।। ताणं तणओ जाओ 'पत्थुअजीओ कयाइ कम्मवसा । नामं च जस्स ठविअं नरवइणा विस्ससेण त्ति ॥६५७।। सो बालो परिवड्ढइ चंपयछोडुव्व पयडतणुसोहो । गुणवंतो अ पढंतो सत्थाणि अ जुध्वणं पत्तो ॥६५८।। अन्नय नरेसरकुमरपरिअरिओ रायपुत्तओ जाइ । पसो असोगसुंदरनासुजाणम्मि कीलंतो ॥६५९॥ तत्थ य कम्भवसेणं दिला सग्गुरु-सयागमा जेणं । तहसणुल्लसंतसुमहंतवीरिअज्जुओ जाओ ॥६६०।। जेणं कम्ममहीवालदिन्नघुवुत्ततिक्खखग्गेण । पुबुतछे अविहिणा छिन्ना मोहाइणो रिउणो ॥६६॥ तेहिं अक्खलिओ जो पासे सग्गुरु-सयागमाण गओ। परिवारेणं सहिओ नमेइ विणयावणयसीसो ॥६६२॥ सुइसंगमो अ गुरुणा कारविओ जस्स सन्निसण्णस्स । सुद्धागमं भणिता कहेइ तकण्णलग्गा सा ॥६६३॥ भो ! भह मुद्धबुद्धी ! तुम इमं भामिओ भवसमुदं । "दुम्मोहमहीवइणो मिच्छादसणपहाणेणं ॥६६४|| जम्हा कुदिद्रीधरणिं समं सधूआइ धम्मबुद्धीप । पेसेइ मंतिराओ 'सकूडघरघडणसुत्तहरो ॥६६॥ अत्थेण पावलक्खणसहावरूवं नडि कब वहमाणा। सा धम्मबुद्धीनामा सव्वजणे विप्पयारेड् ॥६६६।। १. पुष्टपरिपुष्टपूर्णीकृतमोहादिमिलितश्च स्थितः ॥ २. प्रस्तुतजीवः ॥ ३. दुमोहः दुष्टमोहः ॥ ४. सकूटगृहघटनसूत्रधारः।। Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve सिरिइंदहंसगणिविरइयं कारे धम्ममिसओ पाववणि वयणअगोअरगयाणि । पाडे 'पयड वेअणभरागरेसु नरगेसु नरे ||६६७ || निअजणणी - जणयाणं कुदिट्टि - मिच्छत्तनामधारीणं । सेवं विहावर इमा जीवाणमणंतगभवेसु ||६६८ || मिच्छत्त- कुदिद्रिकयं वणिजइ कित्तिअं च तुह अग्गे ? | किं पितावि अहं दसेमि अ तं वणिमित्तं ||६६९|| 2 रागाइ दोसअकलुसमणेसु गुणभायणेसु देवेसु | सासय ठाणगसु अ जणंति ताओ अदेवमई ॥ ६७० || सुगुरुसु करणावरुणालएसु परिहरिअसब्दसंगेसु । कारंति अगुरुबुद्धि ताओ विवरीअरूवाओ ||६७१|| दाण- दया- सील-मा-नाण- ज्झाणाइ सुद्धधम्मम्मि | ताओ रयंति अरई वहरूवे पक्खषायं च ॥ ६७२ ॥ देव-गुरु-धम्मगोअर - विवरीअत्तं गया सया जीवा । पावं संचिअ दुक्खं सहंति ते तप्पसापणं ॥ ६७३ || तत्तो मोहाईहिं तुमं पि हा ! दूमिओ विवक्खेहिं । मिलिएहिं सव्वेहि अच्चतमणंतकालं जी ||६७४|| एस विसेसेण रिऊ तुह सम्मद्दंसणाभिहो मंती । सकुटुंबी दुट्ठमई अणंतदुहलक्खदाणपरो ||६७५।। तब्भज्जा-धूआहिं जं दुक्खं तुज्झ निम्मिअं तत्थ । तं वणिउंन सक्कइ सहस्वयणो वि को वि सुरो ||६७६ ॥ इअ सोउं सुइदंसिअबिभीसिअं भीअमाणसो कुमरो | गग्यवंतगिराए सुगुरुं भासइ इअ नमतो ||६७७ || आवतं कालं पअं सामिअ । मए न विण्णायं । ता किं पि पुरा कत्थ वि अन्नाणतिमिर हयमणेण ||६७८ || तं ताव मज्झ सरणुझिअस्स कि नाह ! लोअमज्झम्मि । ताणं हविस्es अहो ! भावारिदवग्गितविअस्स १ ६७९ ॥ गुरुपेरिआ सुई तं भणेइ पुणरवि अनंतसो भद्द ! | तुझं मए निवेइअमओ परं निष्फलं जायं ||६८० ॥ कत्थवि अ सुन्नयाए असद्वार " मरण मोहेण । दोसेणं "सढयाए उपसतरू न ते फलिओ ||६८१|| १. प्रकट वेदनाभराकरेषु ॥ २. वर्णिकामात्रम् लेशमात्र मित्यर्थः ॥ ३. करुणावरुणालयेषु करुणासमुद्रेषु इत्यर्थः ॥ ४. रूपे ॥ ५. पक्षपातम् ॥ ६. विशेषेण विशेषता इत्यर्थः ॥ ७ मदेन मदादित्यर्थः ॥ ८. शाठयात् ॥ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं कत्थ वि 'कुदिद्रिपुत्तीदढेगयरसाइरेगरागेण । तुमए अणेगवारा विहलं गुरुवयणमित्थ कयं ॥६८२।। अपहिअचित्तेण तए सोअव्वं सव्यमेवं धयणं मे । सुणइ 'उवओगवंतो कर्यजलिउडो तओ कुमरो ॥६८३।। तीए 'उत्तं चारित्तधम्मसम्मज[ग्ग] भारधरणुको । सम्मईसण मंती इह अत्थि सयागमसुबंधू ॥६८४॥ निम्सेसजंतुहिअओ सब्योहो जस्म बंधवो नेओ । कंपा जन्नाम(प)सवणवसेण मोहनिघसिन्नदलं ॥६८५।। मिच्छादसणमंती गयचिट्ठो होइ जब्बलेण रिऊ । "दाराऽवच्चउवेओ असेसदोसाण पयवीदं ॥६८६।। अवघग्गरक्खमूलं धम्माहारो गुणागरो जो अ । जो सेविओ समिद्धि सुहं सया देह जीवाणं ॥६८७।। जस्स सुआ लोए विक्खाया नामेण धम्मबुद्धि त्ति । परिणामेण वि सच्चा समग्गसोहग्गजञ्चगुणा ॥६८८॥ सा चित्ते धरिआ सुहमसेसजंतूण कुणइ तक्खणओ । जं अमिअवाहिणीए संगो निस्सीमतोसगरो ॥६८९।। से ति जंतुणो जे उ धम्मबुद्धि इमेसि दसेर । सम्मईसणमंतीसरमेसा तं पसन्नमणा ॥६९०॥ दिट्ठो सो सम्वेसिं जीवाणं 'ताणमेव होइ जए । जेसि 'दुहत्ताणं तबूआए नत्थि "अत्थित्तं ॥६९१।। तेसि कहं च परित्ताणं ते तं नेव समवलोअंति । तं जइ तुह अस्थि किमवि तीए अत्थित्तणं बच्छ । ॥६९२।। दंसेमि तओ तमहं जह ते 'सुत्थत्तणं हविज सया। चिट्ठामि अहं ''पउणो सामिअ ! किजउ महपसाओ ॥६९३॥ दंसिजउ सा सुगुरो! मम "तइंसणसमुच्छुअमणस्स । तव्वयणेण य गुरुणा विन्नाया जुग्गया तस्स ॥६९४।। मोहस्स ताव दोसा मिच्छादसण-कुदिद्विदोसा य । तद्धम्मबुद्धिदोसा पयासिआ तस्स सग्गुरुणा ॥६९५।। सुद्धागम-सुइमुहओ गुरुणा भणिआ य सुद्धधम्मगुणा । जह उम्मीलिजइ तस्स धम्मकरणेगवुद्धीए ॥६९६॥ १. कुदृष्टिपुत्रीदृढेकतारसातिरेकरागेण ॥ २. उपयोगवान् ॥ ३. उक्तम् ॥ ४. दारापत्य-उपेतः ॥ ५. त्रानमेव ॥ ६. दुःखार्तानाम् ॥ ७. अर्थित्वम् ॥ .. अर्थित्वम् ॥ ९. सुस्थत्वम् सौस्थ्यम् ॥ १०. प्रगुणः । ". तदर्शनसमुत्सकमनसः ॥ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं संवरिअमणेण तओ तेणुत्तं धम्मबुद्धिआ जाया । तुम्ह 'कयाउ 'सयागमसुइप्पसायाउ मह भययं ! ॥६९७॥ तस्संपत्तीए चितेमि करेमि कहि भवंतेहिं । धम्म सम्मं सामिअ ! कामिअदाणेगकप्पदुमं ॥६९८।। तह परिहरेमि सुगुरी! कुदि हि-दद्धम्मबुद्धिमुहसंगं । 'तक्कहह कयपसाया निअधम्मविहाणुवायविहिं ॥६९९।। अह गुरुणा भणिअमिमं जइ तुज्झ इमाइ धम्मबुद्धीए । "अविणस्सरा य रायकुमर ! अत्थि अणुराइआ एसा ॥७००।। अम्हाणं उच्छाहं स चिअ कारेइ वच्छ ! 'पिहुवच्छ ! । धम्मविहाणम्मि उवायकहणपमुहप्पयारेसु ॥७०॥ सम्मसणमंतिअपडिवत्ती पुव्वमेव कायव्वा । सामित्तेणं तुमए सद्धम्म काउकामेण ||७०२॥ सम्मत्ते मण-बयणंऽगाणं एगग्गया य धरिअव्वा । 'सुद्धपडम्मि व तम्मि अ कालुस्सं रक्खए दक्खो ॥७०३।। आसेविओ अ सम्म एस चिअ तह पसीअइ अमञ्चो । सव्वो वि उत्तरुत्तरगुणलाहो होइ भद्द ! जहा ॥७०४॥ चिंतेइ रायकुमरो अहो! "महंतप्पहावओ को वि । सम्मइंसणनामं पि सुंदरं वट्टए ताव ॥७०८।। सो केवलं तु 'दिस्सो मए कहं च उवलक्खिअव्यो वा १ । इअ झायइ रायसुओ ता नाओं कम्मणाऽवसरो ॥७०६।। 'उज्जलअन्झवसायस्सरूवयाऽपुव्वकरणनामी उ । तस्स सुतिक्खलढारो समप्पिओ कम्मरापण ||७०७॥ किंचि वि सवणे साविअमिमेण छन्नं तओ सुलद्धबलो । जो 'राग-दोससुघणअररिजुअं भंजए तेण ||७०८।। मोहाइसन्तुनिवह पइसमयं नियं हणंतो अ । जो पत्तो अंतरकरणरायगेहंऽगणमहीए ॥७०९॥ "सम्मत्तमंतिसंबंधिचंदपहतग्पिहंगणठिअस्स । तुट्ठो कम्मनिवो जस्स निव्वहिअनिअपइन्नस्स ॥७१०॥ १. कृतात् ॥ २. सदागमश्रुतिप्रसादात् ।। ३. तत् कथयत ॥ ४. अविनश्वरा च राजकुमार ! . ५. वक्षः ॥ ६. शुद्धपटे इव तस्मिन् ॥ ७. महान् ॥ ८. दृश्यः द्रष्टव्यः ॥ ९. उज्ज्वलाध्यवसायस्वरूपापूर्वकरणनामा ... रागद्वेषसुघनअररियुगम् कपाटयुगम् ॥ ११. सम्यक्त्वमन्त्रिसम्बन्धिचन्द्रप्रभतद्ग्रहामणस्थितस्य । Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेव लिचरियं निम्मलतममणपरिणामरूषअनिअट्टिकरणनामवहो 'सुपयंडवजदंडो समप्पिओ जस्स तेण फुडो ॥१२॥ "मोहमहारायतणयदोससुआ कोह-माणअभिहाणा । बलवंता य अणंताणुबंधिणो लोअविक्खाया ॥७१२।। तह 'मोहरायअंगयरागमइंददुहिआ हवइ माया । सा वि सबला अणंताणुबंधिणी अइविसमरूवा ॥७१३॥ रागसुओ अ अणंताणुबंधिओ लोहनामओ सुहडो। सो पुण मिच्छादसणअमञ्चचदो अ भवकंदो ॥७.४।। पंच वि ते सामरिसा हणिजमाणा वि 'पिटिममुअंता । दुट्ठमणा रिउणो कुमरेणं 'निद्धाडिआ य तहा ॥७१५।। जह जीविअसेसा ते नट्ठा 'मणवित्तिअडविमज्झम्मि । कत्थ वि निलीणया पुण चिटुंति सुमुच्छिअप्पाणो ॥७१६॥ जेण पविठेण तओ अंतरकरणाभिहम्मि मंतिगिहे । दिट्ठो सम्मईसणमंती ओवसमिअंगधरो ॥७१७॥ जमणाइकालपन्जलिअमोहमुहसत्तुदावदड्ढो वि । अमिअदहसमतहसणेण जो सीअलो जाओ ॥७१८॥ जह हवइ पुक्खरावट्टमेहवरिसेण शवदड्ढदुमो । जह वा गिम्हे मरुदेसपंथउ व्व 'सरवारिसेगेण ॥७१९॥ जह वा ''अइवल्लहवल्लहाविओगऽद्दिओ जणो को वि । अवितक्किअलद्धपिआसंजोगेण हरिसमुवेइ ।।७२०॥ अह जस्स तस्सरूवं सवित्थरं सुगुरुणा पुणो भणिों । सम्मईसणमंती पुणो वि सो 'पञ्चहिण्णाओ ॥७२१|| सिक्खं देइ अ सुगुरू तए नरिंदसुअ ! पालिअव्या य । जावजीवमिमो मह सामी नऽवरो इअ पइन्ना ॥७२२॥ सम्मईसणथिरया चत्तव्या नेव पाणनासे वि । चालिअचित्तेण वि सुरवंदेहिं इंदसहिएहिं ॥७२३।। पंचण्हं दोसाणं परिहारो दंसणम्मि कायव्यो । संका-कंख-विगिच्छा पसंसणं संथवो अत्ति ॥७२॥ १. सुप्रचण्डवज्रदण्डः ॥ २. मोहमहाराजतनयद्वेषसुतौ ॥ ३. मोहगजा जरागमृगेन्द्रदुहिता ॥ ४. पृष्टिमा अन्तः ॥ ५. निर्धारिताः निष्कासिताः इत्यर्थः ॥ ६. मनोवृत्त्यटवीमध्ये चित्तवृत्त्यटवीमध्ये । ७. औपशमिकालधरः ॥ ८. अमृतद्रहसमतद्दर्शनेन ॥ ९. सरोवारिसेकेन ॥ १०. अतिवल्लभवल्लभावियोगार्दितः ॥ ११. प्रत्यभिज्ञालः ॥ १२. नाऽपरः ॥ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिदहसगणिविरइयं तत्तं जिर्णिदउत्तं अत्थि व नऽत्थि त्ति संसओ संका । सम्मत्तचंदमज्झे पडिभासइ सा कलंकु व्व ७२५॥ आकंखा परदंसणिधम्मविहाणम्मि जो अ अहिलासो । दंसणविसुद्धसलिले 'अहिठिअमलु व्व सा नेआ ॥७२६।। दाण-तवाइअधम्मे किजंते जो फलम्मि संदेहो । 'दंसणदिप्पपईवंऽजणरेह व्व हवइ विगिच्छा ॥७१७॥ विजा-विणोअपमुहं 'दट्टणमपुव्वयं चमकारं । धम्मो इमो वि रम्मो चिंतइ नेआ इअ पसंसा ||७२८॥ आलवणाइअकरणं कुलिंगिवग्गेण चत्तमग्गेण । सो संथवो इअ इमे "इसुणो दोसा य चत्तव्वा ॥७२९।। पिंडप्पयाणपमुहा परिहरिअव्वा परे वि दोसा य । दसणकालुस्सगरा किर अपहिएसिणा तुमए ॥७३०।। कलुसीकयम्मि ईसि पि तम्मि मोहाइणो हवंति गुरू । "पुव्वावकयाणि सरंतो ते गाढं पकुप्पंति ॥७३१॥ "निअदंतदट्टउट्ठा इमे सरोसा गलेण गहिऊणं । सवसत्तणम्मि नेऊण निद्दया 'अहिअमदंति ॥७३२।। तेणं च न दायव्यो अवगासो तेसि दुट्ठचित्ताण । तुमए कयावि भो वच्छ! वच्छलेणं निअप्पस्स ॥७३३।। सम्मं निसेविओ सो सम्मइंसणमहंतमंतिवरो । चारित्तधम्मचक्किं दंसेइ ''अणंतसुहदं तं ॥७३॥ एसो अ चक्कवट्टी नमंतजणवल्लहो सभत्तीए । आसेविओ निअसरीराओ न य होइ 'वइरित्तो ॥७३॥ देसविरइ-सव्वविरइनामाणं 'अप्पपुत्तिआण कमा । पाणिग्गहणं कारिस्सइ चक्की सो अ परितुट्ठो ॥७३६॥ "ताओ परमिट्ठाओ वरलक्खणलक्खलक्खिअंगीओ। "सुहसंदोहपयाओ गुणसव्वस्सअववरिआओ ॥७३७॥ आराहणं व ताणं दुहसझं निउणरंजिअमणाणं । ताणं च चित्तकलुसत्तणं जणेइ न "सुहेसिजणो ॥७३८॥ १. अधिष्ठितमल इव ॥ २. दर्शनदीप्रप्रदीपाऽञ्जनरेखा इव ॥ ३. दृष्ट्वा अपूर्वम् ॥ ४. इषवः पश्वसंख्याः ।। ५. भारमहितषिणा ॥ ६. पूर्वापकृतानि ॥ ७. निजदन्तदष्टौष्ठाः ॥ ८. स्ववशत्वे-स्ववशतायाम् ॥ ९. अधिकम् मर्दयन्ति ॥ १०. अनन्तसुखदम् ॥ ११. व्यतिरिक्तः मिन्नः इत्यर्थः ॥ १२. आत्मपुत्रिकाणाम् ॥ १३. ताः परमेधः वरलक्षण-लक्षलक्षिताङ्गथः ॥ १४. सुखसन्दोहप्रदाः गुणसर्वस्वापवरिकाः, भपवरिकाः भाषायाम् 'ओरती ॥ १५. सैषिजनः ॥ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं ताओ निसेवमाणो तुमं पि सुहमणुदिणं अणुहवंतो । frogsनामपुरी पाविस्ससि पज्जसंमज्जं ( ' वज्जमेस जं) ||७३९|| विष्णाण - दंसणाणं बल-सुक्खाण य अणंतया जत्थ । माणुसखित्तपमाणं तं नेअं सामयं ठाणं ॥ ७४० एवं सम्मं सुच्चा पडिवन्नं तेण रायकुमरेण । खाओवसमिअपररूवधारिसम्मत्ततेणं ||७४१ ॥ पमुइअमणो पणमिउं पयपॅकेरुहजुनं गुरुवरस्स | परिवारजुओ सहिं गओ नरेसरसुओ ताव || ७४२ || तत्तो एस भरंतो तं गुरुवयणं तदुत्तविहिपुत्रं । सम्मर्द्दसणसेवं कुन्तो वासरे गमइ ||७४३ ॥ अह कम्मनिवइचितिअमहो ! अ निष्वाहिअ पन्ना सा । अज्ज मए चिंता मह "विगयप्पाया य संजाया || ७४४ || जं मेलिओ अ सम्मदंसणमंती इओ जइ इमस्त । मह बंधुणो बलढा किलेसनिअरं करिस्तंति ||७४५ || तह विभवो तस्स विअ अवड्ढपुग्गलपरावट्टे । पुरओ तस्सिन्नसो निव्वुइनयरिं लहिस्सइ सो ||७४६ ॥ अह अन्नया पिआ नरवई "जममिहातिहित्तणं पत्तो । पाले विस्ससेणो तं रज्जं मंतिअहिसित्तो ||७४७ || अन्नय भन्गमयं गयवावारं तं निरिक्खर सपक्खं । मोहनिवजेत्तो रागमाइंदो तओ कुविओ || ७४८ ॥ एसो पुण काऊणं कुदिद्रिरागेगरूवमप्पस्स । निअजणर्य नमिऊणं च निग्गओ "सावठाणाओ ||७४९ ॥ सो रागकेसरी विस्ससेणवसुहाहिवस्स पासम्मि | पत्तो चिट्ठा छिदं अवलाअंतो महाधुत्तो ॥ ७५० ॥ तत्तो अन्नय रण्णो सोऊणं दंसणस्स पडिवति । नामेण विस्सभूई तिदंडिओ आगओ तत्थ ||७५१ ॥ पुष्वपरिचिअत्तेणं सामरिसो सो नराहिनाहम्मि । नयरुज्जाणम्मि ठिओ विज्जा-मंताइकूडगरो || ७५२ ॥ "आवजिओ अ तेणं अन्नाणतवेण मंत-जंतेहिं । Host fव नयरलोओ आगच्छर तस्स पासम्मि |||७५३ || १. प्राज्यसाम्राज्यम् (वर्यमैश्वर्यम् ) पज्जसंमत्तं इत्यपि पाठः, तत्र प्राज्यसम्यक्त्वम् इस्वर्थः ॥ २. भरतो - स्मरन् ॥ ३. विगतप्राया ॥ ४. तत्सैन्यसहः ॥ ५. यमगृहातिथित्वम् मरणमित्यर्थः ॥ ६. भग्नमदम् गतव्यापारम् ॥ ७. सौवस्थानात्, सौवम् निजमित्यर्थः ॥ ८. भावजितः अभिमुखं कृतः इत्यर्थः ॥ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं राया उ उवेइ न निअदंसणमालिन्नसंभवभएणं । तस्स कलावंतस्स वि तवस्सिणो पासदेसम्मि ॥७५४ा कस्स वि पासा उ तओं नरनाहो भाणिओ इमं तेण । पुष्वपरिचयस्सेअं पज्जवसाणं किमावन्नं १ ॥७५५।। तुमए जमेगवारं पि गम्मए इत्थ ता विणस्सइ किं ? । चंदं जहा 'चगोरो वंछामि अहं तह भवंतं ॥७५६॥ पुचप्पीइविसेसेण पेरिओ तग्गिरोवरोहेण । एअस्स तावसस्स उ पासम्मि गओ नराहिवई ॥७५७॥ विजामंतविणोआ चित्तचमकारकरणविहिदक्खा । रायम्स दंसिआ तेण तावसेणं अणेगे वि ॥७५८।। अह लद्धावसरेणं अहिदिओ जो कुदिहिराएण । 'तस्सन्निहाणओ पुण तिइंडिणा रंजिओ राओ ॥७२९।। अन्नदिणे वि निषस्साऽऽगयस्स कोउअसयाणि तावसओ । अवरावराणि दंसेइ तम्मणो चिट्ठइ निवो वि ॥७६०॥ बंधड़ अ 'कंडयाई करेइ रक्खाउ पञ्चए निचं । पूरेइ ताव सो तावसो निवइणो परिजणस्स ॥७६१॥ तेणं जाव नरिंदो गसिओ अ कुदिद्विरागसीहेण । सम्मइंसणविसए जहा विरत्तो निवो जाओ ||७६२।। जो जंपइ जणपच्चक्खमिमे न मुणंति किं पि 'सेअवडा। सप्पञ्चयं च नाणं तिदंडिणो जणिअअच्छेरं ॥७६३॥ अह चिंतिअं च सम्मइंसणमंतीसरेण ताव अहो! । *रागत्तिअमज्झाओ पत्तो अ कुदिद्विरागहरी ॥७६|| अन्नाणविअडचरडो घट्टइ बीओ जरु व्व रोगाण । किं तत्थ किर कहिजइ जमेरिसा "संहई तेसिं ॥७६५॥ जत्थेगो मिलिओ तत्थ कोह-माणाइणो अ अवरे वि । पयडा पच्छन्ना वा आगच्छंति किर सव्वे वि ॥७६६।। तम्हा अम्हाणं सममेएहिं संगई न जुत्त त्ति चिंतिअ सम्मइंसणमंती अ अदंसणीभूओ ॥७६७॥ १. चकोरः ॥ २. तत्सन्निधानतः तत्सन्निधानात् ॥ ३. कण्डकानि ॥ ४. श्वेतपटाः साधवः इत्यर्थः ॥ ५. रागत्रिकमध्यात् कुदृष्टिराग-स्नेहराग-विषयरागरूपत्रयमध्यादाद्यरूपधारी कुदृष्टिरागकेशरीत्यर्थः ॥ ६. ज्वर इव ॥ ७. संहतिः ॥ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरिये मिच्छादसणमंती लद्धपधेसो कुओ वि उब्भूओ। 'पत्तरिउम्मि व रायकुमरम्मि कुविओ भिसं अव्वो! ॥७६वा तेण गले पहिऊणं आणीओ तावसाण पासे जो । अन्नापतवगराणं कूडकुमंताइकुसलाणं ॥७६९।। तत्तो पुणरवि जो धम्मकम्मकवडेण विहिअपावभरो। मरणेणं संहरिओ कुप्पंतेणमिव परलच्छि ॥७७०॥ अह तेहिं मोहाइअरिऊहिमेगिंदिआइसु अ नीओ। तेसु वि धरिओ जो बहुकालं दुहदावसंतत्तो ॥७७१।। तत्तो अन्नय पुणरवि कम्मनरिंदेण मणुअखित्तम्मि । धणदत्तसिट्ठिगेहे पुत्तो उप्पाइओ जो उ ७७२।। नामेणं सुहगो जो सोहग्गगुणागरो अ वढंतो। तारुण्णकणगभूसणविभूसिअसरीरओ जाओ ॥७७३॥ सुगुरु-सयागमपासे 'खाओवसमिअमणुण्णरूवधरं । सम्मइंसणमंतिं कम्मनिवो दसए जस्स ॥७७४या मिच्छत्ताई सत्तू तहेव नट्ठा खणेण कट्ठगरा । सम्महंसणसेवा तओ कया जेण 'कइवासा ॥७७५।। जस्स य पाणिग्गहणं सुकुलुप्पन्नाइ इब्भकन्नाए । 'सव्वसयणसक्कारणपुरस्सरं कारिअं पिउणा ||७७६।। तीए समं तिअसभोगसमे भोगे अ भुंजमाणस्स । जस्स सुरोवमरूवस्स सुओ जाओ सपडिबिंबो ॥७७७॥ अह रागमईदो जं बीअसिणेहेगरागरूवधरो । "सावसरं नाऊणं आगंतूर्णं च सेवेइ ७७८।। तस्सन्निहाणओ जस्स य जाओ निश्चलो सिणेहभरो । जणणी-जणएसु तहा बंधुसु बहिणीसु सयणेसु ॥७७९॥ कि बहुणा भणिएणं ? दासीपमुहं पि माणुसं किं पि । घरमागओ जइ न जो पासइ पुच्छइ अ कुत्थ गये ? ॥७८०।। अवगणिअछुहाइदुहो संभंतो तग्विलोअणं कुणइ । जो ताव जाव दिलृ तओ रई लहइ संतमणो ॥७८१॥ जस्स तणयम्मि जो पडिबंधो जाओ अ तस्स किं कहणं ? । जम्हा चउम्मुहो वि अ न होइ तभणणपारगओ ॥७८२॥ १. प्राप्तरिपो ॥ २. क्षायोपशमिकमनोज्ञरूपधरम्-क्षायोपशमिकसम्यक्त्वरूपधारिणमित्यर्थः ॥ ३. कतिवर्षाणिकतिचिवर्षाणीत्यर्थः ॥ ४. सर्वखजनसत्कारणपुरस्सरम् ॥ ५. स्वावसरम् ॥ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविराइय तह वि दिसामि लवमिअंतं सुणह जणा ! सुसावहाणमणा । सुअमुच्छंगे गिण्हइ जो किर आबालकालाओ ॥७८३।। हिअएण समं सुअमा'सिलेसह अ 'मच्छिआलिकलिअं जो । 'तन्वयणमंबरं पिव चुंबइ नासामलकिलिनं ॥७८४॥ 'सिसुमुहपडतलालामुत्तपुरीसेहिमसुइभूएहिं ।। जस्स सरीरं च खरंटिन्जइ संहरा ताणि सयं ॥७८५॥ "निअसोणितडारो विअडिंभो जो परिभमेइ निल्टजो । तिगपह-चउक्क-चञ्चर-रायप्पहपमुहठाणेसु ॥७८६।। गहिलु व्व गणेइ जणोषहासकरणाणि जो अ न कयाधि । तचिट्ठालग्गमणो भुंजइ न य सुवइ वेलाए ॥७८७॥ वुड्ढो सुओ अ संतो महुरं "खजं सिणेहवंतं च । आहारमाहरेइ अ पिआ पुणो नीरसं सेसं ॥७८८।। पंडिअपासम्मि सुओ पढेइ मत्थाणि लेहसालाए । गच्छइ सम सुएणं पाढेइ अ जो समीवठिओ ॥७८९॥ जइ सुअसरीरकारणमुप्पजइ कि पि जरपमुहमप्पं । जो चिट्ठर तस्सुवरि पडिओ अ तया अहोर तं ॥७९०।। आगारेड अणेगे सम्वचिगिच्छाविअक्खणे विज्जे । 'तब्भासिआणि जो ओसहाणि आणेइ कारेड ॥७९१॥ "गणगे अ भोइए मंततंतविज्ञाइवेअगे वा वि । आणेउं निगेहे पुत्तं जो "उवचरावेइ ॥७९२॥ जाव तणयस्स न गुणो हवेइ जो ताव दीसए दीणो। जई घच्छस्स हविस्सइ असुह ''सोअइ हया उ वयं ॥७९३६ "मुग्गोदगाइ कुणमाणे वि सुए लंघणं कुणेइ सयं । निदमुवगए तम्मि अ जो अनिसं जागरइ मूढो ॥७९४॥ कुमरीकरग्गहं कारिओ सुओ जेण जुव्वणं पत्तो । ससिणेहमाणसेणं निवेसिओ आवणम्मि तओ ॥७९५॥ जेणं वाणिज्जकलाओ सयलाओ अ सिक्खिओ कुमरो। पआ सव्वा नेा सिणेहरागनडचिट्र त्ति ॥७९॥ १. आश्लेषयति ॥ २. मक्षिकालिकलितम् ॥ .. तद्वदनं आम्रकमिव ॥ ४. शिशुमुखपतङ्गालामुत्रपुरीषैराबिभूतः । ५. सरप्टयते लिप्यते इत्यर्थः ॥ ६. निजश्रोणितटारोपितडिम्भो यः ॥ ७. खाद्यम् ॥ ८. समीपस्थितः॥ ९. तदभाषितानि ॥ १०. गणकांश्च भौतिकान् मन्त्रतन्त्रविद्यादिवेदकान्-वेदकान् वेतृनित्यर्थः ॥ ११. उपचार करोति कारबति वा ॥ १२. शोचति हतास्तु वयम् ॥ १३. मुद्गोदकादि कुर्वति अपि सुप्रलानं करोति सबम् ॥ १४. स्नेहरागनटचेराः। Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं धणदत्त नामसिद्विवरम्मि परासुम्मि अप्पिअं सव्वं । * जेण निहाणाइअमंगयस्स तस्स अइइटुस्स ||७९७|| सव्वम्मि जेण निअघरवावारे सो निजोइओ पुत्ती । चितो मूढमणो सयं च जाओ 'अकिंचिगरी ॥७९८ * एवं सपुत्तचिताउरस्स देवा उ जस्स विस्सरिआ । दिट्ठीए वि न दिट्ठा कया वि गुरुणो पुणो जेण ॥ ७९९ ॥ * उत्तरिआणि गुरुगिशेदगाणि सव्वाणि जस्स मणसेला । साहम्मिअवग्गो जंपतो पीइं न वि जणेइ || ८०० || अंति नोवएसं विअरंता जस्स कोविअजणा य । धम्मका पडिहार महारिउभूआ तहा जस्स || ८०२ ॥ दुव्विलसिअं च एअ " सिणेहरागमिगसत्तणो सव्वं । सम्म सणनामम्मि गिज्झमाणम्मि जस्स दुहं ॥ ८०२ || सम्म सणमंती तहेव जाओ अदंसणी एसो । लद्धो पुणो अवसरो मिच्छादंसणअमषेण || ८०३ || सकुडुंबो "अणुअरसंजुओ अ मिच्छतनाममंतिवरो । जम हिट्टाइ पट्ठो पाविट्ठो दुट्ठधिट्ठमणी || ८०४ || पोढत्तणं व पत्ते पुत्तो सकलत्तपमुहवयणेहिं । faaris गिहाओ सुहगं हा ! दोसमिअ दाउ || ८०५ || निश्च तुममम्हाणं उब्वेअगरो अणत्थमूलं च । न सुहं पि देसि ठाउं 'उवगरिअं किं तर अम्हं ? ||८०६ ॥ उवगारो वि कओ पुण जस्स विणासस्स कारणं जाओ । जइ वा अइवुट्ठी फलनासगरी वुञ्च्चए लोए ||८०७|| अभरिअं "उल्लट्टइ तुट्टइ अइताणिअं च झत्ति "जए । अमहिअं होइ विसं अइसदं वज्जए तम्हा ||८०८|| मिच्छादंसणस हिओ सुहगो सद्धम्मबुद्धिरहिओ अ । गेहं पत्थंतो कबलाइअमित्थ दुहवतो ||८०९ || पावणेगविहं अजिऊण मण वयण कायजोगेहिं । पगिदिआइसु गओ अणेगवारा मओ संतो ||८१०|| 9 9 १. परासौ मृतं ॥ २. येन निधानादिकमङ्गजस्य तस्य अति- इष्टस्य || ३. अकिश्चित्करः ॥ ४. एवं स्वपुत्र - चिन्तातुरस्य देवास्तु यस्य विस्मृताः ॥ ५. उत्तीर्ण नि गुरुगिरोदकानि सर्वाणि यस्य मनः शैलात् ॥ ६. रोचते न उपदेशं वितरन्तः यस्य कोविदजनाश्च ॥ ७ स्नेहरागमृगशत्रोः स्नेहरागसिंहस्येत्यर्थः ॥ ८. अनुचरसंयुतः ॥ ९. उपकृतम् ॥ १०. विपरीतं भवति ।। ११. जगति ॥ १०. अतिमथितम् ॥ १३. प्रतिगेहम् ॥ ५७ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरयं पुणरवि कम्मनिवेणं आणीओ जो अ माणुसभवम्मि । गिहवइपुत्तो जाओ विक्खाओ सीहनामेणं ॥८११॥ तत्थ वि सग्मदसणसंजोगो जस्स मेलिओ गुरुणा । जेण कया तस्सेवा एगमणेणं बहुदिणाणि ||८१२।। जो जुठवणवयसोहिअअंगोवंगयसुचंगबाहुजुगो । विसएगरागरूवधररागसीहेण अग्घाओ ॥८१३॥ जो रजइ गीआइसु सुवेणुवीणाइझुणिविसेसेसु । जन्नित्ताण भमंति अ रमणीरमणीयरूवेसु ॥८१४॥ जस्स रसणा सुमहुराइसिणिद्धरसेसु सव्वया गिद्धा । मिगमय-घणसाराइसुरहिगंधे नासिआ लुद्धा ॥८१५॥ सुहफरिसाणि दुगुल्लाइआणि वत्थाणि जो अ परिधेइ । जस्स कलत्ते जो अणुराओ सो पुण कहिजइ किं ? ॥८१६।। तथाहिजणणी-जणया जेणं गिहाउ निक्कासिआ तहा सेसं । परिहरिअं च कुडुंबं पियाणुरत्तेगचित्तेण ॥८१७।। जंपइ अ जं पिआ तं चिअ सच्चं जं च कुणइ तं च हि । सेसमसच्चं अहि सव्वं जो अ इअ मन्नेइ ।।८१८॥ दासी-दासाइअपरियणो वि चत्तो अ लद्धपसराए । जस्स पिआए सच्छंदचारिणीए 'मयच्छीए ॥८१९॥ "अप्पवसवट्टिओ 'कंतओ तओ तीइ तक्खणेण कओ । पक्खालेइ निअंगं पइदिणमेसा निरासंका ॥८२०॥ कप्पूर-चंदणाइअविलेवणेहि विलिं.पइ सदेहं । परिधेइ सा सुकोमल निम्मलवत्थाणि विविहाणि ॥८२१।। भूसेइ सा विभूसणनिअरेहिं वासरम्मि निअअंगं । भुंजइ जं मणइट्ठं पडिभासइ जस्स सा देइ ।।८२२।। नड-विडपुरिसेहिं सा रमइ समणकामिएहि सच्छंदं । रंजेइ तहा वि पिअं निअमायाविणयवयणेहिं ॥८२३॥ जो मनइ तं भज्ज सई हि "देवयं व सीलवई । अन्नदिणम्मि परिक्खा किजइ तीए तओ जस्स ॥८२४|| कंचण वितह दोसं एसा उब्भाविऊण निअकंतं । पण्हिप्पहारपहिं आहणए रोसरत्तमुही ॥८२२।। . १. विषयैकरागरूपधररागसिंहेन आघ्रातः ॥ २. यन्नेत्राणि ॥ ३. मृगाझ्या ॥ ४. आत्मवशवर्तिकः ॥ ५. मान्तः ॥ ६. परिदधाति ॥ ७. देवतामिव ॥ ८. पाणिप्रहारकैः ॥ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं तत्तो तीए पयमद्दणं कुणंतो वपइ जो एवं । . नायं पिए ! मप तुह किर 'मायामयमली अमिणं ||८२६ || न कया वि तहाविहमवि अहं करिस्सामि सोमतुल्लमुहि ! | एअं जमेगवारं पि कयं महं तं वरं जायं ॥ ८२७ | जम्हा तुमए गोसीसचंदणरसाउ सीअल्तमेण । सुहमुपपन्नं मह आहयस्स सपयप्पहारेण ||८४२८|| अह चितेइ पिआ मे दासो एसो 'बरायओ जाओ । ता किं भमामि बाहि ? गिहम्मि आणेमि इट्ठनरं ||८२९॥ बीअदिणम्मि इमाए तरुणों को वि पुरिसो सुरसमाणो । सहिंगणम्मि तीए ग्यणीए रक्खिओ ताव || ८३०|| सग्गाओ पिउसंबंधिमाणुम किं पि आगअं सामि ! | गेहदुवारे चिट्ठा कहेइ कंतं पिआ एवं || ८३६|| तं माणुस मए सममिच्छर छन्नं च भासिउं किंचि (पि) | ए पि करेमि कहं ? पिअ ! आपसेण तुज्झ विणा ||८३२|| 'परघरतत्तिगरो लोगो भासिस्सइ जओ परं किं पि । सम्मं मज्झ सरूवं तु तारिस मुणसि नाह ! तुमं ||८३३|| किं भासिएण बहुणा अवरेणं ? तत्थ सामिअ ! तओ जो । *चवइ पिए! इअ वत्तुं नाऽरिहसि तुमं पसन्नमणो ||८३४ || अप्पो वि नेव तुझं विसए विगप्पो हविज्ज मज्झ मणे । "काहावणम्मि सच्चे किं दोसुग्घाडणं सहलं १ ||८३५ || मममऽन्नसमं मन्नसि मा पेयसि ! अन्नभासिअं लोउं । नाऽहं सगिहं भंजेमि जेण तं गच्छसु तुमं च || ३६ || तं माणुस भइ जं सोअव्वं तं तर तहा तं च । सम्माणिज्जउ पिउणो अम्हासु जहा पसीअंति ||८३७|| अह तत्थ गया सा तेण समं रमए सहरिसमिच्छाए । निअकंतस्स कहइ सा इमेण "निब्भच्छिआ अहयं ||८३८|| न कुणह भर्त्ति तुम्हे अम्हाणं ताव पुव्वमिश्चाइ । उम्भाविऊण दोसे तओ मए तोसिअं तु तहा ||८३९|| तुम्हाण जहा पिउणो सुपसन्ने सव्वया करिस्तामि । पिउज्जेहिं माणुस मिहागयं चिट्ठए तं तु ॥ ८४०|| १. माय. मयलीकम् ॥ २. वराककः ॥ ३. परघरतप्तिकरः ॥ ४. कथयति ॥ ५. न अर्हसि ॥ ६. अल्पः ॥ ७ कार्षापणे ॥ ८. निर्भत्सिताऽहम् ॥ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरयं सामिअ ! मए निमंतिअमिह माणुस ! 'ठिजए तर जाव । अम्हाणं आवासे कायव्वं भोअणं ताव ||८४१ जेणुत्तं सोहणमेअं २कयमुत्तमगईइ हायव्वं । तब्भोअणं तओ सा 'सहलिअसमणोरहा जाया ॥८५२॥ पक्कन्न-सालिदालिप्पमुहेहिं नव्वनव्ववत्थूहिं । भुजेइ सा 'उबरई तेण समं पञ्चहं रमइ ।।८४३।। एगम्मि दिणे अप्पेइ कुंकुमाऽऽरत्तसुक्कपुप्फाणि । कंतस्स बीअपूराइअपुवफलाणि अ कुओ वि ||८४४॥ सा भासेइ अ 'सव्वावयासु भत्तीइ तोसिआ उ मए । पिअ ! तुज्झ दिति अंतरहत्थे ते 'पुव्वया सव्वे ।।८४५।। मह जो पणमेइ इमे पमोअओ "पुश्वए निअसिरम्मि । आरोवेइ अ तेसिं 'सेसाइअमित्थ भत्तीए ॥८४६।। को वि नरो जइ जंपइ तुज्झ पिआ एरिसा विगयसीला । सो पुण भणेइ अ तया हुँ जाणामि (अ) अहमिमं पि ॥८४७॥ पढमं चेव अओ मह ताव पियाए निवेइ सव्वं । इअ उत्तरं च कस्स वि न देइ 'वुग्गाहिओ ''जीइ ।।८४८।। अह अन्नदिणे परतत्तिवाहगेणं नरेण केणावि । सीहो भणिओ जो तुह पिहे सया भुंजए मिटुं ॥८४९।। दंसेमि तं च पुरिसं तुममागच्छसु गओ अ तेण समं । सगिहंगणम्मि दिट्ठो उवविठो सो तओ जेण ||८५०॥ अह आगंतूण जहावित्तं जो 'साविऊण सव्वं पि । पुच्छइ पिए। किमेअं परिसमसमंजसं ताव ? ॥८५१॥ तीए तओ अ वुत्तं हुँ परगिहभंजिलोअवयणेसु । लग्गो तुमं पि संपइ कूडविगप्पो कओ को वि ॥८५२।। दंसिस्ससि जेण जए बहूणि तुं माणुसाणि सरिसाणि । कत्थ वि मजन समाणा अवलोइरसह तए इत्थी ॥८५३।। तीए आलिंगणयं कुणमाणो तुं पडिस्ससि अणत्थे । निभच्छिऊण एवं अप्पं दंसेइ रु 3 सा ॥८५४॥ आगच्छंतो एसो निवारिओ उववई इमाइ तओ । सगिहम्मि भोअणाइअकजत्थं कवडपेडाए ॥८५५|| १. स्थीयते ॥ २. उत्तमगत्या भव्यरीत्या इत्यर्थः ॥ ३. सफलितस्वमनोरथा ॥ ४. उपपतिम् ॥ ५. सर्वा. सु ॥ ६. ते पूर्वनाः सर्वे ॥ ७. पूर्वजान् ॥ ८. शेषादिकम् भाषायाम् ' शेष ' ॥ ९. व्युग्राहितः॥१.. यया ।। ३१. श्रावयित्वा ॥ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं अनदिणे 'दुज्नता महिती अवसारिऊण जारेण । कत्थ वि गुत्तपरमम्मि धारिआ तीइ गिहसक्का ॥८५६।। तत्तो सीहेणुत्तं पेअमि! महिनी न दिस्सए अन्ज । भजाए वि अ भणि करेमि किमहं ? तओ कंत ! ॥८५७॥ 'अट्टमणो संतो जो सव्वत्थ विलोअए इमं महिसि । कत्थ वि का वि न सुद्धी जीए लद्धा य सीहेण ||८५८|| जो ताव गिहम्मि गओ दिग्धं नीमासिऊण उवविट्ठो। भासइ पिए ! गया सा न तारिसा दिस्सए लोए ।।८५९॥ अह कंताए उत्तं भत्ती तुह जारिसा पिउजणेसु । एआइ तारिसीए गमिस्सए तुज्झ धणमन्नं ॥८६०॥ जो तच्चलणेसु विलगिऊणं भण्णए जहा तुमं वयसि । जणपणेहि विहिआ मए अवन्ना पिऊण तहा ॥८६॥ तमिआणि ते आराहएसु तह "पुव्वए अ [ताव तुमं । अम्हाणं सुपसायं ते जहा करते पुणो कते ! ॥८६२।। कत्थ वि तुमं न नाओ सप्पुरिसो तेण वयसु अन्नत्थ । इअ अवजाणतीए तीइ हओ जो पयपहारा ॥८६३।। पच्छा तम्मि 'खिविजंते तीह पुणो पुणो तओ बाढं । जह तप्पयलग्गसिरं ठिअम्मि जंपेइ सा उ पिआ ॥८६॥ पिउआराहणमहयं पुणो करिस्सामि ते हविस्संति । तुह सामिअ ! सुपसन्नर भत्तीए के न तृसंति ? ॥८६॥ पुणरवि परं इमेसि परगिहभंजगजणाण वयणाणि । निअचित्तम्मि तुमं धारिस्ससि ? उत्तं तओ तेण ॥८६६।। एआवया वि किमहं न सिक्खिओ होइ नेअमिह जम्मे । इअ जं “निजंतिऊणं अईव सवसीकरेइ पिआ ॥८६७।। पवरबलि काऊणं पिउणो पूएइ सुरहिकुसुमेहिं । मिगमय मिस्तं धू समुक्खिवइ ताव मिगनित्ता ।।८६८।। जाव गओ पढमो जानो रत्तीए तओ अ सो पुरिसो। आगारिओ पिआए पिस्स मा इअ निवेएइ ॥८६९।। 'युव्वयसकं माणुसमागच्छंतं तु चिट्ठइ दुवारे । तेणुत्तं "वयसु तुमं भज्जे! तम्मासि सुणसु ।।८७०॥ १. दुह्यमाना ॥ २. आर्तमनाः ॥ ३. आराधयस्व ॥ ४. पूर्वजान् ॥ ५. क्षिप्यमाणे ॥ ६. एतावता ॥ ७. नियन्त्र्य ॥ ८. अतीब स्ववशीकरोति ॥ ९. पूर्वजसत्कम् ॥ १०. व्रज-गन्छ । Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरहरा भत्ति च पुव्वयाणं कुणसु तुमं हवइ भव्वमेव जहा । तुमए तहा पिए ! कारिअव्वमह गच्छए एसा ॥८७२॥ तेण समं रमिअ इमा भासइ महिसी अ पेसिअव्वा सा । कहइ पिअस्स पहाए पसाइआ दुक्खओ पिउणो ||८७॥ महिसी कुओ वि अन्जाऽऽगमिस्सए कुसलमन्नमवि सव्वं । तुझ करिस्संति पुणो पिउणो पिअ ! तोसिअमणा ते ||८७३।। रयणीमुहम्मि पसरतेसु तिमिरउक्करेसु गिहबारे । पविसेइ इमा महिसी 'रिकंती मसिसरिसवण्णा ॥७॥ तुट्ठो सीहो जाओ अ पच्चओ तीइ गाढमणुरत्तो । उवजाइआणि सा विअ कारह सिरमुंडणं जेण ||८७५॥ इअ तक्खणेण विसएगरागरूवेण रागसीहेण । सवसीकओ अ सीहो विडंबिओ भूरिसो तीइ ॥८७६॥ देव-गुरु-तत्तपमुहं 'चत्ता चिट्ठइ पिएगचित्तो जो। जस्स य कयावि उत्तं विवेगवंतेण केणाधि ।।८७७॥ पडिवन्नो अस्थि तए दसणसेवा-अभिग्गही स कहं १ । तप्पुरओ जेणुत्तं "सुल्लंठं वयणमरुईए ॥८७८।। सम्मईसणमेअं भजाए भवमित्थ विन्ने । सम्मइंसणमवरं विगप्पिअं धुत्तपुरिसेहिं ॥८७९।। इच्चाइ जंपमाणं जं अपमाणं कुणंतयं तत्तं । अवलोईऊण नट्ठो सम्मइंसणमहामंती ॥८८०॥ मिच्छादसणमंती तो पविट्ठो सुलद्धपत्थावो । संहरिओ मरणेणं नीओ एगिदिआइसु जो ॥८८१॥ धरिओ तेसु वि जो चिरकालं तेहिं विचित्तसत्तूहिं । अन्नय पुणरवि जणिओ मणुस्सखित्तम्मि कम्मेण ॥८८२॥ जिणदाससिविणो जो धूआरूवेण आगओं तत्थ । तीए जिणसिरिनाम ठविअं पिउणा पमोएण ॥८८३।। जिणदासस्स कुडुंब सबालवुड्ढं पि *दसणोवे । जिणसिरिधूआ वि तहा सम्मईसणजुआ जाया ॥८८४|| भोमपुरम्मि पसंतेण सा विमलनासिट्टिणा ताव । दाहिणकरेण गहिआ सड्ढेणं बहुधणड्ढेणं ॥८८५|| १. रिकमाणा ॥ २. उपयाचितानि ॥. ३. त्यक्त्वा ।। ४. सोल्लप्ठम् ।। ५. दर्शनोपेतं सम्यग्दर्शनयुक्तमित्यर्थः ॥ ६. श्राद्धेन ॥ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं तत्स गिहे वि जिणसिरी पालेइ जिणिदधम्ममइसुद्धं । वंदइ देवे गुरुणो पणमइ अ सुणेइ जिणधम्मं ॥८८६॥ उत्तमभीए भुंजंतीए तीए सुआ य संजाया । गिहिनायगत्तणं सा संपत्ता तत्तनिहुमणा ॥८८७॥ अह सत्थवाहधूआ धणसिरिनामा सुरंगणारूवा । परिणीआ 'जिणसिरिनामिआइ जिट्टेण पुत्तेण ॥८८८।। अह विन्नत्तो दोसग देणं मोहपत्थिवो ताय ! । मजिठुबंधुणा तोसिओ तुमं रागसीहेण ॥८८९।। लहुवंधुणो इआणिं अणुक्कमागयमिणं तु मह कजं । इअ पर्णामऊण पिअरं जिमसिरिपासम्मि एस गओ ॥८९०।। तस्सन्निहाणओ तीइ समुदेइ धणसिरिवहूविसए । दोसो महंतओ जलइ तओ सा तीइ दिट्ठाए ॥८९१॥ सा पंजलं न जंपइ न किं पि तब्भायणम्मि पाडेइ । आहणइ सिरम्मि बहुं 'दव्वीए 'निनिमित्तमिमा ।।८९२।। अक्कोसे देइ तहा दूसेइ अ माणुसाणि सव्वाणि । दावेइ नेव भिक्खायराण भिक्खं खणेणेसा ॥८९३।। “विअरेइ नेव अन्नं अप्पं पि वहूइ सा 'विअडचित्ता । अन्नो वि सो पयारो नत्थि करेइ न वहूइ इमा ॥८९॥ परमेसा भत्तीए नियपयपक्खालणं च कुणमाणिं । वहुमाहणिऊणं निब्भच्छइ पण्हिप्पहारेण ॥८९५॥ परिवेसणाइकज्जेसु अदूरेणं च चिट्ठमाणिं तं । सा धिक्करेइ कत्थ वि वहूइ भंजिस्सइ अ अग्मं ॥८९६॥ खणमवि चएइ न गिहं वंदइ देवे न सग्गुरू वावि । चिंतेइ. नेव एसा जिणधम्मं पुण मणेणावि ॥८९७॥ किंचि वि पिहाणपमुहं वहूइ भग्गं पुरा वि सरिऊणं उम्भावेइ पइजणं अभूअमवि सा य अवराहं ।।८९८॥ सुद्धसहावं पि वहुं अक्कोसंती मया वि अणिमित्तं । दोसदहणेण एसा पज्जलमाणा मणे ठाइ |८९९।। अह नायं भजाए ती सरूवं तहाविहं सब्वं । विमलेण सिद्विणा परिअणेण नयरेण सव्वेण ॥९००॥ १. जिनश्रीनामिकायाः ॥ २. प्राजलम्-सरलमित्यर्थः ॥ ३. दा भाषायाम् 'कडछी'॥ ४. निनिमितम् ॥ ५. वितरति ददातीत्यर्थः ॥ ६. विकृतचित्ता ॥ ७. "मा क्वचिद् अस्याः किमपि अग्रं भविष्यति" इति. भ. भ. पृ. ३१६॥ ८. प्रतिजनं । Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६४ forest दहं सगणिविरइयं feeds को fs किंचि वि जइ तस्सुवरिं च रूप अहिअं । बहुअरमेसा दोसग्गिणा जलइ ताव अहरतं ॥ ९०१ || सम्म सणमंती सरो परिहरेइ जाव तं भज्जं । मिच्छत्तम हटाइ अ सेसमसेस पि मोहबलं ||९०२ || अन्य को वि महटिअसिट्ठी अ समागओ विमल गेहे । afras विमलपासे कज्जत्थं तत्थ मो सिट्ठी ॥९०३॥ विटा जिणसिरिभज्जा अक्कोसंती बहुं च कयमणं । दोसग्गिणा जयंती तओ पुणां सिट्टिणा तेण ॥ ९०४ || सो भइ महाभागे ! 'मुहा तुभं खिजसे कहं इत्थ ? | जम्हा किसके गिहमिणं गमिस्सइ अ का लच्छी || ९०५ ॥ कइवय दिपज्जते न तुमं नहिं न वा इमा लच्छी । तुझ बहू पुण एसा सुहभावा चेव पडिभाइ ॥ ९०६ ॥ ता किं निरत्थयं संताविस्सउ सा तर ? अ कल्लुम्मि । आणि गिहाणि बहुजणवसगाणि अ भविस्संति ॥ ९०७ ॥ इअ तेणुते तम्म वि महापओसं वहेइ सा रुहा । केवल ममस्त पुरिसस्स किं पि पहवेइ नेव पुणो ||९०८|| संकेअं काऊणं ममोवरि को वि एस आणीओ । रे मायाषिणि ! दुटठे ! सुभासिओ पंडिओ तुमए ॥ ९०९ ॥ इचार पमाणी 'सागाइच्छेअकारिणि तिक्खं । गहिऊण लोहपालिं वहुवरिं धाविआ एसा ॥ ९९० ॥ दुट्ठसहावा एसा अह पाडित्ता य धणसिरिं झत्ति । हिअरि च निसन्ना सस् तीए "जिहंसाए ॥ ९९९ ॥ हाहारवं कुणतो पहाविओ परिअणो अ सब्वो वि । तं पि इमा सपओसा पहरिउमारंभए दुट्ठा ॥१.१२|| लिठु-लउड - पहि-पमुहेहि आरंभिअं पहरिडं तं । तेणावि परिक्षणेणं जाव वह मारिआ तीए ॥ ९१३|| सा मारिआ परिअणेणाविं अ एअमसमंजसं घोरं । दट्ठूण विमलसठी कुटुंबसहिओ अ पव्वइओ ॥ ९१४ || १. मुधा ॥ २. यस्मात् किंसत्कं गृहमिदम् ॥ सत्कं कस्न गृहमिदं ? यास्यति सह केन चेयमपि लक्ष्मी: ? । कतिपयदिनपर्यन्ते न लं न गृहं न चेयं श्रीः ॥१॥ भ. भा. पृ. ३१७ ॥ ३. शाकदिच्छेदकारिणीम् ॥ ४. जिघांसया ॥ ५. सप्रद्वेषा ॥ ६ लेष्टुटगुटपाणिप्रमुखैः ॥ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरियं जिणसिरिजीवो नरगे गंतूणमिमो पुणो वि मच्छेसु । एगिदिआइसु नहा बहुकालं दुक्खिी भमिओ ॥९१५।। अन्नय जाओ माणवभम्मि जलणसिहनामओ विप्पो । सिरिमंतो रिसिंसावयससग्गो तत्थ तेण कओ ॥९१६।। सम्मत्तं संपत्तं संसुद्धं दिअवरेण तेणाधि । उत्तमजणसंसग्गो न होइ विहलो जओ लोए ॥९१७।। अह मोहनिवेणं पेसिआ इमस्संऽतिअम्मि 'निद्धणया । तीए सहाऽऽगया तस्सहणा य दरिद्दया विसमा ॥९१८॥ जलणसिहो एआहिं दोहिं आलिंगिओ गओ गाम । अन्नो निव्वाहो मह नत्थि त्ति हलं स वाहेइ ॥९१९॥ तत्तो दोसगइंदो विन्नविओ जिनंदणेण इमो। कोहेणं च अणंताणुबंधिणा अग्गिनामेणं ॥९२०।। पढमं पि ताय ! अहयं भूओ विप्पस्स पासदेसम्मि । परमंतरा वि होउं दंसणसनू ठिओ तत्थ ॥९२१॥ तेणं दूरीभूआ अम्हे संपइ उ अवसरो अस्थि । 'विस्समह ताव तुम्हे समादिसह मज्झ उ इआणिं ॥९२२।। पयडीकरेमि अहुणा वीरिअमहमप्पणो अणप्पयरं । निक्कासेमि निअरिउं तुम्ह पसारण ठाणाओ ॥९२३॥ पिउणा उ अणुन्नाओ एस अणंताणुबंधिओ कोहो । जलणसिहस्स समीवे पत्तो अ भयंकरसरूवो ॥९२४॥ तज्जोगेणं जाओ विप्पो 'अन्नत्थनामओ एसो । पजलइ पंजलेसु वि वयणेसुं भासिएसु भिसं ॥९२५।। कुप्पड़ गयावराहे वि तहा अवराहयम्मि अप्पम्मि । केणा वि किजमाणे 'घरिसिअदंतो अ बंधेइ ॥९२६।। पिअरं न गणेइ पुणो जणणिं नाविक्खए तहा बंधू । चितेइ जो न संते गुरु-वुड्ढे न य विलोएइ ॥९२७।। सव्वजणाभिमुहं जो जहा तहा जंपए गयनिमित्तं । "पज्जलिअग्गीभूउड्ढंगामि[सुरत्त] भिउडिजुम्मो(गो) ॥९२८॥ रत्तापय-सिरगत्तो उदितरविबिंबतंबतमनिसी। विगलंतसेअबिंदू जो कंपंतो अ पत्तं व ॥९२९॥ १. निर्धनता ॥ २. विश्राम्यत ॥ ३. अन्वर्थनामकः यथार्थनामकः इत्यर्थः ॥ ४. गतापराधे अनपराधे इत्यर्थः । ५. धर्षितदन्तश्च बध्नाति ।। ६. नापेक्षते ॥ ७ प्रज्वलितामिभूतोर्ध्वगमिसुरक्तभृकुटियुग्मः॥ ८. रकाssपादविरोगात्रः॥ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६६ सिरिइंदहंसगणिषिरइयं 'वत्तब्वविसेसाणं अजाणगो तह विरूवभासी ओ । नामेणं कप्परगो खरचंडत्तेण विक्खाओ ||९३०|| जमवन्नाए लेउ न को वि आलावए वयणमत्ता | जो एगया अहिणवे खिते खेडेइ किर सीरं ॥ ९३१|| तत्थ निउत्तो जेणं गली बलीवद्दओ इमी तरुणी । पीणसरीरो वि पुणो न चलेइ पयं पि जाव तओ || ९३२|| अग्गअहिट्टिदेहो विप्पो आहणइ निद्दओ वसहं । "पायणदंडेण दढं तहावि एसी न य चलेइ ॥ ९३३ ॥ तिक्खाहि आराहि जी तं 'अद्देइ जंघजुम्मम्मि । खुर-पिट्ठ- पास-बाहूअरेसु खंधम्मि गीवार || ९३४ || स गली जीहं आकरिसिऊण पुढवीइ ताव उवविट्ठी । *बंधिअरयमगडी जो सम्मी मोडेइ तच्छं ॥ ९३५ ॥ आहणइ मट्टिआसगलेहिं विउलेहि जो वसहमेअं । ता जाव थलीभूओ पाणेहि विप्पमुक्को सो ॥ ९३६ ॥ विप्पो तहावि नोवसमा कोहा किसकिसाणुअरतत्तो । तेणं जो कोहंऽधीभूओ जाणइ न किं पिं अहो ! ॥ ९३७ ॥ हिअयागयमम्म महासंघट्टो दंसणेण जो चत्तो । कुद्धं कुणमाणेहिं पिव पाणेहिं पि जुगवं च ॥ ९३८ ॥ मिच्छादंसणमुहमोहभडेहिं गहिअ पाडिओ विप्पो । घोरनरगेसु अ गओ दुहिओ भमिओ अ बहुकालं ||९३९|| अन्नय सम्मसणजुओ धणंजय महंतरायवरो । सब्वपयापालणविहिपरायणो विधिअजिणधम्मी ||९४०|| तस्स पिआ उ परमसाविआ समग्गावरोहसुपहाणा । तिअसंगणास माणा रुप्पिणिनामेण विक्खाया ||९४२ || ती कुबेरनामो इमो सुओ कम्मनिवइणा जणिओ । सावयकुलजम्मेणं दंसणमुप्पाप जस्स ||९४२ || जेण पण्णाबलओ कलाउ पढिआउ ताव तक्कालं । जो जुब्वणं च पत्तो 'पञ्चंगपट्टिसोहग्गं ॥ ९४३ ॥ इत्थंतरम्मि पल्लीवर्णाट्टओ वग्धनामपल्लीसो । वट्टइ न धनंजयरायपुव्वपहिं पि साहिअओ ||९४४|| १. नक्तम्यविशेषाणाम् ॥ २. प्राजनदण्डेन भाषायाम् ' परोणो' । ३. भर्वति प्रहरति ॥ ४. बद्धरदशकटः ॥ ५ मृत्तिकासकलैः ।। ६. हृदयागतमर्ममहासङ्घः ॥ ७ प्रत्यज्ञप्रवर्त्तिसौभाग्यम् ॥ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं 'दुग्गमवट्ठेभिअ जो लुंटेइ धणंजयाभिहनिवस्स । पतवट्टिदे से समंतओ * निश्च मच्चुग्गी ॥ ९४५ ॥ तम्मि समयम्मि देसो उवद्दुओ को वि तेण अब्भहिअं । तस्सुवरिं धावेइ अ कुबेरकुमरो सबलसेणो ॥ ९४६ ॥ कुमरेणं कहमत्रि सो निग्गहिओ पल्लिआवई विसमो । दुग्गो वि जेण सवसीकओ जओ 'मेइणी अमिणो ||९४७ || अह जो गिज्जर गीपसु पढिज्जइ पाढपिहुपबंधेसु । favorite व सुणिजए सिलाहिज्जइ जणेहिं ॥ ९४८ ॥ ततो द्वावसरी पिअरं अणुजाणिऊण जप्पासे । आगच्छर अभिमणाभिहाणओ अग्गिबंधू अ || ९४९|| दोसगईदतणूओं तहा अणंताणुबंधिओ सो अ । पव्वयरायावरनामओ अ तस्सन्निहाणम्मि || ९५०|| घट्ट[थड्ढ] सरीरो उड्ढारोविअनयणो न माइ तुच्छउरो । जो "निअसोअरिअमउक्करिसा देहे तिलोप वि ।। ९५१|| भासह अ जो सयलजणसमक्खमम्हाण पुव्वजारहिं । रंडासहोअरेहिं पुराकथं देसरजमिणं ॥ ९५२ ॥ जं एस वराओ नेव जिओ जेहिं धणंजओ राया । स पुणो वणिओ नेओ इमेण किं चल्लए लोप ॥ ९५३ ॥ जर एअस्साssवासे भावी अम्हाण सेव अवयारी । तं अज्ज सचरडेणं बंधि गहिओ भविस्स्तो ||९५४ || भक्खयजणा य छंदाणुषट्टिणी ते पुणो इअ वयंति । कुमरेण सोहणमिणं जहट्टिअं चिअ समाइट्ठ ||९६५ || देवाणमवि असज्झो एसो चरडो तुमं विणा को वि । देव ! अवरो समत्थो न दीसप जेउमित्थ इमं ||९९६ || अन्नह किमिति दिणाणि सम्मुहमिमस्स केण वि निवेणं । अवलोइडं न सकिअं इअ जो उप्पासिओ तेहिं ॥९५७|| गाढं कट्ठीभूओ सठाणं जो गओ तओ कुमरो । पिडणो पणाममवि जो काउं पत्तो तया नेव ||९५८|| जेण न कओ पणामो जणणीय नेव बंदर देवे । गुरुणो न नमइ वुड्ढे नालावेर विउरे (वा) जो ॥९६९॥ १. दुर्गमवष्टभ्य ॥ २. नित्यमत्युग्रः ॥ ३. पाठपृथुप्रबन्धेषु ॥ ४. निजशौर्यमदोत्कर्षात् (निजसोदर्यमदोत्कर्षांत ) ५. उत्प्रासितः ॥ ६७ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरियंदहंसगणिविरयं कयवरसिंगारो जो गरिठ्ठतरन्टिम्मि उवविट्ठी । तंबोलभरापूरिअगंडपुडो चिट्ठए अ फुडं ॥९६०॥ धंकीकयाइ विट्ठीइ तिणं व भुवणमिणं विलोअंतो । भासंतो भासाए खलंतिआए पवट्टइ जो ॥९६१|| 'खिंगजणेहिं परिवारिओ अ निअमंदिरम्मि जो रमइ । अन्नदिणे दाऊणं सिक्खं पेसइ अमञ्चे सो ॥९६२।। तेहिं नरेसपासे गंतुं भणिों कुमार ! देवो अ । आणावेइ निवेणं समागमिजउ सठाणम्मि ॥९६३।। सममम्हेहिं किजउ दंसणमुक्कंठिआ वयं जम्हा । अह संकोइअनासो एसो 'सावन्नमभिधेइ ॥९६४॥ किं तत्थ वट्टए पुण पओअणं ? कहसु जइ उदंतमिमं । सो किं केणावि परेण पाडिओ संकडम्मि तओ? ||९६५॥ जेणं 'तब्बाहाकारगर्मिदं पि अह बंधिऊण दढं । पेसेमि तस्स कस्स वि पासे न वयं तु गच्छामो ॥९६६।। जइ को वि नागमिस्सइ अम्हाणं अंतिअम्मि ताव तओ । अम्हाणं केणावि अ पओअणं नत्थि मंतिवरा! ॥९६७॥ को केरिसाण जुग्गो ? केणइ निष्फजए उ कि इत्थ ? । अह मंतीहि उत्तं गंतूण कुबेरकुमरस्स ॥९६८।। "सभुआदंडवलेणं विडंबिओ विसमसत्तुसंघाओ । तुमए कुमार ! पिउजणभत्तेण 'तपंततेपण ॥९६९।। एवंविहम्मि पुत्तम्मि भक्त म्मि अ पवट्टमाणम्मि । पिउणो परमाणंदो न को वि देवस्स बाहगरो ॥९७०।। नरनाह ! परं एवं वत्तं जुत्तं न ताव तुम्हाणं । पिउणो वि पासदेसे गच्छामि अहं तु नेव सयं ॥९७१।। "लच्छी-सोरिअवंतो विजावंतो वि अन्नगुणवंतो । सोहं पावर विणएण सुवण्णं पिव रयणगेणं ॥९७२।। १. विजनः ॥ २. संकोचितनासः सोचितनासिकः ॥ ३. सावज्ञम् ॥ ४. तद्बाधाकारकम इन्द्रमपि । ५. स्वभुजादण्डक्लेन । ६. तपत्तेजसा ॥ ५. लक्ष्मी-शौर्यवान् । शौर्य सौन्दर्य वा विद्या लक्ष्मीर्वचस्विताऽन्यो वा। शोभा मावहति गुणो विनयालङ्कारपरिहीणः ॥१॥ म.भा. पृ. ३२.। Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं 'चाओ गुणो गणसए 'वजो वज्जिअसमग्णदोसभरो। जइ तम्मि पवटुंते विजा ता किं न पज्जत्तं ? ॥९७३।। कप्पतरू मंजरिओ कणगं व सुगंधयमिअ संजातं । जइ सोरिअमवि होजा ता मिलिओ एस तिगजोगो ॥९७४।। चित्तं वित्तं पत्तं संजोगो मिव इमो वि मिद्धिगगे। तिसु तेसु वि मिलिओ विणओ रेहइ जह पयासु निवो ॥९७५।। धम्मो विजा य तवो हवंति सहलाणि विणयजोगेण । जह भूमिगयं बीयं फलेइ बहुलेण सलिलेण ॥९७६।। सत्थेसु अणेगेसु वि सुअं कुमारेण 'भाविअठेगं । अम्हे तहावि भणिमो दुप्पडिआरत्तमेएसि ॥९७७॥ "दुप्पडिआरा माया पिआ य राया गुरू अ इहलोए । तत्थ [किर] गुरू इत्थ परत्थ य दुप्पडिआरओ बहुअं ॥९७८॥ इअ अग्गओ वि एए कि पि भणिस्संति जाव ताव इमो । गिरिरायसन्निओ' पुण कुबेरकुमरो भणेइ फुडं ॥९७९।। तुम्हे मज्झ वि सिक्खं पदेसु किं नायसव्वतत्तस्स । गच्छसु निअआवासे जणणी-जणगे अ सिक्खेसु ॥९८०॥ इअ भणिऊणं व गले गहिउं निक्कासिआ इमे तेण । अह गंतूगं तेहिं निवेइअं सव्वमचि रणो ||९८१॥ भूवइणा चिंतिअमिममहो! भिसमहिडिओ गिरिदेण । मह पुत्तो रजमिणं तओ अहं किर परिहरेमि ॥९८२॥ किमिमेणं रज्जेणं जत्थ विडंबिजए उ पाणिगणो । एवं मोहमहारिउसिन्नेणं चिंतइ इमं जो ॥९८३॥ रजाभिसेअविसया सामग्गी कारिआ नरिंदेण । कस्स वि मंतविआरो परं न एस कहिओ जेण ॥९८४॥ अह अन्नदिणे आगारि कुबेरकुमरं नरिंदवरो । पेसइ पहाणपउरे तेहिं गतुं नमिउमुत्तं ॥९८५॥ १. त्यागो गुणो गुणशतादधिको मतो में विद्या विभूषयति तं यदि किं ब्रवीमि ! । पर्याप्तमस्ति यदि शौर्यमपीह किन्तु यद्यस्ति तेषु विनयः स गुणाधिराजः ॥ भ. भा.पृ. ३२० । १. वर्षः उत्तमः ॥ ३. भावितार्थेन । ४. दुष्प्रतिकारौ मातापितरौ स्वामी गुरुश्च लोकेऽस्मिन् । तत्र गुरुरिहामुत्र च सुदुष्करतरप्रतीकारः ॥११ भ. भा. पृ. ३२० ॥ ५. गिरिराजसंझितः अहकारल्याप्त इत्यर्थः ॥ . प्रददत ॥ ७. आकार्य # ८. प्रधानपौराम् ॥ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिरंदहंसगणिविरइयं रायकुमर ! आगच्छसु रायसमीवम्मि ताव खणमेगं । जम्हा किं पि महंतं पओअणं विजए अज ॥९८६।। गिरिरायसन्निएणं कुमरेणं मेलिआ अमञ्च व्व । ते वि अ तओ विलक्खीभूआ निअठाणयं पत्ता ॥९८७॥ अह पेसइ सामते तह मंडलिप महीवई ते वि । तेणं तहेव निभन्छिआ अहो! 'मच्छिआउ व्व ॥९८८।। तत्तो तजणणिं जो पेसइ दिटुं पितं अवगणेइ । 'परभंगभूसिणेहेण पेरिआ सा 'अनिव्वेआ ॥९८९।। चलणेसु पिलगिऊणं कुमर कहमवि महंतकटेण । आणेइ रायपासे मायामोहविलसिअमेअं ॥९९०॥ मोआवड निवालो विसालसीदासणं कुमारस्स । "उड्ढीकयनिअघयणो उपविट्ठो आसणम्मि इमो ॥९९१॥ भिउडिनमणं पि न कयं जेणं जुव्वणवयम्मि घट्टन्तं । "वुट अहो! विअड्ढस्स वि तस्स य दुव्व()यं जायं ॥९९२॥ भूवइणा भणिओ सो वच्छ ! विअरिउं निआउ कन्नाओ। तुह सत्तसवणरंजिअराएहिं पेसिआ दूआ ॥९९३॥ सम्हा पूरेसु तुमं कन्नाण मणोरहे असेसाणं । वीवाहमहंतमहेणमणेगविसयसमुत्थाणं ॥९९४॥ तह रजमिणं गिण्हासु किन्जइ रजाभिसेअओ तुज्म । अम्हे उ भुत्तमोआ चलिमो पुष्यपुरिसपहेसु ॥९९५।। संसारमहासायरतारणपोओषमं वयं तु 'वयं । आचरिऊणं माणवभवरुक्खफलं गहिस्सामो ॥९९६।। गिरिरायपेरिएणं भिउडि भालत्थलम्मि ठविऊणं । जेणुस्तं इत्थ अहं इमस्स कलस्स आणीओ ? ॥९९७॥ सो वासरो न विलयं कहं वयह जत्थ दिन्नमेएण । रज्जं भुंजिस्सामो वयमवि इवाइ जो षयइ ॥९९८।। पण्हिप्पहारबलओ आसणमाहणिअ उट्टिओ कुमरो । बाहिं निग्गच्छंता एस अजुग्यो त्ति न निसिद्धो ॥९९९।। सव्वेण जणेण वि जो उविक्खिओ मंतिदसणेण तहा । 'मोहबलबीअसहिओ नयराओ निग्गओ बाहिं ॥१०००। . .. मक्षिकाः इव ॥ २. परं अङ्गभूस्नेहेन परं पुत्रस्नेहनेत्यर्थः ॥ ३. अनिदा ॥ ४. ऊर्वीकृतनिनवदनः । ५. वृत्तं महो! विदग्धस्यापि तस्य दुष्टं जातम् ॥ ६. व्रतम् ॥ ७. व्रजति ॥ ८. सम्बग्दर्शनस्यमन्त्रिणा ॥ ५. मोहबलद्वितीयसहितः मोहबलमात्रसद्वितीय इत्यर्थः॥ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं पडिओ महाडवीए राआ तल्लहुसहोअरस्स तओ । रज समिप्पऊणं 'नीलिबभिहस्स पव्वइआ ॥१००१॥ चरणं आचरिऊणं धणंजो रायरिसिवरो एसो । उप्पन्नविमलनाणो पत्तो निव्वुइमहानयरिं ॥१००२।। अडवीए भममाणो कुमरो जो चित्तकालनामेण । वग्धाभिहाणपल्लीपइपुत्तेणं च किर दिट्ठो ॥१००३॥ रणभग्गेणं तत्थागएण तेणं समं मिहो जुद्धं । लग्गं कुमरस्स तओ जुझंता दो वि ताव 'मुया ॥१००४।। पडिओ कुबेरकुमरो महंतनरगेसु मच्छपमुहेसु । पुणरवि पभूअकालं ठविओ दुक्खभरभरिओ जो ॥१००५।। धणसिट्ठिणो परमसावयस्स जाओ महापुरे नयरे । पुत्तो जो जणगेणं दिन्नं पउम त्ति नाममिणं ॥१००६।। जो बालत्ते वि अहो ! अहिठिओ रायकेसरिसुआए । बहुलित्तिनामिआए अणंतअणुबंधिमायाए ॥१००७॥ मायाए उदएणं की तो सह अणेगडिभेहिं । वंचेइ ताणि तेसि भक्खं धिप्पेइ जो बालो ॥१००८॥ बहुलीपहाणयाए जो 'जाणावेइ अप्पणी निचं । साहुत्तणं च सिसुणो रंजेइ निअमहुरगिराए ॥१००९॥ एवं वटतो जो जगणिं वंचेइ जणगमवि ताव । बंधववग्गं भइणीओ सयणे 'विभमेइ सया ॥१०१०॥ सत्थाई पढमाणो पाढगमवि पंचए अ धुत्तो जो । दोहं करेइ कुमराण तहा 'सड्ढं पढ़ताणं ॥१०११॥ "गिहदेवगिहा-ऽवरदेवगिहेसुं जो समागओ थुणइ । देवे विविहथुई हिं परमंतरमुबलहेइ जया ॥१०१२।। जो भक्खेइ तया पुण 'देवपुरोवट्टिमोअगप्पमुहं । घंटाइअं परं पि हु कक्खाए पक्खिवइ मूढो ॥१०१३।। मन्नइ जो नेव निअं अवराहं मारिओ वि गूढमणो । गोवेइ अणेगाहिं जुत्तीहिं धुत्तभावाओ ॥१०१४॥ केण वि समं च सम्मं भावं पयडेइ नेव जी'जाउ । जणगस्सावि कयाह वि 'साभिप्पायं न जपेड ॥१०१५।। १. नीलेत्यभिधस्य ॥ २. मिथः परस्परमिलार्थः ॥ ३. मृतौ ॥ ४. झापयति ॥ ५. विभ्रमयति ॥ ६. सार्दम् ॥ .. गृहविगृहाऽपरदेवगृहेषु गृहदेवालये देवगृहे वा इत्यर्थः ॥ ८. परम् अन्तरमुपलभते यदा ९. देवपुरोवर्तिमोदकप्रमुखम् ॥ १.. कक्षावाम् ॥ ११. जात कदाचिदपीत्यर्थः ॥ १२. खाभिप्रायम् ॥ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइदहंसगणिविरइयं अणणीए वि 'सममकित्तिमं 'चवइ नेव सव्वया एवं । बहुलीए सह वढंतो जो वंचेइ सव्वजणं ॥१०१६।। जणगाईहिं 'उव्वेइएहिं नीओ अ जो सुगुरुपासे । तेसिं निवेइअमिणं तेहिं तिहुअणजणहिआणं ॥१०१७॥ भिच्चो वि को वि जाओ न परिसो 'बहुलिआलयावरिओ। अम्हाणमालए वा कुलम्मि गुत्तम्मि वा भय ! ॥१०१८॥ तम्हा तुम्हे काऊण पसार्य पुण तहा कुणह नाह ! । मायं परिहरिअ जहा पवटए जो (य) जिणधम्मे ॥१०१९॥ सुद्धो वि अम्ह वंसो मलिणो जणिओ अ जेण जाण । जह पुण्णिमामिअंको कलंकिओ किर कुरंगेण ॥१०२०॥ अह धम्मकहाकमलिणिविगासणसहस्स भाणुणो गुरुणो । करुणारसजलनिहिणो उवएसं दिति ते दंता ॥१०२२॥ "जइ मायासीलो पुरिसो कमवि करेइ नेव अवराहं । तस्स सदोसेण तह वि न होइ 'अहिणु व्व विस्सासो ॥१०२२॥ "मायाविणो अ जीवा हीणकुलेसु नरगेसु नारीसु । उप्पज्जता निच्चं पुणो पुणो दुहमणुहवंति ॥१०२३॥ इञ्चाइअवयणेहिं माया जाया इमस्स मंदयरा । जह पच्चूसदिणेसरकिरणेहिं 'सव्वरी एसा ॥१०२४॥ मिच्छादसणमेअंतिमिरं व 'निलीण्यं मणगुहाए । सम्मईसणमादिब्भूअं जस्स य पगासु व्व ॥३.०२० ।। सम्मईसणसेवा जेण कया बहुदिणाणि ताव तओ । वीसासो पिउणा पुण किजइ सव्वत्थ जस्स धुवं ॥१०२६।। जणगेण एगया जो ''सोवण्णिअआवणे ''सपासम्मि । उपवेसिओ तओ जस्स गंठिमप्पेइ सिटिवरो ॥१०२७।। गच्छइ गिहम्मि मोत्तुं धणड्ढसिट्ठी अणग्गलधणढो । अस्सं वाहंतस्स निवस्स कराओ पडिअ मुद्दा ॥१०२८॥ १. अकृत्रिमम्-स्वाभाविकं वचः ॥ २. वक्ति ॥ ३. उद्वेजितैः ॥ ४. बहुलिकालतावृतः ॥ ५. मायाशीलः पुरुषो यद्यपि न करोति कश्चिदपराधम् । . सर्प इवाविश्वास्यो भवति तथाऽप्यात्मदोषहतः ॥१॥ भ. भा. पृ. ३२२ । ६. महेः सर्पस्य इव ॥ ७. मायाविनश्च जीवा जायन्ते होनकुलसमुत्थासु । स्त्रीषु नरकेषु दुःखान्यनुभवमाप्नुवन्त्यनन्तानि ॥१॥ भ. भा. पृ. ३२२ ८. शर्वरी रात्रिः इत्यर्थः ।। ९. नीलीनकं नीलीनः इत्यर्थः ॥ १.. सौवर्णिकापणे ॥ ११. स्वपावे ॥ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं १. स्वमानसे ॥ ६. समर्पयिष्यति ॥ ७. १० भूवरणा निवडतं मुहारयणं च मेव विष्णायं । केणावि अ अवरेणं नरेण लद्धं इमं शत्ति ||१०२९|| पउमकुमरस्म तेणं मुद्दा सा दंसिआ तओ जेणं । उवलक्खि खणेणं दक्खेण नरिंदसक्का जं ॥ १०३० ॥ सहवि अवसरं नाउं बहुलीए पुव्वसन्निभ कुमरो । गिहसु एअं मज्झं बलाओं निव्वहसु सव्वंपि ॥ १०३१ ।। इअ धरिअं तव्वयणं 'समाणसे जेण 'तयणु जप्पासे । मिच्छादंसणपमुहं समागयं मोहबलमेअं ॥ १०३२॥ 'जायमदिस्सं सम्महंसणमह जेण गहिअमेअं तु । मुहारयणं भासुरमणग्धमषि अप्पमुल्लेण ॥१०३३ || संगोषिऊण मुद्दारयणं अन्नस्थ जेण धरिअं तु । हट्टागयस्त जणगस्सावि न जो कहइ संबंधं || १०३४ || अह दाविओ निवरणा पडहो नयरम्मि जइ समप्पेइ । मुहारयणमिआणि को वि नरो सो अदोसु ति ॥ १०३ ॥ पच्छा उ जस्त मज्झम्मि एयं निग्गच्छए अहो लोआ ! । * ससिरेण समं पुरिसो 'समप्पइस्सर इमं मुद्दे || १०३६ || नयरं समग्गमवि भयत्रिसंतुलं तक्खणेण संजायं । एलो भुअगमो इव उग्गतमों मेइणीरमणो || १०३७|| सिट्टिबरेण सुअमेगेहिंतो पासवट्टिएहितो | तेण तओ पते धरिऊनं पुच्छिओ पुत्तो ||१०३८|| बहुलीपहाणओ जो निअसवणपिहाणपुव्वयं भणइ । धिद्धी! न साविअव्वं पावं मह परिस ताय ! || १०३९ ।। 'साहसमेवंविहगं को पुरिसा कुणइ अप्परुट्ठो? हा !? | पुट्ठो तहेव जणणीइ पाडिवेसिअवणिअगेहिं ॥१०४०|| सव्वेहिं पि तहा जो पुट्ठो 'पुरवासिसिट्ठलोपहिं । न परं केण वि भिन्नं तयित्तं वंसमूलं व || १०४१|| अह अन्नदिणे नरवइमणिकोसागारिएण को वि नरो । वाणिज्जगाररूवं काराविज्जइ अपुव्ययरो ||१०४२|| लो तेण पेलिओ निअलयणो अ समागओ विदेसाओ । पउमगासे धरिओ पगते तेण भणिओ सो ||१०४३|| २. तदमु यत्पार्श्व ॥ ३. जातम् अदृश्यम् ॥ ४. अदोषः ॥ श्रुतमेकेभ्यः पार्श्ववर्त्तिकेभ्यः ॥ ८. साहसमेवंविधकम् ॥ ९ ५. स्वशिरसा || पुरवासिशिष्ट लोकैः ॥ ७३ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं सिंहलदीवेसेणं राएणं मुहिआ महामुल्ला । आणाइआ य एगा जइ अस्थि तया समप्पेसु ॥१०४४॥ इत्तिअमित कज्जं अम्हाणं अत्थि इत्थ ठाणम्मि । जं मुलं मग्गिजइ दाविजाइ तं मए सव्वं ॥१०४५।। पउमेण चितिअमिमं इमस्त महा समप्पिआ एसा । देसतरं गमिस्मइ भविस्सइ अ का वि न विसुद्धी ॥१०४६॥ इअ आणेउं सा दंसिया कुमारेण तस्स पुरिसस्स । इत्थंतरे निधनरा 'संकेएणाऽऽगया तत्थ ॥१०४७॥ तेहि धरिऊणं सो आणीओ रायमंदिरे मुद्दा । उवलक्खिआ निवेणं सह सक्खेणं इमा दिट्ठा ॥१०४८।। निग्गहिओ नरवइणा विलंबणाकरणपुव्वयं पउमो । पाणेहिं पि विमुक्को विसमो दंडो जओ रण्णो ॥१०४९।। तत्तो वि इमो विसमो दंडो दुरिअस्स दीसए जम्हा । जो परभवम्मि पत्तो रोगाइगसिअ सुणीभावं ॥१०५०।। पुणरवि दुक्खोहजुओ पभूअभवसायरेसु जो भमिओ। जयपुरनाम नयरं सुसावओ तत्थ धणदत्तो ॥१०५२॥ तस्स सुओ जाओ जो पिउणा हरिसभरपूरिअमणेण । निअतणुअस्स विअरिअं अभिहाणं सोमदत्तत्ति ॥१०५२।। जो वढंतो भंडं किंचि ववहरेड अप्पमुलं पि । धन्नाण तओ हट्टं मंडेइ सयलपगाराणं ॥१०५३।। आलस्सवजिएणं उवजिअं जेण किं पि किर दव्वं । जम्हा उ किन्जमाणो न उन्जमो निष्फलो होइ ॥१०५४॥ अह जाणिऊण समयं रागमईदेण पेसिओ लोहो । 'जन्निगडम्मि अणंताणुबंधिओ झत्ति निअपुत्ती ॥१०५५॥ सो 'सायरावरऽक्खो बहुलीभाउअसहोअरो जस्स । वढेइ धणोवजणवंछं लाहाउ लोहो जं ॥१०५६।। अवरावरवाणिजकरणेण जाओ सहस्सधणमाहो । सकिलेसेहिं ववसापहिं अज्जेह जो लक्खं ॥१०५७।। दुहकांडीसहणेणं धणकोडी अजिआ पुणो जेण । ६निअमंदिरम्मि बद्धो झओ गंओ तेण य पसिद्धिं ॥१०५८। वढा जहा य विहवो फद्धकरो सायरो वि अ तहेव । अन्ननं संजाया ते दो वि अलद्धपज्जंता ॥१०५९॥ तप्पेरिओ अवन्नाए देवे जो 'अहिक्खिवह गाढं । आराहिआ वि एए न दिति कस्सावि पच्चक्खं ॥१०६०॥ १.सङ्केतेन ॥ २. शुनी-कुकुरी-कुतरी ॥ ३. यन्निकटे ॥ ४. सागरापरात्यः ।। ५. धनोपार्जनमाछाम् ।। ६. ध्वनः॥ ७. स्पर्द्धकरः ॥ ८. अधिक्षिपति ॥ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरियं गुरुणो जो अवजाणइ मन्मइ विग्धं व तस्स उवपसे । जो चत्तधम्मकिच्चो पावेसु परायणो निच्चं ॥१०६१।। अह जो परिहरिओ तक्खणेण सम्मत्तमंतिनाहेण । 'अक्कमिओ मिच्छत्तप्पमुहमहामोहकडगेणं ॥१०६२।। दविणऽजणस्सुवाया पारद्धा जेण पुण अणेगविहा । वड्ढइ धणं पइदिणमऽसंतोसेण सह कठेहिं ॥१०६३।। जेणुजमवंतेणं समजिआ भूरिरयणकोडीओ। जो वहारिगणसिरोरयणीभूओ अ रिद्धीए ॥१०६४।। 'अजिअधणगणपालण-अणजिओवजणेगकंखाए । रयणीए जो न सुवह दिणम्मि न वि भोअणं कुगइ ॥१०६२।। पिक्खिज्जंते जेणं निरंतरं 'लिक्खयाणि सयलाणि । 'उक्खायनिखायाई किन्जंते सव्वकालं च ॥१०६६।। विहवे मुझंतो जो उज्झइ जणयं कडिआकज्जे । मुंचेइ मायरं अवगणेह पिउणो अ "लाहट्टी ॥१०६७।। तिलतुसचउत्थभायं पत्थंतो जो सुहं अणुहवेइ । जस्स मणं न मणागऽवि कवडिआदाणविसयम्मि ॥१०६८॥ देइ कुडुंबस्स वि जो धन्नाइ विलोइ पि दिट्ठीए । "मवि तह गणिअं तोलिअं च दढमहिओ बहुसो ॥१०६९।। जो 'जिण्णयरं धन्नं सयमवि भुंजेइ ताव 'पञ्चग्गं । संचेइ धनरासिं ''अग्गेअणवरिसअत्येण ॥१०७०।। जो वीससेइ धणओ निअहत्थस्सावि सायरपहावो । रासिं न समप्पेइ. अ पायं अन्नस्स कस्सावि ॥१०७१॥ अन्नय कहमवि जेणं समप्पिओ कोडिमाणओ रासी । माउलनंदणबंधवजणस्त कस्सावि लोअम्मि ॥१०७२।। कइवयदिणपज्जंते जेणं तल्लिक्खयम्मि किज्जंते । 'इसुणो मिलिआ ताप य कवड्डिया "बोडिआ नेव ॥१०७।। सो कारिओ "तयो लिक्खयमुज्जागरं च काऊणं ।।। निश्चमहोरत्ताई विसाआए मओ एसो ॥१०७४॥ करचंडी अ महाकंथओ अ अइदडपंचसाहो अ । इअ जस्स पसिद्धी किर संजाया लोअमज्झम्मि ॥१०७॥ दितस्स वि जस्स धणं करेण "फरिसेइ को वि नेव नरी । ववहारो वि अ किजाइ अणेण सह सज्जणेण जओ ॥१०७६।। १. आक्रान्तः ॥ २. अर्जितधनगणपालन-अनर्जितोपार्जनककाङ्ख्या ॥ ३. लेख्यकानि-लेखां-हिसाबा ॥ ४. उत्खातनिखातानि ॥ ५. लाभार्थी ॥ ६. मापितम् ॥ ७. दृढम् अर्दितः ॥ ८. जीर्णतरम् ॥ ९. प्रत्यग्रम्-नूतनमित्यर्थः ।। १०. अग्रेतनवर्षस्याथन ॥ ११. इषवः-बाणा:-यश्चसंख्यका इत्यर्थः ॥ १२. कपर्दिकाः॥ १३. बोडिकाः ।। १४. नदर्थे ॥ १५. अतिदग्धपञ्चशाखश्च पश्चशाखो हस्तः इत्यर्थः ॥ १६. स्पृशति ।। Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविराय तम्मि नयरम्मि पगय माग्वयं दारु खाइरं जायं । लाहमिमं चयसि कहमिम पेरिओ सायरेणं जो ॥१०७७।। निअसुअवीसासो वि अ जस्स न वट्टा परो जइ पयाइ । पेसिज्जंतस्स इमस्स गमिस्सह हत्थगो लाहो ॥१०७८॥ सव्वेण कुटुंबेणं च परिअणं तहा य लोएण । पारिज्जतो वि अ जो पेरिजाइ सायरेण भिसं ॥१०७९|| 'सगडाणं 'सयपणगं गहिऊण गओ महाडवीए जो । कम्मकरजणेहितो 'कत्ताविनंति कट्ठाई ॥१०८०॥ सयलो वि जणो जाओ 'वक्खित्तो जाव ताव उवविठ्ठो । दिट्ठी अ सोमदत्तो छुहिएणं कूरवग्घेण ॥१०८१॥ । दाऊणं च चवेडं विदारिऊणं सुतिक्खनहरेहिं । वग्घेण भक्खिओ जो गयसरणो ताव बिलवंतो ॥१०८२॥ एगिदिआइसु गओ तहेव भमिओ पभूअकालं जो । इअ दुल्लहं लहिअ हा! सम्मत्तं हारिअं जेणं ॥१०८३।। कत्थ वि भवे वराओ 'राओवहओ अ दोसवसवट्टी। जो सम्मत्तं निग्गमइ कुमयभाविअमणो अहमो ॥१०८४।। कत्थ वि कोहेणं कत्थ विमाणेणं तहेब मायाए । लोहेणं व अणंताणुबंधिणा हारिओ जम्मो ॥१०८५।। एवमवरेसु वि भवेसु पाडिओ दसणाउ जो बहुसां । कत्थ वि 'संकजइआरेहिं "केलीकिलत्तेण ॥१०८६।। कत्थ वि कुसीलयकुबुबकिवणयापमुहअराभावेण । कत्थ वि अलीअसुहवंछाए जो यह सम्मतं ॥१०८७।। पिअजणविओगधणनासपमहसोगेण कत्थ वि तहेव । परचक्काइभयाउलभावेणं जो विगयतत्तो ॥१०८८।। फत्थ वि अ दुगंछाए कत्थ वि कमलच्छिवेअउदएणं । कत्थ वि नरवेअस्सोदएण गयदसणो जो अ ॥१०८९।। कत्थ वि नपुंसगाभिहवेअस्सुदएण रोगपमुहेहिं । कत्थ वि तत्सविमुक्को संजाओ इत्थ लोए जो ॥१०९०॥ इअ पत्तेअमणंतसमएण 'पत्ताउ दसणगुणाओ। मोहमहंतबलेणं पुणो पुणो मंसिओ जो अ ॥१०९१।। १. शाकटानाम् ॥ २. शतपश्चकम् ॥ ३. कर्त्यन्ते ॥ ४. व्याक्षिप्तः ॥ ५. रानोपहप्तश्च द्वेषवशवर्ती ।। २. शङ्कायतिचारैः ।। ७. केलिकिलत्वेन ॥ ८. कमलाक्षीवेदोदयेन-स्त्रीवेदोदयेन ॥ ९. प्राप्तात् दर्शनगुणात् ।। Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकंवलिबरियं ७७ ले संति 'खित्तनामयपल्लुवमासंखभागवदृता । 'लोए पएसरासी तप्प मिअभवे अ जो भमियो ॥१०९२॥ अन्नय उपन्नो विजयखेडपुरनामपट्टणवरम्मि । धम्माभिहाणधणिणो सुंदरनामेण पुतो जो ॥१०९३।। तत्थ य एगय सुगुरू समागओ तस्स पासदेसम्मि । सोऊणं धम्मं जो पडिवजह दसणं सुद्धं ॥१०९४॥ करुणापरेण 'कम्मावणीवरेणं समप्पिओ जस्स । निम्मलतमअज्झवसायलक्खणो तिक्खकरवालो ॥ ०९५।। "पल्लुवमपुहुत्तयपुव्वलक्खणमहालहत्तपत्तस्स । मोहाइरिउसरीरस्संऽसा जेणाऽसिणा छिन्ना ॥१०९६॥ अप्पचक्खाणावरणकसाया सायरप्पमा विसमा । दूरीभूआ भीआ जस्स समुल्लसिअसत्तस्स ॥१०९७॥ परितुट्टेणं सम्मईसणनामेण मंतिराएण । चारित्तधम्मचक्की गुरुपासे दंसिओ जस्स ॥१०९८॥ "भासंति म सग्गुरुणो जो पालइ अप्पमवि अ चारित्तं । सो होऊण महड्ढिअसुरो लहइ अक्खयं सुक्खं ॥१०९९॥ इअ चारित्तस्स गुणा सवित्थरं वण्णिआ गुरुवरेणं । जेणं संजमचक्की पडिवन्नो सामिभावाओ ॥११००। में जुग्गं मुणिऊणं चारित्तावणिवई "सतोसभरो । विअरइ देसविरइकन्नयं कणिठं जणि?करो ॥११०१॥ तस्सन्निहाणओ गहइ थूरपाणाइवायविरइ जो । संकप्पेणं निम्मतुतसप्पाणिवहचापविहिं ॥११०२॥ इअ पढमवयं दुविहंतिविहेणं पालए सया तत्थ । वज्जेइ जो इमे अइआरे 'पंचोववज्जते ॥११०३।। वह-बंध-छविच्छेआ अइभारारोषणं तहेव इमो । भत्तोदगववछेओ इअ अइआरा वए पढमे ॥११०४॥ १. क्षेत्रनामकपल्योपमासङ्ख्यभागवर्तमानाः ॥ २. लोके प्रदेशराशयः तत्प्रमितभवान् यः प्रान्तः ॥३. कर्मावनीवरेण-अवनीवरः नृपः इत्यर्थः ॥ ४. पल्योपमपृथक्त्वपूर्वलक्षणमहालघुत्वप्राप्तस्य ॥ ५. वः सेवतेऽतिभक्त्या चारित्रममं कदाचिदल्पमपि । सोऽपि महर्द्धिकदेवो भूत्वा निर्वृतिविभुर्भवति ॥१॥ भ.भा. पृ.५ ॥३२६॥ ६. स्वामिभावात् स्वामिभावेनेत्यर्थः ॥ ७. सतोषभरेण तोषभरेण सहितः॥ ८. निर्मन्तु-निरपराधनसप्राणिवपत्यापाविधिम् ।। ९. पञ्च उपपद्यमानान् ॥ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ७ सिरिंदहंसगणिविरइयं पालिअमेअं च वयं पढमं जेणं दिणाणि बहुभाणि । जणगो मरणं पत्तो पुत्तो ठाइ पिउपयम्मि ॥११०५।। नाऊणमवसरं मोहाईहिं पेसिआ य 'निकिवया । "धणिणं 'कलंतरेणं जो 'दम्मे देइ तव्वसओ ॥११०६।। तेसिं कारेइ असण-पाणनिसेहाइ जो तओ ते व । बझंति 'छुहाइ “तिसाइ भिसं को वि मरइ कयावि ॥११०७॥ एगय धणं च खीणं जेणं गहिओ नरेसरनिओगो । तत्थ य हिंसा पयडीभूआ जस्स सममेपण ॥११०८।। अप्पञ्चक्खाणावरणकसायप्पमुहदोसउदएणं । वियनिरविक्खेणं जेणं बंधिज्जंति के वि नरे ॥११०९।। ताडिज्जंते एगे पुरिसा जेण कसपमुहचाएहिं । सीआऽयवधरणेहिं पीडिज्जते तहा अन्ने ॥१११०॥ पाणब्ववरोवणओ जेण हया के वि माणवा अह जो । चत्तो अविरत्तीए तीए देसविरपियाए ॥११११।। कुणइ कमागयमे देवगिहे वंदए अ जो देवे । कारेइ महापूअं सभलीकयदंसणो जो अ ॥१११२।। "सम्मत्तपओअणगोअरे वहह पक्खवायमह तेण । न गओ अणंतरं जो नरगाइसु दुक्खगेहेसु ॥१११३।। किंतु विराहिअसम्मत्तगुणो देसविरईइ भंसेण । हीणभवणाहिवसुरेसु सुंदरो किर समुप्पन्नो ॥१११।। भमिओ जो भूरिभवं तओ सुओ माणिभद्दनामो अ । जाओ जो सम्महिट्ठिअसिडिअसालिभद्दस्स ॥१११५।। तत्थवि जेणं पत्तं सम्मत्तं देसविरइगहणस्स । अणुरागाओ थूरमुसावायविरइवयं च तहा ॥१११६।। कन्ना-गो-भू-नासावहारविहि-कूडसक्खिआविसयं । 'बायरमलीअमेअं चत्तं जेणं च बीअवए ॥१११७॥ दुविहं तिविहेण वयं पञ्चक्खाया य जेण तत्थ वए । अइआरा पंच इमे ससि व्व विहिअषयमालिन्ना ॥१११८।। १ निष्कृपता निर्दयता इत्यर्थः ॥ .. कलान्तरेण व्याजेन इत्यर्थः ॥३. द्रम्मान् ॥ ४. क्षुधया ॥ ५. तृषया ।। ६. व्रतनिरपेक्षेण ।। ७. सम्यक्त्वप्रयोजनगोचरे ।। ८. पक्षपातमथ तेन ॥ ९. बादरम् अलीकमेतत् ॥ Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिबरियं आइआरा पण सहसऽब्भक्खाणं 'मंतिअत्थभासणयं । मिअदारमंतभेओ 'मोसुवएसऽलिअलेहविही ||१११९ ॥ बहुवासरे वयं पालिअमेअ जेण बीअमवि ताव | जाओ " परासुओ सालिभ ओ इत्थ पत्थावे ||११२०|| हट्टे व हरमाणं भजंति जं मोहपेसिआ य सया । पश्चक्खाणावरणयकसायसायरमुसावाया ||११२१|| आऊणं जो पाडिवेसिअजणस्स कणग-वत्थाई | *लाहारोवणपुत्रं विअरइ गाहगजणस्स सयं ॥११२२॥ तह वत्थु अप्पक्कं अस्स वि बाहिसमागयनरस्त । जो अप्पिऊण देइ अ बहुअरमुलेण 'उग्वडिउं ॥ ११२३ || जइ गाहगो अ पुच्छर किंमुलं वत्थु वट्टए सिट्ठि !? | अह जंपर जो ताव य भविस्सर इमं महापुरिस ! ||११२४|| भासइ जइ गाहगओ कहेसु "मूलक्कयं तओ 'चवइ । निच्छयभणणं पआवया भविस्सइ अतुब्भ इमं ॥ ११२५ ।। हंत ! तुम कहं गहिअमेअमिअ भणसु सिट्ठिपट्ट ! तुमं । tar भासिअम्म अवरनरेणं च पुणोषि जो चवइ ।। ११२६ ॥ कहि तं पअं अप्पसक्कमेयाव वुञ्चर इमस्स । start वक्कवयणेहिं जो बंचेइ मुद्धजणं ॥ ११२७॥ कूडक्कयमवि सच्चं मन्नंती लाहमित्थ दाऊणं । सी जस्स जाइ सायरअलीअवाया इअ भणति ||११२८|| भो माणिभद्दग ! तुमं किमलीआई पुणो पुणो अनिसं । भासतो "संकसि ? जेण "फेरएहि ववसि ताणि ॥ ११२९ ।। भाससु कूडं पयर्ड जेणं "बहुअव्वयाणि गेहाणि । हट्टाणि भूरितरभाडयाणि वदृंति सव्वाणि ॥ ११३०॥ दायव्वा वित्तीओ विचित्तरूवाउ वणिअपुत्ताणं । तह " कत्तव्या भोगोवभोगपमुहा "महंतवया ॥ ११३१ ॥ , ४. इति भाषायाम् ॥ ७ मूलक्रयम् ॥ ८. १२ बहुकव्ययानि ॥ १३. कर्तव्याः ॥ , सच्चे कहिए कत्थ वि न सक्कए भूरिलाहमादाडं । fansarणाणि अवरे जणा य दीसंति जंपता ||११३२ ॥ १. मन्त्रितार्थभाषणकम् - गुप्तार्थभाषणमित्यर्थः ॥ २. मृषोपदेशअलीकलेखविधिः ॥ ३. परासुकः प्राणरहितः ॥ लाभारोपणपूर्वम् ' वधारे नफो चडावीने ' इति भाषायाम् ॥ ५. आत्मसत्कम् ॥ ६. उद्घय्य-' उघाडी रीते ' कथयति ॥ ९ श्रेष्ठिप्रष्ट उत्तम श्रेष्ठिन् ॥ १०. शङ्कते ॥ ११. फेरकैः ॥ १४. महाव्ययः ॥ ७९ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिंदहंसगणिविरइयं जा एसा उ गई मा तुमए निअमाणसम्मि कत्तव्वा । जं च इमे पव्वइआ मुणिवरगा किंचि भासंति ॥११३३।। तं पि किमवि वयणं निअकण्णे धारेसि मा धरसु जम्हा । एए 'परगेहकमणविकमाइश्चकप्पा य ॥११३४।। निक्खीणकम्मया 'चत्तगिहदुआरा सुहेण साहुवरा। भासंति नवि मुणंति अवरस्स पुण वेअणं मुणिणी ॥११३५।। तेसिमभिप्पारणं च मत्थयं लुचिऊण होअव्वं । पव्वइएहिं सायरअलीअवायाइवयणं जं ॥११३६।। तं सव्वं धरिअं जेणं माणसे विगयसंकभावेण ॥ कूडक्याउ मासिउमलीअवयणाणि लग्गो जो ॥११३७॥ भग्गव्वओ इअ परिहरिओ अ देसविरईइ सिग्धं जो । देवगिहाइसु गच्छइ करेइ पूआइअं च तहा ॥११३८॥ गुरु-बंधु-माउ-'सिट्ठाइसिक्खिओ वि किर वितहवयणाणि । जो कुणइ सायरमुसावायप्पमहउवाद्वाणि ॥११३९॥ अह जो सम(ब)लीकयसम्मत्तो मरिऊण हीणवंतरओ । जाओ 'सव्वेसिमणाइज्जो निज्जाइ ठाणाओ ॥११४०॥ असुहेसु पएसेसु अ भमेइ जो 'सम्बया तओ वि चुओ। कत्थ वि 'मूओ कत्थ वि खलंतवयणो पुणो जाओ ॥११४१।। कत्थ वि दुम्मुहगंधो कत्थ वि गलतालुपमुहरोगी अ । कत्थ वि कलत्त-पुत्ताईणं 'अग्गज्झवयणो जो ॥११४२।। पुणरवि नरगेसु गओ भमिओ तिरिएसु भूरिकालं जो । अन्नय सावयवणिअस्स सोमनामो सुओ जाओ ॥११४३।। दुविहं तिविहेण वयं आयाणनिसेहलक्खणं गहिअं । जेणं तहेव कणगाइबायरअदत्तवत्थूणं ॥११४॥ पालंतस्स वयं तं दिणाणि काणि वि अ जस्स समुदिति । पञ्चक्खाणावरणबहुलिआसायरपमुहसत्तू ॥११४५॥ तेसिं उवएसेणं जेणं भग्गं तईअवयमेअं । जो अ विराहिअसम्मत्तो हीणसुरेसु उववन्नो ॥११४६।। १. परंगेहाक्रमणविक्रमादित्यकल्पाश्च ॥ .. त्यक्तगृहद्वाराः ॥ ३. शिष्टादि ॥ ४. सर्वेषां अनादयः निर्याति ॥ ५. सर्वदा ॥ ६. मूकः ॥ ७. स्खलद्वचनः ॥ ८. दुर्मुखगन्धः ॥ ९. अग्राह्यवचनः ॥ १०. आदाननिषेधलक्षणम्स्थूलादत्तादानविरतिव्रतमित्यर्थः॥ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं भमिओ तहेव निश्चं भवेसु दारिद्दपमुहभावेणं । जो अन्नया य दत्ताऽभिहाणओ सावओ जाओ ||११४७|| देव- तिरिइत्थीणं दुविहं तिविहेण माणुसित्थीणं । एगविहं एगविणं संजोगनिअमसरूवं ॥ ११४८ || परिगहिएअररमणी -अणंगकीलाउ अवरवीवाही । तिब्वो 'सराहिलासो तुरिअवए पंच भइआरा ||११४९ ॥ थूलगमेहुणविरइव्वयं च पडिवज्जिऊण पालइ जो । तं पि उ भग्गं जेणं सागर-अब्बंभउदपण ॥ ११५० ॥ मलीणीकयसम्मत्तो तहेव भमिउं भवऽण्णवेसु बहुं । सावयकुलम्मि जाओ पवज्जए पंचमवयं जो ॥११५१ ॥ धण-धन्न- खित्त-वत्थू - रुप्प - सुवन्नाणि कुविअमेव तहा । दुपयं चउप्पयं वा परिग्गहो नवविहो नेओ ।।११५२ || जोअण-पयाण- बंधण-कारण-भावेहिं निअमिआ पंच । खित्ताइपमाणाइकमणसरुवा तयऽइआरा ।। ११५३|| एए परिग्गहपमाण - अईआरा य हुंति "दुन्नेआ । तेणं तेसिं किज्जइ वित्थरओ भावणं इत्थ || १९१५४ || खितं वा वत्युं वा 'निअमब्भहिअं परिग्गहं काउं । * अग्गे अणगिहपासे गहेइ गेहं व खित्तं वा ॥ ११५५ ।। fas - भित्तिपमुहमज्जायं "हरिएगत्तओ गिर्हाविहाणं । - वित्तगवत्थुपमाणाइक्कम [णं] जोजणेणेअ ||११५६॥ होइ हिरण्णं रययं तहा सुवण्णं पसिद्धमह तत्थ । "उमासाइअवहिणा निअयं माणं कयं तेसि ॥ ११५७ ।। 'तुसिअपुहुवीसराइ अपासे लहिऊण कणगमुहवत्थं । निअमम्मि पूरिअम्मि गहिस्सामि त्ति अहिंसंधाणे ||११५८ ॥ जत्थाऽवरस्स सयणाइणो करे संठिअं करेइ नरो । तं च पयाणेण हिरण्ण-सुवण्णपमाणऽइक्कमणं ।। ११५९ ।। गणिमाइ धणं धन्नं जुगंधरीआइ तत्थ जो लहइ । निअमिअतप्परिमाणो निअमब्भहिअं पुरा लब्भं || १९६०॥ १० ५. अग्रेतनगृहपार्श्वे ॥ ६. १. स्मराभिलाषः ॥ २. तदतिचाराः ॥ ३. दुर्ज्ञेयाः ॥ ४. नियमाभ्यधिकम् ॥ वृतिभित्तिप्रमुखमर्यादाम् ॥ ७. हृत्वा ॥ ८. क्षेत्रक वास्तुप्रमाणातिक्रमणं योजनेन एतत् ॥ ९. चतुर्मासाद्यवधिना नियतं मानम् ॥ १०. तुष्टपृथिवीश्वरादिकपार्श्वात् ॥ ११ ८१ Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं भन्नं वा गहिउमणो इमं गहिस्सामि विक्कयम्मि कए । चउमासाइअपरिभुग्गगिहठिआण धणधन्नाणं ॥११६१।। इअ एवंभूअं बंधणं पुण 'वयणनिजंतणारूवं । 'मूडय-कुट्ठाइसु बंधिउं 'परगिहाइकरणप्पं ॥११६२॥ "सचंकारप्पणरूवं व जहिं कुणइ बंधणेण इमं ।। धण-धन्नपमाणाइक्कमणं 'विन्नेण विन्नेअं ॥११६३॥ दुपयं कलस-पुत्तय-दासाइ चउप्पयं च 'अस्साई । तत्थ य यासाइअअवहिणो निमिएअपरिमाणो ॥११६४॥ तेसिं च परिसमज्झे वि पसवसंभावणाइ जत्थ नरो । कालाइवाहणेणं गभग्गहणं विहावेइ ॥११६५॥ एसो उ कारणेणं गम्भिअदुपयं चउप्पयं वा वि । विसयं काउणं तप्परिमाणाइक्कमो नेओ ॥११६६।। कुषिों सयणा-ऽऽसण-कुंत-खग्ग-कच्चोलगाइसंखाए । कयनिअमो अहिअत्ते कह एआइं च भंजेइ ॥११६७।। ताई 'पोढाइं कारिऊण पूरेह अट्ठमुहसखं । जत्थ स पजायंतरभावा तम्माणइक्कमओ ॥१९६८।। एरं पि परिग्गहपरिमाणविहाणव्वयं च भंजतो । अ[]परिगह-सायरपमुहपेरिओ जो भवं भमइ ॥११६९।। जेण दिसापरिमाणव्वयं विहेउं कयावि भग्गं च । सुविसमकसायसायरपमुहाणं पेरणावसओ ॥११७०।। जेणोवभोग-परिभोगपमाणगुणव्वयं च गहिऊणं । नासिअमिमं खणेणं सायर-लोलत्तणाई हिं ॥११७१।। भंसिभमणत्थदंडविरमणत्ति गुणव्वयं तईअं च । अन्नाण-हास-विगहा-तुच्छयरत्ताइणा जेण ॥११७२।। सामाइअंच देसावगासि पोसहोषवासो अ । तह अतिहिसंविभागो वयाणि चत्तारि एआणि ॥११७३॥ भग्गाणि ताणि जेणं अट्टज्झाणेण रुद्दझाणेण । किविणत्तणेण य पणप्पयारएहिं पमाएहिं ॥११७४।। १. बचननियन्त्रणास्पम् ॥ २. मूडककोष्ठादिषु ॥ ३. परगृहादिकरणात्मकम् ॥ ४. सत्यङ्कारार्पणरूपम् ॥ ५. विझेन ॥ ६. अश्वादयः॥ ७. वर्षादिकावधेः नियमिततत्परिमाणः ॥ ८. अधिकत्वे सति ॥ ९. प्रौढानि ॥ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरियं एवं भवेसु केसु वि वयमेगेगं च कत्थ वि दुवे वि । कत्थ वि तिण्णि अ कत्थ वि चत्तारि वयाणि गहियाणि ॥११७५॥ कत्थ वि वयाणि जेणं 'आइञ्चपमाणयाणि एआणि । पडिवन्नाणि अ चत्ताणि महामोहाइअबलेणं ॥११७६।। अह अन्नया य कुंडिणिनयरीए परमसावओ ताव । सत्थाहिवो सुभद्दो पइदिणवटुंतबहुभद्दो ॥११७७।। तस्स सुआ संजाया रोहिणिनामेण जस्स जीओ अ। जा संपन्ना सुस्साविया विगयअन्नदेवा य ॥११७८॥ जा जिणदेवे बंदइ भत्तिभरणं गुरूण पासम्मि । धम्मं च सुणइ सम्म सेवइ समणीजणं च सया ११७९।। जा परिणीआ गिहजामाउअवणिएण विमलनामेणं । पिउणो अ अवटुंभेण कुणइ धम्मं विसिटुं जा ॥१९८०।। जीए पढिओऽहिओ लक्खो सज्झायस्स सेमुसीबलओ । निअनामं पिव जाणइ कम्मग्गंथाइसत्थाई ॥११८॥ सावयषयाणि बारस जीए गुरुअंतिए पवनाणि । ताणि निरइआराई जा पालेइ अ सयाकालं ॥११८२।। अह अन्नया य 'अटाणसहुवविडेण मोहचरडेण । चिंताउरचित्तेणं अवलोइज्जति 'कउहाओ ॥११८३। सामंतमंतिपमुहेहि भणिों देवओ समादिसउ । अह मोहनिवेणुत्तं अम्हाण "विवक्खवग्गम्मि ॥१९८४।। जा रोहिणी निरिक्खइ पयंडबलधारिणी कहमिआणि? । तेहि 'विहसिउं उत्तं सव्वो तावुकडो देव! ॥१९८५।। तुम्हाणं माणुसमित्तगोअरे जाव आगओ नेव । मोहनरिंदो जंपइ पेसिजउ तत्थ को वि तओ ॥११८६॥ पच्छामुहिं निवर्टेड जो इमं मिगमुहिं अओ जाव । इच्छइ कहिउं एगं पि ताव विगहा कहेइ सयं ॥१९८७॥ आएसो एसो मह सामिअ! दिजाउ मए बलं तीए । ताव षिलोइजइ किर सव्वेहिं सा गया भणिआ ॥११८८॥ इत्थी-पुरिसाण कहा भत्तकहा "देसगोअरा य कहा। रायकहा इ. विगहा करेह रूवाणि चत्तारि ॥११८९॥ १. आदित्यप्रमाणकानि द्वादशसङ्खधानीत्यर्थः । २. शेमुषीवलतः बुद्धिवलतः॥ ३. आस्थानसभोपविष्टेन आस्थानोपविष्टेनेत्यर्थः ॥ ४. ककुभः दिशः इत्यर्थः॥ ५. विपक्षवर्गे ॥ ६. विहस्य ॥ ७. देशगोचरा च कथा ॥ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं पविसेइ जीइ वयणम्मि सा परमजोगिणीमिव तओ जा वत्थ-ऽच्छाअण-भोअणयाइसुहं लहइ पिउगेहे ॥११९०।। माइ-पिउपसाएणं न को वि कारेइ किं पि कम्मं च । देवगिहम्मि गया जा पिउवत्ताप उवविसेइ ॥११९१।। सडीजणाण पासे गंतूणं देववंदणं चइउं । भासइ हले! मए सुअमिमं इमं विजए अन्ज ! ॥११९२।। गिहवित्तं तुज्न भणइ सा नेवं तुह नरेण केणावि । एअमसंगयमुत्तं तओ भणइ रोहिणी एसा ॥११९३।। सञ्चा तुमं च महिला ममावि अवलवसि सा पुणो वयइ । सच्चा महिला य तुमं अलीअरूवा अहं च कहं? ॥११९४।। इच्चाइ बहुविहं किर 'विकत्थयंतीइ तीइ सह राडी । लग्गा भग्गा य गया सकजवग्गा सगेहे सा ॥११९२।। जा पुण विगहाजोगिणीकयसाहन्जा करेइ रायकहं । अवराए सह सा 'निव्वेअवई मंदिरम्मि गया ॥११९६।। अन्नाइ समं इत्थी-पुरिसाण कहं च मंडए मुहरी । सा सस्सूजणभीया समुट्ठिआऽ निट्ठविअवत्ता ॥११९७।। सममेगाए नारीए जा भत्तकहवित्थरं कुणइ । गच्छंतीए तीए देसकहं 'तणइ इअरीए ॥११९८॥ जा गेहनिग्गया जामजुम्मगे वि न निवट्टए एवं । पइदिअहं कुव्वंती निग्गमए निष्फलं जम्मं ॥११९९।। अन्नम्मि दिणम्मि सकरजोअणपुव्वं च सावयजणेण । केणावि य जा उत्ता महाणुभावे! खणपमाणं ॥१२००।। देवगिहे चिट्ठिजइ तं सुहभावेण एगचित्तेण ।। ठाउं उचिउं किं वत्ताओ किज्जति तुम्हेहिं ? ॥१२०१।। दुट्ठा सा विअरइ साविउत्तरं ताव बंधव ! किमम्हे । कुणिमो? को वि न कस्स वि मिलेइ अन्नत्थ एस जणो ॥१२०२॥ कस्स वि गिहे न गच्छइ एअं पिअमेलयं पुणो तित्थं । तेणं खणं च एग सुह-दुहपुच्छा 'मिहो हवइ ।।१२०३॥ १. विकत्थयन्त्या ॥ २. स्वकार्यव्यप्रा स्वगेहे ॥ ३. निर्वेदवती ॥ ४. अनिष्ठापितवार्ता ॥ ५. तनोति-विस्तारयति ॥ ६. यामयुग्मकेऽपि-प्रहरदयेऽपि ॥ ७. स्वकरयोजनपूर्वम् ॥ ८. श्राविका उत्तरं ॥ ९. मिथः ॥ Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवालिचरिये इअ 'असमाहाणं नेव सावय! तए कयावि कायव्वं । "सा वि अ उवस्सयगया सज्झायं जा परिहरेइ ॥१२०४।। विगहाओ विविहाओ अवरावरसाविआजणेण समं । पारंभइ जा तपसिं पारो आगच्छए नेव ॥१२०५॥ जा समणी-सावय-माविआण दोसे अणंतरं 'चवइ । सिक्खेइ का वि समणी जह भद्दे ! गलइ तुह पाटो ॥१२०६॥ विगहा-परपरिवायाऽणत्थयदंडेण अत्थि किमिमेणं । "एहिअअवायकरणेण कम्मबंधणनिमित्तेण ॥१२०७।। "सज्झायममिअरूवं समग्गसंपत्तिकारणं कुणसु । अह मुहमोडणयं काउं पडिजंपइ जहिच्छं जा ॥१२०८।। हे अज्जे! 'विगहावरपरिवाया संजयाणमवि जाव ।। बटुंति "दुच्चया को अन्नो चिट्ठइ विणा तेहिं ? ॥१२०९।। अम्हे सुहेण भणिमो सब्वेसि जणाण कस्स वि जणस्स । वयणं न रक्खिमो न मुणिमु 'मायं काउमन्नु व्व ॥१२१०।। ज जारिस तु चिट्ठइ जणयस्स वि तारिसं फुडं चेव । तं भासामो जइ पडिभासइ 'रुसउ तुसउ व को 10 ॥१२११।। अह विनाया जा 'अणरिहा वराई वरोवएसाणं । जीए ''मुक्कलजीहाए समणीहि चइओ संगो ॥१२१२॥ निस्संकीभूआ जा गुरुवक्खाणे वि ताव उवविट्ठा । वत्थेणं मुहमच्छाइउमेगाए लगइ कन्ने ॥१२१३।। अन्नाए अन्नं किं पि परं पुण जंपए पराए जा । विगहाविहाणदक्खा वक्खाणरसं च भंजेइ ॥१२१४।। अडवीउम्मत्तमहामहिसी कलुसीकरेइ सयलं पि । 'पल्ललजलं व आलोडिऊण विगहाइ तह लोअं ॥१२१५।। अवरेसिं सुइभंग जणेइ जा इन्भपुत्तिअ त्ति परो । को वि नरो न य जंपइ कयावि जा सिक्खिआ गुरुणा ॥१२१६।। भासइ भयत्र ! नाहं केणावि समं च किं पि जपेमि । जइ पुच्छिअस्स दिजइ न उत्तरं हवइ ' तय थद्धा ॥१२१७॥ १. असमाधानम् ॥ २. साऽपि चोपाश्रयगता॥ ३. कथयति ॥ ४. ऐहिकापायकरणेन ५. स्वाध्यायममृतरूपम् ॥ ६. विकथाऽपरपरिवादौ ।। ७. दुस्त्यजौ ॥ ८. मायाम् ॥ ९. रुष्यतु तुभ्यतु वा ॥१०. अनहीं-अयोग्या । ११. मुक्तजिह्वायाः ।। १२. पल्वलजलम् ॥ १३. तदा स्तब्धा । Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरयं इअ अपसिद्धी लब्भइ तब्भय[ओ] चेव केण वि सहेमं । किंचि मए पविअं इअ उविक्खिआ जा गुरुवरेणं ॥१२१८॥ जा सव्यओ 'विसंकासंकुमणा सेविआ य विगहाए । तीए अचंताऽऽसत्तीए पुव्वपदिअं पडइ ॥१२१९।। विस्सरिओ सयलत्यो सत्थाणं नेव चिंतइ वयाई । जा नालोअइ तेसिं अइआरे अन्नवग्गमणा ॥१२२०।। 'विगहारसो तहाऽऽलस्सं षट्टा देववंदणे जीए । "अज्झेअव्वं सव्वं देह सुहं जीइ नो ईसिं ॥१२२१॥ पडिकमणाइअमवि जा करे आयरसमुझिअमणेण । विपहा-परपरिवायप्पबंधविहुरेगया जाया ॥१२२२।। जा इत्थ अस्थि नत्थि व पासे को वित्तिता अचिंतती । विगहाधिवसा सहसा अहा तहा जा य जंपेइ ॥१२२३।। नयरस्स इमस्स नराहिनायगो तस्स अग्गमहिसी जा । "असई सुणिजए सा जाणामि अहं इमं सम्मं ॥१२२४।। जम्हा सुमाणसेणं कहि केणावि नऽनहा होइ । तत्थ पएसम्मि ठिआ पओअणवसाऽऽगया दासी ॥१२२५।। जीए सव्वं सुच्चा कहिजमाणमसमंजसं दासी । गंतूण निवेअइ निवरमणीइ ससामिणीए म ॥१२२६।। तीए कहि रणो तेण वि आणाइआ य रोहणिआ । जं गहिऊणं जणओ सुभहसत्याहिवो अ गओ ॥१२२७।। अह एगंते धरिऊण पत्थिवेणं च रोहिणी पुट्ठा । भहे! तुम भणसु तं सचं मन्झ पुरओ ताव ॥१२२८॥ मज्न कलत्तसरूवं जं तुमए निसमिअंइम वत्तं । न मए किमेअमायण्णिअं किमवि पेअसीविसगं ॥१२२९।। कस्स वि सकं किंचिवि मुणामि नाहं निनाह ! इवाइ । राया अवलवमाणिं जं च पमाणीकरावेइ ॥१२३०॥ तत्थ परसे आगारिऊण सा कारिआ य . संवायं । अह अन्नाए अहिनाणपुव्वयं धिक्कया य तहा ॥१२३२।। १. विशवाशर्षामनाः ॥ २. अन्यव्यग्रमनाः ॥ ३. विकयारसः ॥ ४. आलस्यं वर्तते ॥ ५. अध्येतव्यम् अध्ययनम् ॥ ६. विकथापरपरिवादप्रबन्धविधुरा एकदा जाता, विधुरा स्वच्छन्दवर्तिनी॥ ७. असती ॥ ८. प्रेयसीविषयम-राझीविषयम् ॥ ९. नृनाथ नृप इत्यर्थः॥ १०. संवादम् ॥ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिवरिये सा रोहिणी अ जाया निरुत्तरा जह सिरं अहो! काउं । मोणमवलंबिऊणं ठिआ तओ पत्थिवो कुविओ ॥१२३२।। धरणिधवेणाऽऽओ सुभद्दसत्थाहिवो 'सपासम्मि । दासीए वुत्तंतो सब्यो सो साविओ तस्स ॥१२३३।। वजाहउ व्य दुहिओ अकंडपडिआऽसणि व्य वा जाओ। सत्थेसरो अजं पुच्छए किमेअं! कहेइ न जा ॥१२३४॥ जा पुच्छिआ य पिउणा एगंते नेव जंपए जाय । जीए नरवहरमणीदासीए अग्पओ भणिों ॥१२३५॥ आगारिउं च सा पुच्छिआ भिसं तत्थ सत्यवाहेणं । सा भणइ रोहिणीए परं वुत्तं न संदेहो ॥१२३६॥ जणओ चिंतेह इमं जीप जीहा य 'मुक्कला अस्थि । इअ जाणंतो सस्थाहिवई दासिं विसज्जेइ ॥१२३७॥ धूअं गहिऊणं सो रायसमीवे समागओ तेण । रायपयपंकएसु य णमिउं 'सजलच्छिणा वुत्तं ॥१२३८।। जं सामिअ ! अम्ह कुले पञ्चक्खं दिट्ठमवि न किं पि धुवं । पाणचए वि वुच्चइ केणावि विवेगवंतेणं ॥१२३९।। मह पुत्तीय तं किर अदिट्ठमसुअं निरत्थयं भणिों । चंदे व्व निम्मले मम कुले कलंको समाणीओ ॥१२४०॥ एसो ममेव दोसो जीए जीहाइ मुकलत्तमिणं । सुणमाणेण जणाओ न सिनिखआ न परिहरिआ जं ॥१२४१॥ मज्झ अहो! 'गिहवावारवग्गभावो तहा पमाओ वा । तम्हा जे रुञ्चइ तं करेउ देवो पयापालो ॥१२४२।। भूषणा भणि मह नयरम्मि महानरो तुमं ताव । भो सत्थवाह ? मज्झ वि 'माणुचिओ सञ्चवयणो अ॥१२४३॥ तेणं न खंडसो जं काऊण बउप्पहे खिवावेमि । तुमए परं तहा कायव्वं देसं जहा चयइ ॥१२४४॥ इअ चविऊण निवइणा विसजिओ सत्थनायगो तेण । तणया पुणो तउ चिअ ठाणाउ विसन्जिआ जाय ॥१२४०।। ताव अहो ! एसा सा उ साविआ देववंदणं तं च । तं च पडिक्कमणं "वयणवत्थपडिलेहणं तं च ॥१२४६।। १. स्वपार्श्व-स्वसमीपे ॥ २. मुक्तला-'मोकली' ॥ ३. सजलाक्षिणा साश्रुनेत्रेणेत्यर्थः॥ ४. गृहव्यापारन्यप्रभावः॥ ५. मानोचितः ॥ ६. तत एव ॥ ७. वदनवस्त्रप्रतिलेखनम्-मुखवस्त्रिकाप्रतिलेखनमित्यर्थः ॥ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ८८ सिरिदहंसगणिविरइयं सो पाढो सौ धम्मो जमेरिसा साविआ वि परदोले । गहइ असम्भूय तह सया वि कुणइ परतत्तीओ || १२४७|| एसा न सुंदरा सुंदरी न सो सोहणी अ जिणधम्मो । इअ नयरलोअवगो 'वग्गो दोलगह होई ॥१२४८ || लोपण विगोविजंती रोहिणीआ पुराउ निग्गमइ । सरइ अ पिउहर विहवं हिअं च चिंतेइ जणणी ॥१२४९॥ बंधुजणस्स गउरवं 'झाइ परिअणस्स पूअणं वा वि । गुरुजणसामग्गीए गओ अ लाहो अहो ! जीए ॥१२५० ॥ * मुच्छम उच्छं गच्छंती निवडती पप पर दुहिआ । जा गामाणुग्गामं भिखाए भमइ मइमुक्का || १२५१ ॥ सुकुमालयाइ जीए पयजुअले भूअले चलंतीए । निज्जाइ सोणिअभरो फुडंतरेहे अहो ! दुक्ख ||१२५२ || अप्पच्चक्खाणावरणकसायवसेण देसविरईइ । भंसाओ सम्मत्तं परिचत्तं रोहिणीए उ ॥१२५३ ॥ मरिऊणं अपरिग्गहिअवंतरसुरेसु रोहिणी पत्ता | हं! महंतदुहसमूहाणऽववरिआ इमा जाया || १२५४|| तत्तो वि निग्गओ जो गओ जिओ एगकरणपमुहेसु । कत्थ वि हा ! जीहाप अभावओ दुक्खमणुभूअं ॥ १२५५ ॥ कत्थ वि जीहाछेआउ जेण सहिआणि तिक्खदुक्खाणि । भमिओ संसारमहासमुद्दमज्झम्मि जो बहुअं ॥। १२५६ || अह मोहनिवेण महंतमूढयापेअसीइ हत्थम्मि | तालं दाऊणं अट्टहाससहिपण इणमुत्तं ॥ १२५७|| कंते! एआइ महंतसाविआए सरूवयं दिहं ! | कंताए ताप उत्तं किं देवित्थ बत्तव्वं ? ॥१२५८ || जम्हा इमा वराई चउदसगुणठाणरूवसोत्राणे । सिद्धिमहासोहे पंचमं च सोवाणमारुहिआ ॥१२५९ ।। देवेण उ ते वि निवाडिआ सहस्सक्ख - चक्किपुजा जे । सुरलक्खेहिं 'अक्खोहिआ असमसत्तवंता य ॥ १२६० ॥ १. व्यः ॥ २. ध्यायति स्मरति ॥ ३. मूर्च्छाम् अतुच्छाम् ॥ ४. मतिमुक्ता बुद्धिहीना ॥ ५. महादु:खसमूहानामपवरिका ॥ ६. एकेन्द्रियप्रमुखेषु ॥ ७ अक्षोभिताः असमसत्त्ववन्तः-असदृशपुरुषकाराः ॥ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं जे इक्कारसमं सोवाणं सिद्धिनिलयस्स आरुहिआ । हुंकारमित्तवसओ देवस्स पडिवडिआ एए || १२६१|| देवस्a अग्गओ रुमाणा चिट्ठति पायलग्गा ते । अह मंतिअ - सामंतेहिं भासिअमेगकालं च ॥ १२६२ ॥ देवी अहो ! 'मुणइ चविउमेवमेवे अमन्नया स जिओ । मणुपसु समुत्पन्नां पडिवन्नं तत्थ सम्मत्तं ॥ १२६३ || जेणाभिमहिओ दाणरूवधम्मो इमो वि भग्गो अ । दागंतराय - विणत्ताईहिं मोहसुहडेहिं ॥ १२६४|| अह भमिऊण भवं जो समागओ ताव मणुअजम्मम्मि | तत्थ वि जेण अभिग्गहिओ अमलो सीलधम्मो अ || १२६५ || सो विउ भग्गो जेणं नरवेओदय-कुसंगमाईहिं । संसार परिभमिउं पुणो वि जो माणुसो जाओ || १२६६|| अंगीकओ कयावि अ जेण तवाभिग्गहो गुरुसगासे । एसो विलोविओ निअजीहालोलत्तणाईहिं ॥ १२६७ ॥ भमिउं भवं च जो मणुअभवे आगच्छए पुणो तत्थ । भावणअभिग्गहँ गहिअ चयइ अट्टाइचिंताहिं || १२६८ || खित्तगपल्लुवमासंखअंसगपएसरासिमाणेसु । ताव भवेसु पवन्ना जेणेवं 'देसविरई अ || १२६९ || पञ्चक्खाणावरणकसायपमुहमोहउक्कडभडेहिं । करसंठिअघणमिव जस्स देसबिरई वि विग्गमिआ || १२७० ।। इत्थंतरम्मि अच्छेर हरिसपूरिअमणेण रापण । सिरिचंद मोलिनामेणुत्तं नमिअ जगभाणुजिणं ॥ १२७१ ।। भयवं ! मोहाइमहारिउणो एए कुणंति जीवाणं । विअर्ड विडंबणं पुण चिंतातिगयं दुरंततमं ॥ १२७२ || जं एअस्स सयलआगमतत्तमयस्त मज्झदेसम्म । संबंधस्स भणिजइ तं सव्वमसंगयं ह || १२७३ || पुच्छामि केवलं संदेहमहं किंचि नेव "अपसाओ । काय तुम्हेहिं विम्हयकारिगुणवंतेहिं ॥ १२७४॥ १. मन्यते - जानाति वक्तुमेवमेवमेतत् अन्यदा स जीवः ॥ २. आर्त्तादिचिन्ताभिः आर्त्तरौद्रध्यानैः ॥ ३. क्षेत्र - कपल्योपमासङ्ख्य-अंशकप्रदेशराशिमानेषु ॥ ४. प्रपन्ना ॥ ५. देशविरतिः इयम् ॥ ६. मध्यदेशे - मध्यभागे ॥ ७. तद् सर्वमसङ्गतमेव-भ. - भा. पृ. ३३५ ॥ ८. अप्रसादः कोपः ॥ १२ २ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं सम्मइंसणवंतस्स जंतुणो पुव्वमेव वुत्तमिमं ।। उक्कट्ठो वि भवो किर अवढपुग्गलपरावट्टो ।।१२७५।। तत्थ य इमस्स पत्थुअजिअस्स सम्मत्तफंसणा जाया । देसविरइफंसणया अस्संखभवेसु पत्तेअं ॥१२७६ ।। तप्परिभंसे मज्झे भूरिभवो अ भणिओ बहुत्तस्स । किं माणमिअ दिसिंजउ तत्तो सो केवली कहइ ॥१२७७।। कत्थ वि संखिज्जं कत्थ वि अस्संखं तहा अणंतं पि । सुणसु पमाणं 'भूमिव ! अवर्ल्डपुग्गलपरावट्टे ॥१२७८।। । हुति अणंताओ उस्सप्पिणिओसप्पिणीउ तम्माणं । वटुंति अणंतस्न अणंता भेआ महाराय ! ॥१२७९।। तम्हा 'पडिअंतर उस्सप्पिणिओसप्पिणीउऽणंताओ । हुँति तहावि नरेसर ! न किजए कि पि जिणधम्मो ।।१२८०।। अह चंदमोलिराओ नमिउ भणइ भयवं ! तमच्छेरं । जं दंसण-देसविरइगुणेसु पत्तेसु अजाबि ॥१२८१।। पहवंति मोहपमुहा रिउणो एए तओ जिणेणुतं । एवं अणाइकालं जाव इमे जीवमभिहुंति ॥१२८२।। तिहुअणजणपूइअपयपंकयजुअलेहि विमलनाणेहिं । सयले हिं पि जिणेहिं परूविअं इत्थ इत्थमिमं ॥१२८३।। सम्मत्त-देसविरया पलिअस्स असंखमापमित्ता उ । अट्ठ भवा उ चरित्ते अणंतकालं च सुअसमए सि ॥१२८४।। अस्या गाथाया व्याख्या-सम्यग्दृष्टयो देशविरताश्च [प्रत्येकं] क्षेत्रपल्योपमासङ्ख्येयभागप्रदेशराशिप्रमाणान् भवान् भवन्ति, अष्टौ भवान् चारित्रसामायिकं प्राप्यते, श्रुतसामायिकं तु सम्यग्दृष्टि-मिथ्यादृष्टिभावेनाविशेषितं सामान्येन द्वीन्द्रियादिषु अनन्तान् भवान् प्राप्यत इत्यर्थः ॥ अह नरवइणा भणि भयवं ! संसारिओ जिओ एसो। सव्वविरइकन्नाए करिस्सइ कया करग्गहणं ? ||१२८२।। चारित्तधम्मधरणीधवसिन्नसहायगो भविस्सइ अ?। एस कया केवलिणा कहिअं 'थोवंतमेअं तु ॥१२८६।। १. भूमिप नृपेत्यर्थः॥२. प्रति-अन्तरम् ॥ ३. जीवमभिभवन्ति ।। ४. स्तोकान्तरमिदम्. म.भा. ३३५ ।। Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकेवलिचरियं सुणसु तुमं राय ! अवहिअमाणसो भूवई तओ भणइ । एसो अहं अवहिओ कयप्पसाया कहंतु जिणा ॥१२८७।। भगवं तो भणइ तओ पत्थिव! अत्थि नरखित्तमज्झम्मि । इंदपुरं नाम पुरं सिरीइ इंदपुरसंकासं ॥१२८८।। राओ समीरणो नाम तत्थ जाया जयंतिआ तस्स । जेहिं गहिओ इव अवयारो 'सर-सुर-रइ-सुरीणं ॥१२८९॥ एगय आणीओ सो संसारिजिओ अ तेसि गेहम्मि । कम्ममहानरवइणा तणुअत्तेणं पमन्नेणं ॥१२९०॥ जणओ जणेइ अरविंद त्ति सुअस्स 'महपुव्वमभिहाणं । पढिआउ जेण य कलाउ विमलजसकुसुमवल्लीओ ॥१२९१।। जुव्वणवयं च पत्तो गुणपयडीभावभायणं पुत्तो। मुणिपरि[वरि]ओ सुगुरू कम्मनिवेणं समाणीओ ॥१२९२।। जो रायवाडिआए नयराओ निग्गओ वणम्मि गओ । सुगुरुं निरिक्खिऊणं पणमइ आणंदपूरेणं ॥१२९३॥ तत्थ य उवविवो जो कम्ममहंतनिधई समप्पेइ । जस्स अइभासुरं सुहअज्यवसायरूवमसिं ॥१२९४।। संखिज्जसागरोवमठिइरूवं खंडिअं च तणुखंडं । मोहाइमहारीणं जेणं तेण करवालेणं ॥१२९५॥ सम्मईसण-चारित्तधम्मउवएसदायगेण तओ। सत्वविर कन्नाए महागुणा वण्णिआ गुरुणा ||१२९६।। 'तत्तिवणुरागो जो जणणी-जणगाइसंगम चत्ता । सुगुरुसमप्पिअवेसो परिणेइ सयलविरइकन्नं ॥१२९७।। आलोइउं च लोआ परमविभूईइ गहिअदिक्खं जं । पभणंति एस धन्नो मन्नो देवाण वि मुणिंदो ॥१२९८॥ चारित्तधम्मभूवइसिन्नं सव्वमवि हरिसि एअं । जस्संतिए ठिओ सब्बोहो थिरदसणो जाओ ॥१२९९॥ जाणअसयागमपरिचय विहीसु सिक्खिअकिआकलावो अ । उवसममंडणमंडिअदेहो सोहइ महेसी जो ॥१३००॥ मद्दवमुद्दागाही अजवलाही लसंतसंतोसो।। जो तवसोसिअगत्तो संजमलच्छीनिहिअचित्तो ॥१३०१॥ १. स्मरसुर-रतिसुयोंः ॥ २. तनुजत्वेन-पुत्रतया ॥ ३. महपूर्वम्-उत्सवपूर्वम् ॥ ४. शरीरसण्डम् ॥ ५. ततीव्रानुरागः ॥ ६. त्यक्त्वा ॥ Page #109 --------------------------------------------------------------------------  Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सुवणभाणुकेवलिचरियं ९३ एसो तुज्झ महतो अबराहो अम्ह अत्थि पत्थावो । इअ पञ्चक्खाणावरणकोहमाणा विचितंति ॥१३१६।। जस्संगे ते रिउणो पयडीभूआ कुणंति किर पीडें । तव्वसओ कुविओ संतो जो गुरुसम्मुहं चवइ ॥१३१७॥ आयरिअ ! किं मए इह विणासि जइ तुमं विआरेसि । नत्थि मह को बि अवराहो जइ जंपसि तहावि तुमं ॥१३१८॥ को तुह निवारओ अत्थि ? तओ एअं च किं ममं एगं ॥ पडिसेहसि ? किं गच्छे एवं को वि न परो कुणइ ? ॥१३१९।। एए पव्वइआ संति इमेहि सह तुम न कि 'चवसि १ । एगो अहं तु लद्धो मुद्धो विद्रो वयसरेहिं ॥१३२०॥ जइ थविरा सिक्खं दिति वच्छ! निवपुत्त! सुकुलसंजाओ। तुममिअ गुरुसम्मुहमित्थमवन्नाए भणसु 'माई ॥१३२१॥ जो पुण विधरीअं चिअ चित्ते चिंतेइ मे कुलुग्घाडं । एए कुणं ति मुणिणो गहिओ जो कोव-माणेहिं ॥१३२२।। जाव पुणो वि गुरू जं सिक्वेइ किमवि तओ अ जेणुतं । मम "उच्चाडणविसए सव्वे लग्गा अहो! तुम्हे ॥१३२३।। तत्तो घिष्पह एअं निअपिच्छडगं ति भणिअ जो वेसं । चइऊणं गिहिवेसं गहेइ असुहपरिणामगओ ॥१३२४॥ पञ्चक्खाणावरणगकोहाऽहंकारसुहडसामत्थं । दक्खा पिक्खह तुम्हे अहो ! मणं जो तहा धरिओ ॥१३२५॥ मोहबलम्मि अ जे पाडिऊण मिलिऊण सव्वसुहडेहिं । ते विअडकोहमाणा तहा भमाति पुहवीए ॥१३२६॥ अह जो पइगाम परगिहेसु कम्माणि कुणइ दिणरत्तं । भिक्खं च दुहेणं लहइ जावजीवं सहइ दुक्खं ॥१३२७॥ पाविटेणं भट्ठण मए लोगोभयाइदुक्खगरं ।। आयरिअं तं जप्फलमणुहोमि अहं सुदुस्सहगं ॥१३२८॥ इअ निंदंतो जो अप्पाणं पज्जतसमयपत्ताऊ । उप्पजइ जोइकतिअसेसु सुररिद्धिसंजुत्तो ॥१३२९।। चविऊण तओ ठाणा भूरिभवं भमइ जो किलेसकरं । सुहसंपयानिहाणं रायपुरं अत्थि नामेणं ॥१३३०॥ 7. वक्षि-कथयसि ॥ २. वचःशरैः ॥ ३. माऽर्थे अव्ययम् ॥ ४. उच्चाटनविषये ॥ ५. भाषायाम् पछेडी। ६. ज्योतिष्कत्रिदशेषु ॥ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं तत्थ अमञ्चवरी परमसावओ अत्थि 'अत्थमंतो अ । तस्स सुओ जो जाओ पिउकयचित्तमइअभिहाणो ॥१३३॥ माया-पिउणो "पिउवइगेहातिहिणो अ जाव संजाया । ससुअं कुडुंबभारे ठवेइ संविम्गचित्तो जो ॥१३३२॥ सुगुरूण पासदेसे गंतूण वयं गहेन्जए जेण ।। पालिजइ पुव्वभणिअविहिणा हयमोहसिन्नेणं ॥१३३३।। पजतम्मि विसयसुहसीलत्तपमायसंगवसओ जो । संजमविराहगो उप्पन्नो सोहम्मसुरलोगे ॥१३३।। तत्थ वि पल्लोबमपमिअजीविअधरो सुरो अ संजाओ । हीणडिओ तओ वि अ चविओ भमिओ भवं जीवो ॥१३३५।। एगय कंचणपुरनयरे खेमकरनरेसरसुओ जो। जाओ अ विजयसेणो नामेण सयलकलावंतो ॥१३३६॥ तत्थ वि सग्गुरुपासे धम्म सुणिऊण सयणवग्गं च । मुत्तूण जेण जणिओ करग्गहो वयसिरिकणीए ||१३३७।। सब्बोहसयागमपमुहा पमुइअमाणसा तहेव इमे । मुणिणो जस्स सगासे ठिआ विसालबलकलिआ य ॥१३३८।। मोहबलेण समं पारद्धो जेणं सुदारुणो अ रणो । जस्स य कयबहुसंगो सयागमो परिचिईभूओ ||१३३९।। सब्बोहो वि थिरतमो 'जस्संगमलंकिअं सयाकालं । अयलतरअप्पमाणं कणगाहरणगेण[......]जहा ॥१३४०॥ संतोसजुओ जो अप्पमत्तगुणठाणलक्खणं झत्ति । आरुहिओ सत्तमयं सिद्धिमहासोहसोवाणं ॥१३४१।। तत्थ य जेणं "कम्माणुगूलयाए कहंचि किर लद्धो । उवसमसेणिमहावइरदंडओ अइपयंडतमो ॥१३४२।। जो कोह-माण-माया-लोहे आहणिअ मत्थए तेण । पाडेइ ता अणंताणुबंधिणोऽणाइरिउभूए ॥१३४३॥ भ[स्स]पच्छाइअअग्गिकणसरिच्छा जेण ते कया तुच्छा । मिच्छादसणमंती पयड निद्धाडिओ मुर्णिणा ॥१३४४|| १. अर्थवान्-ऋद्धिमान् ॥ २. यमगृहातिथी परलोकवासिनावित्यर्थः ॥ ३. व्रतश्रीकन्यायाः ॥ ४. यस्याङ्गम् अलङकृतम् सदाकालम् अचलतर-अप्रमाणम् कनकाभरणकेन यथा ॥ ५. कर्मानुकूलतया ॥ ६. भस्मप्रच्छादिताग्निकणसदृशाः ॥ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकंवलिचरियं सुद्ध-ऽद्धसुद्ध-अविसुद्धरूवतिगधारगो इमो पडिओ । चडिओ अट्ठमसोवाणमपुव्वकरणगुणक्खं जो ॥१३४५॥ गच्छइ तओ वि अनिअट्टबायरगसंपरायनामं च । नवमं सोवाणं सिद्धिमहागेहस्स मुणिनाहो ॥१३४६।। तत्थ नपुंसगवेओ जेणं हणिउं कओ अ गयचिट्ठी । तयणु अ इत्थीवेओ सहसा उवसामिओ जेण ॥१३४७॥ अह हास-रइ-अरह-सोग-भय-दुगंछासरूवरिउछक्कं । जेणं विणासिऊणं धिक्किन्जइ पुरिसवेओ अ ॥१३४८।। अप्पञ्चक्खाणावरण-पञ्चक्खाणावराभिहा कोहा । संजलणरूवकोवो गयचिट्ठा ताव जेण कया ॥१३४९॥ अपञ्चक्खाणावर-पञ्चक्खाणावराभिहा माणा । - संजलणरूवमाणो गयचिट्ठा ताव जेण कया ॥१३५०॥ अपञ्चक्खाणावर-पञ्चक्खाणावराभिहा माया । . संजलणरूवमाया गयचिट्ठा ताव जेण कया ॥२३५१॥ अपञ्चक्खाणावर-पच्चक्खाणावराभिहा लोहा । विरइविसेसजुएणं गयचिट्ठा ताव जेण कया ॥१३५२।। संजलणगलोहो पुण ताडिज्जंतो इमो मुर्णिदेण । सुहमीभूओ 'नंसिअ निलीओ दसमसोवाणे ॥१३५३॥ दसमें तत्थ सुहमसंपरायगुणठाणयम्मि चडिऊणं । सो ताडिऊण लोहो गयचिट्ठो ताव जेण कओ ॥१३५४।। नित्तवसुकुडुंबगमाणुसेसु पडिएसु हेउभूएसु । तम्मयतणुजीओ गयचिट्ठो पडिओ अ मोहनिवो ॥१३५५।। थुल-मूल-सिहा-साहाइसु पडिएसु पडए जहा विडवी । इअ सकुडंबो मोहचरडो कओ जेण निच्चिट्ठो ॥१३५६॥ परमाणंदसुहं अणुहवमाणो विजयसेणनाममुणी । आरुहिओ एगादसमसिद्धिआवाससोवाणं ॥१३५७।। उवसंतमोहगुणठाणलक्खणे तत्थ ठाइ सोवाणे । अंतोमुहुत्तमित्तं जो जिणसमसुद्धचारित्तो ॥१३५८॥ समणो अणुत्तरविमाणुववायउचिअसुचित्तपरिणामो । सुरअसुरसेणिपुजी सोवाणे होइ चिट्ठतो ॥१३५९।। १. नंष्ट्वा ॥ २. नेत्रवसु-अष्टाविंशतिः इत्यर्थः ॥ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहसगणिविरयं लोहा ताव सचेअणओ किंपि हवह पुणो वि कोधगओ । पेसइ धूअं अइवल्लह 'मप्पसरीरगअभिन्नं ॥१३६०।। मुच्छाभिहाणया सा कुविआ कारेइ पासदेसगया । 'जस्संगोवगरणगाइअमुच्छ बलवई बणिआ ॥१३६१।। तीए गलगहिओ जो पच्छम्मुहओ अ वालिओ संतो। दसमगमोवाणाइअकमेण परिवाडिओ ताव ॥१३६२॥ जो जाव पढमसोवाणगम्मि नीओ समप्पिओ तीए । मिच्छादसणदुट्ठगमंतिवरस्स गसिओ तेण ॥१३६३॥ चलमाणो जो अ सचेअणभूपहिं गहिजए झत्ति । तेहिं कुविएहिं रिउवग्गेहिं पुवपहिएहिं ॥१३६४॥ तकारिअभूरिदुरिअभरो गओ एगकरणपमुहेसु । जो भमिऊणं चढिओ नरगाइसु भूरिसंसारं ॥१३६५।। अह मणुअभूमिमज्झे अस्थि 'महापुरभिहाणयं नयरं । तत्थ परमसावयगो महडिओ नयर सिट्ठिमणी ॥१३६६।। नामेण सुनंदो तस्स भारिआ स्वधारिणी धन्ना । संसारिजीओ जाओ तप्पुत्तो पुंडरीगक्खो ॥१३६७॥ जस्स अइसाइणी पाडिवया जाया तओ पुणो जेण । अप्पेण वि कालेणं कलाओ पढिआउ पोढाओ ॥१३६८॥ थोवं एअं अज्झेअव्वं ति 'असंतुसंतओ संतो। पुच्छइ जो मुणिपासे कलाण किर वित्थरो कुत्थ ? ॥१३६९॥ सव्वाण कलाणं पुन्वेसु समत्थि बहुवित्थरो भद्द ! । जेणुत्तं कइ पुग्याणि ताणि हुंति ? मुणिणा भणिअं ॥१३७०।। पुच्छसु तुमं गुरुवरे तओ अ ते जेण पुच्छिआ तेहिं । पुव्वगओ वित्थारो कहिओ सब्बो वि जस्स तओ ॥१३७२।। पुव्वाणं अज्झयणे जस्स मणं जायमित्थ अञ्चतं । जंपइ जो गुरुराया पाढह पुव्वाणि मे तुम्हे ॥१३७२॥ कायव्यो उ पसाओ तुम्हेहिं एस ताव सुगुरूहि ।। कहि पढंति मुणिणो पुवाई नेव सजणा ॥१३७३॥ १. आत्मशरीरकाभिन्नाम् ॥ २. यस्य अङ्गोपकरणकादिकमूर्जाम् बलवती वनिता ॥ ३. भवभावनायो ब्रह्मपुरम् इति नामं नगरमस्ति ॥ ४. प्रतिपत् बुद्धिः ॥ ५. असंतुष्यन् ॥ ६. चतुर्दशपूर्वेषु ॥ Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं जेण कहिज्जइ अ तओ वयदाणं कुणइ 'सयणणुनाए । जेणं दिक्खा गहिआ गुरुहत्थेणं महिड्डीए ॥१३७४।। पण्णाविसेसओ जेणं सिक्खा तक्खणेण संगहिआ । प्पदिणेहिं चउदस मुणिणा पुव्वाणि भणिआई ॥१३७५।। अह अट्ठाणगपरिसाठिएण मोहचरडेण नीससि । पुट्ठो 'महागएहिं अन्नेहिं देव! किं एअं १ ॥१३७६।। हत्थेण भालथलयं आहणिऊणं च चवइ मोहनियो । निहया वयं इमेणं जम्हा अम्हाण जो सत्तू ॥१३७७।। सन्जीकओ अ जेणं सयागमो पाढओ समग्गो सो । "एअपयासिअमम्माणि जो अवगमिस्सइ परो वि ॥१३७८॥ उम्मूलणं करिस्सइ कंदाणं "अम्हगुत्तजुत्ताणं । एस समणो इआणि मिलिओ को दुट्ठसंजोगो ? ॥१३७९॥. अत्थि स को वि इमं जो संजोगं झत्ति सुविहडावेह ? । निअसामिणं सखे दळूणं उद्विआ नारी ॥१३८०॥ सा नामेणं नारी निद्दा परिवारओ इमो तीए । आलस्सं वेगलं तणुभंगो अ मुहमोडणयं ॥१३८१॥ 'जंभा य सुविणदंसण-सरणभंसत्ति सा सपरिवारा। काऊणं च "पमाणं जणिअंजलिआ भिसं भणइ ॥१३८२।। अज वि देव! सदासीसज्झे कजे किमेरिसो खेओ। किंजइ ? किं कल्ले वि अ तुमए दिटुं न देव! इमं १ ॥१३८३॥ गहिऊण गलग्गाहं मुच्छाए वालिओ जमेस जिओ। एगादसमाओ सोवाणाओ सिद्धिसोहस्स ॥१३८४॥ तमिआणि मज्झ विलसि सामि ! तुमं निरिक्खसु तओ अ । मोहेण विहसिऊणं भणि वच्छे ! वरं गच्छ ॥१३८५॥ पूरेसु तुमं निअवंछि तओ परिगरेण सह एसा । गच्छइ सच्छंदं चउदसपुव्वधरस्त पासम्मि ॥१३८६॥ १. स्वजनानुज्ञया ॥ २. आस्थानकपर्षस्थितेन ॥ ३. सभागतैः ॥ ४. एतत्प्रकाशितमर्माणि ॥ ५. अस्मद्गोत्रयुक्तानाम् ॥ ६. सुविघटयति-नाशयति ॥ ७. सखेदम् ॥ ८. वैकल्यम् ॥ ९. जृम्भा ॥ १०. स्मरणभ्रंश इति ॥ ११. स्वपरिवारं प्रमाणमिति कृत्वा इत्यर्थः॥ १२. स्वदासीसाध्ये ॥ १३. परिकरेण ॥ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ९८ सिरिइंदहंसगणिविरइयं जस्स सरीरे तीए आलस्सं पुव्वमेव आणीअं । 'तव्वसगो जो समणो न परावट्टेइ सुत्ताई || १३८७ || पुव्वाणं अवरेसिं सत्थाणऽत्थं न चिंतए जो य । एवं ति चउरवासरगमणे मुणिणो वयंति परे ||१३८८ || जई निरवज्जा विज्जा पढिआ गुणणेण ता थिरीकुणसु । इअ पेरिऊण उववेसिओ बलेण गुणणस्स मुणी || १३८९ || अह पेसिओ पमीलाए सेसो परिगरो निओ सoat | तेणं गहिओ समणो भूआविट्ठव्व भूओ जो ॥१३९० ।। जंभाहिं पिट्टं जो मोडइ 'उड्डीकरेइ बाहुजुगं । भंजइ अंगुलिआओ पयाइअंगाणि विक्खिवइ || १३९१ || इअ विविपयारेहिं "उंघा नामेइ जस्स ताव मुहं । भामेर अहो पुरओ अ पिट्ठओ पासओ वीसुं ।। १३९२ ।। Tourteen कारिज्जतम्मि थविरसमणेहिं । न वि पुंडरीअमुणिणो विणिग्गयं अक्खरं मुहओ || १३९३|| अह रत्तीए अकंतो निद्दाए दढं समावडइ । संथार गाइविरहम्मि जत्थ तत्थ व पपसे जो ॥१३९४ || जो कहखंडगं पिव निद्दाए विगयचेअणीभूओ । सुवर जाव दिणमुहं विसंठुलकलेवरावयवो ॥। १३९५ ।। पडिकमणगवेलाए उजागरी ठिजए दुहेणं जो । इअ अन्नदिणे वि थविरसमणेहि ठाविओ गुणिउ ॥१३९६ || अह उंघाप जो पाडिओ सिरं कुष्पराणि जाणूणि । जुगवं भग्गाई भूमीआवारण तक्कालं ।। १३९७ एवं च जाव किंचि वि न जंपर ताव थविर साहुजणो । मोणमवलंबिऊणं ठिओ गुणेइ अ सयं सुत्तं ॥ १३९८ ॥ अहं निद्दा ती पडिक्कमणकाले । जो कारिओ अ नहं अहो ! अपुव्त्रं नडीइ व्व ॥१३९९ ॥ aणविआरा विविहा लोअणभंगा तहा अणेगविहा । 'पयकरविन्नासो विअ अणेरिसो जस्स नट्टविही || १४०० || १. तद्वरागः ॥ २. शास्त्राणाम् ॥ ३. प्रमीलया - निद्रया ॥ ४. भूताविष्ट इव ॥ ५. ऊर्वीकरोति ॥ ६. पदादिअङ्गानि विक्षिपति ॥ ७ निद्रा ॥ ८. काष्ठखण्डकम् ॥ ९ पदकरविन्यासः ॥ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं सवसीभूअऽप्पाणं जणेइ हासं च जो मुणी बहुअं । 'तत्तविऊण जणाण वि अच्छेरं कुणइ किं एअं? ॥१४०१।। अपरावदृतस्स य अचिंतमाणस्स विसमनिहस्स। सच्छिद्दहत्थसलिलं व सुअं विगलेइ जस्स सया ॥१४०२॥ सुहुमगहणत्थरासी 'विस्सरणं गच्छए समग्गो वि । जस्स जह सुअं भंसइ तहा हवइ जो निराकंखो ॥१४०३॥ निद्दासुहं "विसाओ वि अब्भहिअमसुहकारणं एअं । *अमिअं पिव मन्नंतो रयणीए जो जहा सुवइ ॥१४०४॥ चिटुइ दिणम्मि वि तहा सुत्तो सुत्तं असेसयं गलिअं । गुरुणा भणिज्जए वच्छ ! पुंडरीआभिहाणमुणे! ॥१४०५।। सिद्धतं पढिउं पुण उच्छाहेणं तहाविहेण वयं । गहिअं तुमए दुहओ पाढो एसो उ संजाओ ॥१४०६।। नरलोअरजसुरलोअसुक्खमुक्खेगदाणसुररुक्खो । जिणभासि तु सत्थं गुणिअव्वं इममणत्थहरं ॥१४०७।। नारय-तिरिआइअदुहसंदोहपयाणकारणम्मि तुमं । निद्दासुहम्मि रत्तो निरत्थयं वट्टसि मुणे ! किं ? ॥१४०८।। निद्धंधसो अ समणो भासइ भयवं! करेइ को निहं ? । केणावि इमं वितहं तुम्हाणं अग्गओ कहिअं ॥१४०९।। जम्हा कल्ले वि मए एअपमाणं सुअं इमं गुणिों । चिंतेइ तओ सुगुरू अहो! परं एअमब्भहि ॥१४१०।। जं अवलवेइ पञ्चक्खमवि मुणी सञ्चयं च नो चवइ । अन्नय जो निदाए समणो विसधारिउ व्व कओ ॥१४११।। सहेण महंतेण वि सहमदितो "दिवासुविणदंसी। विविहविगारगयमुहो सुत्तो दिट्ठो रिसी गुरुणा ॥१४१२॥ काऊणं बहुसद्दे गुरुणा जग्गाविऊण भणिओ जो । एवं बोल्लसि भो पुंडरीअ ! न सुवसि (सुवेमि) ताव अहं ॥१४१३।। तं किं एअं स चवइ कुत्थ किमेअं गुरो ! अहं सुविओ?। इअ तुम्हाणं 'भंती अज वि गुणणापरो उ अहं ॥१४१४॥ १. तत्त्वविदाम् ॥ श्रुतम-शास्त्रम् ॥ ३. विस्मरणम् ॥ ४. विषात् ॥ ५. अमृतम् ॥ ६. निर्लज्जः ॥ ७. विषधारितः॥ ८. दिवास्वप्नदर्शी ॥ ९. भ्रान्तिः ॥ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं गुरुराय ! जया सुत्तत्थं चिंते मि अहमयलचित्तो उ । सव्वेसि तया सुत्तो एसो एवं भमो हवइ ॥१४१५।। समणो थूलमुसावाइ त्ति विरत्ता उ सव्वहा गुरुणो । मुणिणो वि तहा जंपइ पेरिजंतो असंबद्धं ॥१४१६।। दोसं गच्छइ समणो जो सव्वेहिं उविक्खिओ तेण । पासे परिवारो मोहपेरिओ आगओ जस्स ॥१४१७।। तत्तो दूरीभूओ सयागमो सव्वहा जओ विमुहो । नट्ठो पुण सब्बोहो गओ अ चारित्तधम्मो वि ॥१४१८।। गच्छह पढमं चिअ जाव सव्वविरई सुदंसणअमच्चो । सो वि पणट्ठो मिच्छत्तमंतिओ आगओ झत्ति ॥१४१९।। एवं सव्वेहि वि मिलिऊणं पज्जंतकालए जो अ । निद्दाघुरुधुरुगे किर खित्तो मरणेण संहरिओ ॥१४२०॥ भमिओ निगोअमझे तहा य एगिदिएसु गंतूणं । संसारे जो माणुसजम्मो हा! हारिओ लद्धो ॥१४२१।। अह चित्तवित्तिनामाडवीइ सुविवेगतुंगगिरिसिंगे । अपमत्तनामकूडे जिणिदपुरनामयं नयरं ॥१४२२॥ तत्थ विगयउच्छाहा मिलिआ सव्वे वि ते निराणंदा । चारित्तधम्मनरवइपमुहा एगत्थ उवविठ्ठा ॥१४२३।। जंपति ताव एए मिहो अहो! तुम्ह पिक्खह सुदक्खा । किं इत्थ किजए ? मोहनिवस्स सहायगा बहुणो ॥१४२४॥ उच्छिदिते उ अभव्व-दूरभव्वाभिहाणया एए । अक्खलिअ भममाणा मूलाओ पक्खमम्हाणं ॥१४२५।। अम्हेहिं तु सहाओ एगो लद्धो इमो धुवं सो वि । अम्हाणं मिलिओ किर बहुलेणं ताव कालेणं ॥१४२६।। आरोविजइ एसो अम्हेहिं जाव गुरुगुणेसु जिओ । अम्हाण सहायत्तं पडिवजइ सो पुणो किं पि ॥१४२७॥ ताव इमस्स स को वि 'विवजासो हवइ जेण जो मिलइ । तेसिं मोहाइरिऊण चिअ विडं बिजए तेहिं ।।१४२८।। एसो तहेव दुहिओ वयं तु एअस्स सुहसमुप्पायं । काउं उवक्कमामो मूढो जो मुणइ नेव इमं ॥१४२९॥ 1. विपर्यासः॥ Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं अवरं च जत्थ उवसंतमोहपुत्रधरगाइअपएसु । आरोविओ वि पडिउं मोहाइरिऊण जो मिलइ ॥१४३०॥ किं तत्थ वयं बूमा ? कत्थ य जामो? त्ति विहसिऊण तओ। सब्बोहो बोल्लइ भा ! तुम्हाणं का 'मुहा अत्ती ॥१४३१॥ किं नव्वमिमं एसो अणाइकालपभवो उ ववहारो । अज वि संसारिजिएहि भवम्मि मिस्सए बहुअं ॥१४३२।। कुणमाणेसु हि आरोवंतेसु वि परसु गुरुपसु । तुम्हासु ते उवसंतपुव्वधरआइणो पडिआ ॥१४३३।। मोहाईणं मिलिआ भमंति उक्कट्ठउ धुवं एए । संसारं परवसगा अपड्डपुग्गलपरावढें ॥१४३४॥ एस अणंतजिआणं अणाइकालेण ताव ववहारो। जाओ तओ किमच्छेरयं ? पडिच्छह समयमप्पं ॥१४३५।। एअस्स सहायस्स बलेणं रिऊणं खयं वयं काउं । पयडपयावा होमो सुइवंतमिमं जिअं कुणिमो ॥१४३६।। इअ वितहो अभिमाणो तुम्हाणं जेण हवइ ताव तया । सुहसंपत्ती अ जया जिअस्स किर भाविणी अव्वो! ॥१४३७।। अम्हेहिं एगो उवलद्धो साहजकारणे जीओ। तुम्हेहिं जं वुत्तं अचिंतणिज्जं इमं सव्वं ॥१४३८।। जम्हा भूरिसहाया अवि एए मोहपमुहपडिवक्खा । तुम्हाणं पसरंताण रोहणं काउमेव पहू ॥१४३९।। तुम्हे अप्पसहाया अवि सुसमत्था विवक्खघायम्मि । इअ पिक्खह जं एगो करिस्सइ 'किमाउला होह ? ॥१४४०॥ सव्वे जंपंति अहो ! सब्बोहेण भणिअं इणं साहु । कम्मनरिंदेणुप्पाइओ जिओ ताव नरखित्ते ॥१४४१।। पउमथलनामनयरं महानिवो सीहविक्कमो तत्थ । तस्स पिआ य कमलिणी ताणं पुत्तो उ जो जाओ ॥१४४२॥ सीहरहो इअ नामं सुअस्स पिउणा कयं इमा वत्ता । कम्ममहानरवइणा कहाविआ तक्खणं तेसि ॥१४४३॥ नणु तुम्हेहिं वद्धावणयं कायव्वमेस जेण जिओ । अजदिणाओ तुम्हाण पक्खपोसं करिस्सइ जं ॥१४४४॥ १. मुधा ॥ २. अतिः पीडेत्यर्थः ॥ ३. किमाकुलाः ॥ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०२ अह सब्बोहसयागमपयडीकयगुणवरेसु एस जिओ । आरोहंतो 'सक्किजए न केणावि पाडेउं ॥ १४४५ ॥ सिरिदहंसगणिविरइयं इत्थ भवम्मि मए विअरिओ सहाओ उ पुण्णुदयनामो । एअस्स चिट्ठए तं पोसिस्लइ जो सयाकालं ||१४४६ || न य पावोदयपोसं करिस्लइ कयावि जो तओ जीओ । मोहाइरिऊणं जुग्गो न भविस्सइ अहो ! ताव || १४४७ || जाव इमेण जिएणं पविसिजइ मुत्तिनामनयरीए । एअं सुणिअ हरिसिआ समुट्टिआ दंसणपहा || १४४८ || बंधंति तोरणाइं जिनिंदनयरम्मि तेण कणगकुंभे । पउमपिहाणपहाणे मोआवंति गिबारे || १४४९ || काराविज्जइ आवणसोहा सव्वत्थ वंसअग्गेसु । जेहिं अवलंबिज्जंति रत्तसोहंतवत्थाई ॥१४५० ॥ दावंति मिगमय सहिअसिरिखंड सलिलछडाउ रायपहे । कणगरयणदाणाई तहा य ते अभयदाणाई || १४५१ ॥ वाइज्जते तुरिआई कारिज्जति तेहिं नट्टाई । पइदिणमिमो अ सीहरहो नमइ जिणे अ आजम्मं ||१४५२ || जो कुणइ गुरुपणामं गच्छइ पिउणा समं जिणगिहेसु । तोसं पावइ मुणिदंसणेण सुणेइ तव्वयणं || १४५३ || मुणिदिजमाणअसणाइअदसणओ उवेइ हरिसं जो । पदिणमिअ पुण्णोदयपोसो जस्त गयदोसो अ || १४५४ || तक्कयसाहज्जेणं जेण पढिआउ अप्पकालेणं । सयलाओ सुकलाओ तओ अ तरुणत्तणं पत्तो ॥ १४५५ || जस्स य जायं रूवं वम्महअइसाइ सुंदरत्तेणं । ललिअविलासो सुरवरलीलासरिसो हवइ एसो || १४५६ || न रमइ विसपसु मणं जस्स मयच्छीकहा पिआ नेत्र | तपाणिग्गहणकरणमिच्छइ मणसा वि जो नेव || १४५७|| १. शक्यते ॥ २. तत्कृतसाहाय्येन ॥ सेवइ समणे तेसिं पासम्मि सुणेइ धम्मसत्थाणि । जो भावेइ भवसरूवं तत्तो हवइ उ विरत्तो || १४५८ || अभिकंखर मुक्खसुहं संसारविलक्खणं च जो दक्खो । चनाणधरो गुणनिहिनामो सुगुरू तहिं पत्तो ॥ १४५९ ।। Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं - १०३ जेण सुअं वित्थरओ धम्मसरूवं सुगुरुसमीवम्मि । जणणी-जणगाणुन्नाइ जेण गहिआ पुणो दिक्खा ॥१४६०॥ तत्तो सम्वो जं अणुचरेइ चारित्तधम्मपरिवारो । . भिसमणुरत्ता सव्वविरई 'तिजयरजदा जाया ॥१४६१।। सब्बोहो न मुंचइ खणमवि पासं च सम्मदंसणयं । सच्वंगेण परिणमइ परिधेइ पवयणकवयं जो ॥१४६२।। संतोस सिरत्ताणं धरमाणो भावणंगिआकलिओ। अपमायमहागयमारुहेइ समणो बलेण जुओ ॥१४६३॥ 'वसुससिसहस्ससीलंगपवरतलवग्गिआवरिअमज्झो । उवचिअपुण्णोदयदंडनायगं जो ठवेइ पुरो ॥१४६४॥ पइसमयउल्लसंतसुहऽज्झवसायभडकोडिकयसेवो । मोहबलेणं च समं विसमरणं कुणइ सीहरहो ॥१४६५॥ तत्थ य ताडेइ महंतमोहचरडहिअयं समणसूरो । तिक्खगअमूढभावाभिहाणकुंतग्गओ सिग्धं ॥१४६६।। दसण-नाणग-संजमबाणतिगेणं च हणइ समकालं । जो 'रागपंचमुह-दोसगइंदमहंतमंडलिए ॥१४६७॥ नीसेसपाणिकरुणापरिणामसरेण जो विदारेइ । हिंसाअज्झवसायाभिहाणबलवंतसामंतं ॥१४६८॥ *सञ्चवयणमुग्गर घारण छिंदइ असञ्चभडसीसं । सोअअसिणा य चोरिअचोरं चूरेइ चारुतवो ॥१४६९।। "मेहुणसलहो जेणं दहिओ बंभाभिहाणदीवेण । निद्दलइ निरीहत्ताऽसणिणा उ परिग्गहरिउं जो ॥१४७०।। उवसमसलिलाऽऽसारेणं जेण कोहाणलो अ अवणीओ। मद्दवदंडेणं जो पाडेइ अ माण सुरसत्तुं ॥१४७१॥ 'अन्जवसीरेणं जो मायाभूमि विदारए विउरो । फोडेइ फुडं लोहतडागं संतुट्ठिलट्ठीए ॥१४७२॥ देहअसारत्तणचिंतणाइ-सारकरवालवग्गेण । दुजयपरीसहरिऊ पराजिणइ जो महासत्तो ॥१४७३।। १. त्रिजगद्राज्यदा ॥ २. प्रवचनकवचम् ॥ ३. अष्टादश ॥ ४. रागपञ्चमुख-द्वेषगजेन्द्रमहामाण्डलिकान् ॥ ५. सत्यवचनमुद्रघातेन ॥ ६. शौचासिना ॥ ७. मैथुनशलभः शलभः-पतङ्गः ॥ ८. सुरशत्रम्-दानवम् ॥ ९. आर्जवसीरेण सीरम-हलम् ॥ १०. विदुरः ज्ञानी ॥ Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १०४ सिरिइंदहंसगणिविरइयं उग्गा महोवसग्गा किज्जंता मणुअ-देव-तिरिएहिं । जेणं च सहिज्जते चालिज्जते न रोमाणि ॥१४७४॥ इअ अक्खलिअपयावस्स जस्स कालो गओ इमो बहुलो । सयलं मोहबलं बलवंतस्स पराहवंतस्स ॥१४७५।। अह 'खीणरीणनट्टप्पाएसु इमेसु पञ्चणीएसु । सम्मइंसणमंती सुपसन्नो जस्स संजाओ ॥१४७६।। यह सयागमो जस्स जलहिवेलाजलं व निच्च पि । किरिआकलावमाराहए अ सम्मं मुणिवयंसो ॥१४७७॥ सवयणकिरणप्पसरेण जेण सूरिअसमप्पयावेण । मोहतिमिरोहनासाउ कया भव्वा य सपगासा ॥१४७८।। पडिबोहिऊण एगे निअसीसा भव्वपाणिणो उकया । इअ सव्वपयारेहिं पुण्णुदओ पोसिओ जेण ॥१४७९॥ मुणिऊणं पज्जतसमयं च संलेहणं मुणी कुणइ । दव्वेणं भावेणं असारसंसारसुविरत्तो ॥१४८०॥ गीअस्थमुणीहिं सह सेलनिअंबे गओ अ सीहरहो। तत्थ सिलातलमेगं विलोइअं जेण अणवज्जं ॥१४८१।। तत्थ "कुसमओ संथारगो अ सन्जीकओ सयं जेण । तत्थ ठिी सव्वजिणे वंदइ सक्कथएणं जो ॥१.४८२।। ससिरठविअपाणिपुडो पवट्टमाणं जिणाहिवं नमइ । तत्तो निअगुरुरायं समणो गुरुभत्तिसंजुत्तो ॥१४८३।। तेसिं पासे पञ्चक्खाइ "वसुससंकपावठाणाई । पुव्वं विरओ वि अ जो चएइ अ चउविहमाहारं ॥१४८४॥ धम्मपडिबंधमेगं करेइ जो चत्तगत्तपांडबंधो । आलोइअपडिकंताईआरो होइ सुविसुद्धो ॥१४८५।। सुर-माणुस-तिरिअकओवसम्गसहणुजओ जई जाइ । पायवुवगमणनामाणसणेणं विमल झाणगओ ॥१४८६।। जाव चरममूसासं च पालिऊणमकलंकचारित्तं । कालं काऊण गओ समणो सुक्कसुरलोंगम्मि ॥१४८७।। १. क्षीणरीणनष्टप्रायेषु ॥ २. सूर्यसमप्रतापेन ॥ ३. मोहतिमिरौघनाशात् ॥ ४. शैलनितम्बे ॥ ५. कुशमयः दर्भमयः ॥ ६. शकस्तवेन ॥ ७. अष्टादश ॥ ८. पादपोपगमननामानशनेन ॥ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेबलिचरियं सत्तरससायरोवमआउधरो देवरायसमरिद्धी । जो संजाओ देवो महासुहंभोनिहिनिमन्नो ॥१४८८॥ तत्थ वि तित्थगराणं जेणं समवसरणाणि किज्जति । पुहुवीए अवयरिउं पमोअपूरिअसरीरेण ।।१४८९।। सिरिरिसह-वद्धमाणग-चंदाणण-वारिसेणनामेहिं । जिणपडिमाओ नंदीसराइतित्थेसु वंदइ जो ॥१४९०॥ अहिआमहूसवविहाणओ पोसिओ उ पुण्णुदओ । जेणं दिव्या भोगा भुत्ता धम्मपहुपसाया ॥३४९१॥ चइउं सुरलोगाओ पुव्वविदेहम्मि जो सुओ जाओ । कमलायरनयरे सिरिचंदनिवपिआइ कमलाए ॥१४९२॥ नामेण भाणुकुमरी सुरसमरूवो कलाकलावनिही । वड्डइ चंदु व्व सयलभुवणजणाणंददाणपरो ॥१४९३।। तत्थ य सब्बोहुजलदंसणसहिओ उ बालकालाओ। धम्म कुणमाणो जो पुण्णोदयपोसणं जणइ ॥१४९४॥ अह राया सुरलोगं गओ तओ भाणुनामकुमरो अ । रज्जं करेइ भुंजइ भोगे दिव्वे 'ससोहग्गो ॥१४९५।। जो पालिऊण साययधम्म सम्मं सुअं ठविअ रज्जे । गुरुपासम्मि वयं गहइ तहेव महाविभूईए ॥१४९६।। अइपरिचिओ कओ जेणं समजेणं सयागमो एसो । चारितधम्मसिन्नाणुगओ एगग्गचित्तेणं ॥१४९७॥ जिअमोहबलो कयपुण्णोदयपोसो पवालिऊण वयं । गहिआणसणो जो नवमग्गेवेअगसुरो जाओ ॥१४९८॥ जो एगतीससायरसमजीविअधारगो सुरो होउ । उप्पन्नो पुव्वमहाविदेहनामम्मि खित्तम्मि ॥१४९९॥ भूमंडलमंडणपउमकंडनयराहिनायगो राया । सीमंतगाभिहाणो सामंतगसेविओ सययं ॥१५००॥ तस्स सुओ संजाओ गुणवंतो इंददत्तनामो जो । तत्थ वि नरिंदभोगे भुत्तूणं संजमो गहिओ ॥१५०१॥ जो मोहबलक्खयकारगो पुणो पुण्णुदयसुपोसगरो । पुवविहिविहिअअणसणसमाहिमंतो कुणइ कालं ॥१५०२॥ १. सौभाग्यः ॥ २. प्रपाल्य व्रतम् ॥ Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरहयं पणयाललक्खजोअणमाणं सब्वट्ठसिद्धअभिहाणं । 'जुगचंदरज्जुलोगालंकरणं रेहइ विमाणं ॥१५०३।। तत्थ य महाविमाणे उवरिमभागम्मि वट्टर एगं । 'सायररसमणमाणं मुत्ताहलमुजलजलोहं ॥१५०४।। मज्झगयस्स इमस्स य वलयाकारेण ताव सोहंति । चत्तारि मत्तिआई 'नित्तानलमणपमाणाई ॥१५०५।। पुणरवि बीए वलए अडसंखाकलिअमुत्तिअकलावो । 'रिउचंदमणपमाणो दिप्पइ *खजलं व मलमुक्को ।।१५०६।। चंदकलासंखाइं चंदकलानिम्मलत्तजुत्ताई । तीए घलए अडमणपमिआई मुत्तिआणि तओ ॥१५०७।। लोअणकिसाणुपमिआणि मुत्तिअफलाणि तुरिअवलयम्मि । जलहिमणसरीराइं नायव्वाइं विअड्डेहिं ॥१५०८।। कुंजरलोअणवसुहामिआणि मुत्ताहलाणि नेआणि । इगमणभारवहाई छट्टे वलयम्मि वट्टाई ॥१.०९।। मुत्ताहलमंतद्विअमणेगमज्जंतवायलहरीहि । वलयगमुत्तिअनिअरो समुच्छलिअ आहणेइ जया ॥१५१०।। ए महाविमाणं महुररवेकंतभायणं जायं । कत्थ वि अन्नत्थ न अत्थि परिसं सद्दमहुरत्तं ॥१५१२।। तत्थ विमाणम्मि सुरा तन्नायरसेगमोहिअसचित्ता । समयग्गिसायरमिअं सुहेण पूरंति निअमाउं ॥१५१२।। नायरसपहावो सो विरहगरुक्खाइआण जं होइ । किसलयसुमाइपसवो इत्थीजणगीअसवणेणं ॥१५१३।। नायरसस्स समाणो लोए अन्नो रसो न को वि जओ । सप्पो सुवण्णटंकयमप्पेइ रवण करवासस्स (?) [रवेण वसवत्ती] ||१५६४॥ तत्थ समुप्पन्नो सो जो इंदवरिंददत्तरायरिसी । अहमिंददेरिद्धिं पत्तो सुहसंपयाकोसो ॥१५१५।। १. युगचन्द्ररज्जुलोकालङ्करणं चतुर्दशरज्जुलोकाभूषणमित्यर्थः ॥ २. सागररस = चतुःषष्टि ॥ ३. नेत्रानल= द्वात्रिंशत् ॥ ४. ऋतुचन्द्र = षोडश ॥ ५. आकाशजलम् वर्षाजलमित्यर्थः ॥ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं अह पुब्वविदेहमहीविभूसणे गंधिलावईविजए । चंदपुरी इंदपुरीसरिसा नयरी इमा अत्थि ॥१५१६।। तत्थ अकलंकनामो करेइ रजं महडिओ राया । भूवपणयपयकमलो समिद्वि-सत्तीहि 'सक्कसमो ॥१५१७।। जिणरायपायपंकयछप्पयकप्पस्स तस्स सोममुही । महिसी सुदंसणा नाम समुजलदसणसमुद्दा ॥१५१८।। एगय पभायसमए गोखीरसमाणसीहसुविणं च । लहइ निवइभजा परिपालिअजिणधम्ममजाया ॥१५१९।। समय ग्गिसायरोवमजी पालिअ तओ चुओ संतो । म सुरिंददत्तजीओ तीए कुच्छीए उप्पन्नो ॥१५२०॥ रायरमणीइ एसो सुविणो जाणाविओ नरिंदस्स । आगारिआ सुविणसत्थपाढगा तेण निअगेहे ॥१५२१।। तेसि सुविणो कहिओ कंतालहिओ नरेसरेण तओ । तेहिं विआरिऊणं भणिजए 'सुविणसक्कत्थो ॥१५२२।। जं च महाराय ! सुविणसत्थे सीहो महासुविणमुत्तं । तस्स पहावेण सुओ हविस्सए सीहबलवंतो ॥१५२३॥ पुणरवि पुत्तो एसो खीरमहाजलहि विसयजसरासी । पसरंततेअसूरो सूरी भावी धणक्कमणे (?) ॥१५२४॥ ते कणगाइअदाणं दाउं रण्णा विसजिआ रण्णी । आणंदभरभरिअमाणसा सुहेण वहइ सगभं ॥१५२५।। जिणदेवपूअणअभयदाणाई हिं नरिंदमिगनित्ता । पूरेइ दोहले पइदिणमुप्पजंतए निअगे ॥१५२६॥ सुहवासरम्मि वसुहा व निहाणं निवइअंगणा तणुअं । पयडीकरेइ "सूइगिहुजोअविहाणमाणिक्कं ॥१५२७॥ सुअजम्मसरूवं ताव चंदधाराभिहाणदासीए । नरनाहस्स निवेइअमेसो हरिसाउलो जाओ ॥१५२८।। नरवइणा तीए पारितोसि दाणमंजसा दिन्नं । 'आजीविअनिव्वाहगमहो! धणवओ सिणेहकओ ॥१५२९॥ १. शक्रसमः ॥ २. कान्तालब्धः ३. स्वप्नसत्कार्थः ॥ ४. विशद० ॥ ५. सूतिगृहोद्योतविधानमाणिक्यम् ॥ ६. आजीविकानिर्वाहकम् अहो! धनव्ययः स्नेहकृतः ॥ Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरयं नयरीए सव्वाए वाईज्जंते 'सरज्झयसमूहा । रायसुआगमणेणं नयरीलोओ हरिसवंतो ॥१५३०॥ पुरजणवद्धावणयाइं आगच्छंति रायगेहम्मि । मंगलकारगअक्खयपत्ताणि सनालिगेराणि ॥१५३१|| सुअजम्मावसरम्मि अ राया दावेइ कणगदाणाई । लोओ दहूण वयइ किमेस वरिसइ 'सलिलवाही ? ॥१५३२।। सोहिज्जते कारागिहाणि मोइजए अ बंदिजणो । कारिजंते रण्णा जिणगेहेसु महपूआओ ॥१५३३।। इअ गीअ-नट्ट-थायण--खायण-पाणप्पयाणपमुहेहिं । विविहपयारेहिं सुअजम्ममहो निवइणा जणिओ ॥१५३४।। सिद्धत्थनामगो 'जोइससत्थत्थाण जाणगो रण्णा । आगारिअ पुच्छिन्जइ केरिसयं सुअगहसरूवं ? ॥१५३५॥ तेणं भणि भूवो जं आणावेह तं च सोअव्वं । संवच्छरो उ एसो आणंदो नाम विन्नेओ ॥१५३६।। होइ "घणव्वयनामो 'रिऊ तहा कत्तिओ इमो मासो । भद्दा तिही अ बीआ गुरुवारो कत्तिआरिक्खं ॥१०३७।। रासी वसही जोगो "धिई पसत्थगहपिक्खिअं लग्गं । उच्चट्ठाणठिआ य गहा उड्डमुहीउ होराउ ॥१५३८।। इक्कारसठाण ठिआ पावगहा सुहपयायगा होति । रासिम्मि परिसे एस कुमारो देव ! जाओ जं ॥१५३९॥ तेणं नरिंद ! कुमरो इमो हविस्सइ अतुच्छलच्छीओ । अइमाणविक्कमाइअगुणमणिजलही महाराओ ॥१५४०॥ तत्तो पयावई पुच्छइ अन्ज ! हवंति के इमे रासी १ । तेसिं गणा य के इच्चाइ 'चवसु अत्थि जह सव्वं ॥१५४२।। सिद्धत्थनिमित्तविसारएण साहिजए महाराय ! जोइससत्थे वटुंति रासिणो बारस इमे उ ॥१५४२।। 1. स्वरध्वजसमूहाः स्वरध्वजो वाद्यम् ॥ २. मेघः ।। ३. ज्योतिषशास्त्रार्थानाम् ॥ ४. शरत्कालः ॥ ५. ऋतुः॥ ६. कृत्तिकानक्षत्रम् ॥ ७. धृतिः योगः ॥ ८ शुभप्रदायकाः ॥ ९. कथय ॥ Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकंवलिचरियं १०९ मेसो वसहो मिहुणो 'कक्कडओ पंचवयणओ कन्ना । तुल विंछुओ अ धणुहं मयरो कुंभो अ मीणो अ ॥१५४३।। एएसिं बारस्सयरासीण समासओ गुणा एए । जोइससत्थविआराणुसारओ निव! भणिज्जंति ॥१५४४॥ चक्सुचवलो बली रोगी तह 'धम्मत्थठविअपरिणामो । जलभीरू रमणिपिओ कयण्णुओ रायमहिओ अ ॥१५४५।। चंडो 'मिउओ अंते पवासुओ मेसरासिसंजाओ । अट्ठारसमे वरिसे पणवीसइमेव 'अप्पमिई ॥१५४६॥ तेहि भट्ठो वरिसाण सयं जीवइ पुणो वि तस्स मिई । 'कत्तिअरिक्खे भोमे चउद्दसीअडरत्तम्मि ॥१५४७॥ दाया भोगी दक्खो "सुथूरगल्लो महाबलो सच्चो । धणवंतो थिरचित्तो जणप्पिओ अप्पभासी अ ॥१५४८॥ सत्थो 'सोरिअजुत्तो परोवयारी तहेव ' तेअंसी । सविलासगई रोगबहुलो तहा कंठरोगी अ ॥१५४९।। मेषो वृषभो मिथुनः कर्कटकः पञ्चवदनकः कन्या । तुला वृश्चिकश्च धनुर्मकरः कुम्भश्च मीनश्च ॥३॥ एतेषां द्वादशकराशीनां समासतः गुणा पते । ज्योतिषशास्त्रविचारानुसारतः नृप ! भण्यन्ते ॥२॥ चक्षुर्लोलो बली रोगी, धर्मार्थः कृतनिश्चयः । जलभीरुः प्रियः स्त्रीणां, कृतज्ञो राजपूजितः ॥१॥ चण्डका मृदुश्चान्ते प्रवासी मेषसम्भवः । अपमृत्युभवेत्तस्य किलाष्टादशवत्सरे ॥२॥ पञ्चविंशतिवर्षाणां पर्यन्ते वा कथञ्चन । भ्रष्टस्ताभ्यां पुनर्जीवेत् शतमेकं म्रियेत न ॥३॥ कृत्तिकास्वर्द्धरात्रेऽसौ चतुर्दश्यां तु मङ्गले । भोगी दाता शुचिर्दक्षः स्थूलगण्डो महागलः ॥४॥ अर्थवानल्पभाषी च स्थिरचित्तो जनप्रियः । परोपकारी कान्तश्च बहुपुत्रः शौर्यसंयुतः ।।५।। १. कर्कटकः कर्क इत्यर्थः ॥ २. सिंहः ॥ ३. धर्मार्थस्थापितपरिणामः ॥ ४. मृदुः ॥ ५. अपमृतिः अपमृत्युरित्यर्थः ।। ६. कृत्तिकानक्षत्रे ॥ ७. सुस्थूलगण्डः ॥ ८. सार्थः अर्थवान् ॥ ९. शौर्ययुक्तः ॥ १०. तेजस्वी ॥ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११० सिरिइंदहंसगणि विरइयं कंतो तहा 'ससो (रो) ओ लंछणधारी अ खंधगंडे | deefम्म होइ जाओ पणवीसइमे अ वरिसम्मि || १५५०/ मधू चउप्पयाओ तस्स न जाओ अ जइ तओ जिअइ । वरिसाणं सयं मरणं च रोहिणीरिक्खबुहवारे ।। १५५१ ।। * सरसन्नभोअगो नयणचंचलो मेहुणारयमणो अ । गंधornकुसलो जणपिओ कंठरोगी अ. ।। १५५२ ॥ गुणवंतो कित्तिधरो समिद्विमंतो दढव्वओ गोरो । नयवाई विन्नाणी पडुवयणो बुद्धिमंतो अ || १५५३|| सुमत्थो उ विणोई दुहिओ होऊणं पढमयं एसो । पच्छा लच्छीवंतो हवेर मिहुणम्मि उपपन्नो || १५५४ || सोलसमे वरिसे तस्स मिई जलओ असीइमे अहवा । पोसाभिहाणमासे जलाणले नत्थि संदेहो || १५५५ || धम्मिट्ठो धणवंती सूरो निअकज्जकारगो को । कोऽधो कयमुणओ [पुण्णओ] गुरुवच्छलओ सिरोरोगी || १५५६|| तेजस्वी रोगबहुलः कण्ठरोगी सुमित्रकः । सविलासगतिः सत्यो लाञ्छनी स्कन्धगण्डयोः ||६|| एवं गुणगणोपेतो वृषे जातो भवेन्नरः । स समानां शतं जीवेत् पञ्चविंशतिको यदि ||७|| नश्यच्चतुष्पदात्तस्य मरणं रोहिणीबुधे । मृष्टान्नो दृष्टिलोलश्च मैथुनासक्तमानसः ||८|| धनाढ्यः करुणोपेतः कण्ठरोगी जनप्रियः । गन्धर्व नाट्यकुशलः कीर्त्तिभागी गुणोत्कटः ||९|| दुःखितः प्रथमं भूत्वा पश्चाच्छ्रीमान् भवत्यसौ । कुतूहली प्रगल्भश्च विज्ञानी स भवेत्तथा ॥ १० ॥ गौरो दीर्घः पटुर्वाचि मेधावी च दृढव्रतः । समर्थी न्यायवादी च मिथुनोद्भूतमानवः ||११|| जले तस्यापमृत्युः स्यात् वत्सरे किल षोडशे । आशीतिके म्रियेतासौ पौषमासे जलानले ||१३|| १. सशौचः (सरोग ) ॥ २. स्कन्धगण्डयोः ॥ ३. चतुष्पदात् ॥ ४. सरसान्नभोजको मिष्टान्नभोजीत्यर्थः ॥ ५. वक्रः ॥ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणु केवलिचरियं १११ किसदेहो धीमंतो पवासुओ दुक्खिओ 'सिसुत्तम्मि । वरमित्तजुओ निञ्च बहुभन्जो पुत्तवंतो अ ॥१५५७।। सिरिवच्छ-संखरेहंकिअहत्थो हवइ 'तुरिअरासिभयो । वीसइमे दसमे वा वरिसे मरणं च "पवणाओ ।।१५५८।। अहवा तेवीसइमे संवच्छरए असीइमे वावि ।। पोसे मासे मिगसिररिक्खे 'सुक्के तिजामाए ॥१५५९॥ सिरिमंतो अभिमाणी किरिआजत्तो अ मज्जमंसपिओ । वसणरओ देसभमणसीलो आउभीरू अ ॥१५६०॥ 'तकालकोववंतो 'पिंगलनित्तो ''छुहाइअइतत्तो । "मायाजणवल्लहओ सुपुत्तओ 'अप्पपन्नो अ ॥१५६१।। मिट्ठऽन्नाऽऽसी विणयन्निओ सुविक्कमअलंकिअसरीरो । पच्छा विरागवंतो नायव्वो सीहजायनरो ॥१५६२।। ..."वोमेसुवच्छरो वा असीइवासो मणुस्सओ आउं । मुंचइ '*महुमासि महासु पुण्णखित्तम्मि रविपुत्ते ॥१५६३॥ कार्यसारो धनी सूरो धर्मिष्ठो गुरुवत्सलः । शिरोरोगी महाबुद्धिः कृशाङ्गः कृतवेदकः ।।१३।। प्रवासशीलः कोपान्धो बाल्ये दुःखी सुमित्रकः । भृतभृत्यो मनाग्वको बहुभार्यः पुत्रवांस्तथा ॥१४॥ हस्ते श्रीवत्स-शङ्खाभ्यां युक्तः ककर्टकोद्भवः । पतनेन म्रियेतासौ वर्षाणां विंशतो नरः ॥१५॥ दशवर्षस्य वा मृत्युस्त्रयोविंशतिकस्य वा । अशीतौ वा पुनः पौषे मृगशीर्षे सिते निशि ॥१६॥ श्रीमान् मानी क्रियायुक्तो मद्यमांसप्रियस्तथा । देशभ्रमणशीलश्च विनीतः शीतभीरुकः ॥१७॥ क्षिप्रकोपी सुपुत्रश्च जननीजनवल्लभः । व्यसनी प्रकटो लोके पिङ्गनेत्रः क्षुदार्तिकः ॥१८॥ अल्पप्रज्ञो नृपे भक्तो मृष्टान्नी विक्रमी तथा । पश्चाद्विरागी जायेत सिंहे जातो मनुष्यकः ॥१९॥ १. शिशुत्वे ॥ २. बहुभार्थः ॥ ३. चतुर्थराशिभवः कर्करायुद्धवः ॥ ४. पवनात् ॥ ५. शुक्ले ॥ ६. त्रियामायाम-रात्रौ ॥ ७. जलभीरुः ॥.. शीघ्रकोपी ॥ ९. पिङ्गनेत्रः॥ १०. क्षुधाद्यतितप्तः॥ ११. मातृजनवल्लभः ॥ १२. अल्पप्रज्ञः ॥ १३. मिष्टान्नाशी-मिष्टान्नभोजीत्यर्थः ॥ १४. व्योम-इषु पञ्चाशत् ॥ १५. मधुमासे= चैत्रमासे ॥ १६. मघासु ॥ १७. शनैश्चरः ॥ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं इत्थीजणहरिसगरो धणागरो दायगो 'कई दक्खो । वुद्धत्तणम्मि 'धम्म विहाणपरो सव्वलोगपिओ ॥१५६४|| गंधब्वनट्टवसणासत्तो दुहिओ 'अभओ अ नित्तरोगी अ । "उअरकडीसु विसालो कन्नाजाओ नरो हवइ ॥१५६५।। तस्स 'सिरोरोगाओ जलाउ जलणाउ सत्थओ वावि । मरणं किर नायव्वं तेवीसइमम्मि परिसम्मि ॥१५६६।। अहवा बत्तीसइमे असीइअमे बच्छरम्मि अन्नखायं । मूले नक्खत्ते वइसाहे मासम्मि बुहवारे ॥१५६७।। "अट्ठाणरोसणो फुडभासी दुहिओ तहा खमासहिओ। सबलक्खो चललच्छीउ गिहसूरी सुमित्तहिओ ॥१५६८।। 'देवच्चओ उआरो पवासुओ सञ्चभासओ निउणो । सुविसाललोअणो संगही अलुद्धो दयावंतो ॥१५६९।। वाणिज्जकजकुसलो अ संविभागी नरो तुलाजाओ। वीसइमे पासे मरइ "भित्तिपायाइणा एसो ॥१५७०॥ पञ्चाशत्को म्रियेतासौ यदि वा शतिको मधौ । मघासु जीवितं मुश्चेत् पुण्यक्षेत्रे शनैश्चरे ॥२०॥ विलासिनीजनाहाददायको धनपूरितः । दाता दक्षः कविर्वृद्धभावे धर्मपरायणः ॥२१॥ सर्वलोकप्रियो नाटये गान्धर्वव्यसने रतः । प्रवासशीलः स्त्रीदुःखी नेत्ररोगी च निर्भयः ॥२२।। कट्युदरविशालश्च कन्याजातो भवेन्नरः । शिरोरोगाज्जलादने शस्त्राद् विंशतिवार्षिकः ॥२३॥ प्रयोविंशतिको वाऽपि म्रियतेऽसौ ततः परम् । अशीतौ मूलनक्षत्रे वैशाखे बुधवासरे ॥२४॥ अस्थानरोषणो दुःखी स्फुटभाषी क्षमान्वितः । चलाक्षश्चललक्ष्मीको गृहे दर्शितविक्रमः ॥२५॥ वाणिज्यदक्षो देवानां पूजको मित्रवत्सलः । प्रवासी सुहृदामिष्टः उदारः सत्यभाषकः ॥२६।। १. कविः ॥ २. धर्मविधानपरः-धर्मपरायणः इत्यर्थः ॥ ३. अभयः निर्भय इत्यर्थः ॥ ४. उदरकटीषु विशालः॥ ५. शिरोरागात् जलात् ज्वलनात् शस्त्रात् ॥ ६. वैशाखे ।। ७. अस्थानरोषणः ॥ ८. स्फुटभाषी ॥ ९. देवार्चकः ॥१०. भित्तिपातादिना ॥ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं जइ वा जया असीई वरिसाणं व अणुराहनक्खन्तं । अहा जिट्टारिक्खं मंगलवारो तया मरणं ॥ १२७१ ॥ कुरो सूरो परदारासत्तो पिंगलोअणो माणी सहसा लद्धधणो तह जणणीविसए वि दुई || १५७२ || निअपरजणनिरओ पवासुओ होइ बालभावस्मि । धूत्तो 'तेणो विहारंभ विद्युअभवो मणुओ || १५७३॥ विछुअ-सत्थ-भुअंगम-चोरऽन्नविगारपहिं सो मरइ । अट्ठारस - पणवीस वरिसो तओ सत्तई जिअइ || १५७४ || सूरो सच्चो धीमंतो जणआणंदणो पवरभजो । माणी विन्नाणी चारित्तजुओ सत्तिओ चेव || १५७५ || सुललिअअक्खरभासी तेअंसी होइ थूलदेहो अ । सकुलक्खयगारी नरवइमहिओ धूलदंसी अ ।। १५७६ ।। for पायअंगुलिओ कलहपिओ अ मित्तदोसी अ । धणवतो पुण पच्छिमकालम्मि दरिद्दओ होइ || १५७७ || अलुब्धः संविभागी च दीर्घनेत्रो दयापरः ॥ निपुणः संग्रही चैध तुलाजातो भवेन्नरः ||२७|| म्रियते विंशतौ कुड्यपातादिभ्योऽथवा पुनः । अशीतावनुराधासु ज्येष्ठे मंगलवासरे ||२८|| बाल्यप्रवासी क्रूरात्मा शूरः पिङ्गललोचनः । परदाररतो मानी निष्ठुरः स्वजने जने ॥२९॥ सहसाऽवाप्तलक्ष्मीको जनन्यामपि दुष्टधीः । धूर्तश्चौरो फलारम्भी वृश्चिकोद्भूतमानसः ||३०|| वृश्चिकास्त्राहिचौरानो म्रियतेऽष्टादशाब्दकः । पञ्चविंशतिको वापि ततो जीवति सप्ततिम् ||३१|| सूरः सत्यः धिया युक्तः सात्त्विको जननन्दनः । शिल्पविज्ञानसंयुक्तो धनाढ्यो वरभार्यकः ||३२|| मानी चारित्र सम्पन्नो ललिताक्षरभाषकः । तेजस्वी स्थूलदेहश्च कुलघ्नो राजपूजितः ||३३|| १. स्तेनः ॥ २. विफलारम्भः ॥ ३. सप्ततिम् ॥ ४. सात्त्विकः ॥ १५ ११३ Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " सिरिइंइहंसगणिविरइयं धणुहाभिहरासिभवो मणुस्सओ तस्स होइ मरणं च । अट्ठारसमम्मि दिणे अहवा सत्तइमवासरए ॥१५७८।। आसाढनाममासो नक्खत्तं सवणयं च विन्नेअं। वारो अ 'सुराय रिओ जया तया होइ मरणं च ॥१५७९।। दुजणइट्ठो जुवइजणवसो गीअरसजाणगो दक्खो । अप्पसुओ जणणीवच्छलओ गुज्झम्मि छिअओ ॥१५८०॥ सीलालंकिअदेहो 'चाई बहुबंधवो सुरूवो अ । वंछिअसुहो धणडो विणोअवंतो थिरारंभो ॥१५८१।। 'मगरुब्भवो उ मच्चो मञ्चू एअम्स वीसइमवासे । सत्तइमे वारे 'वइ सणि भद्दवएसु सूलाओ ॥१५८२॥ दाया अलसो 'गयतुरयझुणी सूरो सिणेहरहिओ अ । 'अण्णको धणभोगी चलहत्थो "घट्टदिट्ठी अ ॥१५८३॥ परकजगरो कयविजाउन्जमओ अ अवरगुणवेई । एसो कवीसरो होइ कुंभरासिपहवो मणुओ ॥१५८४|| दरिद्रः पश्चिमे काले मित्रद्वेषी कलिप्रियः । छिद्रपादाङ्गुलिः क्षेमी धनुर्जातो भवेन्नरः ॥३४॥ अष्टादशदिने नो चेत् मृतोऽसौ तर्हि सप्ततौ । आषाढमासे म्रियते श्रवणे शुक्रवासरे ॥३५।। कुजनेष्टो वशे स्त्रीणां पण्डितः शीलसंयुतः । गीतज्ञो लाञ्छनी गुह्य पुत्राढ्यो माल्य(त)वत्सलः ॥३६।। धनी त्यागी सुरूपश्च शीतालू रिबान्धवः । परिचिन्तितसौख्यश्च स्थिरारम्भः कुतूहली ॥३७।। मकरोत्थो मृतो नो चेविंशत सप्ततौ ततः । रेवत्यां म्रियते शूलान्नभस्ये शनिवासरे ॥३८|| दाताऽलसः कृतघ्नश्च गजेन्द्रतुरगस्वनः । शालूरकुक्षिनिर्भीको धनाभागी सशक्तिकः ॥३९॥ स्तब्धदृष्टिश्चलो हस्ते मानविद्याकृतोद्यमः । पुण्याढ्यः स्नेहहीनश्च भोगी सूरः कविस्तथा ॥४०॥ १. सुराचार्य : शुक्रः-शुक्रवार इत्यर्थः ॥ २. त्यागी ॥ ३. मकरोङ्गवः ॥ ४. वदिः ॥ ५. गजतुरगध्वनिः।। ६. अन्नान्यः ॥ ७. स्तब्धदृष्टिः ॥ ८. अपरगुणवेदी परकार्ये गुणज्ञ इत्यर्थ: ॥ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं सो वीसइमे वरिसे 'वग्यहओ सत्तसीइवासे वा । जलपडणाओ कत्थ वि मरइ अ भद्दवयमासम्मि ॥१५८५।। पडुवक्को सूरो तह अगाहचिट्ठो 'नरुत्तमो कोही । रणसज्जो निल्लज्जो अवरजणनिसेवओ निश्च ॥१५८६।। गंधव्ववेअगो पारदारिओ बहुलसत्तुसंजुत्तो। "लोलक्खो अइदक्खो तहा 'विभूसारओ सययं ॥१५८७॥ सिरिदेवसुगुरुसेवासत्तो तुरिओ सकजकरणम्मि । बंधुहिओ अ धणपिओ पिअदंसणओ नमणसीलो ॥१५८८।। बारसमरासिजाओ हवइ नरो तस्स मरणमक्खायं । अद्रारसमे वरिसे अहवा "बाणोणसयगम्मि ॥१५८९॥ इअ जे मेसाईणं बारसरासीण वण्णिआ उ गुणा । नरवर ! पुव्वं सव्वे ते कहिया सव्वदंसीहिं ॥१५९०।। . एअं जोइससत्थं पयासगं इंदिआइगऽत्थाणं । केवलिभासिअभावेण कयाइ वि 'नऽन्नहा होइ ॥१५९१।। गुणज्ञः परकार्ये च भाषकः कुम्भसम्भवः । स च विंशतिवर्षे चेद् व्याघ्रण न हतस्तदा ॥४१॥ सप्ताशीतितमे वर्षे मासे भाद्रपदे तथा । म्रियते मानवः क्वापि नीरे पतनसम्भवात् ॥४२॥ गम्भीरचेष्टितः शूरः पटुवाक्यो नरोत्तमः । क्रोधी प्राज्ञो रणश्रेष्ठो न त्यागी बन्धुवत्सलः ॥४३॥ गान्धर्ववेदको नित्यं सेवकश्चेतरे जने । गच्छति त्वरया मार्ग निर्लजः प्रियदर्शनः ॥४४॥ सत्यो देवगुरूपास्तिरतः प्रचुरशक्तिकः । विभूषानिरतो दक्षो लोलाक्षः पारदारिकः ॥४॥ धनप्रियोऽस्थिरो नम्रो मीने जातो मनुष्यकः । मृत्युरष्टादशे वर्षे पञ्चोनशतिकस्य वा ॥४६॥ तदेवं देव! ये प्रोक्ता मेषादीनां गुणा मया । एते पूर्व स्वशिष्येभ्यः सर्वज्ञेन निवेदिताः ॥४७॥ १. व्याघ्रहतः ॥ २. पटुवाक्यः ॥ ३. अगाधचेष्टः-गम्भीरचेष्टित इत्यर्थः ॥ ४. नरोत्तमः ॥ ५. लोलाक्षः॥ ६. विभूषारतः ७. पञ्चोनशतके ॥ ८. इन्द्रियातिगार्थानाम् ॥ ९. न अन्यथा ॥ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११६ सिरिइंदहंसगणिविरइयं जोइसनाणस्स पुणो वभिचारो होइ भासगनरस्स । दोसेण जेण एसो 'सत्थविभायं न जाणेइ ॥१५९२।। कूरगहा दिट्ठा जइ बलवंता रासिणो इमे हुंति । तेसिं गुणा उ सच्चा विन्नेआ नऽन्नहा नाह ! ॥१५९३।। एअं सोऊण निवो अकलंको नाम भणइ एवमिमं । संदेहो नत्थि अ को वि भासिअं सम्ममजेणं ।।१५९४।। तत्तो सो सिद्धत्थो विसजिओ सत्थजाणगो रण्णा । धणकंचणगाइअभूरिदाणदाणेण महिऊणं ॥१५९५।। सुहवासरम्मि कुमरस्स नामगं निवइणा ठविअमेअं । बलिराय त्ति महंतमहपुव्वगं हरिससहिएणं ॥१५९६॥ बढइ सो कुमरो पइदिणं सयणपाणिसंठिओ ताव । पुण्णोदयो पयडिओ ससंककिरणुजली जस्स ॥१५९७।। बालत्तणे वि जाओ सब्बोहो जस्स रायतणयस्स । पुव्वभवाओ चिअ दंसणेण चत्तं न जस्स तडं ॥१५९८॥ देवे वंदइ आणंदिओ गुरूण पयपंकयाणि तहा । पणमेइ अ निसमेइ अ दिवानिसं जो जिणागमयं ॥१५९९।। पुण्णोदयपहावेण जेण पढिआउ निम्मलकलाओ । गंभीरत्त-गुरुत्तणपमुहगुणा जस्स कुमरत्ते ॥१६००।। जो वडतो जुव्वणवएण समहिडिओ गुरुपइट्ठो।। तहरूवसुहगयाइगुणेहिमिव तस्स 'फद्धाए ॥१६०१॥ सयलकलाकुसलेहि अणेगकुमरेहिं सङ्कमेस भिसं । विरयइ पुणो विणोए विविहपयारे निवकुमारो ॥१६०२॥ ज्योतिर्ज्ञानं निमित्तं च तथाऽन्यदपि तादृशम् । अतीन्द्रियार्थं तच्छास्त्रं सर्व सर्वज्ञपूर्वकम् ॥४८॥ ततोऽत्र व्यभिचारः स्यात् केवलं नरदोषतः । विभागं हि न जानीते शास्त्रस्याल्पश्रुतो नरः ॥४९॥ . एवं च स्थिते क्रूरग्रहैन दृष्टाश्चेद् बलवन्तश्च राशयः । ततोऽमीषां गुणाः सत्या नान्यथेत्यवधारय ॥२०॥ १. शास्त्रविभागम् ॥ २. सम्यगार्येण-सम्यगाचार्येणेत्यर्थ ः ॥ ३. स्पर्द्धया ॥ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणमाणुकेबलिचरिये ११७ देवगिहेसु जणेइ ण्हवणाणि सुमभरमहंतपूआओ । विरयावेइ तहा जत्ताओ [मह]भत्तिजुत्तो जो ॥१६०३।। आउन्ज-गीअ-नाडयविहावणप्पमुहपुण्णपयरेहिं । जिणवरसासणमेअं पहाविअं रायकुमरेण ॥२६०४।। जेणं दाणं दाविज्जइ दीणाण करुणानिहाणेणं । गुरुरायपासदेसे सयागमं सुणइ एगमणो ॥१६०५।। चारित्तधम्मसिन्नं समग्गमवि जस्स परिचिईसूअं । मोहमहाचरडबलं दूरेण भमइ भयभंतं ॥१६०६॥ न विसयरागो जस्स विसओ हवइ दिटिगो न दोसो वि । जम्हा उदगाओ पिव अग्गी उग्गो वि उपसंतो ॥१६०७।। गिरिराओ उच्छलमाणो पडिओ 'कदुगु व्व दूरतरं । लोहो बाहाविहुरो सुहडेणं जेण जणिओ अ ॥१६०८।। किविणतं पिसुणतं अणुमत्तं जस्स दीसप नेव । फरिस-रस-गंध-व-रवगिद्धया नवि अ अक्खाणं ॥१६०९॥ जेणावमाणिओ अविणओ गओ वासठाणअपयाणा । अन्नत्थ व तत्थ इमो विसेसओ वासिओ तेहिं ॥१६१०॥ महव-अजव-सोरिअ-उदारयापमुहगुणसहस्सेहिं । रायकुमरस्स अंगं घडियं च 'चतुम्मुहेण इमं ॥१६११।। कुमरस्स कित्तिपूरो पसरइ घणसारपरिमलु व्व जओ। जम्हा अवगुणअंगारकणो जस्स न तडम्मि ठिओ ॥१६१२।। जस्स विणयाइअगुणे दहणं रंजिआ नयरलोआ । जस्स रमंतस्स 'नयणअविसयभावं न इच्छंति ॥१६१३।। कुमरे दिटे माया-पिऊण उप्पजए अ जी हरिसो । न मुणिजइ छउमत्थेण सो पमुत्तूण जिणमेगं ॥१६१४।। खणमवि खमंति न इमे जणणिजणगा निवंगयविओगं । विणयाईण गुणाणं एस पहावो समग्गो वि ॥१६१५।। पइगेहं जस्स गुणाण कहाओ जणमुहेसु वटुंति । सव्वे वि वल्लहा जं गुणा न उण सयणसंबंधो ॥१६१६।। जस्स य गीआइं गाइज्जंते अमरसुंदरीहिं पि । भासिज्जंते जस्स य चरिआणि अहो ! सुरेहिं पि ॥१६१७॥ १. कन्दुक इव ॥ २. अणुमात्रम् ॥ ३. अक्षाणाम्-इन्द्रियाणाम् ॥ ४. चतुर्मुखेन-ब्रह्मणेत्यर्थः ॥ ५. नयनअविषयभावम्-अदर्शनमित्यर्थः॥ ६. नृपाङ्गजवियोगम् ॥ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ११८ सिरिइंदहंसगणिविरइयं इअ बलिनामे कुमरे अञ्चन्भुअगुणमणोहरे सुणिए । देसाहिवनिवकन्नाओ जायाओ सरागाओ ॥१६१८॥ एअम्मि भवे अम्हे इमस्स कुमरस्स पाणिगहणं च । कुणिमो अवरस्स य नेव निच्छओ निम्मिओ ताहिं ॥१६.९॥ 'एअमुदंतं मुणिउं राएहिं पेसिआउ कन्नाओ । निअनिअदेसेहितो मणुनपरिवारसहिआओ ॥१६२०॥ निअरूवसारलच्छीतजितअच्छरगणाउ कुमरीउ । ताओ सयंवराओ समागयाओ गयगईओ ॥१६२१।। चिंतति ताय-माया उ अहो! रायकुमरस्स सोहग्गं । आगरिसिऊण जेणं आणीआओ निवसुआओ ॥१६२२।। नरवइणा तासिं आवासा दिन्ना पमोअकलिएण । लायण्णपूरिअसरीराणं तेलुक्कसाराणं ॥१६२३।। अच्छरिअं अच्छरिअं जासिं नेवऽच्छराओ तुल्लाओ । 'समवच्छराण तुच्छेअरछेअत्तणगुणजुआणं ॥१६२४॥ वयगहणाभिप्पाओ पुरा वि नाओ निवेण अस्थि तओ । राया देवी गंतूण भणंति नरिंदपुत्तस्स ॥१६२५।। घच्छ! अइ तुम अम्हे गणेसि धम्मस्स सारमुणगो सि । घिप्पसु तया तुम रायसुआणं पाणिमेआसिं ॥१६२६।। तुह गुणसवणागरिसिअमणाउ गच्छंति जइ निरासाओ । पत्थागयाउ रायवरपेसिआओ 'सधूआओ ॥१६२७।। अम्हाणं एअं खेअकारणं 'सिरिगरं न लोअम्मि । तम्हा कुमरीण मणोरहं तुमं ताव पूरेसु ॥१६२८।। माया-पिऊण हरिसं करेसि जइ ताव अम्ह वयणाई । *समणम्मि ठवेसु जओ तुमं पिओ वच्छलो निच्चं ॥१६२९।। तत्तो बलिरायसओ चितेड अ ताय-मायनिबंधो । एसो दढो करिजइ किमित्थ पयबंधणं बहुअं ॥१६३०॥ । लंघेमि अहं जइ पिउवयणाई ता हविस्सए असुहं । माया-पिआण एगो तणओ ताणं अहं जम्हा ॥१६३१।। चिंतिअकज पुणरवि अहं करिस्सामि अवसरम्मि तओ। करगहणविहाणेणं करेमि माया-पिउसमाहिं ॥१६३२।। १. एतम्-उदन्तम्-वृत्तान्तम् ॥ २. समवत्सराणाम् ॥ ३. स्वदुहितरः ॥ ४. स्वमनसि ॥ Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं भोगफलाणि अवस्सं भुत्तव्वाइं ति जेण पडिवन्नं । मणवंछारहिएण वि पिउवयणं नायतत्तणं ॥१६३३।। कुमरस्स तओ पिउणा पाणिग्गहणुच्छवो महडीए । काराविओ नराहिवकुमरीणं सुहमुहुत्तम्मि ॥१६३४।। रायण महाभवणं उजाणमणोरमं च कारिअमपुव्वं । रायसुअकेलिहेउं भजागेहाणि 'तप्पासे ॥१६३५॥ तत्थ ठिओ रायसुओ सुरोवमसुहं सया अणुहवंतो । रवपत्तबद्धनञ्चं पेक्खइ ताहिं समं एसो ॥१६३६।। पुत्वभवसंचिअसुकयफलमेअं इअ मुणंतओ कुमरो । धम्म सम्मं च कुणंतओ गमेइ सयलदिणाई ॥१६३७॥ अकलंकनराहिवई पालिअरजो अ भवविरत्तमणो । सपयम्मि ठवेइ सुअं पज्जंतो कस्स वि न गेज्झो ? ॥१६३८॥ लोए वि तुच्छओ हवइ उच्छुपज्जंतपव्वजायरसो। इहलोगं परलोग साहति नरा इमे धन्ना ॥१६३९।। अकलंकनिवो दिक्खं कुवलयचंदाभिहाणजिणपासे । अंगीकरेइ वित्थरपुरस्सरं गुरुपणयसीसी ॥१६४०।। चरिऊण तवं उग्गं भावरिऊणं खयं च काऊणं । उप्पाडिऊण नाणं संपत्तो सासयं ठाणं ॥१६४१।। देवी सुदंसणा वि अ गहिऊणं संजमं निवेण समं । तवसोसिअससरीरा य देवलोगं गया समणी ॥१६४२॥ बलिराओ वि अ उवचिअपुण्णुदएणं महानिवो विहिओ । सव्वेहि वि जस्साणा निअसीसे ठाविआ सययं ॥१६४३।। सामंतमंडलिअपमुहमहीसा मंडलेसरा जेण । निअपुव्वयनिवइ-असाहिआ अवि पराजिआ बहुसो ॥१६४४।। रजमहो! सुररायसममहो! सोहग्गमंगक्रयसोहं । दाणमहो! बलिअवयारकारगं बलिनरिंदस्स ॥१६४५।। सीलमहो! जस्स सुदंसणस्स य सुराणमवि अ अक्खोहं । दसविहपञ्चक्खाणकरणेण य अहो ! सुकयकोसो ॥१६४६।। जस्स अहो ! सुहभावो अणन्नतुल्लो सुपुण्णपोसगरो। 'महजम्मो रम्मो एस जत्थ लद्धो उ जिणधम्मो ॥१६४७।। १. तत्पावें ॥ २. तपःशोषितस्वशरीरा ॥ ३. महानां जन्म यस्मात् स महजन्मा-उत्सवजनक इत्यर्थः ॥ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरदयं जेण कर्य इस्सरिअं 'आगाससमुद्दपुव्वलक्खाई । निकंटयं महामेहवुट्ठिपमुइअसयललोअं ॥१६४८॥ कुमरत्तणम्मि जस्स य गयाणि गयणदुगपुव्वलक्खाई। इअ सुरचमकरीओ करेइ जो रजरिद्धीओ ॥१६४९।। जिण्णुद्धारा जेणं विहाविआ ताव ठाणठाणेसु । 'निअअप्पुद्धारा पिव पहावगेणं जिणमयस्स ॥१६५०।। "जेणाहिणवा जिणवरपासाया कारिआ य निअदेसे। पइगामं पइनयरं 'जसपयरा व पयडीभूआ ॥१६५१।। रहजत्ताओ जेणं पयट्टिआओ अ नयरमज्झम्मि । विरहअमहाविभूईओ धम्मुजोआण सया ॥१६५२।। धम्मेण वडिओ जो जमेरिसा पाविआ महाभोगा । जेणावि वडिओ सो पहावणाहेउकिच्चेहिं ॥१६५३।। धम्मस्स य रायस्स य परुप्परं वट्टए अ उवयारो । जेसि समो अन्नो को वि दीसइ न लोअमज्झम्भि ॥१६५४।। पगय चउहसिदिणे कओववासो महानरेसो अ। रविअत्थमणगसमए पूपर जिणाहिवे देवे ॥१६५५॥ सत्तो रत्तिअपोसहगाही सज्झायभणणआसत्तो । सुहभावो बलिभूवो अपमत्तो निग्गमइ रत्तिं ॥१६५६।। रयणिविरामे रणो विसेसओ चरणधम्मसिन्नमिणं । सन्निहि संजायं जस्स य चिंतेइ रायवरो ॥१६५७॥ मज्झ अहो ! मूढत्तं माणुसजम्म इमं च लहिऊणं । विसयाभिलासगिद्धे ण मए हो ! हारिअं ताव ॥१६५८॥ बहुसायरोवमाइअकालहवंतेगभोगसुक्खेहिं । जीआणं जइ न तित्ती ता किं होही "निभोगेहिं ? ॥१६५९।। “तत्तविआरेणं जइ विलोगसे एस लोगमज्झम्मि । ता किमवि नत्थि रम्मं धम्म मोत्तूण रे जीव ! ॥१६६०॥ जेसु असारेसु वि भावेसु मुहा तुज्झ रमइ सारमई । ते वि अणिचा वटुंति नट्टवट्टिअपयत्थ व्व ॥१६६।। तथाहि १. चत्वारिंशत् २. विंशतिपूर्वलक्षाणि ॥३. निजात्मोद्धारा इव ॥ ४. अभिनवप्राणाः-नूतना इत्यर्थः ॥ ५. यशःप्रकारा इव ॥ ६. निर्गमयति ॥ ७. नृभोगैः ॥ ८. तत्त्वविचारेण ॥ Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेलिचरियं सारं सरीरमेअं जेहि हवइ 'रूवजुव्वणवएहिं । कुट्ठजराईहिं तक्खणेण ताई विणस्संति ॥१६६२।। जो पढमं सुररमणीणं वंछणिज्जो नरो इमो होइ । पच्छा जुगुच्छणिजो तासि चिअ एस थविरत्थे[त्ते ॥१६६३॥ जेसि पडिहाइ मणे लच्छी सारत्तणेण तेसि पि । न मिलइ एसा साहिअकिलेससयगाण लोगाणं ॥१६६४॥ जह कमला संमिलइ अ कयावि केसि पि तहवि नासेइ । परिसाकालसमुन्भवतडि व्व खणदिट्ठनट्ठा सा ॥१६६५॥ लच्छीवंतो जीवो उ वासवाओ वि मन्नए अहिअं। धणरहिओ पुण सो चिअ परगिहदासत्तणं कुणइ ।।१६६६।। जइ जाउ जाइ जीवंत[य]स्स न जीवस्स जलहिजा नासं । जम्मंतरम्मि गच्छंतस्स उ तस्स न उवेइ समं ॥१६६७।। रजस्स को वि माणो हवेइ सो वि अविवेगआवासो । जेणं पहुत्तभट्ठो भिक्खाए भमइ जीवंतो ॥१६६८॥ एगो रजंकाऊण चक्कवट्टी वि सत्तर्मि पुढर्वि ।। गच्छइ गयसरणो किं तओ अ रजस्स अभिभाणो १ ॥१६६९॥ दिदृता विन्नेआ विनजणेहिं च इत्थ चक्कीणं । भरहाहिवईण सुभूम-बंभदत्ताभिहाणाणं ॥१६७०॥ गयपुरनामनयरवइअणंगवीरिअनिवंगणाभइणी । जमदग्गितावसेणं परिणीआ रेणुआकुमरी ॥१६७१।। भइणीए मिलणत्थं समागया एगया य रिसिकता । नयरे तीए भइणीवइसंबंधे सुओ जाओ ॥१६७२।। सा रेणुआ सपुत्ता आणीआ तावसेण वणमझे । तीए पढमो पुत्तो रामनामेणं अत्थि पुरा ॥१६७३।। तेणं च परसुविजा लद्धा विजाहराउ एगाओ । सो परसुरामनामो विक्खाओ 'मेइणीइ तओ ||१६७४।। अह जाणिऊण अन्नाय मिमं तेणं च मारिआ माया । पुत्तसहिआ निवेण वि विणासिओ आसमो तस्स ॥१६७५।। तावससुएण रुटेण कओ रायस्स मत्थयच्छेओ । गयपुरसामी जाओ रायसुओ कत्तवीरिअओ ॥१६७६।। १. रूपयौवनवयोभिः ॥ २. वार्धक्ये ॥ ३. यदि जातु याति जीवतः न जीवस्य जलधिजा नाशम् ॥ ४. मेदिन्याम् ॥ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरड्य पिउणो वइरं चितंतेणं तेणं हो अ जमदग्गी । कुविएण परसुरामेण कतवीरिअनिवो निहओ ॥१६७७।। गयपुररज्जं गहि च परसुरामेण सत्तवंतेण । निवभजा 'साहाणा नट्ठा ताराभिहाणा य ॥१६७८।। सा तावसस्स आसमठाणम्मि गया भयाउला सिग्छ । निअभूमिहरे ठविआ 'पविपंजरसंनिहे रिसिणा ॥१६७९।।। तीए गब्भाओ सो ससंभमाए पडंतओ पुत्तो। भूमीए लग्गो तेण कयं नामं सुभूमुत्ति ॥१६८०॥ 'निक्खत्तिआ धरित्ती कया परसुरामभूमिनाहेण । पसरंतपयावविजिअदिणवणा सत्तवारा य ॥१६८१॥ रापण एगया पुच्छिओ अ नेमित्तिओ इगो ताव । कस्स पुरिसस्स य करेण मज्झ मरणं भविस्सइ भो! ॥१६८२।। तेणं भणि नरवर ! खत्तिअदाढाभरेण भरिअव्वं । थालं हवंति खीरं दाढाउ जस्स दिट्टीए ॥१६८३।। जो भुंजह तं खीरं तस्स करेण मरणं च तुह भावि । अह परसुरामरायण मंडिआ दाणसाला य ॥१६८४॥ तत्थ य थालं तं मंडिअं च सीहासणम्मि भूवेण । सक्कारिज्जति तओ नाणादेसागया लोआ ॥१६८५।। इत्थंतरम्मि किर मेहनायविजाहरेण एगयरो। नेमित्तिओ अ पुट्ठो पुत्तीए को वरो भावी ? ॥१६८६।। कालत्तयविउणा तेणं कहि तुज्झ 'अत्तजायाए । कंतो सुभूमनामो भावि तावसयठाणठिओ ॥१६८७।। तेण वयणेण मुइओ सेवइ विजाहरो सुभूमं तं । दिन्नाओ विजाओ इमस्स विजाहरेण तओ ॥१६८८।। रायसुओ निअमायं पुच्छइ भूमी किमेअमाण त्ति ? । जणणीए रोअंतीए भणिओ पुठववुत्तंतो ॥१६८९॥ जणणीवयणं सोउं अभिमाणजलोहपूरिअमणद्धो (?) । गच्छामि अप्पसत्तुं समुलमुम्मूलएमि अहं ॥१६९०॥ इअ भणिउं रायसुओ गयपुरनयरं गओ तओ तस्स । दिट्ठीए दाढाओ जायाओ खीररूवाओ ॥१६९१।। १. साधाना-गर्भवतीत्यर्थः॥ २. पविवज्रम् ॥ ३. निःक्षत्रिया ॥ ४. आत्मजायाः ॥ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं सीहासणम्मि तम्मि अ उवविट्ठो भुंजर स तं खीरं । अह परसुरामराओ सज्जबलो आगओ तत्थ ।। १६९२ ।। खीरं भोक्तुं था सुभूमकुमरेण निअसिरस्सुवरिं । भामि निक्खित्तं परसुरामरायाभिमुहमेअं || १६९३ || थालं च चक्करयणं संजायमिमं अमोहसत्थवरं । एसो पुव्वभवजिअपुण्णपहावो अहो ! जस्स || १६९४ || चक्करयणेण तेणं च परसुरामस्त सीसयं छिन्नं । 'सवचक्केण जहा राहुसिरं छिंदिअं लोए || १६९५ || तं रज्जं च सुभूमेणं गहिअं एगवीसवारा य । २ " निब्बंभणा कया मेइणी महारोसवंतेण || १६९६ || पुणरवि सुभूमचक्क हरेणं छक्खंडमाणया पुहुवी । संसाहिआ पवट्टर आणा सव्वस्थ जस्स जए || १६९७|| नवनिहिसामी चउदसरयणपहाणी 'रसंकको डिभडो । * रिउनंदकोडिगामो जो किर रिद्धीइ सक्कसमो || १६९८ ।। वोमतिअसाय रस्संतेउरसं पुण्णलद्धकामसुहो । भुंजइ चक्किपहुत्त रंजइ जो सब्वरायगणे ॥१६९९ ॥ सव्युत्तमरिद्धिजुओ पावं काउं सुभूमचक्कहरो । सत्तंगरजधारी अहो गओ सत्तमिं पुढविं ॥ १७०० || तम्हा पुरिसवरेहिं रज्जे माणो न को वि कायो । पावाणुबंधिरज्जं नरगंतं होइ जेण जणे ॥ १७०१ ॥ सोअन्वो दिठ्ठतो बीओ एसो उ भदत्तस्स । सागेअनयर मंबरमिव जणतारागणाइण्णं ॥ १७०२ || तत्थ य राया चंदावयंसगो चंदसोअरो तस्स । पुत्ती मुणिचंदो भूवलयसमुग्गयजसकंदो ॥ १७०३ ॥ सिरिसायर चंदसु गुरुवयणामिअसित्तमाणसो कुमरो । गहिऊण वयं तेहिं सह विहरंतो गओ गामं ॥ १७०४ || सो लद्ध अन्नउदगो समागओ जाव ताव सत्थो सो । चलिओ तम्हा भट्ठो समणी पडिओ उ अडवी || १७०८५ || मुच्छमउच्छं च गओ अणगारो गुणमहागरो एसो । तं दठ्ठे चउरो गोवदारया पडिअरंति फुडं || १७०६।। १. केशव: वासुदेवः लक्ष्मण इत्यर्थः ॥ २. नि:ब्राह्मणा ॥ ३.९६ कोड: ॥ ४. ९६ कोड: ॥ ५. नरकान्तम् ॥ ६. मूर्छामतुच्छाम् ॥ १२३ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२४ सिरिइंदहंसगणिविरइयं धम्म सोउ एए पव्वइआ तत्थ दो कयदुगंछा । गच्छंति देवलोगं संजमआराहगा समणा ॥१७०७।। अह ते चइऊण दसण्णपुरे संडिल्लनामविपस्स । जमलसुआ जसमइदासीए जाया जुवा जाया ॥१७०८॥ एगय गया य खित्तस्स रक्खणं काउमंजसा दासा । वडरुक्खस्स 'अहो सुत्ता दद्रा ताव सप्पेणं ॥१७०९|| मरिऊणं च इमे कालिंजरसेले मिगीइ एगाए । कुच्छीए उप्पन्ना मिगा भमंति वणमज्झम्मि।।१७१०॥ पुव्वभवपीइवसओ चरमाणा समगमेगठाणम्मि । वाहेण हया हरिणा मुत्तूणं बाणमेगं च ॥१७११।। गंगातीरे हंसीइ जमलहंसा इमे पुणो जाया । वागुरिएण चरंता बद्धा पासेण दो वि मया ॥१७१२॥ वाणारसीपुरीए मायंगेसस्स भूअदिन्नस्स । धणवंतस्स जमलपुत्ता जाया दो वि ते जीआ ॥१७:३।। नामेण चित्त-संभूइणो इमे पइदिणं पवति । अह नयरीनाहो संखनियो तस्स य नमुइमंती ॥१७१४॥ कत्थ वि समये मंती हेतुं राएण भूअदिन्नस्स । दिन्नो तेण वि भणिअं जइ पुत्ते मज्म पाढेसि ॥१७१५।। पच्छन्नं भूमिहरठिअं भवंतं च सचिव ! रक्खेमि । इअ मणिए मंतिवरेण तहा पडिवन्नमेअं च ॥१७१६।। तत्थ ठिएणं तेणं कुमराणं पाढिआओ सयलाओ । [णवरं सो कामग्गहपीडिओ तह चेव वदि॒तो॥१७१७।। मंती कमेण मायंगअंगणासंगमं कुणइ लुद्धो । मुणिउ मायंगेणं मारिउमिट्ठो अ पाविट्ठो ॥१७१८|| अज्झावयस्स मारणवत्ता जाणाविआ य कुमरेहिं । एसो नट्ठो पुण हत्थिणाउरमहापुरम्मि गओ ॥१७१९॥ जाओ अमच्चओ चक्कवट्टिणो सो सणं कुमारस्स । तेहिं 'अप्पकलाहिं पुरीजणो रंजिओ सव्वो ॥१७२०॥ अन्नय मयणमहमहुजाणे तेहिं "सगीअनहेहिं । लोओ 'एगागारो जणिओ सयलो वि सव्वत्थ ॥१७२॥ १. अधः ॥ २. मातङ्गेशस्य-चाण्डालस्येत्यर्थः ॥ ३. ज्ञापिता ॥ ४. आत्मकलाभिः ॥ ५. स्वगीतनाट्यैः ॥ ६. एकाकारः ॥ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवाभाणुकेवलिचरिये 'विप्पजणेणं च तओ रावा रॉयस अग्गओ विहिआ । 'मेएहिं एएहिं विटालिआ सबओ नयरी ॥१७२२।। तेणं तेसि पवेसो निअनयरीए निवारिओ रण्णा । एगय 'जुण्हमहे ते पुरे पविट्ठा विणोएण ॥१७२३॥ अच्छाइऊण वयणं गायेता महुरसद्दओ गीअं । उवलक्खिऊण लोएण कुट्टिआ कडिआ एए ॥१७२४॥ अह ते विरत्तचित्ता दक्षिणपासम्मि पव्वए चडिआ। काउमणा भिगुवायं निअदुहउत्तारणोवायं ॥१७२५।। तेहिं च अंतराले अणगारो पिच्छिओ पमोएण । पणओ तव्वयणाओ बुद्धा सुद्धा सया एए ॥१७२६॥ मुणिवरपासे अंगीकयचारित्ता इमे अ विहरति । पुहवीतले महातवपरायणा कय विमलझाणा ॥१७२७।। अह ताव हत्थिणाउरनयरे समणा समागया दुन्नि । मासखवणपारणए संभूइरिसी गओ नयरं ॥१७२८॥ मंतिवरेणं नमुइणा दिट्ठो उबलक्खिओ इमो साहू । ससरूवपयासणआसंकाए चिंतए मंती ॥१७२९।। नयराओ समणो एस कडिअव्वो त्ति भासिए पुरिसा। समणं हणंति करुणारहिआ किर लिटु-लट्ठीहिं ॥१७३०।। साहू गयावराहो हणिजमाणो 'सरोसनित्तो अ । तेजोलेसं मुंचइ धूसरिअं धूमओ नयरं ॥१७३१॥ चकवई तत्थ समागओ तह वि नोवसमइ पस रिसी। आगंतूणं चित्तगमुणिणा उवसामिओ अ इमो ॥१७३२।। उज्जाणं च गएहिं तेहिं संलेहणाविहिपरेहिं । अंगीकय अणसणं परलोअसुहप्पयाणखमं ॥१७३३।। विनायमंतिसंबंधेण चकवाणा य सो सचिवो । आणाइओ मुणीणं पुरओ दढरज्जुबद्धंगो ॥१७३४॥ करुणारसकोसेहिं तेहिं मोविओ अहो ! मंती । चक्कवई अंतेउरसहिओ नमिरं च तत्थ गओ ॥१७३५॥ कुणइ सुनंदानाम इत्थीरयणं च रिसिपयपणामं । अलिअफलिसं महेसी सुकुमालं अणुहवेइ तया ॥१७३६॥ १. मेदैः चाण्डालैः ॥ २. ज्योत्स्नामहे-शरत्पूर्णिमाउत्सवे ॥ ३. कर्तुमनसौ भृगुपातम् ॥ ४. सरोषनेत्रः॥ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ६२६ सिरिइंदहंसगणिविरह कुणइ निआणं संभूइरिसी जइ अत्थि तवफलं मज्झ ।। होमि महं चक्कवई एरिसरिद्धीइ संजुत्तो ॥१७३७।। जिणसासणभणिअभिणं तवं कुणंद्रेण नेव कायव्वं । तुच्छफलं निआणं तवदेवमणी उ मुक्खफलो ॥१७३८।। इअ चित्तसाहुणा वारिज्जंतेणावि तेण समणेणं । न उण निआणं चत्तं संसारो दुञ्चओ जेण ॥१७३९।। समणा दो वि तओ ते कालं काऊण 'अणि मिसा जाया । सोहम्मदेवलोगे अच्छरसुहसायरनिमन्ना ॥१७४०॥ सुरलोगाओ चहउँ चित्तजिओ पुरिमतालनयरम्मि । इब्भगिहम्मि समिद्धे पुत्तो जाओ कलावंतो ॥१७४१।। संभूइजिओ कंपिल्लपुरे बंभनिवभज्जचुलणीए । संजाओ चउदससुविणसूइओ बंभदत्तसुओ १७४२।। कासीदेसाहिवई कडगो राया करेणुदत्तो अ । दिग्घो अ कोसलेसो पेसो पुप्फचूलो अ ॥१७४३।। बंभनिवस्स इमे संति मित्तरूवा नरेसरा चउरो । ससिणेहा वरिसं जा अन्नुन्नं रज्जेसु चिट्ठति ॥१७४४० एगय एए सव्वे नरवइणो संति बंभरजम्मि । राया सिररोगेणं च असज्झेण 'गयरजासो ॥१७४५।। कडगाइनिवुच्छंगे कुमरो मुक्को इमो भवंतेहिं ।। रज्जं च कारिअव्वो इअ चविअ 'परासुओ बंभो ॥१७४६।। कयनिवकिञ्चेहि तेहिं मंतिअमवणिनायगेहिं च । कुमरो अ जाव रजारिहो हवइ पालणिजमिणं ॥१७४७।। इअ चिंतिऊण तेहिं दिग्धो मुक्को अ बंभरजम्मि । अवरे निअनिअरज्जे वसुंधरानायगा य गया ॥१७४८।। सो कोसपमुहचिंतं करेइ सयलं सया वि उज्जुत्तो। तत्थ ठिअस्स निवइणो जाओ चुलणीइ संबंधो ॥१७४९।। धणुमंतिणा य नाओ वरधणुपुत्तस्स नाविअं तुमए । एगते कहिअव्वं सरूवयं बंभदत्तस्स ॥१७५०॥ जाणाविअंच तेणं नरिंदकुमरस्स माइदुञ्चरिअं । असहंतो कागस्स य 'पिगीइ संग स कारेइ ॥१७५१।। १. अनिमिषौ-देवौ ॥ २. गतराज्याशः ॥ ३. परासुकः मृत इत्यर्थः ॥ ४. ज्ञापितम् ॥ ५. कोकिलायाः।। Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषपामाणुकेवालिचरिये अंतेउरम्मि गहिउं गओ निवसुओ तहि हओ कागो । अवरो वि जो उ एवं काही तं निग्गहिस्सामि ॥१७५२।। एवं रायसुएणं भणिों अन्नय स भदकरिणीए । सह संकिण्णगय घेत्तूण तहेवागओ तत्थ ॥१७५३।। अह दीहेणं चुलणी बुत्ताहं कागओ तुमं च पिगी। सा जपइ बालस्स य चवलत्तं ताव नेअमिमें ॥१७५४॥ राया भणेह न इमं वितहं कुमरो उ सुरयविग्घकरो। मारिजउ तुह पुत्ता परे वि होहिंति मज्झ वसा ॥१७५५॥ तीए वि रइसिणेहाउ रायसुअमारणं च पडिवन्नं 1 तीए चविअं लोआववायओ रक्खिअव्यो त्ति ॥१७५६१ सो लवइ थोवमेअं कारिस्सामो 'करग्गहं तस्स । जउहरसुत्तस्स तओ अग्गिं कुमरस्स दाहामो ॥१७५७॥ अह वरिआ एगस्स य सामंतस्स तणया जउहरं च । गूढपवेसगनिग्गममेगं काराविअं रण्णा ॥१७५८॥ पच्छन्नं पारद्धा रण्णा निवसुअविवाहसामग्गी । अवगयवुत्तंतेणं दीहो धणुमंतिणा भणिओ ॥१७५९।। वरधणुनामो पुत्तो रजधुरावहणतप्परो मज्झ । परलोगहिअं च अहं करेमि सामिअ ! भवुविग्गो ॥१७६०।३ राया मायाए तं कहेइ अन्नत्थ किं पवासेणं । इत्थ ठिओ चिअ दाणाइअपुण्णं कुणसु मंति! तुमं ॥१७६१॥ पडिवजिऊण एवं निववयणं मंतिणा तओ ताव । गंगातडिणीतीरे पवा य काराविआ महई ॥१७६२ ।। तत्थ य 'पहिगाईणं दाणं दाउं पयट्टि तेणं । दाणाइणा अणेगे पुरिसा आवजिआ य तओ ॥१७६३।। तेहिं तेण सुरंगा खणाविआ 'नयणगाउअपमाणा । जाव जउहरं पत्ता जओ मईए न किं सझं ? ॥१७६४॥ कन्ना कुमरेणं सा परिणीअर किर महाविभूईए । सयणं विसज्जिऊणं पवेसिओ जउहरं कुमरो ॥१७६५॥ चिट्ठइ तत्थ निवसुओ वहूवरधणुसहिओ गया य रयणी य । जामदुगपमाणा ताव जाव गेहं च पज्जलिअं ॥१७६६॥॥ 1. विवाहम् ॥ १. प्रपा परब इत्यर्थः॥ ३. पथिकादीनाम् ॥ ४. द्विकोशप्रमाणा ॥ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२८ सिरिइंदहंसगणिविरयं हाहारवो समुच्छलइ तओ मूढो ससंभमो जाओ। रायसुओ वरधणुणा भणिओ कन्ना इमा अन्ना ॥१७६७।। सा पुण रायसुआ लेहपेसणेणं निवारिआ इत्थ । एआए पडिबंधो कत्तव्वो नेव को वि तए ॥१७६८।। एत्थ जउमंदिरम्मि अ पायपहारो तए वि मोत्तव्यो । जेणं निग्गच्छामो जलणाओ पजलंताओ ॥१७६९॥ तेण तहेव कर दो वि सुरंगामग्गओ तओ झत्ति । निग्गंतूणं च गया दुवारदेसम्मि भयभंता ॥१७७०॥ पढमं चिअ धणुमंतीसरेण दो आसहत्थया पुरिसा । तत्थ ठविआ य वरघणुविनाया बुद्धिमंतेणं ॥१७७१॥ तेसु तुरगेसु कुमरा दो वि समारहिअ दूरओ चलिआ । 'वोमेसुजोअणाई गया पहसमा हया पडिआ ॥१७७२।। अह पयचारेणं ते चरमाणा कोट्टगाममिहपत्ता । तत्थ कुमारी जंपइ छुहा ममं बाहए बादं ॥१७७३॥ गामं गओ वरधणू नाविअमागारिउ कुमरसीसं । मुंडाविरं कसाइअवत्थाई च परिधावेइ ॥१७७४।। चउरंगुलपट्टेणं उरत्थलं छाइ ससिरिवच्छं । वरधणुणा वि अ वेसो निओ परावट्टिओ तत्तो ॥१७७५।। दो वि गया गामवरम्मि पिच्छिआ माहणस्स भिच्चेण । आगारिआ य गेहे आयरओ ते गया तत्थ ॥१७७६।। काराविऊण भोअणमेएसि खिवइ इथिआ एगा। कुमरसिरे अक्खयए बंधुमईकन्नगाहेउं ॥१७७७॥ एआए कन्नाए एस वरो चेव ताव होउ ति । तब्वयणं सोऊणं भणेइ वरधणुमहामंती ॥१७७८॥ मुक्खस्स इमस्स य बडुअस्स कए किजए उ को खेओ । ताव कहेइ गिहवई विप्पो आणंदिअमणो अ ॥१७७९।। नेमित्तिएणं एगेण भणिअमम्हाण एत्थ जो पत्तो। भुंजइ मित्तजुओ छाइअसिरवच्छो अ तुम्ह गिहे ॥१७८०॥ . सो भत्ता तुम्हाणं एआए कन्नगाइ होहि त्ति । तेणं पाणिग्ग हणं च कारिअं कुमररायस्स ॥१७८१।। १. पञ्चाशत् योजनानि ॥ २. नापितम् ॥ Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२९ भुवणभाणुकेचलिचरियं बीअदिणे ससरूवं बंधुमईए अ कहिअ ते चलिआ । मग्गे गच्छंता एए अकंतो पिवासाए ॥१७८४॥ 'जलपाणथं दो वि अ गामे पविसंति तत्थ सुअमेअं । दीहनिवेणं बंधाविओ पहो बंभदत्तस्स ॥१७८५॥ तं मग्गं चइऊणं उम्मग्गेणं इमे पयस॒ता । अमुणता य दिसाओ महंतअडवीइ किर पत्तां ॥१७८६।। कुमरं तिसि वडरुक्खस्स अहो! ठविअ गच्छए मंती । जलगहणत्थं संकाए दिट्ठो दीहसुहडेहिं ॥१७८७॥ तेहिं सह णिजं तो अदूरदेसं समागओ तत्तो । तेणं 'संना कुमरस्स कया नट्ठो तओ एसो ॥१७८८।। विसमाडवीइ पत्ती 'नीसेसद्धस्समाउरसरीरो। . तीए अडवीए कुमरेणुत्तारो दुहेण कओ ॥१७८९।। दिट्ठो एगो तेणं च तायसो तस्स आसमे स गओ । आलावेइ कुलवई कहिं तुमं ? आह ससरूवं ॥१७९०॥ उवलक्खिऊण सो भणइ चुल्लताओम्मि तुज्झ तायस्स । चिट्ठसु सुहेण तत्तो इह ठाणे निअघरम्मि व तुं ॥१७९१।। तत्थ ठिओ रायसिस सिक्खेइ कलाओ तावससमीवे । अन्नय तावसकुमरा य जंति कंदाइमाणेउं ॥१७९२।। कुमरो वि बंभदत्तो विणोअवंतो अ निगओ ताव । वणमझगएणं तेण गओ दिट्ठो अ "तुंगसरो॥१७९३॥ कुविओ अ कुंजरो रायकुमारगपिटुओ पहावेइ । तेणावि खेइऊणं मुक्को अ करी परिस्संतो ॥१७९४।। उम्मग्गपयट्टो सो नरिंदपुत्तो पुणो दिसामूढो । पिच्छइ एग नयरं सुन्नं जिन्नं नईतीरे ॥१७९५।। जोअंतो रायसओ पासटिअखग्गवंसिआवलिअं । दहूण परिक्खत्थं उग्गं खग्गं च वाहेइ ॥१७९६॥ एक्कपहारवसेणं च वंसिआली खणेण सा छिन्ना । तमज्झठिए पडिए सिरम्मि दिढे दुही जाओ ॥१७९७।। अह उड्डबद्धपायं कबंधयं धूमपाणउज्जुत्तं । दिटुं रायसुपणं पलोअमाणेण तत्थ फुडं ॥१७९८॥ १. जलपानार्थम् ॥ २. तृषितम् ॥ ३. संज्ञा ।। ४. निःशेषाध्वश्रमातुरशरीरः ॥ ५. तुङ्गस्वरः ॥ ६. ऊर्धबद्धपादम् ॥ Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं पच्छायावी जाओ निवंगजायस्स अइसरण तया । पुरओ गच्छंतो सो पिच्छेइ अ सत्तभूमिहरं ॥१७९९।। सो सत्तमभूमीए जाव गओ ताव कन्नगा एगा। दिट्ठा य कुमारेणं "विसमाउहवल्लहा रूवा ॥१८००॥ सा भणिआ कुमरेणं जंपइ गरुओ अ मज्झ संबंधो । अप्पसरूवं तुमए पगासिअव्वं महाराय ! ॥१८०१॥ तम्महुरवयणलीलारंजिअचित्तो भणेइ ससरूवं । कुमरो तओ अ कन्ना हरिसिअनिअमाणसा जाया ॥१८०२।। पडिऊणं पापसु खरंतअंसुजलअल्लमुहदेसा । एसा भासइ अहयं तुह माउलपुप्फचूलसुआ ॥१८०३।। तुम्हाणमेव दिन्ना अहमुव्वाहदिअहं पडिच्छंती । दुट्ठखयरेण इत्थाऽऽणीआ निअगेहउजाणा ॥१८०४।। जाव अहं दुहतत्ता चिट्ठामि तुम समागओ ताव । जाया य जीविआसा मह तह भग्गं फुडीभूअं ॥१८० ॥ सो मह कुत्थऽत्थि रिऊ जह तस्स बलं अहं विलोएमि । सा वयइ सामिदिना विजा तेणं पढिअसिद्धा ॥१८०६॥ विजा सा सरिआ आएसं काही रिउ निवारेही । पुच्छिज्जंती मह चिट्ठिअं कहिस्सइ अ तुहं सव्वं ॥१८०७।। विजाजावो अ मए कओ तओ जाव हं भगामि पहो ! । ता नट्टमेत्तरखेडो जेणाऽऽणीआ अहं इत्थ ॥१८०८।। सो मे पुण्णबलेणं तेअं सहिउ न सक्कए तेण । सिअरत्तपडागाजुअआवासम्मि ठविआ अहयं ॥१८०९।। विजाहरेण तेणं जाणावेउं च मज्झ संबंध । निअभइणीणं किर देसिआ य जाणावणी विजा ॥१८१०।। सो वंसालीए पुण सयं पविट्ठो सुसाहिअस विज्जो । तन्निग्गओ अ संतो काही पाणिग्गहं मज्झ ॥१८११।। अन्ज दिणे विजाए सिद्धी होहि त्ति तस्स खयरस्स । तं सोऊणं कुमरो तम्मरणकहं कहेइ तओ ॥१८१२।। पमुइअमणा भणेइ अ कुमरी भव्वं कयं निवकुमार! । गंधव्वविवाहेणं परिणीआ सा निवसुएणं ॥१८१३।। १. विषमायुधवल्लभा-रतिः रूपात् ॥ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुणभाणुकेवलिचरियं तत्थ ठिओ अ कुमारो सुणेइ स नहम्मि इत्थीणं । पुच्छर कन्नं एसो को सहो ? सा तओ कहर || १८१४ || निअरिउखेअर भइणीजुअलं खंडा-विसाहिआनामं । बंधaatarहोचिअसामरिंग गहिउमायायं ।। १८१५ || सामि ! तुम्हे दूरे चिट्ठह जह ताण खयरकन्नाणं । भावं मुणामि रागो जइ तुम्हासु दइअ ! होही || १८१६ ॥ तत्तो गेहस्सुवरि रत्तझउच्छालणं करिस्सामि । तुम्ह विसर बिराए सिअझयमुल्लालइस्तामि || १८१७|| तम्हा ठाणाउ गओ स बंभदत्तो सिअज्झओ दिट्ठो । थोवंतरम्मि उत्तंभिओ इमो अग्गओ चलिओ || १८१८ || एगं महासरं लहिउं तत्थ य मज्जणं कयं तेणं । तीरे एगा कन्ना रूववई सो वि तीए अ ।। १८१९ || अणुरागो ताण मिहो जाओ कन्ना तओ अ पट्टाइ । एगा निअचेडी पेसिआ पुणो तस्स पासम्म || १८२० || ती वत्थजुअलतंबोलपसूणाई अदिपअं जस्स । सरतडदिकनीए एअं पेसिअमिअ भणित्ता || १८२१ || अहयं तीर वृत्ता महाणुभाग ! तुमए विहेअन्वं । भोअणमम्हं पिउमंतिमंदिरे एह ता तुम्हे ॥ १८२२ || परिहिअवत्थालंकारो कुमरो मंतिणो गिम्मि गओ । ताहे मंती वृत्तो एस बरो पेसिओ रण्णा || १८२३ ॥ सिरिकंताए धूआए जुग्गो आयरेण दट्ठव्वो । मंतिवरेणं तत्रयणं सोऊणं तहेव कयं ॥ १८२४ || atraणे निवासे आणीओ मंतिणा कुमारी अ । राया अब्भुट्टाणाइणा इमं पूअए कुमरं ||१८२५ ।। रायतणय संबंधम्मि पुच्छिए उ सुहलग्गवेलाए | रण्णा कण्णा परिणाविआ पमोअभरकलिएण || १८२६ || अन्नय पुट्ठा कुमरेण कन्नगा भूवरेण किं मज्झ । गागिणी तुमं किर दत्ता ? भासइ नरिंदसुआ || १८२७ || सामि ! इमो मह ताओ विसमं पलिं समागओ इत्थ । सबलाणं रायाणं दायायाणं महाभयओ || १८२८|| १३१ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १२२ सिरिइंद हंसगणिविर इयं नगरग्गामाविणासं काऊण पविसेइ इह कोट्टे । सिरिमइमायाअ हयं पुण चउपुत्तोवरिं पुत्ती ॥ १८२९ ॥ माया-पिऊण अइवल्लहा अहं अन्नया निवेणुत्ता । सव्वे विअ अम्हाणं नरेसरा सत्तुणो संति ||१८३०॥ तेण तुमए मणुन्नो वरो सयं पेच्छिऊण वत्तव्वो । अह सरनी (ती) रगयाए दिट्ठो इट्ठो मए उ तुमं ||१८३१ ॥ एएण कारणेणं मणोहरवरो तुमं मए वरिओ । तत्थ य चिट्ठतस्स दिणा के वि गया रायउत्तस्स ||१८३२|| एगय पल्लीनाहो देस मुसिउं च निम्माओ जाव । तेणं सह निग्गच्छर कुमारओ बंभदत्तो वि ।। १८३३ || गामासन्ने कत्थ व सरतीरे वरघणू वि मिलिओ अ । दुगसंगमम्मि हरिसो जो तं जाणाइ सब्वविऊ || १८३४|| कुमरेण सवुत्ततां कहिओ तत्पुच्छिओ वरधणू वि । भइ तुमं मोतुं वडमूलम्मि जलट्ठिओ मि गओ || १८३५|| दिग्घभडेहिं गहिओ अहं च अइताडिओ तहे वृत्तं । रे कुत्थ पवट्ट बंभदत्तकुमरो मए भणिअं || १८३६ || जाणामि तस्सरूवं किमवि अहं न य कयम्मि निब्बंधे । वग्घेण भक्खिओ सो वुत्ते दंससु पएसं तं ॥ १८३७|| अह महमिसेण तु दिट्ठिपहं आगच्च ते कया संना । वच्छ ! पलायसु एआउ तुमं ठाणाउ सिग्धयरं || १८३८ ॥ लिआ य परिव्वायगलभपिआ निअमुहे मप खिविआ । जाओ निचिट्ठो हं मउ ति नाउं गया सुहडा ||१८३९|| निवयणाओ गुलिआ य कड्डिआ तत्थ ठाणदेसम्मि । राअसुअ ! तुमं तु मए विलोइओ नेव दिट्टी अ ॥१८४०|| कत्थ विगमे मिलिओ मज्झ परिव्वायगो इगो ताव । स भइ तुह तायरस य मित्तो वसुभागनामो हं || १८४९ ॥ कहिअ च तेण नट्ठो धणू तुहंडबा य दिग्घरापण । पक्खित्ता पुण मायंगपाडए पयडरोसेणं || १८४२ || Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवषमाणुकेवलिचरिय १३३ अह दुक्वेण अहं कावालिअवेसेण निग्गओ ताव । कंपिल्लपुरं पत्तो मायंग वंचिऊण तओ ॥१८४३॥ अवहरिआ मे माया मामे एगम्मि देवसम्मस्स । विप्पस्स गिहे मुक्का गवे सिउं तुममहं पत्तो ॥१८४४॥ इअ वटुं कुणमाणा ते वि दुवे जाव तत्थ चिट्ठति । तुम्हाण गवेसणयं काउं दीहसुहडा पत्ता ॥१८४५|| एगेणं पुरिसेणं तत्थामंतुं निवेइअं एअं । तम्हा वणाउ ते निम्गया गया दो वि कोसैबि ॥१८४६॥ तत्थुजाणे कुछडजुनं वट्टर अ सिट्ठिपुत्ताणं । सायरदत्तगबुद्धिलनामाणं लक्खपणएणं ॥१८४७॥ तेहिं तं दिदं पुण जुझं दोण्हं पि कुक्कडाणं च । सायरसिहिणा बुद्धिलसिही हो सो वि तेण तओ ॥१८४८।। सायरसिही अभिमुहं किर्जतो नेव इच्छए जुझं। सायरदत्तेणं हारिअं च लक्खपमिअं दव्वं ॥१८४९॥ इत्थंतरे वरधणू भणेइ दुण्हं पि सिट्रितणयाणं । एस सिही किं भग्गो सुजाइओ ताव पिच्छामि ||१८५०।। जइ तुझे कोर्व कुणह नेव तो सायरो अ जंपेह । सप्पुरिस ! तुमं पेच्छसु धणलोहो को वि मह नस्थि ।।१८५१॥ परमभिमाणेणत्थो अस्थि ममं तेण बुद्धिमंतेणं । बुद्धिलसिही पुण विलोइओ बलं कित्तिमं नायं ॥१८५२।। सिहिपायलोहसूईओ बद्धाओ इमं ब(छ)लं विउलं । दिस्सइ उ बुद्धिलेणं वरधणुणो भासि एअं ॥१८५३।। नेव तुम जइ जंपसि लक्खद्धं देमि दक्ख ! तुज्झ तया । सूई उ कडिऊणं पुणो वि ते जोहिआ सिहिणो ॥१८५४॥ निअसिहिपराभवेणं च बुद्धिलेणावि हारिओ लक्खो । दोण्ह वि सिट्रिसुआण ताणं सारिच्छया जाया ॥१८५५।। हरिसेण सायरो अजउत्तया! निअगिहम्मि आगम्मं । इअ भणि ते आगारिऊण पुण भोइआ गेहे ॥१८५६।। पीइपरा दो वि इमे तत्थ य चिटुंति अन्नया को वि । पुरिसो वरधणुमेगंते नेऊणं इमं वत्ति ॥१८५७।। Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं जं बुद्धिलेण कहि लक्खद्धं तन्निमित्तमेस अहो! । हारो अ पेसिओ चत्तालीससहस्समुल्लमिओ ||१८५८।। इच्चाइयसंबंधा जस्स चमकारकारगा लोगे । तत्थ धणपवरसिट्ठी भजा धणसंचया नाम ॥१८५९॥ रयणवई तप्पुत्ती परिणीआ बंभदत्तकुमरेणं । कमरो कमेण पत्तो भममाणो नयररायगिहं ॥१८६०॥ सो पविसंतो दोहिं कन्नाहिं धवलगेहगठिआहिं । दिट्ठो भणिअं जुत्तं मुत्तुं भत्तं जणं किं ते ॥१८६२।। भणइ कुमरो किमेवं कहह तओ ठाविऊण कन्नाहिं । भोआविओ अ भणिओ सामि ! तुम सुणसु संबंधं ॥१८६२।। वेअडो नाम गिरी दक्खिणसेणीविभूसणं नयरं । सिवमंदिराभिहाणं जलणसिहो नाम तत्थ निवो ॥१८६३।। विज्जुसिहा तकता तआओ अ दोवि किर अम्हे । अम्हाण नट्टमेत्तो जिट्ठो भाया मुणेअठवो ॥१८६४॥ अन्नय अट्टावयगिरिजत्ताए गच्छए सुरसमूहो। तेण समं अम्ह पिआ वि गओ तित्थम्मि अम्ह जुओ ॥१८६५।। अग्गिसिहमित्तजुत्तेण तेण जत्ता कया पमोएण । पूइअ जिणे उ पुप्फाईहिं सहलीकयो जम्मो ॥१८६६।। तम्हा ठाणाओ सो निग्गच्छंतो नमेइ दट्टणं ! धारणमुणीण जुअलं असोगवरपायवस्स अहे ।।१.८६७।। धम्मोवएसवयणं सुच्चा निश्चायरो हवाइ धम्मे । बालाण घरो होही को ? भय ! पुच्छए मित्तो ॥१८६८॥ समणेणुत्तं भत्ता एआसिं भाइघायगो होही । इअ राया सुणिऊणं विसायवंती हवेइ भिसं ॥१८६९।। एअम्मि अ पत्थावे अम्हेहिं साविअं नरिंदस्स । ताय ! सुअं मुणिमुहओ अम्हेहिं जं भवसरूवं ॥१८७०॥ अम्हं वीवाहेणं कन्जं ता नेव अत्थि नरनाह ! । पिउभाउअसुस्मृसणपराउ अम्हे हघिस्सामो ॥१८७१।। Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकेवलिचरियं अन्नय सहोअरेणं अम्हाणं पिच्छिआ य पुप्फवई । इह पुप्फचूलअभिहाणतुम्हमाउलनिवालसुआ ॥१८७२॥ तीए निरुवमरूवेण मोहिओ सो समागओ हरिउं । तहिदि असहतो विज्जं सो साहिउं लग्गो ॥१८७३॥ जायं तओ परं जं तुमं पि जाणासि तं निरवसेसं । पुप्फवईए अम्हाणं भणिअं भाउअसहवं ॥१८७४॥ जायाउ सोगसंकुअतत्ताओ तीइ धम्मवयोणं । पडिबोहिआउ विनाय नट्टमेत्तसयलकहाए ॥१८७५।। सोगं तुम्हे किं कुणह ? सरह साहुधयणं पुरा भणिअं । तो बंभदत्तरायं कंतत्तेणं 'सयाऽऽसयह ॥१८७६॥ तं सोऊणं अणुरायजुएहिं च पडिवन्नमम्हेहिं । रहसवसेणं सिअझयसंकेओ तुह को तीए ॥१८७७॥ अन्नत्थ कत्थ वि पई चलिए भमिआउ पइपुरं अम्हे । दंसणमणष्भवरिसणसरिसं तुह अन्ज ! संजायं ॥१८७८।। तम्हा सामिअ ! तुमए पुप्फवईवाइअं च सरिऊणं । अम्हाण मणोरहपूरणम्मि परणेस ! जइअव्वं ॥१८७९।। गंधवविवाहेणं परिणीआओ इमेण कन्नाओ । तत्थ ठिओ इगरतिं पचूसे ताउ वुत्ताओ ॥१८८०॥ पुप्फवईए पासे जाह तहा ताव तत्थ ठायध्वं । जाव मह रजलाहो हवेई एवं पमाणं ति ॥१८८१।। अह ताओ तत्थ गयाओ तकालं च धवलेगहाई । अब्भं व विसिणं पेच्छिऊण स चमक्किओ कुमरो ॥१८८२।। एगय वसंतमासे मयणमहूसरभिहाणउजाणे । मत्तगयसंकडाओ विमोइआ बालिआ तेण ॥१८८३॥ मंतिमुहाओ रण्णा संबंधो एस जाणिओ सध्यो । परिणाइआउ कन्नाउ अतु कुमरस्स रागण ॥१८८४॥ वेसमणसत्थवसुआ सा वि कुमारी इमेण परिणीआ । अणुरायबद्धचित्ता गरुअं धम्मस्स माहप्पं ॥१८८५।। उवाहिओ वरधणू सुबुद्धमंतिवरकन्नगं नंदं । कुमरेण तत्थ दो वि अ ठिआ सुहोदहिनिमन्ना ते ॥१८८६॥ १. सदा आश्रयत ॥ २. अभ्रं व विशीर्ण प्रेक्ष्य स चमत्कृतः कुमारः ॥ Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइय तेसि पसिद्धी जाया वीसु वाणारसिं गया दो वि । कुमरं बाहिं ठाविअ गओ वरधणू नयरमझे ॥१८८७।। कडगनिवस्स य मिलिओ परिवारजुओ नरेसरो मुइओ । गयखंधे आरोविअ अभिमुहमंतो पवेसेइ ॥१८८८।। कडगावई सपुत्ति देइ कुमारस्स हयगयाई अ । दूएण पुष्पचूलो जाणावइ सव्यरायाणं ॥१८८९॥ वरधणु-करेणुदत्ता खणेण मिलिआ तहेव अवरे वि। ता चंदसिंह-भवदत्तप्पमुहा [ते] आगया तत्थ ॥१८९०॥ अहिसिंचिउं वरधणू सिन्नं सपयम्मि पेसिओ ताव । तेहिं विजयस्स कए सिग्धं दिग्धाहिरायस्स ॥१८९१॥ तं आगच्छंतं सोऊणं दिग्धेण पेसिओ य दूओ । कडगाइमहारायाणं सो निभच्छिओ तेहिं ॥१८९२।। कंपिल्लपुरं पुण बंभदत्तरापण वेढिअं सहसा । दीहो वि साहसं काउं आगच्छए तत्थ ॥१८९३।। जुद्धं जायं तेसिं सिन्ने भग्गे समुटिओ दिग्यो । दिटे तम्मि सकोवो संजाओ बंभदत्तो वि ॥१८९४॥ कडयम्मि अ बहुकालं तेसि निवाणं पट्टि जुद्धं । अह चकं मुक्कं तेण दिग्घपिंटो हओ [सहसा] रस्सा (?) ॥१८९५।। एसो अ चकवट्टि त्ति कल्यलो खम्मि उच्छलेइ तओ । तिअसेहि पुप्फवुट्ठी कया य निवमत्थए हरिसा ॥३.८९६।। बारसमो एसो बंभदत्तओ चक्कवट्टिनामेण । उप्पन्नो इअ उग्घोसणा तिहुअणम्मि संजाया ॥१८९७।। सब्वेहि अहिनंदितो गेहम्मि ताव एस गओ । ता चक्कट्टिरजाभिसिंचणं जस्स कयमेत्थ ॥१८९८।। भरहं छखंडमाणं च साहिअं जेण मेलि सयलं । अंतेउरं सुरूवं पुप्फवईप्पमुहमेगस्थ ॥१८९९।। इअ रज्जं कुणमाणस्स जति दिअहा सुहेण रायस्स । अन्नय नडेण भणि सामिअ ! नाडयमस्थि [०मिहत्थि]नवं ॥ १९००।। तं महुरगीअं नामेणं नट्टे च दंसहस्सामि । एवं होउ त्ति निवेणुत्ते नर्से करेइ नडो ॥१९०१॥ Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३७ भुषणभाणुकेवलिचरियं इत्थंतरम्मि सयलसुमसिद्धसुमदामगंडमप्पेइ । दासी तं पेच्छइ महुरीगीअं पुण सुणेइ निवो ॥१९०२।। कत्थ वि परिसमेअं च दिद्वपुव्वं मए विअप्पो ति । जाओ सोहम्मे किर नलिणीगुम्मम्मि दिटुं ति ॥१९०३॥ एवं चिंतंतेणं पुव्वभवो जेण सुमरिओ निअगो । सीओवयारविहिणा राया जाओ विगयमच्छो ॥१९०४॥ पुत्वभवबंधवव्वइअरेण तजाणणोचिअरहस्सं । जं गोविऊण भणइ अ पयावई वरधणुं एअं ॥१९०५।। एअंच सिलोगद्धं घोसावेस नयरम्मि सम्वत्थ । पूरेइ पच्छिमद्धं जो लहए अद्धरजं सो ॥१९०६॥ सव्वत्थ ताव वित्थरह सिलोग?-तहा कए तेण ॥ पुव्वभविओ अ भाउअजिअचित्तो पुरिमतालउप्पन्नो । जाइं सरिउ गहिअव्वओ मुणी आगओ तत्थ ॥१९०७।। काउस्सग्गम्मि ठिओ उजाणम्मि समणो इमो जाव । ता तत्थ आरहट्टिअजणेण पढिअं सिलोगद्धं ॥१९०८।। "आस्व दासौ मृगौ हंसौ मातङ्गावमरौ तथा' । तं सोऊणं सिलोगढ़ काउस्सग्गपारणम्मि कए ॥१९०९।। जंपेइ पच्छिमद्धं अणुगयअत्थं मुणी तस्स । “एषा नौ षष्ठिका जातिरन्योन्यं च वियुक्तयोः ॥१९१०।। तं ताव उत्तरद्धं पत्ते लिहिऊण फुल्लवयणो सो । रायउलं पत्तो पुण्णसिलोगो साविओ रण्णो ॥१९१२॥ सुणिऊण सिलोगं तं राया मुच्छं गओ सिणेहाओ । रुद्वेण सहालोपण पीडिओ फुडचवेडाहिं ॥१९१२॥ न मए इमा समस्सा य पूरिआ किंतु साहुणा एअं । भणमाणो सो मुक्को तेहिं करुणासमुद्देहिं ॥१९१३॥ राया सचेअणो मुणिसमागमं जाणिऊण *सपरिसाए । गंतूणं मुणिवसहं बंदइ परिवारसंजुत्तो ॥१९१४।। सिवसम्मगरो धम्मो पयासिओ मुणिवरेण परिसाए । वेरग्गं संजायं न भाविओ बंभदत्तो अ ॥१९१५।। भासेइ बंभदत्तो भयवं! सयमागमेण तुम्हेहिं । रइओ जह हरिसी तह रजादाणेण कायव्यो ॥१९१६॥ * सपमोओ. क्षां०॥ Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १३८ सिरिइंदहंसगणिविरइयं सममेव तवं पच्छा य करिस्सामो वयं समणसामि ! । पत्तं तवस्स य फलं पञ्चक्खं इत्थ लोगम्मि ॥१९१७॥ उवगारकारगाणं जुत्तमिमं होइ तुम्ह सरिसाणं । किंतु मणुस्सभवाइअसामग्गी दुल्लहा राय ! ॥१९१८॥ रजं विणस्सरसहावं सुरचावं व चंचला लच्छी । इच्चाइ भाविऊणं चरसु तुमं निव ! जिणुत्तपहे ॥१९१९॥ लद्धसुहपरिच्चोएण को सुहं वंछए अदिहूं व । इअ निववयणं सुच्चा चिंतेइ मुणी गुणसमुद्दो ॥१९२०।। पडिबुज्झइ नेव निवो पुब्बभवनिआणकारगो जेणं । उवएसाणं एसो असज्झगो त्ति समणो चलिओ ॥१९२१।। आराहिऊण समणो केवलनाणं खणेण लहिऊणं । सासयसुक्खं मुक्खं संपत्तो चित्तअभिहाणी ॥१९२२॥ एगेणं विप्पेणं सभोअणं जाइओ उ नरनाहो । अन्नस्स चक्किमोअणमेअं नवि 'जिजए विप्प! ॥१९२३।। दाणपडिसेहकरणे विप्पो निंदेड भ्रमिधवसीह । सकुडुंबं विप्पमसूआए भोएइ चकहरो ॥१९२४।। रयणीए पसुणी पिव पवहिआ तेउ रागचिट्ठाए । विप्पो अ लजिओ रायवरे वइरं वहेइ दढं ॥१९२५।। नयराउ निग्गपण तेणं गोवो निरिक्खिओ एगो । 'अयलिंडिआहिमस्सयत्थदलाई विभिदंतो ॥१९२६।। दाणाई हिं गांवो पलोभिओ तेण तस्स पासाओ । गोलयनिक्खेवेणं च चक्किणो कडिए नित्ते ॥१९२७।। रुटेण नरवरेणं सकुडुबो घाइओ इमो विप्पो । अन्ने वि दिए हणिउं तन्नित्ताई खिवसु थाले ॥१९२८॥ तं थालं मह पासे ठवेसु ताई जहा विमइमि । एवं व पायगजोगो मंती मई कुणइ ॥१९२९।। गुंदाफलभरिअं थालं मुक्त मंतिणा निवसमीवे । नयणमईए गुंदाई राया ताव मद्देइ ॥१९३०।। एवं पावं काउं आउं पूरिअ (तया पुण) छचंदहयमाणं । सत्तमपुढवीइ गओ पावमई बंभदत्तो त्ति ॥१९३१।। १ जीर्यते पचति इत्यर्थः ॥ २ अजालिण्डिकाभिः अश्वत्थदलानि विभिन्दन ॥ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ मुषणभाणुकेवालचरियं १३९ किं तेणं रज्जेणं भत्तेणं जेण लब्भए नरयं । कणगेण परिहिएणं किं कण्णो तुट्टए जइ ता ? ॥१९३२॥ मह आणा सव्वेहिं किजइ रज्जं इमं च पोढतमं । इअ जो रजमओ सो वितहो सव्वो वि नायव्वो ॥१९३३।। मज्झ सुआ विणयजुआ ससिणेहा बंधुणो इमे सब्वे । 'गयसीमपेमगवई भन्जा 'सरजुवइजिअरूवा ॥१९३४॥ सेसो धि मे परिअणो भत्तो सारं कुडुंबयं मज्झ । केइ पुरिसा इअ विचिंतिऊण 'साणंदया होति ॥१९३५॥ परमेअं अधिआरिअसोहणयं मेण सयणवग्गो सो । पुत्त-कलत्तप्पमुहो सकजनिट्ठो समग्गो वि ॥१९३६।। कज्ज संपजइ जइ स नेष विहडेइ सो अ तकालं । इट्ठजणेण वि कस्स वि न गिज्झए रोगमधुदुहं ॥१९३७।। मरमाणो एस जिओ कुडुंबयं परिहरेह सध्यमवि । तेणं जिअस्स हरिसो को सो तं 'सारयाकोसो ॥१९३८॥ रूवरसगंधफरिसारवधिसया सुंदरा मए लद्धा । विसयविसओ 'मओ जो तं अन्नाणविलसिअमेअं ॥१९३९॥ जं भोगेहिं भुजंतेहिं सुहमणुहवं ति के वि जिआ । तेसु अपत्तेसु अ ते दुक्खं पिक्खंति भूरिगुणं ॥१९४०।। इह लोगे लद्धेसु वि पभूअभोगेसु अकयधम्माणं । हवइ असुहं सुहाओ निरंतरमणंतगुणमेव ॥१९४१।। अन्नं पि य वत्थु जं रमणिज्जं पडिभासए अ संसारे । तं सव्वं दुहदायगमणिञ्चयं वट्टए जीव ! ॥१९४२।। मोह कणगाउरेणं सुहमइमइराइ मत्तचित्तेणं । गमिआणि दिणाणि मए इअ चिंतेइ सुहभावो जो ॥१९४३॥ अकलंकरायवईकज्जसाहगो कुवलयाइचंदजिणो । जइ आगच्छह इत्थं अहमपि सकज्जं च साहेमि ॥१९४४।। इअ भातो राया पारिअपोसहवओ पभायम्मि । सुइभूओ अ जिणाणं जणेइ पूअं सुमाईहिं ॥१९४५॥ उवविसइ सहामंडवमुव्वीनाहो महोदयपयावो । सम्वदिसागयरायगणऽच्चिअपयपंकरुहजुम्मो ॥१९४६।। १ गतसीमप्रेमकवती ॥ २ स्मरयुवतिजितरूपा ॥ ३ सानन्दकाः ॥ ४ सारताकोशः ॥ ५ मदः ॥ ६ कनको धत्तूरः ॥ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४० सिरिदहंसगणिविरइयं कुवलयचंदजिणो चंदपुरीनयरीइ आगओ झत्ति । रायमणोगयभावं समयं पुण जाणिऊणमहो ! || १९४७ || तरुणी फलंति काले वारिहरवारिसेगवडूंता । उत्तमजणाण य मणोरहा फलंति किर तक्कालं ||१९४८ || मिगरमणाभिहउज्जाणम्मि सुवण्णंबुअं सुरेहिं कथं । तत्थ य उबविट्ठो सो भगवंतो केवली सुहओ || १९४९ || तत्थ सुरा विजाहरनिअरा य समागया हरिसवंता । तेसिं दिज्जर धम्मस्स देसणा तेण य जिणेण ॥। १९५०|| केवलसमागमणवृत्तं तं सोऊण बलिनराहिवई । आगंतूण महिड्डी बंदर सिरिजिणं एसो || १९५१ ।। केवलिपासम्म निसण्णो राया भासए जिणो धम्मं । महुराए वाणीए जणसवणामिअसमाणीए । १९५२ ।। 'जिणवरपुआ य 'जओ राग-दोसाण 'जीअकरुणा य । * जावो मंतनिवरस य 'जयारया दुल्लहा चउरो ॥१९५३॥ धम्मं सोउं राया हरिसिअचित्तो गुरुं भणइ एवं । भयवं ! मणुस्सजस्मो बहुओ हा ! हारिओ एसी || १९५४ ॥ तुह पयजुअलं सरणं इणं मए पत्तमज सामि ! तुमं । " सहलं सेसं जम्मं कुणसु पसायं च काऊणं ।। १९५५ ।। इत्थभवम्मि महाराय ! तर किं हारिअं इमं जं च । पुव्वभवे हारिअमेअ भयजणयं भणिज्जंतं ॥१९५६|| सयलजणच्छेरगरं तओ नरिंदेण भासिय मिलिंद । सोउं इच्छामि अहं अप्पसरूवं इमं ताव || १९५७ ॥ भगवंतो भणइ महाराय ! समग्गेण आउणा कहिउं । एअं सक्किजइ नेव विणोओ अत्थि जइ तुज्झ || १९५८ || संखेविऊण किंचण कहिज्जइ इओ अनंतकालाओ । परओ तुम मव्ववहाररा सिनयरम्मि ताव ठिओ || १९५९ || चारितसिन्नसहिओ करिस्सए मोहसत्तुखयमेसो । इअ ववहारनिगोए आणीओ कम्मराएण || १९६०॥ कुविएहि 'अवगयतस्सरूवगेहिं तहेव तत्थ तुमं । धरिओ अनंतकालं मोहाइअसबलसत्तूहिं ॥१९६१ || १ जिन वरपूजा ॥ २ जयः रागद्वेषयोः ॥ ३ जीवकरुणा ॥ ४ जापः मन्त्रनृपस्य नवकारमन्त्रस्य ॥ ५ जकारकाः ॥ ६ सफलम् ॥ ७ हे ऋषीन्द्र ॥ ८ अवगततत्स्वरूपकैः ॥ Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ terमाणुकेवलिचरियं કરે अह तुम' मिला-जला - णल - "मरु-तरु-त्रि-ति-चउ-पणिंदितिरिएसु । नरपसु अणज्जनरेसु कम्मभूवेण आणीओ || १९६२॥ पुणरवि अनंतवारा कुविएहिं मोहसत्तुखवणेहिं । उप्पाडिऊण खितो तुमं निगोआइसु नरेसु || १९६३ ॥ इअ ता जाव भमिओ संसारजलणिहिमज्झदेसस्मि । अइ दुक्खओ उ तुमणंतऽणंत पुग्गलषरावट्टे ॥१९६४॥ तुझ जिओ संजाओ अज्जगखित्तम्मि माणवो किंतु 1 कत्थवि कुजाइभावेण गयं विहलं मणुअजम्मं || १९६५ ॥ कत्थ व कुलदासेां कत्थ वि जश्चंधयाइभावेहिं । कुट्टाहरुउपापण गयं विहलं मणुअजम्मं || १९६६ । कत्थ वि पुणरवि अप्पाउअत्तणेणं च हारिअं जन्में | ' अन्नायधम्मनामो तहेव भमिओ तुमें राय ! || १९६७ ॥ वाषट्टिऊण जीओ परम्मुहो मोहपबलकडगेणं ठविओ इगिदिआइसु अनंतपुग्गलपररवट्टे || १९६८ ॥ गय तुमं सिरिनिलयनयरे वेसमणनामओ पुत्तो | तिलयसिट्टिणो तत्थ इमा गाहा सुआ तेण || १९६९ || aणक गाइअभाषा अणिश्चमा संति आवयाहरणे । यस खमो धम्मो तेण तं पवज्जह जणा ! सरणं ॥ १९७० ॥ तस्य जाया धम्मविहाणमई केवलं तु पावमई । परमत्थेण कुदिट्टिभवा सा नेआ सुबुद्धीहिं ॥ १९७१ ॥ पण तव्वसीकयमणेण गहिअं वयं कुमारेण । तत्थ य सयंभुनामगतिदंडितावससमीवम्मि || १९७२ ॥ मणुअत्तणं तमवि हारिऊण वावट्टिओ अ भमिओ अ 1 संसारम्मि अलारे अनंतपुग्गलपरावट्टे ॥१९७३ ।। पुणरवि माणुसभावे लद्धे वि गया कुधम्मबुद्धी सा । तस्स न षि सुद्धधम्महसवणाऽभावेण जीअस्स || १९७४ || कत्थ वि सुहगुरुसामग्गिअभावओ अ कत्थ वि न तस्स 1 आलस्साइअऊह सुद्धधम्मस्स संपत्ती || १९७५ ॥ कत्थवि सुद्धे धम्मे सुए वि सुन्नत्तणेण नावगओ । तस्सत्थ तेणं कस्थ वि "अरुईइ अवन्नाए । १९७६ ॥ १ पृथ्वी ॥ २ मरुत || ३ कुष्ठादिरुजोत्पादेन ॥ ४ अज्ञातधर्मनामा ॥ ५ अरुच्या अवज्ञातः अवज्ञया ॥ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४२ सिरिइंदर्हसगणिविरइयं इअ सो कुधम्मबुद्धिउवएसओ धम्मच्छलेण भमिओ अ । कयपसुवहाइपावो अणंतपुग्गलपरावट्टे ॥१९७७।। तह विजयवट्टणपुरे सुलसाभिहसिट्टिपुत्तओ जाओ। नंदणनामो पत्तं जहापवित्तकरणं तेण ॥१९७८।। करणेण जीएण तओ कयाणि मोहाइसत्तकम्माणि । ऊणेगसायरोवमकोडाकोडिठिइमाणाणि ॥१९७९।। जा गंठिदेसमेसो मओ पर तेण नेव सो भिन्नो । रागहोसाऽसद्धाईहिं च निवट्टिओ झत्ति ॥१९८०॥ इअ जावऽणतधारा निवट्टिओ मोहगाइसत्तूहि । पइवेलमेस धरिओ कालमर्णतं च गयनाणो ।।१९८१॥ अन्नय मलयपुराहिवसुरिंदरायसुअविस्ससेणभवे । भिन्नो गंठी तेणं अपुठवकरणेगखग्गेणं ॥१९८२।। अहदुल्लहं पि लद्ध हारिअमेअं कुदिहिराएणं । धणदत्तसि विसुअसुहगभवम्मि सिणेहराएणं ॥१९८३।। गिहवइसुअसीहभवे विसयराएण दसणं चत्तं । दोसेण पुणो तुमए जिणदत्तसुआइजम्मम्मि ॥१९८४॥ जलणसिहदिआ-वणिवकुबेर-पउम-सोमदत्तगभवेसु । तुह कोह-माण-माया-लोहेहिं दंसणं च गयं ॥१९८५।। इअ अस्संखभवेसु सम्मत्तं हारिअं तए राय!। अवरावरविसममहापडिवक्खगमोहपमुहेहिं ॥१९८६।। धम्मो तए विरमिओ सुंदरजम्मम्मि देसविरईउ । हिंसाइ माणभदवणिअजम्मो 'वितहवयणाओ ॥१९८७॥ सोमग-दत्तभवेसु अ धणबहुलगसिटिजम्मए कमसो । जस्स अदत्तगहण-मेहुण-मुच्छाहिं गओ धम्मो ॥१९८८।। रोहिणीसडीजम्मे विहगारूवग-अणत्थदंडाओ । जिणधम्मनिहाणमहो लहिउं हारिअमिमेण तए ॥१९८९।। 'सुहदाणकारणगमिअ गमिआ देसविरई तए राय ! । संखाईअभवेसु अ अवरावरमोहसुहडेहिं ॥१९९०।। अरविंदकुमरनामधरेणं सव्वविरई पुणो पत्ता । सा वि अविणासिआ कोह-माणगेहिं महाराय ! ॥१९९१।। १ वितथवचनातू-मृषावादादित्यर्थः ।। २ सुखदानकारणकम् इति ॥ Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुषणभाणुकेवलिचारियं मंतिसुअचित्तमइणा वयं च विसयसुहसीलभावेण । परिपालिों न सम्म अहो! मुहा हारिओ जम्मो ॥१९९२॥ तह विजयसेणनिवसुअभवम्मि देसविरं च लहिऊणं । एगारसगुणठाणे गयागयं कयमिमेण तप ॥१९९३।। सिद्विसुअपुंडरीअगभवे मुणी पढिअ सव्वपुच्वाइं । निद्दापमायवसओ हारेइ जिओ तुह नरिंद! ॥१९९४॥ तुमणंताणंतगपुग्गलगपरावट्टएसु इअ भमिओ । मोहाइवसेण अणंतसो निरत्थीकयनियजम्मो ॥१९९५।। अह पउमत्थलनयरे स सीहविक्कमसुएण सम्मत्तं । सम्मं पालिअमोहाइखओ पुण्णोदयो अ कओ ॥१९९६॥ पुण्णोदएण तेणं सत्तमदेवालयम्मि गंतूणं । भुत्ता दिव्वा भोगा सुहगा तुमए अपुवा य ॥१९९७।। कमलागरनयराहिवसिरिचंदनरिंदपुत्तभाणुभवे ।। गहिअ वये तुममाराहिओ गओ नवमगेविज्जे ॥१९९८।। अह पउमखंडनयरिंदइंददत्ताभिहाणनरनाही। समणो होउं मोहाईण खयं कुणइ 'तवसत्तो ॥१९९९॥ पुण्णोदयपोसो परमतमो तेणं महे सिणा य कओ। सव्वदृसिद्धनामे महाविभाणम्मि एस मओ ॥२०००। तत्तो चइऊण तुम जाओ इत्थ बलिनामओ राया । निअचरिअं सुच्चा संभंतो सो पडइ गुरुपएसु ॥२००१॥ भणइ निवो भयवं! अइविसमा मोहाइसत्तुणो ताव । जं अजवि इत्थभवे छलंति एए तहेव ममं ॥२००२।। चारित्तधम्मसिन्नं समप्पसु पसायकारगोऽसि तुमं । जेणमिमे पहवंति न ममं अहं ते अ छिदेमि ॥२००३।। वसुहानायग! तुम्हारिसाणमुत्तमनराण जुत्तमिणं । मम सीसो होसु तुमं वंछिअसिद्धी अ तुह होही ॥२००४॥ एस उवाओ नेओ मोहाइखर्यकरो तए राय ! । संजमधम्म सरणं पवजसु तुमं विगयसंगो ॥२००५॥ मा चयसु सव्वविरईइ संगमेगखणमवि तुमं ताव । सब्बोहदसण-सयागमे परिचिए कुणसु राय ! ॥२००६।। १ तपःशकः॥ २ महर्षिणा ॥ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve १ तपः ॥ २ सफलयामि ॥ उवसम - अजय - मद्दव - संजम-तव-तोस - सच्च- सोआणि । बंभं च अकिंचणया पोससु दसभेअजइधम्मं ||२००७ || 'तवगं तुमं च मामुंचसु आगमभणिअविहिविसेसेणं । नाणम्मि उज्जमो सब्वया तप ताय कायव्वो ||२००८ || मोहाइपबलसबलेण समं समरो दिवानिर्स तुमए । अव्व उवचिअसत्तेणं रससत्तगहिपणं ॥२००९ || चारितधम्मसेणिअगणा सहाया तभ हविस्संति । तेसि तुमं पि सहाओ हविस्ससि तओ बलं पुण्णं ॥२०१०॥ एएणं च बलेणं मोहाइरिऊण खयमिमं काउं । होही निव्नयरीनाहो अक्खयसुहनिहाणं ||२०११ || इअ अिणवयणं सोउं राया चिंतेइ एस नरजम्मो । एस सुगुरू अहं धम्मेणं सहलेमि अप्पाण ||२०१२ || एसा गुरुसामग्गी संसारमहष्णवे पडताणं । केसिंचि मिलेइ तरी व दुक्खजलतारणसमत्था || २०१३ || ठावं खणमेगं तुम्हेहि किर परोवयारीहिं । एअं भणिऊण गओ नयरीए बलिमहाराओ ||२०१४ || सुहवेलाए ताप देवी रइसुंदरीइ जिट्ठसुओ । मयसारो नामेणं ठविओ रज्जे नरिदेणं ||२०१५ || नयरे जिनिंदभवणेसु महाषूआउ जेण रइआओ । दिजर अ महादानं अमारिपडहो अ घोसिअओ ||२०१६। सक्कारिजइ सम्माणिज्जइ जेणं चउव्विहो संघो । निक्खमणखणे दीसइ सक्कसमो जो महिड्डी ||२०१७|| मंडलिअमंति-- सामंत-निवेहिं पउरजणपणसपहिं । अंतेउरीजणेहिं सह जो पव्वयइ गुरुपासे ||२०१८|| hr वि अ लाअचमक्कारकारमे। वयमहूसवो एसो । नयसार नरिंदेणं जणिओ निअजणगरायस्स || २०१९ ॥ सब्बो हग पुण्णादयपहावय जेण अंगबारसगं । अप्प दिहि पढिअं विणपण सुगुरुपासम्मि || २०२० || रणतिआराहणत परो मुणी णेगलद्धिओ जाओ । कुवलयचंद जिणेणं ठविओ सपयम्मि राय रिसी ॥२०२१ || सिरिदहंसगणिविरइयं Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवणभाणुकेवलिचरियं यलो व गणो गुरुणा समपिओ जस्त सयमिमो 'भरओ । सेलेसीकरणेणं कुवलयचंदो गओ सिद्धि ||२०२२|| सब्बोहसयागमदं सिअविहिणा मोहरिउबलं समरं । रायरसीसूरी पराभवंतो उ विहरेइ ||२०२३ || गामनगरेसु गच्छंतो पडिबोहेर गुरू अणेगजणे । मोहाइ विडंबनमोण' को विअवयणबाणसरो || २०२४ || एगय अपमत्तगुणहाणगएणं महेसिणा पत्ता । सुहअज्झवसायसरूवखवगसेणिअसिलट्ठी अ || २०२५ || कोहाइणो अर्णताणुबंधिणो विअडसत्तणो जेण । ताप असिलट्ठीए जलनिहिमाणां खयं नीआ || २०२६ || अविसुद्ध - अद्धसुद्ध-विसुद्ध पुंजतियकर्याविभागमिणं । कुवदिते मिच्छत्तं जेण निद्दलिअं ||२०२७|| अह जो अपुष्वकरणाभिहाणगुणठाणगं फरिसिऊणं । अनि अट्टिबायराभिहगुणठाणं गच्छए सगुणो || २०२८ ॥ तत्थ गएणं जेणं छिदिउमारंभिआ कलायारी । अपश्चक्खाणावर - पञ्चक्खाणावरा अट्ठ || २०२९ || अपसु इमेसु अ जो उ विदारेइ ताव सूरिवरो । तेरस अणुक्कमेणं नामाभिहकम्मगपयारे || २०३०|| नरगआणुब्बीउ तिरिअदुग - मिग- बि-ति- चउरिंदीणं । जाओ आयवजुइथावरसुहुमाणि साहारं ॥२०३१॥ निधानिद्दा - पयलापयला - धीणद्धिरुवनिद्दतिगं । खविण अद्धखविए हणइ कसाए अ जो अट्ठ || २०३२ || Tours नपुंसगवेअं इत्थीवेअं तओ अ रिउछकं । हास - रइ- अरइ - सोग-भय-दुर्गछालक्खणं एसो || २०३३ ॥ तह नरवेओ पहओ जेणं संजलणकोहपडिवक्खो । अभिमाणो तह मायासंजलणसरूवया चेव || २०३४ || संजल लोहसत्तू निहणिज्जंतो उ सुहुमरूवधरो । इक्कारसम [इक्को दसम] सुहुमसंपरायसोवाणयम्मि गओ || २०३५ ॥ तत्थ वि पिट्ठगएणं जेण विद्वंसिओ अरी सो वि । * गयनित्त माणुससरूवमोहराओ इमो पडिओ || २०३६ ॥ १ अरजाः कर्मरजोरहितः ॥ २ कोविदः निपुणः ॥ ३ कोद्रवदृष्टान्तेन ॥ ४ अष्टाविंशतिमानुषस्वरूपमोहराजः ॥ १९. १४५ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ सिरिइंदहंसगणिविरइयं अक्खलिअगई बलिरायरिसी सूरीसरो गओ झत्ति । बारसमे गुणठाणम्मि खीणमोहाभिहाणम्मि ||२०३७॥ तत्थ य मइ-सुअ-ओहि-मणपजवग-केवलावरणरूवा । पण सामंता य खयं नीआ बलवंतया जेणं ॥२०३८।। 'विअरण-लाह-भोगोपभोग-विरिअंतरायपणगं च । तह दंसणावरणमेअसत्तुछकं हय जेणं ॥२०३९॥ निद्दा-पयला-चक्खु-अचक्खु-अवहि-केवलेगदिणं । आवरणाणि खविअ जेण कओ घणघाइकम्मखओ ॥२०४०॥ पडिएसु इमेसु महादलनाहेसु गयनायगं जायं । रिउसिन्नं भग्गबलं जयलच्छी जेण सा वरिआ ॥२०४१।। पयडीभ केवलनाणं जस्स तिजगप्पयासगरं । कम्मविणासे जह अब्भववगमे दिणगरो दित्तो ॥२०४२।। अह जो सजोगिजिणगुणठाणाभिहसिद्धिगेहसोवाणे । आरुहिओ ते चारित्तधम्मपमुहा समुल्लसिआ ॥२०४३।। बलिकेवली तओ मोहाइअमम्माणि भणिअ पुहुवीए । विहरंतो मोअइ तं विडंबणालक्खओ लोअं ॥२०४४॥ मोहाइदुक्खमोइअलोएहि जस्स हरिसिअमणेहि । अबरं च कयं नामं जिणस्स सिरिभुवणभाणु त्ति ॥२०४५।। एस जयम्मि अहं विहरंतो पत्थिव! समागओ इत्थ । अवहरिउं मोहाइअविडंबणाओ जणसयाणं ॥२०४६।। इअ सुणिअ चंदमोलिनरिंदो आणंदकंदलिअदेहो । जिणपयकमलेसु पडिअ पुणरवि जपइ नरेमवई ॥२०४७॥ भयवं! तुमए साहू अणुग्गहिओ निअसमागमेण अहं । सचरिअकहणेणाऽऽगमरहस्सभूएण अञ्चंतं ॥२०४८|| अह केवलिणा भणि महानिव ! निअचरिअं भणिज्जंतं । न य जुत्तं जेण तहा निअगुणउकित्तणं हवइ ॥२०४९॥ . एअंच नीइसत्थेण विरुद्धं तह वि तुह समासेणं । भासिअमुवगारं दद्दूण मए सचरिअं राय ! ॥२०५०।। वित्थरओ पुण सव्वाउएण वि न को वि भासिउ सको । जेणमिममम्ह चरिअं न केवलं सव्वजीवाणं ॥२०५१॥ १ वितरणम्-दानम् ॥ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४७ भुषणभाणुकेवलिचरिय चउदसरज्जुसरूवम्मि लोगमज्झम्मि मेइणीनाह! । एगिदिएसु विगलिंदिएसु तं ठाणगं नत्थि ॥२०५२॥ जल-थल-खयरपणिदिअतिरिएसु वि रूवगं न तं अस्थि । सब्वे जीआ जत्थ य अणंतसो नेव उप्पन्ना ॥२०५३।। सत्तनरएसु नरगावासा सव्वे वि सबजीवेहिं । मणुएसु गामनगराइआ पुण अणंतसो 'फिट्ठा ॥२०५४|| भवणेस-वंतर- भगण-सोहम्मेसाणदेवलोगेसु । जो देवो जा देवी अणंतसो तत्थ ते जाया ॥२०५५।। जीआ सणकुमाराइनवमगेविजअंतदेवाणं । ठाणेसु अ पत्तेअं अणंतवारा समुप्पन्ना ॥२०५६।। संसारम्मि इमम्मि अ सुक्खं दुक्खं च अस्थि तं नेव । जीवेहिं सव्वेहि अणंतसो जं न अणुभूअं ॥२०५७॥ एगेगेण जिएणं 'जइलिंग व्वओ इमं ताव । पडिवन्नं परिचत्तं अणंतसो भवसमुद्दम्मि ॥२०५८॥ यदुक्तम् "संसारसागरमिणं परिभमंतेहिं सव्वजीवेहिं । गहिआणि अ मक्काणि अ अणंतसो दवलिंगाई" ॥२०५९॥ एअं अणंतकालंतरालभवभमणभणणओ ने। सामनेणं अम्ह जिअस्स "विवत्तीइ नो कहि ॥२०६०।। जेणं संखिज्जं आउअंच 'कमवट्टिणीउ वायाओ । भववट्टिजिअसरूवं अणंतकालेण वत्तव्वं ॥२०६१।। तम्हा गयसरणेणं मए अणंतं दुहं समणुभूअं । तं कयकुधम्मसरणेणावि विसेसेण संपत्तं ॥२०६२॥ सिरिजिणधम्मसरणसीकारेण मए सुहाणि लहिआणि । सुहदेवत्तणसुहमाणुसत्तपमुहाणि व सुहेसु ॥२०६३॥ तस्सरणपहावेणं ताव लहिस्संति निव्वुइसुहाई । सासयरूवाणि मए अव्याबाहाणि इत्थभवे ॥२०६४॥ इअ अम्हाणं अन्नो सरणं जाओ न सम्मधम्माओ । सो चेव तुज्झ वि हविस्सइ सव्वजगजिआण हिओ ॥२०६५।। अह संवेगसमागमपडतजलमंतलोअणजुगेण । भणिों भूवइणा चंदमोलिनामेण मुइएण ॥२०६६॥ १ स्पृष्टाः ॥ २ भगणाः नक्षत्रगणाः ज्योतिषदेवाः ॥ ३ यतिलिङ्गम् ॥ ४ विवृत्त्या-विस्तरेण ॥ ५ क्रमवर्तिन्यो वाचः ॥ Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १४८ गंभीरत्थमयनिअचरिअकहणपयासओ इमो विहिओ । मह चिअ अणुग्गहृत्थं परोवयारेगनिर्हि || २०६७|| अन्नह भयवं ! भवजल हिपारगाणं च कयास किवाणं । गुरुनाथग ! तुम्हाणं पओअणं अत्थि किमिमेण || २०६८ || भयवं ! जुगवं निग्गच्छति जिआ किंपमाणया ताव ? | वहार निगोपहिं निरंतरं सिद्धिगमणेण || २०६९ || " सिज्यंति जत्तिआ खलुं इहयं च ववहाररासिमझाओ । पंति अणाइवणस्स मज्झाओ तत्तिआ चेव" ||२०७० || सिरिइंदहंसगणिविरइयं राया भणेइ भयवं ! भवउ इमं केवलं जिआ सब्वे । तनिग्गयाउ सिद्धिं वयंति एआवका लेणं ॥ २०७१ ॥ जंपर जिणो नरेसर ! कइवय अप्पेण ताव कालेण । अवरे 'अपयरेण सिद्धिं गच्छति ते जीआ || २०७२ || जाव परे महदेवासामिणिजीव व्व अप्पसमपणं । सिझंति अभव्यजिआ कयाइ सिद्धिं न गच्छति || २०७३ || इअ केवलिवयणाओ धम्मलरूवं च सुणिअ संविग्गो । भास निवो मह हवउ सरणं एस सिरिजिणधम्मो || २०७४ || सामिअ ! तुम्ह पसापण जणो एसो वि होउ सुहवंतो । मोहमहारिउसेणात डिणीचंडावयारहिओ ||२०७५ ॥ १ अल्पतरेण ॥ २ चतुर्दशसङ्ख्यानि ॥ ३ देशोनचत्वारिंशत् पूर्वलक्षाणि ॥ बलिकेवलणा कहिअं अजुत्तमेअं न किंचि नरणाह ! | जिधम्मंगीकारे को वि विलंब न कायव्वो ||२०७६ || हरिसिअचित्तो राया पणमित्र जिणमागओ निअपुरीए । चंदवयणाभिद्दाणं ठवेइ ससुअं नियपयस्मि || २०७७|| कइवयकलत्त - सामंत - मंतिसहिओ गहेइ नरनाहो । केवलिपासम्म वयं महाविभूईइ सुहभावी || २०७८ || अपदिणेहिं जेण सिक्खा गहिआ विमलमइपडेणं । पढिआई चंदजल हिसंखाई पुण्वसत्थाई || २०७९ ।। गुरुगुणनिस्सेणीए कमेण चडिओ इमो उ रायरिसी । समयं मुणिऊण जिणेण आयरिअठाणगे ठविओ || २०८० || 'देसोणवोमवेअमिअपुव्वलक्खाणि पालिऊण वयं । सेसं च कम्मचक्कं हणेइ मोहारिबलसकं ॥ २०८१|| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ भुवभाणुकेवलिचरियं सेलेसीकरणाभिहकरवालेण हयसेसकम्मरिऊ | चारित्तधम्मसिनं समुन्नदं नेइ केवलिओ || २०८२ ॥ निम्मलअणंतनाणाइचउक्कधरो विमुक्कतणुसंगो | frogsनयरीनाहो जाओ बलिनामरायरिसी ॥२०८३ ॥ पसत्थी तवगच्छनायगा जुगपहाणकरपा महामहिमवंता । सिरिसोमसुंदर गुरूत्तमा सुहं दिंतु संताणं ॥२०८४ ॥ सिरिमुणिसुंदरसूरिवरा गुणरयणायरा महामुणिणो । संतिगरसंथवेणं संतिगरा होंतु सुपसन्ना || २०८५ || जायं वाइसमस्सापूरणओ सामसारयाबिरुअं । दक्षिण से जेसि ते सिरिजयचंदसूरिंदा ॥२०८६ ॥ सिरिरयण से हरसुगुरुमुणिणो सुविआरसारगंथगरा । नाणादेस विहारेण लोअपडिबोहगा 'भंति || २०८७|| सिरिउदयनंदिसूरीसरा पसीअंतु नाणदिणनाहा | निप्पभावाइअगुणोत्रजिअजोगिंदनामधरा ॥२०८८ ॥ पुहुषीपयासगरसूरसुंदरतदपंत दित्ततेअभरा । सिरिसूरसुंदरगुरू हवंतु भदंकरा लो || २०८९ ॥ सिरिलच्छीसायरसूरिणो कुणंतु कुसलाण कुसलाणि । गुणमणिलच्छीनिहिणो वयणकलारंजिअजणोहा || २०९० || सिरिसोमदेवसूरिबरा सुहदा संतु मे ससोहग्गा । बहुदेबोहगा उवसमरसपोसगरउवपसा || २०९१|| अणबजबज्ज विज्जार मणीसिररयणमंडणसमाणा । सिरियणमंडण महागुरुणो पिअकारिणो लोए || २०९२ ।। जश्चकणगाभदेहा सव्वकला पुन्नसोममुहसोहा । सोमजयसूरिया पभावगा जिणवरमयम्मि || २०९३ || सिरिदनंदिगुरुणो गुरुगुणमाणिक्करोहण गिरिंदा । चारित्तरमारमणीहारा य जुगप्पहाणसमा ॥२०९४|| निगमागमसम्ममुणणपय डिअजिणधम्मराय 'सामज्जा | सिरिधम्मगुरुणी सुपसन्ना हुति धन्नाणं ||२०९५|| १ भान्ति ॥ २ साम्राज्यः ॥ १४९ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १५० सिरिइंदहंसगणिविरइयं तेसिं सीसवरेणं वायगसिरिइंदहंसनामेणं ।। उद्धरिअमिमं सिरिभुवणभाणुकेवलिमहाचरिअं ॥२०९६।। पुग्धरिसिभासिओ जो विजा सिरिबलिनरिंदसंबंधो । तस्स चिअ एसत्थो पागयबंधेण भणिओ अ ॥२०९७॥ पाइअबंधो जेणं सुणंतलोआण वायगजणाणं । सुहहेऊ हवइ तओ चरिअं सुहबोहमक्खायं ॥२०९८॥ सपरोवयारकारणमेस मए जिणगुणाणमुच्चारो। जानहिसरेसुवसुहापमाणसंवच्छरम्मि (१५५४) कओ ॥२०९९॥ विबुहजणेहिं वाइज्जतं सिरिबलिनराहिवचरितं । जाब सिरिमहावीरजिणेसरसासणमिणं जयउ ॥२१००॥ ॥ इति श्रीमत्तपागणनभोनभोमणिमहोपाध्यायश्रीधर्महंसगणिशिष्यवाचकेन्द्रश्नी इन्द्रहंसगणिविरचितं श्रीबलिनरेन्द्रचरित्रं सम्पूर्णम् ॥छ॥ सं.-१५५४ वर्षे बलिचरितं कृतं ॥छ॥ श्रीरस्तु ॥छ।। ॥ ग्रंथानं-२५६०॥ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ १६०-०० १०-०० ५-०० २६-०० ६-०० 30-00 30-00 लालभाई दलपतभाई भारतीय संस्कृति विद्यामंदिर ग्रन्थमाला २, ५,१५,२०, संस्कृत प्राकृत हस्तप्रत केटलोग. भाग १-४. ३*. काव्यशिक्षा विनयचंद्रकृत. सं. डो. एच.जी. शास्त्री. ४. योगशतक. हरिभद्रसूरिकृत. स्वोपज्ञवृत्ति सह. ६, १६,२४. रत्नाकरावतारिका रत्नप्रभसरिकृता. भाग १-३. ८. नेमिरंगरत्नाकरछंद. कवि लावण्यसमयकृत 9. The Natyadarpana of Ramchandra and Gunachandra: A Study 11. Akalanka's criticism of Dharmakirti's Philosophy. १२. रत्नाकरावतारिकाद्यश्लोकशतार्थी. जिनमाणिक्यगणिकृत. १३*. शब्दानुशासन. आचार्यमलयगिरिकृत १७. कल्पलताविवेक. अज्ञातकर्तृक १८. निघंटुशेष हेमचंद्रकृत. श्रीवल्लभगणिकृतवृत्तिसह १९. योगबिन्दु. आचार्यहरिभद्रसूरिकृत. अंग्रेजी अनुवादसह. २२. शास्त्रवार्तासमुच्चय. आचार्यहरिभद्रसूरिकृत. हिंदी अनुवादसह. २३. तिलकमंजरी. पल्लीपाल धनपालकृत. २५, ३३. नेमिनाहचरिउ आचार्यहरिभद्रसूरिकृत. भाग १-२. 26. A Critical study of Mahapurana of Puspadanta. २७. योगदृष्टिसमुच्चय हरिभद्रसूरिकृत. अंग्रेजी अनुवादसह 28, 37. Dictionary of Prakrit Proper Names Part 1-2. २९. प्रमाणवार्तिकभाष्यकारिकार्धपादसूची ३०. प्राकृत जैन कथा साहित्य. ले. डो. जगदीशचंद्र जैन. 31. Jaina Ontology by Dr. K. K. Dixit. 32. The Philosophy of Sri Svaminarayana by Dr. J. A. Yajnik. ३४. अध्यात्मबिन्दु. उपाध्याय हर्षवर्द्धनकृत. ३०-०० ३२-०० ३०-०० १०-०० २०-०० १२-०० ८०-०० 30-00 67-00 १०-०० 30-00 30-00 ६-०० * Out of Print Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ३६-०० ४०-०० 6-00 २५-०० १६-०० 16-00 ८-०० 30-00 32-00 १६-०० ३५. न्यायमंजरीग्रन्थिभंग. चक्रधरकृत. ३६. जेसलमेरुस्थ इस्तप्रत केटलोग 38. Karma and Rebirth ३९. मदनरेखा आख्यायिका. जिनभद्रसरिकृत ४०. प्राचीन गूर्जरकाव्यसंचय 41. Jaina Philosophical Tracts ४२. सणतुकुमारचरिय 43. The Jaina Conception of Omniscience by Dr. Ram Jee Singh 44. Tattvarthasutra, Com, by Pt. Sukhlalji. ४५, इसिभासियाई ४६. हैमनाममालाशिलोञ्छ संबोधि (त्रैमासिक ) भा. १,२,३ In the Press १ न्यायमंजरी-गुजराती अनुवाद. भा. १ २ गाहारयणकोस ३ ऋषिदत्तारास ४ शृंगारमंजरी ५ विलासवईकहा . ६ लघुतत्त्वस्फोट (अंग्रेजी अनुवाद) 7 A Modern Understanding of Advaita Vedanta 8 Upabrimhana and Vedic Interpretation ९ प्राचीन गुजराती हस्तपत सूची 10 Fundamentals of Ancient Indian Music and Dance ६०-०० Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________