Book Title: Agam 44 Mool 04 Uttaradhyayan Sutra Sar
Author(s): T U Mehta
Publisher: Umedchand and Kusumbaben Charitable Trust Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004591/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sAra Ji Wan tryaMbakalAla 6. mahetA prakAzaka umedacaMdabhAI enDa kaTuMmbAbena cerITebala TrasTa amadAvAda-380 007, 2010_03 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na zradhdhayaiva tvayi pakSapAto, na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAptatvaparIkSayA tu tvAmeva vIraprabhumAzritAH smaH / / he vIra prabhu! phakta zraddhAthI ja doravAIne tamArI pratye ame pakSapAta nathI karatA, agara dveSathI doravAIne bIjAo pratye arUci nathI darzAvatA; paraMtu tamArA AkhatvanI parIkSA karyA bAda ja ame tamArA zaraNe AvyA chIe. (A.zrI hemacaMdrAcAryajI) 2010_03 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana sArI traMbakalAla u. mahetA : prakAzaka : umedacaMdabhAI enDa kasumbAbena cerITebala TrasTa siddhArtha'', 3, dAdA rokaDanAtha sosAyaTI, nArAyaNanagara, pAlaDI, amadAvAda-380 003. 2010_03 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka umedacaMdabhAI enDa kasumbAbena cerITebala TrasTa siddhArtha" 3, dAdA rokaDanAtha sosAyaTI, nArAyaNanagara, pAlaDI, amadAvAda-380 007. phona : 418816 pa AvRtti : prathama ogasTa, 1999 : nakala : pAMcaso kiMmata : vIsa rUpiyA 1 TAIpaseTIMga : kompITeka kaoNpyuTara nAraNapurA TelIphona eksacenja pAchaLa, amadAvAda-380 013. 2010_03 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUNa jenA saMskAra siMcane amArA kauTuMbika jIvanane pallavita karyuM te mArA mAtA-pitAne caraNe Eche Eii rahI " ja che ? che ke ra . * '' i * * ( a * * c * ? * * * za * pa pApa ke A : ja : . ja : ' che veLA che . e karI che. . o. zrImati kasuMbAbena zrI umedacaMdabhAI 2010_03 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_03 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pAnA naM. 5 thI 36 upodghAta pRSThabhUmi - pa thI 6, nAma 6 thI 8, prAcInatA - 8, kezI-gautama saMvAda - 8 thI 10, dRSTi vizALatA - 10 thI 11, viSaya vibhAga - 11, lekhana hetu - 12 jainadarzananI sAmAnya rUparekhA 13 thI 36 sukhanI doDa, du:khanI prApti - 13 thI 14, '"huM koNa chuM ? kyAMthI thayo ?' - 14, anAdI-anaMta caitanya zakti - 14 thI 15, ajIva tattva - 15 thI 18, sukha-du:khanI cAvI 18 thI 19, karma siddhAMta 19 thI 20, bhAvakarma - 20 thI 22, karmanA prakAro - 22 thI 24, karmamuktinA upAyo - 24 thI 25, tapazcaryA - 25 thI 26, ta5 - 26 thI 27, mAnasa parivartana - 27 thI 28, nava tattvo - 28 thI 29, pragatinA sopAna - 29 thI 30, ratnatrayI - 30 thI 31, sApekSavAda-syAdvAda - 31 thI 33, lezyA - 33 thI 34, dhyAna 34 thI 35, pravacana mAtA 35 thI 36 bAhya adhyayano . viSaya 1. manuSyayoninuM mahattva 2. mRtyunuM mahattva 3. saMsAranI niHsAratA 4. saMsAranuM svarUpa 5. muktino mArga 6. siddhi meLavavAnA upAyo 7. duHkhamaya saMsArano upAya 8. 9. satata jAgRtinI jarUra eka kSaNano paNa pramAda na karo 10. AtmasthitanI sanAthatA anukramaNikA 2010_03 adhyayana naM. pAnA naM. 3cAturaMgIya - cAra durlabha | 37 thI 38 vastuo 5 akAma maraNIya - mRtyu 14 IyukArIya - IyukAra nagaranA devo 36 jIva-ajIva tattva 28 mokSa, mArga, gati 29 parAkrama - 32 pramAda sthAno duHkha utpatti nivAraNa 4 apramAda - asaMskRta 10 druma-putra - gautamane upadeza 20 mahAnirgathIya-anAthatA 39 thI 40 41 thI 43 44 thI 47 48 thI 51 para thI 53 54 thI 57 58 thI 59 60 thI 61 62 thI 63 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da8 viSaya adhyayana naM. pAnA naM. 11. zramaNAcArano prakAra ra3 kezI-gautama saMvAda 64 thI 66 12. tuM ja tAro mitra ke zatru 33 karma prakRti 67 thI 13. mamatvarahita vicAro 6 kSullaka nirgatha 14. karmaphaLanA daSTAMto 7 elaka-meMDho 15. karmaphaLanI anivAryatA | 13 cittasaMbhUtIya - be harijanabhAIo 16. karmakSayano mArga 30 tapomArga 75 thI 76 17. cAritra khIlavaNInA upAyo | 31 cAritravidhi 18. jIvanavyavahAramAM viveka 24 pravacana mAtA 78 19. AtmavikAsanI oLakha | 34 vezyA 79 thI 80 20. brahmacaryanA samAdhi sthAno [ 16 samAdhi sthAno 81 thI 8 ra1. atRpta tRSNAo 8 kApilika 22. huM ekalo chuM, mAruM koI nathI 9 nami pravrajyA 86 thI 89 23. mahAbhya : tapanuM - 12 harikezIyA 90 thI 92 jJAtinuM nahIM 24. cAritrazIlatAnuM mahattva 18 saMyatIya 93 thI 5 25. "aho duHkho huM saMsAro" | 19 mRgAputrIya 96 thI 98 26, karo tevuM pAmo | 21 samRdrapAlIyA 99 thI 100 27. rAjumatInuM sAtatya 22 rathanemIya 101 thI 103 28. sAco yajJa ane 25 yajJIya 104 thI 106 sAco brAhmaNa 29, sAdhu dharma 1 ziSya dharma - vinayakRta ! 107 thI 108 30. bhikSu jIvananA pariSaho 2 pariSada 109 thI 110 31. bhikSunI dinacaryA rada samAcArI 111 thI 11ra 32. gaLIo baLada 27 khalaMkIya 113 33. sAdhuno dharma 3pa aNagArAdhyayana 114 34. sAco bhikSu 15 sabhikSuka 11pa. 35. sAco jJAnI 11 bahuzruta varNana 116 thI 117 36. pApI zramaNo 17 pApa zramaNIya 118 2010_03 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta upodghAta 2010_03 pRSThabhUmi : muttANuM moyagANuM : '"je svayaM muktine pAmela che ane bIjAne paNa mukti pamADe che.' siddha sthitine pAmanAra AtmAnI A oLakha che. Azare aDhI hajAra varSa pahelAMnI A vAta che. bhagavAna mahAvIre trIsa varSanI uMmare sanyAsa lIdho. tyArabAda bAra varSa ugra tapazcaryA karI ane kaivalya prApta karyuM. je mArge potAne kaivalya prApta thayuM te mArganuM darzana samasta jagatane karAvavA niSkAma karUNAthI prerAIne trIsa varSa sudhI bhagavAne sthaLe sthaLe pAdavihAra karI temaja potAnA ziSyone mokalI ahiMsA sametanA paMcazIlano pracAra karyo. A rIte potAnI 72 varSanI uMmare bhagavAne temanA bhautika jIvananuM chelluM cAturmAsa hAlanA bihAranA pAvApurImAM karyuM. A cAturmAsa purA thavA AvyA hatA. bhagavAne joyuM ke temanA bhautika jIvanano aMta najIka AvI gayoche. temanA paTTa ziSya gautamane temanA pratye ghaNo ja anurAga ane bhakti hatA. bhagavAne joyuM ke temanA bhautika jIvanano aMta gautama najare joI zakaze nahi. AthI temaNe gautamane bIje mokalyA. 'kalpasUtra' kahe che ke te samaye bhagavAnanI dharmasabhAmAM kAzI ane kozalanA aDhAra rAjavIo, nava lIcchavIo, nava mallo ane bIjAo hAjara rahela. temanI hAjarImAM bhagavAne potAnA nirvANa samaya pahelAM jagatane potAno aMtima saMdeza Apyo ane A duHkhamaya saMsAranI viDaMbanAomAMthI kAyama mATe chuTakAro meLavavA saMsArI jIvoe zuM ane kevI rIte vartavuM joIe te samajAvyuM. uttarAdhyayana - sAra pa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta AvA siddha purUSonI oLakha tattvajJoe traNa rIte ApI che : (1) teo "buddhANe botiyANa - je tattvane jANanArA ane bIjAne jaNAvanArA che. (2) tijJANe tArayANa - je pote bhavasamudrane tarI gayelA che ane bIjAne tAranAra che ane (3) muttANuM moyagANe - je pote muktine pAmelA che ane bIjAne mukta karAvanArA che. potAnA jIvananI A chellI dharmasabhAmAM potAnuM A aMtima pravacana karIne bhagavAne A traNe oLakha pUrI pADI. potAnuM pravacana pUruM karIne kRSNapakSanA chellA divasanI madhyarAtrie zukala dhyAnamAM dhyAnastha sthitimAM teozrIe A bhautika dehanA baMdhana paNa choDyAM ane siddha sthitine prApta thayAM. dharmasabhAmAM ekatra thayela rAjavIoe ane bIjAoe jAhera karyuM ke "A pRthvI upara caitanyanI jayoti jagAvanAra mahA jyotino aMta Avyo, paraMtu tenI yAdamAM ghera ghera Ajane divase bhautika jayotio jagAvo." te divasathI bhAratanI RNapremI prajA bhagavAnanA nirvANadine ghera ghera jyoti jagAvI dIpAvalI ujave che. uttarAdhyayana sUtranI A che pRSThabhUmi. bhagavAne Apela pravacana je te samaye to lakhAyela nathI ja. paraMtu te samaye zAstro yAdadAstamAM saMgrahAyela rahetA. ane te rIte saMgrahAyela vastu "zruta' (sAMbhaLela) tarIke oLakhAtI. bhagavAnanA agragaNya ziSyomAMnA eka hatA zrI sudharmA svAmI, jeo bhagavAnanA 11 "gaNadharo'mAMnA pAMcamA gaNadhara hatA. bhagavAnanA tamAma gaNadharo brAhmaNakuLanA vedAbhyAsI hatA. zrI sudharmA svAmIe bhagavAnane svamukhe pravacana detAM sAMbhaLela. temanA ziSya zrI jaMbu svAmIne bhagavAnanA pravacananI vigata zrI sudharmA svAmIe kahI te "uttarAdhyayana sUtra' svarUpe ApaNI pAse Ave che. nAma : A sUtranuM nAma "uttarAdhyayana' zA mATe rAkhavAmAM AvyuM te uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta vize matamatAMtara che. eka mata evo che ke A adhyayano khuda bhagavAnanA zrI mukhethI nIkaLyA che tethI uttama (uttara) che. uttarano bIjo artha pAchaLanuM thAya che. bhagavAnano A chello upadeza hovAne kAraNe te artha paNa laI zakAya. samagra sUtramAM kula 36 adhyayano judA judA viSayo uparanA che. chellA 36mAM adhyayananI chellI gAthA naM. ra66 kahe che : I I pAukare buddha nAyae pariniSNue . chattIsaM uttarajhAe, bhavasiddhiya sammae II arthAt - A pramANe bhavya jIvo mATe yogya - ISTa chatrIsa zreSTha adhyayano pragaTa karIne, sarva padArthonA sarvajJa ane sarvadarzI jJAtavaMzIya bhagavAna mahAvIra nirvANane prApta thayA. (parinivRta - mukta thayA). A gAthA nirdeza kare che ke A sUtranA kathano bhagavAnanA aMtima upadeza rUpe hato sAmAnya rIte jaina sUtro prazna - uttaranA svarUpanA hoya che paraMtu ahIM koI praznottara nathI. kAraNa ke bhagavAne pote ja vagara puchaye chatrIsa viSayonI chaNAvaTa karI che tethI A sUtra "vaNa-puchAyela praznonA uttara' tarIke paNa oLakhAya che. A sUtranI gaNanA "aMgabAhya'mAM thAya che. je sUtronuM guMthana gaNadharo tathA bIjA pUrvAcAryoe karela hoya te "aMgabAhya'mAM gaNAya che. paraMtu je mULasUtro kahevAya che temAM A sUtranuM prathama sthAna Ave che. vidvAnono mata evo che ke koI eka ja vyaktie badhA adhyAyo lakhyA hoya tevuM nathI ane viSayono pAchaLathI umero thayo hoya te ghaNuM saMbhavita che. jarmana vidvAna jekobI, gopAladAsa paTela va. paNa A ja matanA che. AthI kaI gAthA bhagavAnanA zrI mukhe bolAyela che ane kaI pAchaLathI umerAyela che te bAbata uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta matabheda hoI zake, paraMtu eka vAta nirvivAda che ke A sUtranI tamAma gAthAo jaina tattvajJAnanA pAyAnA siddhAMtonI rajuAta cokkasapaNe kare che. 8 prAcInatA : A sUtra keTaluM prAcIna che teno nirNaya vidvAno karI zakatA nathI paraMtu eka mata evo che ke prathamanA 18 adhyAyo prAcIna che ane chellA 18 adhyAyo pAchaLathI umeravAmAM AvyA che. upara jaNAvyA mujaba bhAratIya tattvajJAnanA tamAma sUtro prathama to smaraNamAM saMgrahAyela hatA jene zruti tathA smRti tarIke ApaNe oLakhIe chIe. jaina sUtro bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda I.sa. pUrve 300nA arasAmAM pATaliputramAM vidvAnonA saMdhe vyavasthita karyA ane tyArabAda I.sa. 526nA arasAmAM saurASTramAM vallabhI mukAme chevaTamAM vyavasthita thayA. eTale A 800 varSanA gALAmAM vikasita thaIne hAlanuM svarUpa pAmela haze. paraMtu A sUtranuM mahatmya tenI prAcInatA karatAM tenI sarvagrAhitA upara vizeSa che. naMdIsUtranI eka TIkAmAM uttarAdhyana-sUtra vize kahyuM che ke 'A adhyayano sarva adhyayonA nigama - sArarUpa che.'' jaina dharmanA tamAma tAtvika siddhAMtone te AvarI le che ane teno kathA vibhAga te siddhAMtone samajAvavAmAM agatyano bhAga bhajave che. kezI-gautama saMvAda : adhyAya 23 je kezI-gautama saMvAda vize che tenuM aitihAsika mahattva ghaNuM ja che. kezI muni 23mA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA anuyAyI hatA. bhagavAna mahAvIra paNa pArzvanAthanA paMthane anusaratA kuTuMbamAM janmyA hatA. bha. pArzvanAtha zramaNa saMskRtinA mahAvIra pahelAnAM jyotirdhara hatA. te mahAvIra pahelAM 250 varSa pUrve kAzInA IzvAkuvaMzanA rAjA azvasenane 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta tyAM janmyA hatA. temaNe yajJayajJAdimAM thatI hiMsAno tathA deha-damananA vividha prakArovALI tapazcaryAno virodha karI dhyAnanI pratiSThA karI ane caturyAma - ahiMsA, satya, acaurya ane aparigrahanI sthApanA karI ane sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA tema caturvidha saMghanI vyavasthA karI. zrI dharmAnaMda kauzAMbInA mata mujaba parikSitanA putra janamejaye kurU dezamAM mahAyajJa karI vaidika dharmanI dhajA pharakAvI tyAre kAzI pradezamAM zrI pArzvanAthe eka navI vicAradhArAno pracAra karyo. bauddha sAhitya uparathI mAluma paDe che ke zrI mahAvIranA samayamAM je je dhArmika paMtho hatA temAM zrI pArzvanAthano paMtha sarvathI moTo hato. A paMthanA agrazreNInA zrI kezI muni eka samaye temanA ziSyasamudAya sAthe prAcIna kozala dezanI rAjadhAnI zrAvastI nagarImAM AvI pahoMcyA. te samaye bhagavAna mahAvIranA paTTa ziSya zrI gautama paNa tyAM ja AvI caDyA. bhagavAna mahAvIra te samaye pArzvanAthanA upara jaNAvela cAra vratomAM eka vizeSa vrata brahmacaryanuM umerI paMca mahAvrata (paMcazIla)no upadeza detA hatA. pArthapaMthIo mAnatA ke caturyAmamAM aparigrahanuM vrata che temAM brahmacarya vratano samAveza thaI jAya che. AvI mAnyatAthI sAdhu vargamAM zithilatA AvI gayela. uparAMta, aparigrahanuM vrata eTale jarUra karatAM vadhu parigraha na karavo - strIsaMgane te siddhAMta lAgu karIe to Itara bhautika vastuo sAthe strIne paNa mukIe chIe tevo dhvani nIkaLe. AthI bhagavAna mahAvIre brahmacaryane pAMcamA vratanuM juduM sthAna ApIne strI gaurava vadhAryuM ane strIne paNa purUSathI svataMtra brahmacaryano hakka Apyo. zrI kezI muni ane zrI gautamane ekabIjA eka ja sthaLe AvI pahoMcyAnI jANa thatAM temanA ziSyonA AgrahathI te baMne vacce temanA ziSyasamUha sAthe milApa thayo ane bhagavAna mahAvIre caturyAmamAM brahmacaryanA eka vratano umero karyo te bAbata carcA thaI. jenA pariNAme zrI kezI muni uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta ane temanA ziSyoe paNa pAMcamAM brahmacarya vratane judo karIne svIkAravAnuM kabulyuM. adhyAya ra3mo A aMge che. A adhyAyanI agatya e che ke tenAthI nIcenI bAbato spaSTa thAya che : (1) jaina dharmanA sthApaka mahAvIra nahotA, ane te "zramaNa paraMparAnA bhAga rUpe junA kALathI cAlI AvatI paraMparA hatI. (2) trevIsamAM tIrthakara zrI pArzva aitihAsika vyakti hatA. (3) eka krAntikArI purUSa tarIke zrI mahAvIre cIlAcAlu rUDhIne vaLagI na rahetA temAM mULabhUta sudhArA karyA. (4) mahilAone bhautika saMpattino eka bhAga gaNavAne badale brahmacarya pALavAnA temanA hakkano svIkAra karI strIone purUSo jeTaluM sthAna ApyuM. dRSTi vizALatA H saMkucitatA ane jaina-darzana te baMne virodhAbhAsI daSTio che. je jaina hoya te ja mokSa pAmI zake agara to amuka lIMganI vyaktio ja mokSane meLavI zake te jAtanI saMkirNatA anekAnta vAdI jaina darzanamAM na ja hoI zake teno svIkAra A sUtro kare che. temaja mokSa meLavavo hoya to sanyAsa levo ja joIe ane gRhasthAzramamAM rahevAthI te banI zake nahIM tema paNa jaina darzananI mAnyatA nathI teno A sUtromAM svIkAra che. (juo adhyAya 36, gAthA 50, para thI papa tathA adhyAya 5, gAthA 17-28) anya saMpradAyanA sAdhuo paNa mokSane prApta karI zake che te jAtano svIkAra vizvanA bIjA darzanomAM bhAgye ja jovA maLaze navakAra maMtranuM sarvagrAhI tattva ane svAdvAdanuM sAragrAhI tattva jaina darzananI A daSTi vizALatAnuM anumodana ja che. vizeSa anumodana maLe che adhyAya 12-13mAM ke jemAM caMDAla jAtimAM uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta utpanna thayela harikezI muni tathA be hirajana bhAIo citta ane saMbhUtinI kathAo Ave che, je jJAtivAda uparano prahAra che. viSaya vibhAga : sUtranA 36 adhyayanone pAMca bahoLA vibhAgomAM vaheMcI zakAya. te nIce pramANe thaI zake : (1) saiddhAMtika carcA (2) cAritrya aMge (3) bhikSu AcAra : adhyayano 24, 26, 28 thI 36 jemAM jaina tattvajJAna, ratnatrayI, guNasthAnako, lezyA karma-siddhAMta vagereno samAveza thAya. : adhyayano 24, 25, 30, 31, 32 jemAM pravacanamAtA, sAco yajJa, tapa, cAritrya vidhi ane pramAda sthAnono samAveza thAya. 11 : adhyayano 1, 2, 6, 11, 15, 17,26 ane 35 jemAM vinaya, pariSaho, khoTA sAdhu, sAco zAstrajJa, sAco bhikSu, pApI zramaNo ane sAdhunI carcA tathA ghara vinAnA bhikSuno samAveza thAya. (4) sarva sAmAnya viSayo : adhyayano 3, 4, 5, 10 jemAM cAra durlabha vastuo, apramAda, maraNanA prakAra ane gautamane upadezano samAveza thAya. (5) kathAo tathA dRSTAMto adhyayano 7 thI 9, 12 thI 14, 19 thI 23, 27no samAveza thAya. uttarAdhyayana - sAra _2010_03 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta lekhana hetuH A sUtrono anuvAda tathA vivaraNa ghaNA vidvAna lekhakoe karela che. sauthI junI TIkA zrI bhadrabAhu, zrI zAntisUrI ane zrI devendramaNinI gaNAya che. paraMtu, adyatana graMthomAM zrI harmana jekobI, zrI nAgaradAsa dhruva, muni zrI saMtabAlajI, amara munizrI tathA zrI gopAladAsa paTelanA pustako che. zrI gopAladAsa bhAIe temano upAdyAta tathA dareka adhyAyane aMte mAhitIsabhara TippaNo ApI che temaja pustakane aMte subhASito, upamAo tathA viSayasUci Apela hoIne abhyAsIone ghaNI ja madada karI che. A badhA vidvatavaryonA lakhANo bAda A aMge koI vizeSa prayatnanI jarUra rahe nahIM. chatAM A pustikA lakhavAno hetu A amUlya sUtrono sArabhAga vizeSa lokabhogya bane tathA jaina temaja jainetara vargane saraLatAthI viSayavAra upalabdha bane tevo prayatna karavAno che ke jethI amuka viSaya bAbata uttarAdhyayana zuM kahe che te sahelAIthI jANI zakAya. uttarAdhyayana : sAra 2010_03 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta 13 jaina darzananI sAmAnya rUparekhA A sUtromAM joIto rasa utpanna thAya te mATe te sUtro hAthamAM letA pahelAM jaina darzananA sAmAnya svarUpanI eka bahoLI rUparekhA samajavAnI jarUra che. jaina darzana eka saMpUrNa tarkazuddha ane vaijJAnika tattva-ciMtana che ane temAM premamaya samarpita bhaktibhAvane saMpUrNa avakAza hovA chatAM mukhyatve to te jJAnamArga che. AthI ja temAM dareka siddhAMtanI carcA jhINAmAM jhINI vigatathI tathA uMDANathI thayela che. te vigato ane uMDANamAM utaryA vinA te siddhAMtonI bAhya rUparekhA ja (outlines) ApaNe atre joIzuM. sukhanI doDa, duHkhanI prApti dareka tattva-darzananA pAyAmAM joIe to dareka jIvanI "sukha prApta karavAnI vRtti ane te mATenI doDa mAluma paDaze. bhautika vastuonI prApti ke sattA pAchaLanI doDa, sakAryo karavAnI abhilASA ke duSkAryo karavAnuM sAhasa, mAnamobho ke pratiSThA meLavavAnI vRtti ke lagna, prajotpatti tathA sAMsArika baMdhanothI baMdhAvAnI taiyArI - mANasanI A badhI pravRttionI pAchaLa jo koI sarvasAmAnya lakSaNa hoya to te che "sukhanI zodha ane te mATenA prayatno. chatAM A dareka prayatnanA pariNAme mANasane je joIe che te maLatuM nathI. koI vAra sukhane badale duHkhanI prApti thAya che ane badhI vakhata "sukhanI prApti paNa kSaNika ja hoIne pAchI doDa zarU thAya che. jIvanane aMte jo saravALo mukAya to sukha karatAM duHkhanuM palluM bhAre jaNAya che ane zAzvata sukhanI vAta to jhAMjhavAnA jaLanI mAphaka dUra ane dUra jatI jAya che. AthI mahAvIre kahyuM che tujako hI saMsAro - "are, saMsAra chevaTe to duHkhamaya ja che.' bhagavAna buddha paNa temaja kahyuM. jo temaja hoya to teno upAya zo che? jema che tema cAlavA devuM ane niyatine vaza rahIne jIvana pUruM karavuM? jaina darzana kahe che "nA. tuM eTaluM ja samaje ke tArA sukha-du:khano kartA tuM ja che to A vivazatAno upAya jarUra sUjhaze." A siddhAMta samajavA mATe prathama jarUra che. A vizvataMtranI racanA ane tenI kAryapaddhati - - - - - - - - - - - - - - - - - - uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta samajavAnI, kemake te samajavAthI ja ApaNI viSamatAono upAya hAtha lAgI zake. 14 "huM koNa chuM, kyAMthI thayo ?'' dareka vicAravaMta vyaktinA jIvanamAM eka samaya to evo Ave che ke tene prazno thAya ke saMsAranA A vizALa phalaka upara je vividha ghaTanAo cAlI rahI che te kevI rIte cAlatI rahetI haze ? tenuM zuM prayojana haze ? te badhuM ApaNane ane ApaNA pachInI prajAne kyAM laI jaze? koI vAra ema paNa vicAra Ave ke A jIvananuM zuM prayojana haze ? ApaNe janmyA, vividha prakArano jIvana vyavahAra calAvyo, prajotpati karI, pApa-puNya karyA, sAjA-mAMdA thayA, ghaDapaNa AvyuM, pachI mRtyu AvyuM ane mAsa be mAsamAM bhulAI javAnA. saMsAranA A jAtanA krama pAchaLa koI hetu kharo ? zrImad rAjacaMdrajIe puchyuM, ''huM koNa chuM, kyAMthI thayo ? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? konA saMbaMdhe vaLagaNA che, rAkhuM ke e parikhkhuM ?" eka vaidika RSie puchyuM, hiM hAranuM brahmA bhutaH sma nAtA nIvAmaH vhena vazva ca saMpratikttiAH jhena suvetadveSa vartAma|| arthAt : "zuM A vizvanuM kAraNa brahma che? ApaNe kyAMthI utpanna thayA, zA mATe jIvI rahyA chIe ? kyAM chIe ? zAthI sukhaduHkhamAM vartIe chIe ?'" koI paNa buddhijIvI zodhakane AvA prazno thAya te svAbhAvika che. anAdI-anaMta caitanya zakti saMsAranI tamAma prakAranI ghaTanAonA kramano jhINavaTathI abhyAsa karIne tattvajJoe joyuM ke saMsAranI tamAma vastuo temaja ghaTamALo 'utpati', 'sthiti' ane 'laya'ne pAtra che. ane jene 'sthiti'nuM pariNAma ApaNe kahIe chIe te paNa satata badalAvane pAtra che. Ama chatAM eka tattva evuM che ke je temAM aMrtahita kAyama mATe rahela hoya che. dA.ta. mATIno ghaDo bane te ghaDAnI utpati thaI, ghaDo cAlu rahe ane bAdamAM te tUTI jAya, teno laya thAya to e traNa sthitimAM mATI to kAyama rahe ja che. teja rIte jIvaMta tattvanuM. vanaspatithI mAMDI manuSyano jIva lo. te tamAma jIvonI vividhatAmAM utpati, sthiti ane laya to thAya che ja paraMtu tenuM je jIvaMta 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta - 15 tattava che te tenA jIvananI tamAma vividhatAmAM kAyama ja rahe che. mANasa jamyA bAda tenI kumArAvasthA, yauvana, pIDha avasthA ane vRddhAvasthAnI vividha zreNImAMthI pasAra thAya che tyAre teno dekhAva, zarIra, svAthya, buddhi, kAryazIlatA vagere badhAmAM vividha prakAranA pheraphAro thatA hovA chatAM tenI "huMpaNAnI sabhAnatA jevI ne tevI ja jIvananA aMta sudhI cAlu ja rahe che. A sabhAnatA judA judA svarUpa dhAraNa karatI zArIrika sthitithI bhinna che. A bhinnatAne oLakhavA mATe ApaNe "jIva' ane ajIva'no zabdaprayoga karIe chIe. jaina tattvajJoe to svayaMsaMcAlita na hoya tevI dhULa vastuomAM paNa "jIva che te pratipAdana karyuM tethI vAyu, agni, pANI ane pRthvImAM paNa "nigodanA jIva che tema kahyuM che je have vijJAne paNa svIkAryuM. A tamAma nirIkSaNa pachI teoe kahyuM ke sArAye vizvanA be moTA vibhAgo karavA hoya to te (1) jIva ane (2) ajIva che ane temAMnuM "jIva" tattva zAzvata che ane "ajIva' tattva rUpAMtarane pAtra che. sAthe bIjI be vAto kahI te paNa agatyanI che. te e ke A baMne tattvo anAdi che. "jIva' tattva anaMta che ane rUpAMtarane pAtra nathI. bIjI vAta e kahI ke A baMne tattvo anAdi kALathI ekabIjA sAthe saMlagna che ane jayAM sudhI teo saMlagna che tyAM sudhI "jIva' tatva tenI caitanya zakti ajIva' tattvane pUrI pADe che. tenA asala ane naisargika svarUpamAM "jIva' tattva jayAre "ajIva tattvathI chUTuM paDe tyAre zuddha caitanyamaya dazAmAM hoya che ane te dizAmAM te sarvajJa ane sarvazaktimAna svarUpe hoya che. paraMtu "ajIva tattvanA saMsargathI tenI A zuddha caitanya zakti jhAMkhI paDe che ane "ajIva' tattvanA guNone potAnI caitanya zakti pUrI pADe che. tethI saMsAranI A vividha ghaTamALo ane temAMthI utpanna thatAM sukhaduHkha "jIvane bhogavavA paDe che. AthI "jIvane abAdhita sukhanI sthiti tyAre ja prApta thAya ke jyAre teno anAdi kALathI cAlyo Avato "ajIva' sAtheno saMsarga tUTe ane te zuddha caitanyamaya dazAne prApta kare. ajIva tattva Ama hovAthI saheje prazna thAya ke "ajIva' sAtheno "jIva'no A saMsarga kevI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta rIte toDavo ? A praznano javAba zodhIe te pahelAM 'ajIva' tattva zuM che ane tenA prakAro kevA hoya che te jANIe. 16 tattvajJoe 'ajIva'nA pAMca prakAra kahyAM che. te nIce mujaba che. (1) pudgala (2) dharma (3) adharma (4) AkAza (5) kALa. jaina paribhASAmAM A pAMca prakArone pAMca 'dravyo' kahe che. te ja rIte 'jIva'ne chaThThuM 'dravya' kahe che. saMsAranI ghaTamALa samajavA mATe A cha 'dravyo'nI samaja jarUranI che. temAMnA 'jIva' dravyanI samaja zuM che te ApaNe upara joI gayA. have 'ajIva'nA pAMca dravyonI samaja zuM che te joIe. (1) 'pudgala' prathama dravya 'pudgala' che. 'ajIva'nA A pAMca dravyomAM ati agatyanuM A dravya che. teno zAbdika artha karIe to pudgala thAya. pur eTale je vastu bhegI thAya che - samanvaya kare che. gala eTale je vastu chUTI paDe che. AthI 'pudgala' zabdano artha thAya ke vastunI evI sthiti ke je satata bheguM thAyaane chUTuM paDe, eTale ke je ke kSaNe kSaNe badalAtuM rahe, je sthira svarUpanuM na hoya. manuSya jIvananuM bhautika svarUpa kSaNe kSaNe badalAtuM ja rahe che. kAma, krodha, moha, mAna, mAyA, mada, lobha, lAlaca vagere kaSAyonuM svarUpa sthira rahI zakatuM ja nathI. 'jIva', 'ajIva'nA satata saMsargamAM rahevAthI, A pudgala dravyothI raMgAya che. upara jaNAvela kaSAyothI raMgAya tyAre potAnI caitanya zakti je te raMgothI raMgAyela hoya te pramANe kAme lagADe che. ApaNA jIvanano sAro krama A rIte ja cAle che. ApaNe krodhAvezamAM hoIe tyAre ApaNI Atmika zaktine krodhanA AvegamAM kAryarata thAya che. (2) dharma' bIjuM 'ajIva' dravya 'dharma' che. ahIM 'dharma'no artha Religion eTale dhArmika mAnyatAmAM levAno nathI. jaina paribhASAnA ghaNA zabdo evA che ke sAmAnya rIte thatAM zabdakozanA artho tene lAgu paDatA nathI. ahIM 'dharma' eTale vastuno 2010_03 uttarAdhyayana - sAra - Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta potAnA aMtargata svabhAva. dA.ta. sAkarano dharma gaLyuM karavAno; lImaDAno dharma kaDavAzano svAda ApavAno, pANIno dharma zItaLatA utpanna karavAno, agnino dharma bALavAno. AthI zAstromAM kahyuM vastu saEAvo ghampo - vastuno svabhAva te dharma. A eka ghaNI ja agatyanI vyAkhyA che. koI paNa vyakti ke vastu tenA aMtargata svabhAvane jANe ane tene samajI tene AgaLa laI javAno prayatna kare to ja pragati karI zake. kAma, krodha vagere kaSAyo mANasanA aMtargata svabhAvamAM nathI. te tamAma kSaNika AvezanA viSayo che ane teno udaya thayA bAda tenA je pariNAmo Ave che te je vyaktimAM teno udaya thayo hoya tene tathA tenI AjubAjunA samAjane nukasAnakAraka nIvaDe che. tethI ulaTuM satya, ahiMsA, prema, sauhArda vyakti tathA samAjamAM sukha ane samabhAva utpanna kare che. AthI "jIva' agara "AtmA'no aMtargata svabhAva sat citta ane AnaMdano che. mATe te svabhAvane jANI samajIne temAM pragati karIe te "dharma che. "jIva' jayAre kaSAyomAM jAya che tyAre te "svabhAvamAM nathI jato paraMtu "para"bhAvamAM jAya che ane tethI gItAjImAM paNa ema kahyuM ke svadharma nidhana cheH gharadharmo macAvaEahIM "dharma' zabda sAMpradAyika arthamAM nathI. AthI ApaNe Adhibhautika pragati IcchatA hoIe to ApaNA jIve (AtmAe) sva-dharmamAM rahIne ja pragati karavI joIe, paraMtu bhautika pragati karavI hoya to kAma, krodha, lobha vagere kaSAyonA para dharmamAM thaI zake. pasaMdagI ApaNI ja che. AthI jaina paribhASAmAM "dharmano artha e thayo ke te evuM tattva che ke je jIva'ne eTale AtmAne gatizIlatA bakSe che. A gatizIlatA mANasane sArA raste caDAve temaja khoTe raste paNa caDAve. ApaNo "svabhAva zuM che te samajavAmAM bhUla karIe to ApaNe "para"bhAvamAM pragati karIe. je ApaNe sAmAnya rIte karatA AvyA ja chIe, paraMtu ApaNA "svabhAvane samya daSTithI samajIe to ApaNI pragati judI Dhabe ja thAya. (3) "adharma trIjuM dravya "adharma che. ahIM paNa "adharma' eTale pApa tema nathI samajavAnuM. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta 'adharma eTale jaina paribhASAmAM te dravya ke jenAthI mANasanI sArI ke narasI pragati aTake. A sthiti pragati-hInatA (Rest)nI che. jemake AkAzamAM uDatuM paMkhI uDavAnuM baMdha kare ane jhADanI DALa upara besI vizrAma kare to te sthiti "adharma dravyanI thaI. ahIM svAbhAvika prazna e thAya ke Rest - vizrAmanI sthiti hoya to khoTuM zuM che? A eka vicAraNIya prazna che. jaina tattvajJo kahe che ke AtmAnuM lakSaNa haMmezAM pragati karavA taraphanuM ja hoya che. je paristhitimAM ApaNane "avagati thayAnuM lAge che te kharekhara to pragatinA kAraNabhUta sthiti che kemake avagatinI sthitimAMthI AtmA pasAra thAya tyAre tene anubhava maLe che ke amuka kAraNasara tenI pragatine badale avagati thaI che. teno anubhava thatAM kadAca be traNa janmo paNa thAya. paraMtu eka kSaNa to evI Avaze ja ke jayAre A anubhava laIne AtmA sAcA rastA upara caDaze. AthI saMpUrNa vizrAmanI sthiti AtmAnI chellI pragatinI sthiti utpanna karavAmAM bAdhaka che. AthI AtmAnI gatizIlatA aTakI paDe te sthiti "adharma dravyanI che. (4) (5) "AkAza-kALa' bAkI be dravyo rahyAM te AkAza ane kALa - space and Time - jIvananI tamAma pravRttiomAM A baMnenI jarUra rahe che. te baMne na hoya to koI paNa pravRtti thaI zake ja nahi. A pAMceya dravyonA saMsargamAM rahIne "jIva' A saMsAramAM potAnI pravRtti sArA ke narasA kAryomAM kare che ane kArya-kAraNanA aphara niyama mujaba te kAryonA sArA narasA pariNAma bhogave che. sukha-duHkhanI cAvI saMsAra cakranI A samaja ApaNe svIkArIe to zuM phalita thAya che? spaSTa rIte je vAta phalita thAya che te e ja ke ApaNA sukha duHkhanI cAvI ApaNA ja uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta hAthamAM che - Izvara nAmanI koI bAhya zaktinA hAthamAM nathI. ApaNA eTale ke ApaNA AtmAnA - ApaNAmAM rahela caitanya tattvanA - "svabhAvane samyaga rIte oLakhIne temAM pragati karIe to ApaNe "ajIva' dravyonI pakaDamAMthI chUTatA jaIe eTale ke kaSAyothI mukta thatAM jaIe je mukti ApaNane zuddha caitanyamaya sthitimAM laI jaI zake, "ApaNe" zabdano prayoga "jIva' dravya mATe ja che kAraNa ke je "ajIva' dravyo che te to kSaNika ane paradravyo che. te dravyo mAraphata je pravRtti thAya che tenuM pariNAma to "jIvane ja bhogavavAnuM rahe che. mATe tattvajJo kahe che ke AtmAe kharI dizAmAM pragati karavI hoya to "jIva' "ajIva'nA A baMne prathama samajavAnI khAsa jarUra che. te samajAze to ApoApa jJAna thaze ke ApaNo AtmA pote ja ApaNA karmano karyA che, ane karmano kartA che eTale karma-janya sukhaduHkhano bhoktA paNa che. tethI ja tatvajJoe kahyuM ke "prArA vinA 4 surAga 2 3 vA' 'karmano kartA ane akartA AtmA ja che ane tethI sukhaduHkhano bhoktA paNa te ja che.' karma siddhAMta jyAM sudhI "jIva' (AtmA) pudgalanA saMsargathI chuTo na thAya tyAM sudhI tenI karma-janya pravRttio cAlu ja rahevAnI, ane jo karma janme to tenI pAchaLa karma-phaLa paNa AvavAnuM ja. A vizvamAM koI paNa kriyA evI nathI ke jenI phaLasvarUpa pratikriyA na hoya - kAryakAraNano A acaLa niyama che. vizvamAM koI vastu ke prasaMga Akasmika nathI hoto. jenuM kAraNa ApaNe jANatA nathI tene ApaNe Akasmika gaNIe chIe. agara to temAM camatkAranuM AropaNa karIe chIe. paraMtu dareka prasaMga ke hakIkatane tenuM kAraNa to hoya ja che. - jo Ama hoya to pudgalanA saMsargathI "jIva' je kAMI sAruM ke narasuM kArya kare tenuM pariNAma to tene ja bhogavavuM paDe. sArA karmane ApaNe puNya tarIke oLakhIe chIe ane kharAba karmane pApa' tarIke oLakhIe chIe. A baMne jAtanA karmanA phaLa hoya che ane te phaLano bhogavaTo karatAM bIjA karmo paNa baMdhAvAnI zakyatA che. je puNyanA sArA phaLa bhogavatA pApa karma upArjIta thAya tene "pApAnubaMdhI puNya uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta kahe che ane je "pApa' karma karatAM "puNya' upArjIta thAya tene "puNyAnubaMdhI' pApa kahe che. (dA.ta. koI nirdoSa vyaktinI vahAre jatAM hiMsA karavAnI jarUra ubhI thAya.) A rIte puNya-pApano cakrAvo cAlyA ja kare to "jIva' karma baMdhanathI mukta kyAre thAya tevo prazna saheje ubho thAya, kAraNa ke "jIva' siddha sthitine prApta tyAre ja thAya ke jyAre pApanuM baMdhana to na hoya, paraMtu puNya karmanuM baMdhana paNa na hoya. baMne baMdhano sAMkaLa rUpa che. bhAvakarma uparanA praznano javAba e che ke sArA narasA karmanuM baMdhana tyAre ja thAya che jyAre te sakAma vRttithI thayuM hoya. ApaNA satkAryo paNa sAhajika rIte nahIM paraMtu kAMIka prApta karavAnA IrAdAthI thayA hoya to te kAryanuM phaLa to jarUra maLe paNa tenuM baMdhana to thAya ja, tenuM phaLa bhogavavuM paDe ane te bhogavatA bhogavatA navA karmanuM baMdhana utpanna thavAno saMbhava rahe. AthI jaina tattvajJoe koI paNa kArya pAchaLanA 'bhAva'ne ghaNuM ja mahattva ApyuM che. tene "bhAvakarma' kahe che. AthI koI kArya AcaraNamAM na mUkI zakyA hoIe paraMtu te kArya karavAnA "bhAva" karyA hoya to te bhAvakarmanuM baMdhana thAya. bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM eka prasaMga banyo che A bhAvakarmano siddhAMta samajavAmAM upayogI thaze. mahAvIranA sAMsArika saMbaMdhe thatAM jamAI zrI jAmAlIe paNa mahAvIranA ziSya tarIke dIkSA lIdhela. eka vakhata teo potAnA ziSyo sAthe vihAra karatA hatA tyAre asvastha tabiyatane kAraNe temaNe ziSyone potAne sUvA mATe pathArI karavAnuM kahyuM. ziSyoe pathArInI mAnasika taiyArI karatAM jAhera karyuM ke pathArI thAya che. hakIkate teo phakta mAnasika taiyArImAM ja hatA. jAmAlIne vicAra Avyo ke haju to pathArI karavAnuM zarU nathI karyuM, te karavA mATeno vicAra ja thayo che tethI pathArI thAya che tema kevI rIte kahI zakAya? A uparathI teo evA nirNaya upara AvyA ke koI paNa kAma pUruM thayA bAda ja te kAma "thayuM gaNAya ane te rIte kAma pUruM thayuM na hoya to tenuM phaLa bhogavavAnuM rahe nahIM. temano A tarka sAco uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta 21 hoya to pariNAma e Ave ke jo koI vyaktie bIjI vyaktinuM khUna karavAno vicAra karyo hoya ane te aMgenI mAnasika taiyArI karI hoya paraMtu teno amala na karyo hoya to tenI mAnasika taiyArI thaI te mATe tene koI phaLa bhogavavuM paDe nahi kemake mAnasika "bhAvo' uThe te 'karmanI vyAkhyAmAM Ave nahIM. mahAvIra A tarka sAthe sahamata nahotA. temanI mAnyatA pramANe ApaNA manamAM utpanna thatA rAga-dveSanA bhAvo ja "karma' che. AvA bhAvo AtmAnI AsapAsa sadaiva vyApI rahelAM sUkSmAtisUkSma bhautika paramANuone AkarSe che. eka vaijJAnika mAnyatA evI che ke IndriyothI sparza karI zakAya tevI pULa vastuothI mAMDIne sUkSmAtisUkSma paramANuo ke je daSTigocara paNa nathI te aMtataH to urjAnA satata phelAI rahela kiraNo ja che. je padArtha ghana svarUpe ane sthaLa AkArano dekhAya che te bIjuM kAMI nathI, phakta urjAkiraNonI ghanatA mAtra ja che. AvI vaijJAnika zodha ati mahattvanI che ane te barAbara hoya to vividha tAtvika mAnyatAone puSTi maLe che. pudgalo viSenI jaina mAnyatA evI cheke A lokanA samagra avakAzamAM sat ane asata, zubha ane azubha tattvonI urjA ThAMsoThAMsa bharela ja che. ApaNAmAM paNa tevI ja urjA che. ApaNI citta-zaktithI ApaNAmAM rahela zubha ke azubha urjA zaktine ApaNe uttejita karIe chIe tyAre bahAra avakAzamAM rahela te ja prakAranI zakti AkarSAya che ane tene viziSTa rUpa arpaNa kare che. A prakAranuM viziSTa rUpa ja karma baMdhana kare che. AthI ApaNA manamAM uThatA bhAvo ja karma baMdhananuM kAraNa bane che. A bhAvo jyAre kAryarata thaI tenuM amalIkaraNa thAya che tyAre karma-baMdha vadhu majabUta bane che. paraMtu "bhAva" pharI jAya tyAre, agara to koI kAraNasara tenuM amalIkaraNa thAya nahIM tyAre te karma-baMdha nabaLuM agara nahIvata bane che. mahAvIra ane jAmAlI vaccenA A matabheda bAbatamAM, DaoN. kArla yaMga jevA Adhunika manovaijJAnikono Teko zrI mahAvIranA matane maLe che. Do. yaMga mahAvIranA bhAva-karmane 'Personal unconscious' nAma Ape che. gItAjIno niSkAma karmano je siddhAMta che te A "bhAva-karmanA siddhAMtane anurUpa che. paM. sukhalAlajI A bAbatamAM lakhe cheH "puNyabaMdha ke pApabaMdhanI sAcI kasoTI kevaLa uparanI kriyA nathI, paNa enI sAcI kasoTI kartAno IrAdo ja che. puNya pApanI -- . uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta A kasoTI saune sAmAnya rIte mAnya che, kAraNa ke A siddhAMta sarvamAnya che ke yAdRzI bhAvanA yasya siddhirbhavatI tAdRzI / " 22 karmanA prakAro jaina dArzanikoe karmanA 48 prakAro varNavyA che, paraMtu temAMnA mukhya to ATha che jeno nirdeza ahIM karIzuM. A ATha che : (1) darzanAvaraNIya, (2) jJAnAvaraNIya, (3) vedanIya, (4) mohanIya, (5) AyuSya, (6) nAma, (7) gotra ane (8) aMtarAya. AmAMnA prathama cAra 'ghAtI karma' kahevAya che, ane chellAM cAra 'aghAtI': kahevAya che. 'dhAtI' eTale je Atmika pragatino dhAta karavAvALA che ane chellAM cAra 'aghAtI' che kAraNa ke mAnava zarIra che tyAM sudhI tenI sAthe ja joDAyelA che, paraMtu thAtI karmono nAza thayA bAda A adhAtI karmo zarIranA chuTavAnI sAthe ja chuTI jAya che. prathamanA be jAtanA karmo vyaktinA darzana ane jJAnanuM AvaraNa kare che. darzana eTale zraddhApUrvakanI jhAMkhI. siddhi prApta thayela vyaktie karela vAta sAcI che tevI zraddhA hoya paraMtu te kevI rIte sAcI che, tenI pAchaLano tarka zuM che, mane te keTalI upayogI che vagereno bodha na hoya tyAre phakta 'darzana'nI bhUmikA che. paraMtu jijJAsu sAdhakane phakta ATalAthI ja saMtoSa nathI thato tethI te tattvano uMDo abhyAsa karavA prerAya che ane te abhyAsa kare che tyAre 'jJAna'nI bhUmikAmAM praveza kare che. AthI prathamanA be prakAranA karmo vyaktinI darzana ane jJAna prApta karavAnI zaktinuM AvaraNa kare che. darzananuM AvaraNa hoya tene koI paNa satpurUSa 52 zraddhA besatI nathI ane tenA vacanonI samIkSA karavAnuM mana paNa thatuM nathI. saMsAranI bhautika vastuomAM tenA mananuM raTaNa eTaluM tIvra hoya che ke sArA narasAnuM bhAna gumAvI bese che, ane tattvanI vAto tene mana khAlI bakavAsa ja che. AvI vyakti ahathI bharapUra hoya che ane jIvananA aMta sudhI viSamatAothI gherAyela rahI asaMtoSamAM ja mRtyune bheTe che. je karmo jJAnAvaraNIya che te saMbaMdhita vyaktine tattvanA uMDANamAM jaI tene 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta bauddhika stare jatAM aTakAve che. buddhijIvI vargane phakta zraddhAthI jIvana calAvavuM gamatuM nathI. tethI jJAnanA AvaraNane dUra karavAno te prayatna kare to vadhate oche aMze jarUra saphaLa thAya ane te saphaLatA jeTale aMze prApta thAya teTale aMze tattvanA rahasyane pAmI zake che. vedanIya karma vyaktine zArIrika ke mAnasika vedanA utpanna kare che. A jIvana ke agAunA koI jIvanamAM bIjA jIvone vedanA utpanna thAya tevA karmo karyA hoya to tenA phaLasvarUpa ApaNe paNa koI ne koI prakAranI vedanA sahana karavAnI Ave ja. doSa devAne badale A mArA ja karmanuM phaLa che mATe mAre tenuM pariNAma bhogavavA taiyAra rahevuM joIe tevuM samajI samatAbhAve te vedanA sahana karIe to AvA karmanI nirjarA thaI zake che eTale ke tenA phaLa pharI bhogavavAnA rahetA nathI. paraMtu tevI samatA na rahI zake to udaya Avela karmanA phaLa to bhogavavA ja paDe teTaluM ja nahIM paraMtu navA karmonuM upArjana thAya. mohanIya karma saMpUrNa rIte moha janita che ane dareka prakAranA karmomAM agresara che. manuSya jIvananuM sUkSma nirIkSaNa karIzuM to jaNAze ke jIvananA navANuM TakA kAryo moha nita hoya che. pachI te moha aizvaryano hoya, sattAno hoya, kuTuMba parivArano hoya, sAMpradAyika hoya ke koI vicArazreNI ke koI Adarza pratyeno hoya. 'moha' zabda 'mu' dhAtumAMthI banyo che. 'mu' eTale 'mUrchA'. moha mAtra mUrchita dazA utpanna kare che ane buddhine taTastha temaja svataMtra dazAmAM vicAra karatA aTakAve che. Avo 'moha' tIrthaMkaro mATe ke 'mokSa'nI sthiti mATe hoya to te paNa zuddha sAna - kaivalyanI prApti mATe bAdhaka che.A aMgenuM eka suMdara dRSTAMta bhagavAna mahAvIranA paTTa ziSya gautamanA jIvananuM che. bhagavAnanA sUtro bhagavAnanA zrImukhethI prathama meLavavAnuM sadbhAgya zrI gautamanuM ja hatuM. bhagavAnanA nirvANanA samAcAra gautamane maLyA tyAre temane atyaMta zoka thayo. kemake bhagavAna pratye temane anahada prema-bhakti hatA. temaNe joyuM ke bhagavAnanA nirvANa samaye ghaNA zrAvakone kaivalya prApta thayuM hatuM paraMtu temane potAne nahotuM thayuM. bhagavAnanA upadezanA prathama zrAvaka ane paTTa ziSya to teo ja hatA chatAM ane bhagavAnanI ati nikaTa paNa teo ja 2010_03 23 uttarAdhyayana - sAra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta hatAM chatAM bhagavAnanI hayAtI daramyAna teo kaivalyane pAmI zakyA nahIM to have pachI kevI rIte pAmI zakaze te vicAre teo vadhu vyAkuLa banyA. AthI saMdezavAhakane temaNe puchyuM ke bhagavAne mArA mATe koI saMdeza Apyo che? javAba maLyo ke bhagavAnano Adeza hato ke gautamane kahejo ke gautama ! mArA pratyeno moha te 'moha' ja che tethI teno paNa tyAga karavo ISTa che !! bhagavAnanA jIvana daramyAna paNa temano upadeza A rItano ja hato te vAtanI gautamane yAda AvI ane gautamanuM manomaMthana tathA AtmanirIkSaNa zarU thayuM ane temane paNa kaivalyanI prApti thaI. moha ane prema te baMne bhinna vastuo che. eka mUrchita dazAnuM ane bIjuM jAgRta dazAnuM pariNAma che. eka apekSA mizrita che tethI viSAdajanya che jyAre bIjuM anapekSita ane sahaja che, jemAM viSAdane koI sthAna nathI. 24 cAra dhAtI karmonuM A vizleSaNa che. bAkInA cAra je adhAtI che te zarIranI sAthe ja rahe che, tenI nirjarA saraLa che ane bahudhA zarIranI sAthe ja nAza pAme che. karma muktinA upAyo karma baMdhananA kAraNo samajavAmAM ja tenI muktinA upAyo samajI zakAya tema che. paraMtu jaina tattvajJoe be mukhya upAyo darzAvyA che. karma mukti mATeno zabda 'nirjarA' che. A nirjarAnA be prakAra gaNAvyA che : 1. sakAma ane 2. akAma. 'sakAma' eTale IrAdApUrvaka ane prayatnapUrvakanI ane akAma eTale udaya Avela karmone sahajabhAve sahana karI levAnI paddhati A rIte sahana karavAthI karmanI gati aTake che. sakAma nirjarA karmo khatama karavAnI IcchAthI tapazcaryAnA mArge thaI zake. A tapazcaryAno mArga jainomAM ghaNo jANIto che. paraMtu kharI tapazcaryA kone kevAya tenI spaSTatAnI khAsa jarUra che. kharI tapazcaryA karma baMdhanone toDavAnA hetuthI ja thavI joIe. teno koI DhaMDhero na hoya, ke tenI pAchaLa kIrti kamAvAnI bhAvanA na hovI joIe temaja tenI koI ujavaNI paNa na hoya. te tapasyA AdhyAtmika unnati mATenI ja hoya. naryuM dehadamana karavAthI koI nirjarA zakya nathI, kemake tevA 2010_03 uttarAdhyayana sAra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta dehadamananI kiMmata zArIrika kasaratathI vizeSa nathI. dazavaikAlika ane bhagavatI sUtrono AdhAra laIne paMDita sukhalAlajI lakhe che, '"khuda mahAvIra ane emano upadeza mAnavAvALI samagra nitha paraMparAnuM sAhitya e baMne ekI avAje ema kahe che ke deha damana ke kAryakaleza game teTaluM ugra kema na hoya, paNa jo eno upayoga AdhyAtmika zuddhi ane cittakalezanA nivAraNa mATe na thAya to e dehadamana ane kAyakaleza nakAmA che.' tapazcaryA AtmazuddhinI A jarUriyAta lakSyamAM rAkhIne bhagavAne tapazcaryAnA be prakAra pADyA. jemake, (1) atyaMtara tapa ane (2) bAhya tapa. atyaMtara : atyaMtara tapa AMtara zuddhi uparavajana Ape che kAraNa ke jyAM sudhI mANasanA aMtara-mananI zuddhi nahIM thAya tyAM sudhI bAhya tapanI koI kiMmata nathI. AthI vidyutavarya AcAryazrI hemacaMdrAcArye kahyuM ke nirjhArane vAdyAt zreSTha anvaMtara tavaH| arthAt, karmanI nirjarA karavI hoya to bAhya tapa karatAM 'atyaMtara tapa' zreSTha che. to prazna e ubho thAya che ke atyaMtara tapa karavA zuM zuM karavuM joIe ? A praznano javAba atyaMtara tapanA prakAro zAstramAM varNavAmAM AvyA che temAMthI maLI rahe che. A prakAro nIce mujaba che. (1) prAyazcita : jANIne ke ajANatA je mAnasika agara zArIrika skhalano : thayA hoya tenuM anveSaNa karI te pharI thavA pAme nahIM tenI takedArI. (2) vinaya : jJAna, darzana ane cAritra mATe mAna. 25 (3) vaiyAvRtya : saMtonI sevA. (4) svAdhyAya : Atmonnati thAya tevuM vAcana, manana ane ciMtana. (5) vyutsarga : ahaMkAra ane bhautika saMbaMdho tathA vastuomAM mArApaNAnI bhAvanAno tyAga. 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 upodghAta (6) dhyAna : zuddha AtmAnA ciMtanamAM satata dhyAnamagna rahI mananI ekAgratA keLavavI. atyaMtara tapanA A cha prakAro yogya prakAre keLavAya to AdhyAtmika zuddhi ane cittakalezanuM nivAraNa sahaja bane ane bAhya tapazcaryAno mArga paNa saraLa thAya. jIvana zuddhinI A jAtanI AMtarika prakriyA saMpUrNa tarkazuddha che ane te vinAnuM bAhya tapa phaLadAyaka thavA saMbhava nathI. bAhya tapa bAhya tapanA paNa cha prakAro zAstrakAroe kahyA che. te tamAma prakAromAM atyaMta2 tapanI chApa hovAnI AvazyakatA che. A cha prakAro nIce mujaba che : (1) anazana agara upavAsa : 'anazana' eTale khorAka levAno pratibaMdha. 'upavAsa'no artha vadhu vistRta che. 'upa' eTale najadIka ane 'vAsa' eTale raheThANa. 'upavAsa' eTale AtmAnI najadIkanuM raheThANa. 'upavAsa' rahitanA anazanamAM ane lAMghaNamAM kAMI pharaka nathI. tethI anazana vakhate Atma-sthiratA keLavavI. ja (2) uNodarI : sAmAnya khorAka karatAM ocho khorAka levo. A tapanA aneka prakAro hoI zake. dA.ta. ekAsaNuM, ekAntare AhAra levo, amuka samaye ja levo ane amuka prakArano ja levo vagere. bhAvatI vastu paNa maryAdAmAM levI ane peTabharIne khAvAnI Teva jatI karavI te A prakAranA tapamAM Ave. (3) vRttisaMkSepa : judA judA viSayomAM manovRttine chuTI mukavI nahIM ane khAvApIvAmAM temaja raheNIkaraNImAM aniyaMtrita rIte svairavihAra karavAthI manonigraha azakya bane che. mANasanI IcchAne koI maryAdA nathI, tene aniyaMtrita rIte saMtoSavA jaIe to teno kadI aMta Avato nathI. jema agnimAM baLataNa nAMkhavAthI agni zAMta thatI nathI tema vAsanA rUpI agni bhautika IcchAonI tRptithI zAMta thatI nathI ane vAsanAnI zAMti na thAya tyAM sudhI sAMsArika jIvanamAM sukhanI zodha niSphaLa rIte jIvananA aMta sudhI cAlyA ja kare che. AthI bhagavAna buddhe kharuM kahyuM ke, ''ApaNe ApaNI bhautika IcchAonI paritRptithI ApaNI jAtane jema AnaMdita 2010_03 uttarAdhyayana sAra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodyAta 27 karIe chIe tema duHkhI paNa karIe chIe.' A rIte sukha ane duHkhanI ghaTamALamAMthI mRtyu sudhI mukta thaI zakatA nathI. AthI vRttisaMkSepa - vRttionI bhautika IcchAonI maryAdA e bAhya tapano agatyano prakAra che je phakta khAvApIvAmAM ja nahIM paraMtu samagra jIvana vyavahArane AvarI le che. (4) rasa parityAga : khAvApIvAmAM rasavRttine mahattva ApavAne badale poSaNa tattvane mahattva ApI tapazcaryAnA mArge AgaLa vadhavuM. AyaMbIla pALavIte rasa parityAgano prakAra che. rasa parityAgathI jIbhanA svAda upara niyaMtraNa rAkhI zakAya che ane jene jIbha upara niyaMtraNa che tene jIvana uparanuM niyaMtraNa svAbhAvika bane (pa) vivikta - zayyAsana : zAMta citte dhyAnamAM besI zakAya tevA ekAMta sthaLe vAsa karavo. (6) kAyakaleza : zarIrane kaSTa ApanAra paristhitimAM paNa mananI sthiratA kAyama rahe te rIte zarIrane keLavavuM. mAnasa parivartana A rIte atyaMtara tapanI sAthosAtha A prakAranA bAhya tapano sumeLa sAdhIne sakAma nirjarAne paMthe ApaNe AgaLa vadhI zakIe to saMcita karmono nAza karI zakAya tema jJAnIoe kahyuM che. bhagavAna mahAvIre bAra varSa sudhI evI ghora tapazcaryAo karI ke A bAra varSa daramyAna khAvAnA divasono saravALo to phakta eka varSa jeTalo ja mAMDa thavA jAya. te uparAMta je zArIrika kaSTo sahana karavA paDyA tenuM varNana paNa kaSTadAyaka thaI paDe tevuM che. Ama chatAM temanI zArIrika kAMti ke baLa ochA nahotA thayAM kAraNa ke tapazcaryAnI cAlu paddhatimAM mAnasika parivartanane temaNe agatyanuM sthAna ApyuM. temanA samayamAM ane temanA pahelAM zrI pArzvanAthanA samayamAM paNa naryA dehadamanavALI zArIrika tapazcaryA ghaNI vyApaka rIte thatI hatI. te jAtanI tapasyA buddha bhagavAne paNa temanA saMnyasthanI prathama avasthAmAM ghaNI karI paraMtu temane tethI samAdhAna thayuM nahIM. AthI temaNe ugra tapasyAno mArga choDI madhyama mArga pasaMda uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta karyo ane cheka sudhI ugra tapasyAno virodha karatA rahyA. paraMtu mahAvIrane temanA jevo anubhava thayo nahIM kemake tapasyAnA mArgane temaNe atyaMtara tapanuM svarUpa ApI eka navA cIlA upara mUkI Apyo. abhyatara tapathI je mAnasa parivartana thAya che tethI abhyAse ugra tapasyA paNa sahaja bane che jenI viparIta asara zarIra ke mana upara thatI nathI. bAra varSanI ugra tapasyA bAda paNa mahAvIranuM zArIrika tathA mAnasika baLa sateja rahyuM tenuM A rahasya che. A rahasyane ApaNe pAmIe to vartamAnamAM jaina samAja bAhya tapasyAne je vajana Ape che ane tapasyAnI ujavaNI kare che te zAstrIya daSTie keTaluM yogya che te vicAravAnI jarUra che. zrI mahAvIra pote mahAna tapasvI hatA chatAM tAmasI tApasa ane puraNa tApasanI ugra tapasyAnuM temaNe anumodana karyuM nahIM tenuM kAraNa eka ja hatuM ke game tevI AkarI tapasyA hoya paraMtu tethI jo aMtaranI AdhyAtmika guNavattAmAM vadhAro thAya nahIM to te arthahIna che. nava tattvo jIva, ajIva, karma-baMdhana ane karma chedananI uparanI carcAthI muktinI (mokSanI) prakriyAnA nIcenA tattvo siddha thAya che, je jaina paribhASAmAM "nava tattva tarIke oLakhAya che, ane je nIce mujaba che : (1) jIva (2) ajIva (3) pApa (4) puNya (5) Asrava (6) baMdha (7) saMvara (8) nirjarA (9) mokSa. je A nava tattvone sArI rIte samaje te "mokSanI prakriyAne barAbara samaje. jIva, ajIva, pApa ane puNyanI carcA thaI. A pApa-puNyanI satata AvatI saravANIne "Agnava' kahe che ane A jAtanA Agnavane pariNAme karma-baMdha jIvane thAya che. A karma-baMdhane laIne jIva sukhaduHkha, AzA-nirAzA, zArIrika ane mAnasika vipatti ane janma-maraNanI avasthAomAMthI pasAra thavuM paDe che. A badhA kaMkomAMthI chUTyA sivAya zAzvata sukha jhAMjhavAnA jaLa jevuM che evI khAtarI mANasane eka vAra thaI jAya tyAre tenA jIvanamAM parivartana zarU thAya che. A parivartana pakva uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta thAya tyAre zuM karavuM? teno javAba sAtamA ane AThamA tattvanI samajaNathI maLI zake che. sAtamuM tattva 'saMvara' che. sam + vR eTale gherI levuM. karmanA AsravanI saravANI badhI bAjuethI AvatI baMdha karI devI eTale ke navA karmonuM upArjana na thAya tevA bhAva ane pravRtti jIvanamAM apanAvavI tene saMvara kahevAya. A to tyAre ja zakya bane ke jyAre samasta jIvana vyavahAra niSkAma bhAve ane sAtvika sAhajikatAthI thAya, jyAre pApI bhAvono udaya Ave ja nahIM paraMtu puNyanA bhAvo tathA kAryo tadna niSkAma vRttithI ja thAya ane jyAre 'sarva saMbaMdhanA baMdhana tIkSNa chedIne' mahad purUSanA paMthe vicaravAnuM zakya bane. 'saMvara'mAM pravezela vyaktinI A sthiti gItAjInA sthitaprajJanI sthiti che. te sthiti prApta thayA bAda prazna rahe che te phakta saMcita thayela karmonA nAzano kemake have navA karmonuM upArjana baMdha thayuM che. A saMcita karmono nAza sakAma ane akAma nirjarAthI kevI rIte thAya tenI carcA thaI gaI che. 29 A pramANe samagra karmono kSaya thAya tyAre AtmA (jIva) karma baMdhanathI mukta thAya che ane navamA tattva 'mokSa'ne prApta karavA zaktimAna thAya che. pragatinA sopAna AtmAnI A pragatinA traNa mukhya vibhAgo thayA. (1) 'bahirAtma' dazA jemAM jIva sArI-narasI karma vargaNAothI gherAyelo ja rahe che ane temAMthI chuTavAnuM tene mana thatuM ja nathI. (2) 'aMtarAtma dazA' jemAM uparanI dazAnI niSphaLatAnuM bhAna thayA bAda aMtara-nirIkSaNa thavA lAge che je uttarottara vadhatuM jAya che ane sAtvika vRtti vega pakaDe che. (3) 'paramAtma dazA' jemAM pragatine paMthe paDela AtmA sarva karmono kSaya karI chevaTe zuddha AtmadazAne pAme che. chellI paramAtma dazAne pAmavA ghaNo Akaro prayatna karavAnI jarUra rahe che. 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upodyAta A prayatnane cauda vibhAgamAM vaheMcavAmAM Avyo che jene cauda guNasthAnako kahevAya che. dareka guNasthAne pahoMcavA mATe AtmAmAM kevA guNonI khIlavaNI thaI hovI joIe ane te sthAnamAM kevA AtmadoSa rahI jAya che tenuM vivecana vistRta rIte vidvAnoe karela che. ratnatrayI AtmAnI A jAtanI pragatinI bhItaramAM zraddhAyukta jJAnanI khIlavaNI ane temAMthI svAbhAvika rIte pragaTatuM cAritra rahela che. A rIte thatI zraddhA jJAna ane cAritranI khIlavaNI "ratnatrayI'nA nAmathI oLakhAya che. A ratnatrayInA traNa aMgo che darzana, jJAna ane cAritra. saMsAranI ane jIvananAM sukhaduHkhamAMthI udbhavatA prazno bAbata buddhijIvI mANasa jyAre ciMtana kare che tyAre tene khAtrI thAya che ke sAmAnya buddhithI kaLI zakAya nahIM tevuM koI paribaLa saMsAramAM kAma kare che. A paribaLane koI "IzvaranuM nAma Ape ke koI kudaratanuM nAma Ape, paraMtu te paribaLa zuM che, teno prakAra kevo che, tenI kAryapaddhati kevI che vagere jANavA tene utkaMThA thAya che tyAre pUrve thayela jJAnI purUSoe A badhA praznonA zuM javAba Apela che te jANavA prayatna kare che. Ama ciMtananI ke vAMcananI prakriyA daramyAna zraddhAyukta je darzana thAya te samyaga prakAranuM hoya to te "samyaga darzana' kahevAya. paraMtu buddhijIvI mANasa ATalethI na aTakato nathI. tene je darzana thayuM che te ja tene AgaLa pragati karavA prere che. ane je kAMI dhuMdhaLA svarUpe jaNAya che temAM vadhAre uMDA utaravA prayatna kare che tyAre eka kSaNe te vadhu jJAnane prApta kare che. A jJAna samyag prakAranuM hoya tene "samya jJAna" kahe che. samyagu darzana ane jJAna prApta thayA bAda mANasane potAnA rojiMdA jIvanamAM je khAmIo dekhAya te dUra karavAnA prayatno zarU thAya che tyAre te prayatnonI khIlavaNI upara tenA cAritranI khIlavaNI thatI jAya che. je pUrNatAe pahoMce tyAre "samyam cAritra' prApta thAya che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta 31 samya jIvananA A traNa ratno saMpUrNa mAnasika parivartananI apekSAe prApta thaI zake. sApekSavAda - syAdvAda vicAra ane ciMtananI duniyAmAM jaina tattvajJoe jo koI taddana maulika ane svataMtra arpaNa karyuM hoya to te sApekSavAdano siddhAMta che, je syAdvAda tarIke paNa oLakhAya che. A syAdvAdane jaina tattvajJAnano pAyo kahI zakAya kAraNa ke dareka jaina siddhAMtanuM ghaDatara ane samajaNa syAdvAdanI samajaNathI ja yathArtha rIte thaI zake che. tethI A syAdvAda zuM che te TuMkANamAM joIe. koI paNa vastu ke siddhAMta bAbata ApaNe nirNaya laIe tyAre prathama ApaNe tenA tamAma prakAranA guNadharmono abhyAsa karIe ane bAdamAM tenA vize AkharI abhiprAya bAMdhIe eTale ke daSTA ane dazyanuM samIkaraNa je prakAranuM hoya te prakAre dazya aMgenano abhiprAya baMdhAya. jo dazyanA badhA guNadharmo ApaNA eTale ke daSTAnA khyAlamAM Ave ane te badhA guNadharmo tenA yathArtha svarUpe samajavAnI daSTAmAM kSamatA hoya to ja dezya bAbatano yathArtha nirNaya laI zakAya, nahIM to nahIM. eTale ke dRzyanA badhA guNadharmo ApaNe joI ke jANI zakIe nahIM, agara to te jANyA ke joyA bAda te guNadharmone tenA yathArtha svarUpe samajI zakIe nahIM to tenA vizeno yathArtha nirNaya laI zakIe nahIM. A siddhAMta upara ja syAdvAdanI racanA thayela che. dareka vastu ke vicAranA aneka pAsAo ane guNadharmo hoya che. amuka apekSAe eka vastu ke vicAra amuka prakAre ja samajAya te bIjI apekSAe judI rIte samajAya. teja vastu ke vicAranA amuka pAsA amuka saMjogomAM ApaNI najare caDe nahIM jayAre bIjA saMjogomAM te sahelAIthI ApaNI najare caDe. AthI vastu ke vicAranA vividha pAsA (aspects)ne lakSyamAM levA ke samajavAnI vidhine'nayavAda' kahevAya che. te vividha pAsAone lakSyamAM laI tenA vizeno nirNaya karanAra vyaktinI samajazakti upara paNa chevaTanA nirNayano AdhAra rahe che. ane dareka vyaktinI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upodghAta samajazaktimAM paNa aneka prakAranI vividhatAo hoI zake che, kAraNa ke te vyaktimAM je janmajAta saMskAro hoya ane te saMskArono tenA uchera daramyAna je vaLAMka vaLyo hoya, je kuTuMba, deza, bhASA ke saMskRtino tenA upara prabhAva paDyo hoya te tamAma bhinna bhinna prakAranA hoI zake che. AthI te vyakti je nirNaya (judgementbAMdhe te amuka apekSAe sAco hoya ane amuka apekSAe khoTo paNa hoya. AthI "nayavAda'mAMthI phalita thatA vividha pAsAone lakSyamAM laI kaI apekSAe teno nirNaya levAyo che te jANavuM jarUrI che. A jANyA bAda ja amuka vyaktinI amuka mAnyatA agara nirNaya sAco che ke khoTo che tenI khAtrI thaI zake. A prakAranA tarkane "syAdvAda' kahevAya che. A siddhAMtane samajAvatA vidvAnoe eka daSTAMta ApyuM te noMdhavAne pAtra che. daSTAMta thoDAMka aMdha bhAIonuM che. temane kahevAmAM AvyuM ke hAthIne sparza karIne kaho ke te kevo che. to sparzane pariNAme eka aMdhajane kahyuM ke te doraDA jevo che, bIjo kahe ke te sarpa jevo che, trIjo kahe ke te thAMbhalA jevo che, cotho kahe ke te dIvAla jevo che. te dareka sparzanA anubhave kahyuM. te tamAma tenI vyaktigata maryAdAnI apekSAe sAcA hatA paraMtu daSTi-saMpanna vyaktinI sarvagrAhI daSTinI apekSAe temAMno koI paNa sAco hato nahIM. AthI temane koIne sAco to kahI zakAya nahIM paraMtu te darekanI maryAdAne lakSamAM laIe to temAMnA koI saMpUrNa juThA che tema paNa kahI zakAya nahIM. AdhyAtmika tattvajJAna bAbatanA nirNayamAM paNa Aja siddhAMta lAgu thAya che. koI tattvajJo Atma-bAhya koI IzvarI zaktine sarvoparI mAne che, jaino koI bAhya zaktinI sarvoparitAno InkAra karIne zuddha Atma tattvane ja sarvoparI mAne che, sAMkhyo AtmAne kuTastha ane karmothI alipta mAne che, bauddho AtmAne anitya mAne che, cArvAko AmAMnuM kAMI ja mAnatA nathI - A tamAma judI judI apekSAe satya che paraMtu saMpUrNa ane nirbheLa satya je saMpUrNa daSTi - saMpananna kaivalya prApta AtmA che te ja jANe che. kAraNa ke je kevala jJAnI che te sarvajJa che ane je kevala darzI paNa che. AvI sthiti karmanA AtyaMtika kSaya vinA prApta thatI nathI. paraMtu sAmAnya sAdhaka jeNe kaivalyane prApta nathI karyuM tenuM jJAna ane darzana aneka rIte sImita che ane tethI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta vastu ke siddhAMta aMgeno teno abhiprAya paNa sImita ja rahevAno. jIvananI A vAstavikatA eka vakhata ApaNA dhyAnamAM Ave to ApaNAmAM sahiSNutAno vikAsa thAya che ane jIvananI viSamatAo temaja viparitatAone samabhAve svIkAravAnI zakti paNa vikase che. A rIte syAdvAda yathArtha rIte samajavAmAM Ave to vicAra ane ciMtananA kSetre paNa ahiMsAno janma thAya che, kAraNa ke virUddha matavAdIonuM dRSTibiMdu paNa amuka saMjogonI apekSAe keTale aMze svIkRta che te jANI zakAya che. syAdvAdanA A siddhAMta jaina vicArasaraNIne eka anokhI sahiSNutA bakSI che. je vividha vicArasaraNIomAMthI satyAMzane zodhI tene tenA pariprekSyamAM samajavAno prayatna karavAnuM te zIkhave che jenA pariNAme manuSyanA vicArapravAhamAM eka anokhA prakAranI lacaka Ave che. paraMtu durbhAgyanI vAta to e che ke ghaNA jainonA vyavahAramAM AvI lacakatAno abhAva jaNAya che. levA karma siddhAMta sAthe saMkaLAyela eka bIjo siddhAMta "lezyA'no che, je Adhunika mAnasazAstrathI paNa AgaLa vadhIne vyaktinA AMtara-mana (sub-conscious mind)nuM vaijJAnika vizleSaNa kare che. dareka manuSyanuM vyaktitva ane te vyakitatvano prabhAva je te manuSyanA "bhAva karma ane 'dravya karmathI ghaDAya che. krUra manuSyanI krUratA tenA caherA ane AMkhomAM spaSTa rIte vartAya che ane teja rIte jIvamAtra pratye prema ane ahiMsAthI jenuM skraya bharela hoya tenA caherAmAM ane AMkhomAM amI vartAya che. saMtanA sAMnidhyamAM zAMti vartAya che jyAre krodhI ane krUra vyaktinA sAMnidhyamAM azAMti vartAya che. AnuM kAraNa e che ke ApaNe bAMdhelA vividha karmonA sAMnidhyathI ApaNo AtmA raMgAya che ane te raMgathI ApaNuM vyaktitva ghaDAya che. aMgrejImAM Ane 'Aura' (orA) kahe che. pataMjalI yoga sahita yoganI vividha paddhatioe temaja bauddha paddhatie paNa A vezyAnA siddhAMtano svIkAra karyo che. jaina vivecakoe "lezyA'nA cha prakAro jaNAvyA che : te "kRSNa', "nIla", uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upoddhAta "kapota', 'tejo', 'padama' ane "zukala' che. AmAMnI prathama traNa leNyA vyaktinA utaratI kakSAe kaniSTa svabhAvanuM darzana karAve che, jyAre chellI traNa lezyAo vyaktinA caDatI kakSAe uttama svabhAvanuM darzana karAve che, je nIce pramANe che : (1) je mANasa potAnA svArtha pratye ja najara rAkhI bIjAnA sukhaduHkhano kazo vicAra karyA vinA pravRtti kare che tenI "kRSNa lezyA hoya che. (2) je vyakti potAno svArtha sAcavIne te svArtha sAdhavAmAM madadarUpa thatI vyakti ke vastuone sAcavI le che tenI "nIla" lezyA hoya che. (3) je vyakti potAno svArtha sAcavIne ja bIjAne madada karavA taiyAra thAya che tenI "kapota' vezyA hoya che. A traNe lazyAmAM vyaktinA nijI svArthane ja prAdhAnya hoya che. (4) je vyakti potAnA sAmAnya ArAma ke svArthano bhoga ApIne paNa potAne madadarUpa thanAra vyaktine madada karavA taiyAra thAya che tenI "tejo' lezyA hoya che. (5) je vyakti potAnA svArthano vizeSa bhoga ApI potAnA saMsargamAM AvanAra tamAmane madada karavA taiyAra hoya che tene "padama' vezyA hoya che. (6) je vyakti taddana nisvArtha bhAve potAnA svArthane bhoge paNa bIjAne madada karavA taiyAra hoya che tene "zukala lezyA hoya che. mAnava svabhAvanuM A vargIkaraNa ApaNe kayA sthAne ubhA chIe te jANavAmAM ane Atmika pragati karavAmAM ghaNuM upayogI che. dhyAna AvI ja eka agatyanI mAnasika prakriyA "dhyAna' vizenI jaina samAjamAM rahelI che. dhyAna' bAbatamAM sAmAnya samaja evI che ke te IzvarI tattva upara ja samasta dhyAna kendrita karavAnI eka AdhyAtmika prakriyA che. A jAtanI mAnyatA phakta aMzataH ja sAcI che. dhyAnano vyApaka artha to mananA pariNAmone koI eka viSaya upara ja sthira karavA tevo thAya. jaina vicArakoe Avo vyApaka artha svIkArIne uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta 35 dhyAna'nA cAra prakAro kahyAM : (1) Arta dhyAna (ra) rUdra dhyAna (3) dharma dhyAna ane (4) zukala dhyAna. manuSya jIvananI tamAma pravRttiono A cAra prakAromAM ja samAveza thaI jAya che. ApaNA sAMsArika jIvanamAM ApaNe bahudhA prathama be prakAranA dhyAnamAM ja rahetA hoIe chIe. "Arta eTale duHkha ane rUdra eTale krUra. ApaNA rojiMdA jIvanano saravALo karIzuM to bahudhA ApaNe koI prasaMgathI kAMto duHkhI thatA hoIe chIe agara to krodhe bharAtA hoIe chIe. paraMtu ApaNAmAM koI samaye sAtvikatA paNa jAge che, jayAre ApaNe ciMtananI bhUmikA upara ubhA hoIe ane sat purUSoe ciMdhela mArge javA prayatna karIe chIe. AvA prasaMge ApaNe "dharma-dhyAnamAM praveza karIe chIe, ane zuddha Atma-dazA saMpUrNapaNe jyAre prApta thAya tyAre zukaladhyAnamAM praveza thAya che. nirvikalpa samAdhinI dazA jyAre prApta thAya tyAre "zukaladhyAna' saMpUrNa rIte pariName che. dhyAna'nuM A vargIkaraNa satata dhyAnamAM rahe ane ApaNe kaI kSaNe kayA prakAranA dhyAnamAM chIe tenI jAgRti satata rahyA kare to uttarottara Atmika pragati avazya thAya. pravacana mAtA dazavaikAlika sUtramAM Ave che ke bhagavAna mahAvIrane koIe prazna puchayo ke bhagavAna ! sAdhaka kevI rIte cAle, ubho rahe, bese, bole, sUve, khAya ke jethI tene pApa karmanuM baMdhana na thAya? zrI bhagavAne kahyuM : jayaM care jayaM ciThe jayamAse jayaM se| jayaM bhujaMto bhAsanto pAvaMkAmaM na bndhdd'|| zrI bhagavAne TUMkamAM javAba Apyo ke, "sAdhaka vivekathI cAle, vivekathI ubho rahe, vivekathI bese, vivekathI sUve, vivekathI khAya ane vivekathI bole to tene uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upodghAta pApakarmanuM baMdhana na thAya." jIvana-krama to calAvyA sivAya chUTako ja nathI paraMtu te kramamAM kSaNe kSaNe viveka Ave to jAgarUkatA paNa avazya Ave; jAgarUkatA Aveto sArA-narasAnuM jJAna paNa Ave ane AvA jJAnathI mANasa pApa karatAM aTake. AvuM jJAna meLavavA tattvajJoe pAMca "samitio ane traNa "guptionI racanA karI jenuM vivekapUrvaka pAlana thAya to jinezvaranA samagra upadezano temAM samAveza thAya che, tethI tene mAtAnI upamA ApI che. A pAMca samiti ane traNa guptinuM varNana sUtranA covIsamA adhyAyamAM Apela che. te mukhyatve bhikSune mATe che paraMtu saMjogo pramANe gRhasthone paNa lAgu paDe che. jaina tattvajJoe bhikSuo mATe ane gRhastho mATe judA judA niyamo nathI karyA paraMtu gRhastha dharmane anulakSIne je niyamo bhikSuo mATe lAgu karyA teja niyamomAM DhIla ApI che. jaina tattvajJAnanI A rUparekhA che, je samajayA bAda bhagavAnano aMtima upadeza 'uttarAdhyayana'no sAra je ahIM ApavAmAM Avela che te samajavAnuM vadhu saraLa thaze. upara kahyuM tema 'uttarAdhyayana' jema vizeSa lokabhogya bane tema karavAno A namra prayatna che. te keTalo saphaLa thayo che te to phakta sujJa vAcako ja kahI zakaze. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-3 37 manuSya - yoninuM mahattva noMdha : A adhyayanamAM manuSya janmanuM durlabhapaNuM ane te prApta thayA bAda paNa bIjI traNa je ati durlabha vastuo che te batAvela che ane te rIte manuSya janmanI agatya batAvI che. adhyayana 3: "cAturaMgIca' - cAra durlabha vastuo cattAri paramaMgANi, dullahANIha jantuNo / mAdhusaMta surDa ddhA, saMgamana thavArivuM || (1) saMsAramAM parama utkRSTa ane mokSa sAdhananA pAyA rUpa cAra vastuo che ane te cAre vastuo meLavavI ati durlabha che. A cAra vastuo nIce mujaba che : (1) manuSya janma, (2) dharma-mArganuM zravaNa, (3) tevA mArga upara zraddhA ane (4) te mArga prApta karavAno purUSArtha. jagata aneka prakAranA jIvothI bharapUra che. dareka jIva nAnAmoTI vividha yonimAM pharato pharato aneka prakAranA sArA mAThA anubhavo karato jayAre azubha karmone haLavA karI zake che tyAre janmAMtaro bAda sRSTimAM zreSTha evI manuSya yonine prApta kare che. sRSTinA sarjanamAM sarvotkRSTa yoni manuSyanI che kAraNa ke te yonimAM ja teno Atmika pragati karavAno avasara prApta thAya che. AthI manuSya-janma ati durlabha che. AtmArthe tenA vaDe amUlya taka jIvane prApta thAya che. (gA. 1 thI 7) paNa manuSyadeha maLyA bAda jIvane dharmanuM zravaNa durlabha thaI paDe che. (ahIM dharmano artha saMkucita sAMpradAyika vADAno nathI. "dharma' eTale Atmika unnati arthe vikasatuM jIvana.) dharmanA zravaNathI kSamA, dayA, prema vagere guNo vikase che. paraMtu dharmanuM phakta zravaNa karavAthI ja teno vikAsa thAya che tevuM nathI kAraNa ke je vAta zravaNa karI temAM zraddhA utpanna thavI durlabha che. zraddhA hoya toja AgaLa uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-3 vadhAya. kadAca zraddhA utpanna thAya to paNa te mArgane prApta karavAno purUSArtha karavo te paNa ghaNuM muzkela che. mahAbhAratanA duryodhane kahyuM hatuM tema ""jAnAmi dharmam, na cA me pravRtti, jAnAmi adharma na ca me nivRtti" - AvI sthiti hoya che. (gA. 89-10) AthI, mANusattaMmi AyAo jodhamma socca sadhe / tavassI vIriyaM ladhdhuM saMyur3e nidhUNe rayaM / / (11) manuSyatva pAmIne, dharmanuM zravaNa karIne, te upara zraddhA rAkhIne tapa-japa viSe vIrya-baLa dAkhavIne karma-melane sApha karavo joIe. (gA. 11) sohI ujhuya bhUyassa dhammo sudhdhasa ciThThasa / nivANaM paramaM jAi ghayaM sitteya pAvaa / / (12) A rIte nirmaLa thayela vyakti zuddha dharmane vize daDha rahe che ane ghIthI sAMcAyela agninI jema nirmaLa thaIne utkRSTa nirvANane pAme che. (gA. 12) cauraMgaM dullaha naccA sajamaM paDivajjiyA / tavasA dhUya kammaM sesiddhe havaI sAsale ttibemI / / (20) A cAra aMga dharma prApta karavA durlabha che tema jANIne saMyama pALavo ane tapathI karmarajane dUra karIne zAzvata siddhi prApta karavI. (gA. 20) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-5 mRtyunuM mahattva noMdha : dharmamaya jIvana kevI rIte jIvavuM joIe te adhyayana-3mAM joyuM. have mRtyu kevuM hovuM joIe te A adhyayanamAM dhe che. adhyayana 5 : akSama maraNIya - mRtyu mumukSune prajJAvAna zrI tIrthakare kahyuM : manuSya jIva maraNAvasthAne be prakAre prApta thAya che : (1) akAma maraNa ane (ra) sakAma maraNa. vivekarahita manuSyane akAma maraNa vAraMvAra prApta thAya che, paraMtu dhArmika manuSyane sakAma maraNa eka ja vAra prApta thAya che. (gA. 1-2) je manuSya kAmabhogane viSe Asakti rAkhe che, je ema mAne che ke paraloka to meM joyuM nathI paraMtu viSayonuM sukha to pratyakSa dekhAya che, bIjAnuM thaze te mAruM thaze, je mUrkha hiMsA, asatya, kapaTa, niMdA, rAgadveSa vageremAM rahIne pApa karmo bAMdhyA kare che te jema aLasiyA mATI bhegI karI, mATImAM rahI mATImAM ja sUkAIne mare che tema pApamAM ja rahI mare che, ane chevaTe pastAya che. jevI rIte rAjamArga choDIne khADA-TekarAvALe raste gADuM hAMkanAranA gADAnI dharI bhAMge che tyAre pastAvo kare che. (gA. 3 thI 16) AvA manuSyanuM maraNa "akAma maraNa' hoya che je tene gamatuM nathI. paraMtu je puNyavaMta manuSyo saMyamathI vikArone vaza rAkhe che tenuM maraNa "sakAma' hoya che je vyAkuLatA ane vidhvarahita hoya che. AvuM "sakAma maraNa phakta bhikSuone ja hoya che tevuM nathI. koI saMsArI paNa keTalAka sAdhu karatAM saMyamamAM zreSTha hoya che. cIhAjiNaM nagiNiNaM, jaDI-saMghADi muDiNaM / eyANi vi na tAyanti, dussIlaM pariyAgayaM / / (21) piMDola ava dussIle naragAo na muccai / bhikhkhAvA gihaththevA kammaI dillaM / / (22) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-5 mAtra mRgacarma, nagnatA, jaTA rAkhavAthI, kaMthA dhAraNa karavAthI ke mAthuM muMDAvavAthI koI sAdhu durgatithI bacI zakato nathI. paNa pavitra vartana rAkhanAra sAdhu hoya ke saMsArI hoya te svarge jAya che. (gA. 21-22) tesiM soccA sapujjANaM sajayANaM busImao / na saMtasaMti maraNaMte sIlavaMtA bahussuyA || (29) je pujya purUSo potAnA AtmAne vaza rAkhI saMyama pALe che temanI pAsethI A bodha pAmyA pachI zIlavaMta purUSo maraNakALe bhaya pAmatA nathI. (gA. ra9) tuliyA visesa mAdAya dayAdhammassa racaMtio / vippasIijja mehAvI tahAsUoNa appaNo / / (30) buddhivAna purUSa A (sakAma ane akAma) maraNano tola karIne, dayA, dharma, kSamA Adi Adare to te maraNakALe potAnA AtmAne zAMta ane kSamAzIla rAkhI zake che. (gA. 30) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 WWW.jainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14 saMsAranI niHsAratA noMdha : jIvana ane mRtyunA viziSTa svarUpo jaNAvyA bAda saMsAranA pralobhano keTalA ni:sAra che te A adhyAyanI ddAmAM jaNAvela che. kyAnA pAtro che deva yonImAMthI utarI Avela che jIvo je IpukAra nAmanA nagaramAM janme che. temAMnA be A nagaranA rAjA rANI thAya che, ne teja nagaranA purohita ane tenA patnI thAya che ane be purohitanA putro thAya che. purohita putrone pUrva bhavanA yoga saMskAro jAgRta thAya che ane saMsAra tyAgI dIkSAnA bhAva thAya che tyAre pitA-putro vacceno saMvAda thAya che te saMsAranI ni:sasAratA kevI rIte che te samajavA ghaNo agatyano che. chevaTe A cha jIvo saMsAra tyAgI saMyama mArgane aMgIkAra kre che. (gA. 1 thI 7) adhyayana 14: ISakAra nagaranA devo (IrSAkarIya) purohita pitA baMne putrone saMsArano tyAga nahIM karavA samajAvatA kahe che, he putro! vedane jANanAra paMDito ema kahe che ke aputrane paralokanI prApti thatI nathI mATe vedonuM adhyayana karo, brAhmaNone bhojana Apo, lagna karI saMsAra bhogavo ane pachI khuzIthI araNyamAM jaI munivrata svIkAro." (gA. 8-9) putroH "pitAjI, phakta vedapaThanathI saMsAra tarI zakAto nathI. brAhmaNo eka aMdhArAmAMthI bIjA aMdhArAmAM laI jAya che. putro narakathI bacAvI zakatA nathI ane kAmabhoga to kSaNika sukhane ja ApI zake che. "mArI pAse A vastu che ane A vastu nathI, Ama karavuM che ane Ama nathI karavuM tevI vAtomAM jIvana gumAvI chevaTe kALa-mRtyu tene DhasaDI jAya che ane AvA pramAdamAM ja jIvana pUruM thAya che." (gA. 10 thI 15) pitA : "he putro, jema kASTramAM agni, dUdhamAM ghI ane talamAM tela rahela che tema zarIramAM AtmA rahe che, je zarIranI sAthe ja nAza pAme che mATe zarIrathI bhogavAya teTaluM bhogavo). (gA. 18) uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 avayana-14 putro : "pitAjI, AtmA arUpI che tathA agrAhya che ane tethI te nitya ane zAzvata che ane karma-baMdhana saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. he pitAjI, saMsAramAM eka tattva pIDA utpanna kare che, bIjuM vIMTaLAI vaLe che ane trIjuM niraMtara vahyA ja kare che. tethI saMsAra pratye have rUci nathI." (gA. 19 thI 21). pitA: "A pIDA koNa kare che, vIMTaLAI vaLe che te zuM che? ane vahyA ja kare che te paNa zuM che?" (gA. ra2) putroH "pitAjI, mRtyu pIDA upajAve che, jarA vIMTaLAI vaLe che ane rAtridivasa vahyA ja kare che, je vyatIta thayA bAda pAchA AvatA nathI. dharmAcaraNa karanAranA A rAtri-divaso saphaLa thAya che." (gA. ra3 thI ra5) pitAH ApaNe saMsAramAM sAthe rahIne vrato pALIzuM ane pachI sAthe ja dIkSA laIzuM." (gA. 26) putroH "pitAjI, je mANasane maraNanI sAthe maitrI hoya athavA jene maraNathI nAsI chUTavAnI zakti hoya athavA "huM marIza ja nahIM tevI khAtarI hoya te manuSya ja ApanA jevo vicAra karI zake." (gA. ra7). jassaddhi maccuNA sakhkhaM jassavatthi palAyaNaM / no gALa na marisani lokura lusiyA || (ra7) Ama kahIne putroe saMsArano tyAga karyo. bAdamAM purohite ane tenI strIe paNa saMsArano tyAga karyo. A vAta rANIe jANI tyAre tenA saMskAra paNa jAgRta thayA. purohitanI binavArasadAra milakta rAjA hastagata karato hato tyAre rANI tene bodha Ape che, "he rAjana! jema koI vamana karelo AhAra pharIthI khAya te prazaMsAne pAtra nathI, tema tame paNa brAhmaNe choDI dIdhela dhana grahaNa karo cho te prazaMsanIya nathI. he rAjanatamane koI AkhuM jagata ane te uparanuM sarva dhana arpaNa kare to tethI paNa tamArI tRSNA saMtoSAze nahIM temaja te tamAruM rakSaNa paNa karaze nahIM. (gA. 38-39) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-14 sabaMjagaM jaituhaM savvaM vAvidhaNaM bhave / savvaMpite apajjattaM neva tANAya tNtv|| (39) he naradeva ! je kALe Ama kAmabhoga choDIne maraNa pAmazo tyAre A jagatanI koI paNa vastu tamone durgatimAM paDatA bacAvI zakaze nahIM." (gA. 40) davaggiNA jahA raNNe DajjhamANesu jaMtusu / anne sattA pamoyanti rAgadosa vasaM gayA / / (42) avameva vayaM mUDhA | kAmabhogesu mucchiyA / DajjhamANaM na bujhAmo rAgosaggiNA jagaM / / (43) araNyamAM dAvAnaLa saLage che tyAre temAM saLagatA prANIne maratA jovA chatAM araNya bahAranA prANIo AnaMdamAM masta rahe che tema ApaNe paNa kAmabhogamAM mUrthita rahIne kaSAyothI baLatA jagatane jovA chatAM tenA svarUpane jANatA nathI." (gA. 42-43) rANInA upadezathI rAjAne paNa vairAgya utpanna thAya che ane teo baMne paNa dIkSA grahaNa kare che. * * * uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-36 saMsAranuM svarUpa noMdha : adhyayana naM. 3 ane pamAM jIvana ane mRtyunuM mahAsya samajAvyuM ane adhyayana 14mAM saMsAranI asAratA samajAvI. ATaluM jANyA bAda vicAravaMta manuSyane A mtamAM cAlatI vyavasthA vize vicAro Ave te svAbhAvika che. tene thAya ke jo saMsAra asAra hoya ane jIvana tathA mRtyu paNa sahetuka hoya ane ajJAnI manuSyanuM mRtyu vAraMvAra ane IcchArahita hoya to A saMsAranuM svarUpa zuM haze ? ApaNI AjubAju nA vividha prakArano ja nityalma cAlI rahyo che temAM koI yojanA haze ke badhuM kevaLa Akasmika ja haze ? yojanA hoya to zuM che? teno kartA koNa che? je "Izvara" nAmanI koI bAhya sattA A dgatano karyA hoya to teNe amuka prakAranI viSamatAo A sarjI? sukhanI sAthe du:khano paNa prabaMdha kema ryo ? jo koI kartA hoya to tene A badhI sattA koNe ApI? zA mATe ApI ? gatanA yaMtranI A sthitino jo koI kartA hoya ja nahIM to te badhuM zuM phakta Akasmika ja che? jo te Akasmika ja hoya to manuSya yatnane zuM sthAna che ? Akasmika saMyogonA bhoga ja banavAnuM mAnava mATe sarjela hoya to je jIvana maLyuM che temAM sArA-narasAno, pApa-puNayano vicAra karavAno avakAza ja kyAM che? ane to pachI 'yAvat jIveta sukha jIveta, tvAkRtaM pidhe'nA nyAye phakta bhautika AnaMda meLavavAnI pravRtti ja kema na karavI ? A ane AvA bIjA ghaNA praznonA javAba zodhavAnI prakyiAne jJAna mArga kahe che. A jJAna mArge prayANa karanArane saMsAranI racanAno jayAre vicAra Ave che tyAre tenA mULabhUta tattvo zuM che te jANavA Atura thAya che. A AturatAno javAba A adhyayanamAM ane tyArabAdanA bIjA thoDAka adhyayanomAM maLe che. sUtra racanAmAM A adhyayana chelluM che ane moTAmAM moTuM raka6 gAthAonuM che. saMsAranuM svarUpa temAM taddana vaijJAnika Dhabe samajAvavAmAM Avela che. A adhyAyamAM gAthAono krama je ApavAmAM Avela che teno tarka samajavAmAM vAcakone suvidhA rahe te hetuthI A kramane ballIne temaja amuka UDaNavALI zAstrIya vigato choDI daIne A adhyayano sAra A nIce ApavAmAM Avela che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-36 45 * * * adhyayana 39 : jIva-ajIva tatva adhyayana sAra saMyamane viSe yatna karanAra sAdhake jIva ane ajIvanA bhedo jANavA jarUranA che. (A be mULa tattvonuM A jagata banela che.) jayAM jIva ane ajIva tema baMne tattvo astitvamAM hoya tene zrI tIrthakaro "loka' kahe che. paraMtu jayAM phakta "ajIva' padArtha - "AkAza' ja che tene aloka' kahela che. A jIva tathA ajIvanuM nirUpaNa dravya, kSetra (space), kALa (time), ane bhAva tema cAra prakAre thAya che. (eTale ke tene yathArtha samajavA mATe A cAra prakAro dhyAnamAM levA joIe.) (gA. 1 thI 3) noMdha : jIva-ajIva vaccenA bheLe yathArtha rIte samajavAmAM Ave toja AtmajJAna meLavavAmAM pragati thaI zake tema jaina tatvajJo AgrahapUrvaka jaNAve che. "jIva' eTale cetana tattva jene ApaNe "AtmA" tarIke oLakhIe chIe. ajIva eTale je cetana tattva nathI. A baMne tattvo anAdikALathI saMyogamAM rahetA AvyA che. cetana tattva tenA zuddha svarUpe sarvazakti saMpanna ane sarvadarzI che, paraMtu ajIva tavanA saMyogathI tenA A guNo DhaMkAI jAya che, teTaluM ja nahIM paNa AvA saMyogathI jIvanI cetanA zakti ajIvane prApta thAya che. jene pariNAme A saMsAra-cakra tenA vividha me cAlyA kare che. A rIte saMsAranA sArA mAThA anubhavo leto jIva AgaLa pragati re che ane ajIvanA azubha pudgalone kSINa jatAM ratAM kAlAMtare tenI zuddhatA prakAzamAM AvatI jAya che ane chevaTe jyAre te saMpUrNa zuddhine prApta kare che tyAre svalyane pAme che. AvI zuddhine prApta karavA zuM zuM upAyo ravA joIe tenI yogya samaja meLavavA je prathama jarUra che te jIva-ajIvano prakAra ane kArya paddhati yathArtha rIte samajavAnI - A adhyAyano mukhya hetu Aja che. jIva-ajIvanI vizeSa samaja mATe upodaghAta juo. prathama "jIva' tattva laIe to tenA be varga che (1) saMsArI jIvo ane (2) siddha sthitine prApta thayela mukta jIvo. (gA. 49) saMsArI jIvonA be prakAra che (1) trasa (ra) sthAvara. trasa eTale jaMgama - cAlI zake tevA ane sthAvara eTale sthira. (gA. 69) "trasa jIvanA prakAromAM ekendrIyathI mAMDI paMcendriya jIvo AvI jAya. sthAvaramAM pRthvI, pANI, vanaspati vagere Ave. (gA. 70-94-107-108) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 noMdha : A adhyAyamAM A tamAma jIvonA peTA vibhAgonuM varNana paNa vistArapUrvaka ApavAmAM Avela che jeno ullekha ahIM saraLatA khAtara la nathI. siddha jIvo H je jIvo ajIvanA saMsargathI mukta thaI tenA zuddha svarUpe hastI dharAve che. tenA prakAro tenA saMsAranA chellA janma uparathI darzAvavAmAM Avela che, paraMtu te uparathI jaina darzananI vizALatAnuM mApa sahelAIthI nIkaLI zake che. gAthA naM. 50, para thI 55 mAM kahe che ke AvA siddha sthitine pAmelA jIvo purUSa, strI, napuMsaka, jainamArgI ane anya mArgI paNa hoya che. (ahIM lIMga-bheda agara saMpradAya bheda je ApaNe ApaNA saMsArI jIvanamAM joIe chIe te nathI, te jANavuM mahattvanuM che.) A mukta thayela AtmAo kevA hoya che tenuM varNana gAthA 64mAM ApatA kahe che ke te siddha AtmAo mahAbhAgyazALI, aciMtya zaktinA dhaNI, bhavaprapaMcathI mukta lokanI Toce sthira rahela birAje che. teo arUpI ane kevala jJAna ane kevala darzananI saMjJAsahita hoya che. (gA. 67-68) teo saMsArane pAra pAmela hovAthI temaja vitarAga dazAmAM hovAthI pharI avatAra levAnI jarUra hotI nathI. adhyayana-36 ajIva tattva : (noMdha : pAMca prakAranA ajIva tattvo che je pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. jenI vigatavAra samaja upodghAtamAM ApavAmAM Avela che.) A ajIva tattvanA mukhya be prakAra che : (1) rUpI eTale ke je Indriya grAhya guNothI yukta hovAthI pArakhI zakAya che. (2) arUpI eTale ke je Indriya grAhya nathI. 'pudgala' nAmanuM ajIva tattva rUpI paNa hoya ane arUpI paNa hoya. (noMdha : rAga, dveSa, kAma, krodha, mAna, moha, mAyA vagere paudgalika kAyo che. jenA paramANuo sthuLa svarUpe nahIM to arUpI svarUpe paNa manovyApArathI jANI zakAya che. tethI te paNa Indriya grAhA hoya che.) A paramANuonA samuhane 'skaMda' kahevAya che jeno eka akhaMDa pravAha jagatamAM vyApI rahela che. (gA. 11) mULa tattvanI dRSTie te nitya che paraMtu tenA rUpa, rasa ane gaMdhanI apekSAe pheraphAra thAya che tyAre te anitya bhAse che. bAkInA ajIva tattvo arUpI che. je paNa anAdi tathA anaMta che. A pramANe jIva-ajIvanA bheda gurU pAsethI sAMbhaLIne te upara zraddhA rAkhIne 2010_03 uttarAdhyayana sAra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-36 sAdhake saMyamane viSe vicaravuM. (gA. ra46-247) tyArabAda ghaNA varSo sudhI zuddha cAritra pALI tyArabAdanI gAthAonA kramamAM tapazcaryA karavI. (gA. 248) kaMdarpa bhAvanA (eTale aTTahAsya, hAMsI, kuceSTA ane kAmakathA), AbhIyogI bhAvanA (eTale vazIkaraNanA maMtro ke dorAdhAgA), kilbiSikI bhAvanA (eTale ke kevaLI purUSo, jJAna, dharmAcArya, sAdhu-sAdhvI ke zrAvaka-zrAvikAonI niMdA) ane AsurI bhAvanA (eTale ke kAyamane mATe roSa kare ane duSkAryomAM ja rata raha) - A badhI azubha bhAvanAo durgatinA hetu rUpa che. (gA. ra54, 261 thI ra64) je jIvo mithyAtva darzanamAM rata, jIvaghAta karanAra ane niyANa karanAra che tene bodhIlAbha durlabha che paraMtu je samyakatva darzanamAM rakta, niyANa na karanAra ane zukala lezyAne dhAraNa karanAra che tene bodhalAbha sulabha che. (gA. rapapa-2pa6) je jIvo jinavacanane yathArtha jANI zakatA nathI te ajJAnIo akALa maraNa pAme che. (gA. ra59). uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 adhyayana-28 muktino mArga noMdha : adhyayana 36mAM jIva-ajIvanI samaja ApI eja samajane AnuSaMgika tattvonI samaja A adhyayanamAM ApIne batAvyuM che ke sAdhaka muktine raste kevI rIte pragati rI zake che. A adhyAyamAM jaina tattvajJAnano saMpUrNa sAra AvI jAya che ane te samajavA mATe upodaghAtamAM je rUparekhA ApI che te jarUra madadagAra thaze. adhyayana 28 : mokSa mArga gati (mokSa mArganI samajI bhagavAna kahe che : he bhavya jIvo! zrI jina-bhASita mokSa mArganA cAra lakSaNo che. te (1) jJAna, (2) darzana, (3) cAritra ane (4) tapa. A cAra lakSaNothI sAdhanA karanAra jIva ucca gatine prApta kare che. jJAnanA pAMca prakAra che : (1) mati, (ra) zrata, (3) avadhi, (4) mana:paryAya ane (5) kevala. (gA. 1 thI 5) noMdha 1 : darzana, jJAna ane cAritra - A traNa vastuo jena darzanamAM "ratnatatrayI' tarIke oLakhAya che. jenI TUMkI samaja upodaghAtamAM ApI che. paraMtu jJAna'nA pAMca prakAro bAbatanI carcA temAM nathI te bAbata TUMmAM ThThIe. AtmAno mULabhUta guNa (svabhAva) "jJAna" che. vanaspatithI mAMDIne mANasanuM 'huM paNAnuM jJAna dareka badalatI paristhitimAM paNa kAyama ja hoya che. svamAvasthA, zuSuptAvasthA, jAgRtAvA, bAlya, komAra ke vRddhAvasthA te tamAmamAM paulgolika temaja sAMyogika pheraphAro aneka jAtanA thAya che. paraMtu AtmajJAna - huM paNAnuM jJAna kAyama ja rahe che. bAhya vastuo ke prasaMgonuM jJAna AtmAne Indrayo dvArA maLe che tyAre te parokSa jJAna kahevAya che kemake te IndriyonI madadaTI maLela che, paraMtu IndrayonI madada vinA AtmAne sIdhesIdhuM jJAna prApta thAya tyAre te pratyakSa' jJAna kahevAya che. AthI upara jaNAvyuM tema jJAnanA pAMca prakAro hRAA. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-28 temAM 'mati' eTale Indriyo tathA mana dvArA ciMtana, vicAra ane tarkathI je jJAna prApta thAya tene 'mati jJAna" kahe che. 'kRta" eTale sAMbhaLeluM. pUrva kALamAM zAstra jJAna "zruta hatuM. paraMtu hAla vyAkhyAna vAcana vagerethI je jJAna meLavIe "kRta'nI #AmAM Ave te paNa Indrayo dvArA ja maLe che tethI parokSa jJAna che. bAkInA traNa prakAro pratyakSa jJAnanA che "avadhi jJAna eTale Atmika baLadathI amuka kSetranI avadhi (limits)mAM thatI ghaTanAonuM jJAna prApta thAya che ane mana:paryAya eTale bIjAnA mananI vAta jANI levAnI zakti prApta thAya che. A baMne jJAna pratyakSa' che. kemake jjAnI bAho madada vinA AtmA A jJAna prApta re che. chelluM kevaLa jJAna" te saMpUrNa jJAna je AbAdhita che ane je AtmAne sarvajJAnInI sthiti prApta karAve che te pratyakSa jJAnanI parAkASTa che. A pratyakSa" jJAnanI vAta kAlpanika nathI. trIjA ane cothA prakAranA jJAna hovAnA ghakhalAo manuSya anubhavanA che ane tenuM sAruM evuM sAhitya paNa upalabdha che. jo A prakaranA sImita pratyakSa jJAna hoI zaktA hoya to "kvaLa jJAna paNa hoI zake. "mati" ane "bhutamAM ja rahetA ApaNe mATe "kevaLa jJAnano pratyakSa anubhava na hoya paraMtu jo alpAMze pratyakSa jJAna meLavI zakAtuM hoya to sarvAze kema na meLavI zakAya ? tevo tarka asthAne nathI. noMdha ra : dravya', 'guNa' ane 'paryAya' e jaina paribhaSAnA agatyanA zabdo che. samasta vizva cha dravyonuM banela che. jIva-ajIvanA pAMca prakAro - pudgala, dharma, adharma, AkAza ane kALa. A dareka dravyane potapotAno viziSTa ane aMtargata guNa hoya che. 'paryAya' eTale palaTAtI avasthA. dA.ta. 'jIva' e dravya che, jJAnAdi tenA guNo' che ane karmavazAta temAM vanaspati, prANI, manuSya tevA rUpAMtaro thAya che te tenA prayAyo' che. uparanI baMne noMdho aMge TUMkamAM ullekha A adhyAyanI gAthA 1 thI 7mAM Ave che. gA. 8 thI 1ra dharma, adharma vagere ajIva tattvonI oLakha Ape che. adhyayana sAra dharmanuM lakSaNa gati, adharmanuM lakSaNa jaDatA, AkAzanuM lakSaNa sarva dravyone uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 , adhyayana-28 avakAza ApavAnuM che. potAnI meLe vartatA padArthone vartavAmAM nimitta rUpe sahAyaka thavuM te kALanuM lakSaNa che. jJAna, darzana, sukha ane duHkhanA jJAnano upayoga karavo te jIvanuM lakSaNa che. zabda, dhvani, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA, prakAza, varNa, rasa, gaMdha ane sparza e sarva pugalanA lakSaNo che. ekatva, pRthakatva, saMkhyA, AkAra, saMyoga ane viyoga e badhA paryAyanA lakSaNa che. (gA. 8 thI 13) noMdha : tyArabAda gA. 14 mokSanI sIDI caDyAne upayogI tevA nava tattvonuM varNana re che. A nava tattvonuM sabhyanuM jJAna manuSyane prApta thAya ane te prApta thayA bAda tenA cAritryanI khIlavaNI thatI jAya to kramaza: te jIva mokSanI sIDInuM chelluM sopAna prApta re che. A nava tattvo A pramANe che : (1) jIva, (2) ajIva, (3) pApa, (4) puNya, (5) Asrava, (6) baMdha, (7) saMvara, (8) nirjarA ane (9) mokSa. (A nava tattvonI samaja upoddhAtamAM apAI gayela che.) A nava tattvomAM kharI zraddhA utpanna thAya tyAre samyam darzana utpanna thayuM kahevAya. AvuM samyam darzana koI vyaktine kudaratI rIte ja utpanna thAya, to koIne upadezathI ke sUtronA abhyAsathI vagere judI judI rIte utpanna thAya che. (gA. 17 thI ra7). A rIte jIva Adi tattvono abhyAsa tattvajJa ane jJAnI purUSonI sevA tathA mArgabhraSTa tathA kudarzanIono tyAga - te samyaga darzananA lakSaNo che. (gA. 28) sAcA samyakatva vinA samyaguM cAritra saMbhave nahIM. nAdasaNissa nANaM nANeNa viNA nahuti caraNaguNA / aguNassa naththi mokhkhavo naththi amokhkhssa nivANaM / / (30) arthAta, samya darzana vinA jJAna saMbhave nahIM, samyagu jJAna vinA zuddha cAritra saMbhave nahIM, zuddha cAritra vinA karma-kSaya saMbhave nahIM ane karma-kSaya vinA mokSa saMbhave nahIM. (gA. 30) rAgadveSa rahita mananA pariNAmo, jIvanaparyatanI dIkSA, tapathI prApta thatI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-28 51 vizuddhi, IcchAonI alpatA ane kaSAyonuM upazamana - te pAMca prakAre cAritra pALavAthI karma-kSaya thAya che. tapanA be prakAra che : atyaMtara ane bAhya. nANeNa jANai mAve daMsaNeNaya sadhe / caritteNa nagiNhAi taveNa parisUjhai / / (35) arthAt, jJAnathI jIvAdi bhAva jANI zakAya che, darzanathI zraddhA utpanna thAya che, cAritrathI karma-kSaya thAya che ane tapathI AtmA vizuddha thAya che. (gA. 35) khavittA puvaka mmAiM saMjameNa taveNaya / savva dukhkhappahiNaThThA pakUmaMti mahesiNo tibemi / / (36) arthAt, saMyama ane tapathI pUrve bAMdhelA karmane khapAvI ane sarva duHkhono kSaya karI maharSio mokSane prApta kare che tema kahuM chuM. (gA. 36) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-29 siddhi meLavavAnA upAyo noMdha : ahIM A adhyAyamAM la 73 prakaro batAvyA che, paraMtu ahIM amuzno ja nirdeza kya che. adhyayana ra9 : parAkrama 1. je je x = u sudharma svAmIe jaMbu svAmIne kahyuM : "he AyuSyamAna ! samyag darzana prApta thayA bAda (cAritranI siddhi mATe) manuSya kayA kayA prakAranuM parAkrama dekhADavuM joIe tenuM varNana bhagavaMta mahAvIre karela che. te zraddhApUrvaka mAnavAthI ane teno abhyAsa karIne te pramANe vartavAthI ghaNA jIvo siddhine pAmyA che. A parAkrama nIcenI bAbatomAM karavAnuM che. saMvega' eTale mokSanI abhilASA. jethI tIvra dharmazraddhA janme che. jene pariNAme krodha, mAna, mAyA vagere kaSAyo nAza pAme che. sAmAyika' - samabhAva-naitika vizuddhatA. pratikramaNa' - saMsAranI pravRttiomAMthI pAchA pharavuM. kAyotsarga' - zArIrika vyApArI choDI dhyAnastha thavuM. pratyAkhyAna' - tyAgavRtti keLavavI, IcchAnirodha karavo. 6. "kAlapratilekhanA' - yogya kALe yogya kArya karavAnI sAvadhAnI. prAyazcitakaraNa' - pApakarma dhoI doSarahita thavuM. kSamApanA' - aparAdhanI kSamA mAgavI. svAdhyAya' - vAMcana, ciMtana ane manana. ekAgra mana saMnivezanA' - manane ekAgra vRttimAM rAkhavuM. 11. "saMyama' ane 'tapa'. 12. 'vinivartanA - viSayothI parAmukha thavuM. 13. 'vaiyAvRtya - sat purUSonI sevA suzruSA. S S $ 9 uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-29 53 14. "vitarAga' - rAgadveSa rahitatA. 15. "Arjava' - saraLatA, mRdutA, namratA. 16. jJAna, darzana ane cAritrasaMpannatA 17. "preTha-dveSa' - mithyAdarzana vijaya, mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmono nAza ane kaivalya prApti. 18. zailezI' - kaivalya bAda zukala dhyAna. 19. "akasmatA' - sarva karmono nAza ane siddhinI sthiti. 20. "nirveda' - saMsArathI viraktatA. 21. "dharmazraddhA" - viSayasukhamAMthI virakti. sevAzuzruSA' - gurUbhakti ane vinaya. ra3. "AlocanA' - doSonI kabulAta. 24. tapa. 25, 26, 27. manogatatA, kAyaguptatA, vacaguptatA, mana, vacana ane kAyAne azubhamAMthI rakSavA. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 adhyayana-Dera duHkhamaya saMsArano upAya noMdha : jIvo sukhanI zodhamAM badhI sAMsArika pravRttio kare che, paraMtu saravALe to hAthamAM phakta du:kha ja Ave che tenI ajJAnatA ja breka manuSyane saMsAramAM pravRtta rAkhe che. paraMtu mahAvIra ane buddha jevA jJAnI purUSoe sAMsArika jIvananuM rahasya jANIne ja kahyuM, "aho ! dukho hI saMsAro" are ! saMsAra duHkhamaya ja che. amuka vidvAnone A vAta rUci nahIM. temaNe kahyuM ke A tattvajJAna to nirAzAmUlaka che. sukhanI zodhamAM bhaTakato manuSya chevaTe du:khane ja kevI rIte pAme che tenuM vedhaka manovizleSaNa A adhyAyamAM ravAmAM Avela che. sAMsArika jIvananuM paNa ahIM vejJAnika vizleSaNa che je vAstaviktAnI bhUmi upara ubhela che. tene nirAzAmUlaka phlevuM te zAhamRganI peThe aNagamatI paristhitimAM moTuM saMtADI devA jevI vAta che. viSayo pratye to "rAga' nahIM, paraMtu dveSa' paNa nahIM kAraNa ke 'rAga' ke 'Sa" viSayajanya nathI, ApaNA mAnasajanya che AthI 'vitarAga' sthiti prApta karavI Adarzamaya che. jayAM rAganI utpatti ja nathI tyAM zreSane sthAna ja kyAMthI hoya ? AvI samatA-sthiti prApta karavAno ahIM upadeza che, ane temAM ja kharA sukhanI prApti che tevo nirdeza che. du:khamaya saMsArane sukhamaya banAvavAno ahIM upAya che je ''nirAzAmUlaka nahIM paraMtu AzA ane utsAhamUlaka che. adhyayana 3ra : pramAda sthAno - du:kha utpati-nivAraNa have svAdhyAya joIe. zrI sudharma svAmI kahe che : anAdi kALanI aviratirUpa A duHkhamaya saMsArathI mukta thavA tamone have je kahevAmAM Ave che te ekAgra cittathI sAMbhaLo. jJAnano prakAza thavAthI ajJAna-janita mohane tyAgavAthI ane rAga-dveSane kSaya karavAthI nirAbAdha sukha pAmI zakAya. gurUjananI sevA, mUrkhajanothI dUra rahevuM, ekAMtamAM adhyayana karavuM ane sUtronuM ciMtana karavuM e mokSa mArga che. (gA. 1 thI 3) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-32 55 potAnAthI adhika ke samAna evo nipuNa sAthI kadAca na maLe to ekalA ja anAsaktapaNe vicaravuM. (gA. 5) jema pakSI IMDAmAMthI utpanna thAya che ane IMDu pakSImAMthI utpanna thAya che tema tRSNA mohamAMthI ane moha tRSNAmAMthI utpanna thAya che. (gA. 6) rAgo ya doso vi ya kammabIyaM kammaM ca mohappabhavaM vayanti / kammaM ca jAi maraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAi maraNaM vayaMti / / (7) arthAt, rAgadveSa karmathI utpanna thAya che, karma mohathI utpanna thAya che, karma janma-maraNanuM mULa che ane janma maraNane (bhagavAne) duHkhanuM kAraNa kahyuM che. (gA. 7) dukkhaM hayaM jassa na hoi moho, mohohao jassa na hoi / taNhA hyA jassa na hoi loho, lahohao jassa tapahA na kiMcaNAI / / (8) moha na hoya to du:kha haNAya che, tRSNA na hoya to moha haNAya che, jene lobha nathI hoto tenI tRSNA haNAya che, je akiMcana (anAsakta) che teno lobha haNAya che. (gA. 8). rAgadveSa ane mohane mULasahita ukheDavAnA upAyonuM have huM varNana karuM chuM. (gA. 9) vividha prakAranA Indriyone uttejita karanArA rasone kalyANArthIoe bhogavavA nahIM. (gA. 10) jema bahu kASTavALA vanamAM pavanathI saLagelo dAvAgni zAMta thato nathI tema asaMyamI AhAra karanAra vyaktino IndriyAgni zAMta thato nathI. (gA. 11) jayAM bilADA vasatA hoya tyAM uMdarane rahevuM jema salAmata nathI tema strIo vasatI hoya tyAM brahmacArIne rahevuM salAmata nathI. tapasvIoe strIonA rUpa, lAvaNya, vilAsa, hAsya, aMgamaroDa ane kaTAkSanuM manathI paNa ciMtana karavuM nahIM. (gA. 14) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 adhyayana-32 - je strInI kAmanA choDI zakyA che (kAma upara jeNe vijaya meLavyo che) tene A lokamAM bIjuM badhuM tyAgavuM saheluM che. (gA. 18) ruvesu jA giddhimuvei tiLa, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAmAurese jahavApayaMge, aloya lole samuveimacuM / / (ra4) arthAtu, jevI rIte rAgAtura pataMga dIpakathI AkarSAIne temAM jhaMpalAvIne vinAza pAme che, tevI rIte rUpane viSe tIvra mUcha rAkhanAra akALe vinAza pAme che. (gA. ra4) je koI kurUpa dekhIne ati dveSa kare che te tatpaNa duHkha pAme che, temAM doSa teno potAno ja che, kurUpano nathI. je vitarAga che te AvA rAgadveSathI mukta rahe che. manohara rUpano rAgI jIva (potAne gamatI vastu) prApta karavAmAM, tenuM rakSaNa karavAmAM, teno upabhoga karavAmAM tathA tenA nAza ane tenAthI thatA virahathI potAne bacAvavAmAM ja (satata prayatnazIla rahe che, tethI sukhI kyAMthI thAya? jyAre rUpathI tRpti thatI nathI tyAre tenI Asakti vadhatI ja jAya che ane lobhathI doravAIne pArakI vastu hAtha kare che, paNa parigrahathI tene saMtoSa thato nathI. AthI tenAmAM mAyA ane jUTha vadhe che ane te duHkhathI mukta thato nathI. rUpanA mohathI virakta manuSya zokathI mukta rahe che. jema kamalapatra jaLamAM rahevA chatAM bhIMjAtuM nathI tema te saMsAramAM rahevA chatAM duHkhathI kharaDAto nathI. ' zabda kAnanuM AkarSaNa kare che. jevI rIte rAgAtura haraNa mugdha zabdothI lalacAIne akALa maraNane pAme che. te ja rIte zabdothI mohita thayela vyakti akALa vinAzane pAme che. teja rIte gaMdhanuM AkarSaNa : je rIte sarSa auSadhinI sugaMdhathI rAphaDAmAMthI bahAra Ave che ane pachI duHkhane pAme che, te ja rIte sugaMdha viSe rAgadveSa rAkhanAra duHkhane pAme che. rasa jIbhanuM AkarSaNa kare che ane madhura agara kaTu rasa rAgadveSanuM kAraNa bane che ane jema mAchalI rasanA lobhathI lalacAIne loDhAnA kAMTAthI bhUdAIne akALe uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-32 pa7 maraNa pAme che, te ja rIte rasamAM rAgadveSano bhAva rAkhanAra manuSya vinAzane pAme che. sparza zarIranuM AkarSaNa kare che ane su-sparza ane ku-sparza rAgadveSanuM kAraNa bane che. jema rAgAtura mahiSa (pADo) zItala jaLathI lalacAIne magaramacchathI pakaDAI jAya che ane maraNa pAme che tema sparza viSe tIvra mUrchA rAkhanAra akALe maraNa pAme che. bhAva manane grahaNa kare che ane bhAva pratye rAgadveSa rAkhanAra manuSya, kAmAtura hAthI hAthaNInI pAchaLa paDI khADAmAM paDe che ane pakaDAI jAya che tema duHkhI thAya che. AthI na kAmabhAgA samayaM uveMti nayAvi bhogA vigaI urvati / je tappaosIya pariggahIya so tesu mohAvigaI uvei / / (101) arthAta, kAmabhoganI vastuo pote samatA ke vikAra utpanna karatI nathI, paraMtu rAgadveSavALuM mAnasa pote ja vikRta thAya che. (gA. 101) rAgadveSAdi saMkalpa vikalpa e ja samasta doSanA mULa che tevI bhAvanA bhAvanArane saMpUrNa samatA prApta thAya che ane tRSNAne tyajanAra vitarAga purUSa sarvakArya siddha kare che. (gA. ra5 thI 109 no sArAMza) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 adhyayana-4 satata jAgRtinI jarUra adhyayana 4: apramAda (asaMta) AyuSya tUTyA pachI sAMdhI zakAtuM nathI. mATe he jIva! pramAda na kara. jarA prApta thayA pachI koInuM zaraNa raheze nahIM teno vicAra kara. je pramAdI loko hiMsA kare che ane Indriyone vaza rAkhI zakatA nathI teo kone zaraNe jaze? jema koI cora khAtara pADatA pote ja khodelI bhIMta tUTI paDavAthI temAM daTAI jAya che, tema che loko ! tamArA potAnA ja karmothI daTAIne karma-phaLa bhogavyA sivAya chUTako ja nathI. (gA. 1 thI 3). saMsArane viSe manuSyo potAnA arthe ke pArakAnA arthe je kAMI karmo kare che tenA phaLa to tene potAne je bhogavavA paDe che ane te samaye je sagAsaMbaMdhI mATe pApakarma bAMdhyA hoya teo bacAvavA Avaze nahIM. vitta athavA dravyathI A lokamAM ke paralokamAM pramAdI purUSa potAnuM rakSaNa karI zakato nathI. sutte-suyAvi paDIbuddha jIvI na vIsase paMDiye Asupane / ghorA muhuttA abalaM sariraM bhAraMDa paravI vacareDappamatte / / (6) mUrkha loko nidrAmAM paDelAM che, paraMtu vivekI purUSa jAgRta rahe che. kAraNa ke kALa bhayaMkara che ane (tenI pAse) zarIra nirbaLa che. mATe he jIva! bhAraDa pakSInI mAphaka sadA jAgRta - pramAdarahita rahe. (gA. 6) jema keLavAyela azva yuddhamAM zatrune jItIne Ave che tema je sAdhaka yuvAnImAM apramatta rahIne vicare che te jaladIthI mokSe jAya che. "pUrvakALamAM (yuvAnImAM) apramatva prApta thayuM nathI, have uttarAvasthAmAM thaze" evo tarka to jene zAzvata AyuSyanI khAtarI hoya teja kare. yAda rAkho ke jema jema AyuSya vadhatuM jAya che ane maraNakALa najIka AvatA jAya che tema tema (AvA pramAdI manuSyone) duHkha vadhatuM jAya che. (gA. 7 thI 9) uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-4 muhuM muhuM mohaguNo jayantaM aNegaruvA samaNaM caraM taM / phA~sA phusantI asamaMjasaM ca na tesi bhikkhU maNasApausse / / (11) * arthAt, je zramaNa vAraMvAra mohanI karmanI jIte che ane saMyama mArge vicare che tene vividha prakAranA vighno naDe che. paraMtu tethI khinna thayA vinA potAnA prayatnomAM acala rahe che. (gA. 11) 2010_03 maMda sparzo bahu lobhAvanArA hoya che. temAM mana na javA devuM, krodhane dabAvavo ane abhimAnane dUra karavuM tathA lobhane choDI devo. jeo rAgadveSathI jakaDAyelA che tenAthI alaga rahI zarIranA aMta sudhI jJAna meLavavAnI AkAMkSA rAkhavI. (gA. 12-13) uttarAdhyayana 59 A sAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-10 eka kSaNano paNa pramAda na karo noMdha : A adhyayanamAM zarUAtamAM ja manuSya jIvanane jhAjJA pAna sAthe sarakhAvyuM che ane tenI kSaNiktA upara bhAra mUkIne zrI bhagavAne temanA paTTa ziSya zrI gautamane kahyuM, gautama ! eka kSaNano paNa pramAda zIza nahIM, kAraNa ke gaI kSaNa pAchI AvavAnI nathI ane A jIvana ghaNuM kSaNabhaMgura che" eTale vastuta: A adhyayana paNa apramAda mATenuM ja che. "samAM joya nA vAva" e sUtra dhvani che. adhyayana 10 : druma patra - gautamane upadeza adhyayana sAra jema vRkSanuM pAkuM pAna rAtrIdivasa thavAthI dharatI upara kharI paDe che, jema kuzAge rahela jalabiMdu kSaNamAtramAM kharI paDe che, tema manuSyanuM jIvana paNa kSaNika ja che, mATe he gautama! eka kSaNano paNa pramAda karIza nahIM. ii ittariyammi Aue jIviyae bahu paccavAyae | viThThamhi ra purebs, ramavuM joma ! mA pamAyaNa II (3) dullahe khalu mANusebhave, cirakAleNa vi savapANiNaM / gADhAya vivAga kammuNo samayaM goyama ! mA pamAyaai / / (4) jIvana kSaNika to che ja paraMtu aneka vighnovALuM paNa che ane lAMbe kALe paNa manuSyabhava maLavo durlabha che. mATe he gautama! eka kSaNano paNa pramAda karIza nahIM. (gA. 1 thI 4) pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya, vanaspatikAya, dvI-IndriyakAya te darekamAM eka vakhata utpanna thavAthI jIvane eja gatimAM hajAro varSa rahevuM paDe che. (ja manuSyajanmanI durlabhatA darzAve che) mATe he gautama ! eka kSaNano paNa pramAda uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-10 61 karIza nahIM. (gA. 5 thI 10) kadAca manuSyabhava prApta thAya to paNa A Arya dezamAM janma thavo durlabha che, te maLe to paNa saMpUrNa paMcendriyapaNuM prApta thavuM durlabha che, te prApta thAya to paNa zuddha dharmanuM zravaNa durlabha che, kadAca tevuM zravaNa karyuM to paNa temAM zraddhA thavI durlabha che ane kadAca tevI zraddhA thAya to paNa te pramANenuM cAritrya ghaDatara muzkela che. mATe he gautama ! eka kSaNano paNa pramAda karIza nahIM. jayAre tAruM zarIra jarAye karI kSINa thaze tyAre tArI badhI zaktio ochI thaze ane vividha rogo thaze. jema kamalapatra jalibaMduno sparza karatuM nathI tema tuM snehabaMdhanane tyajI de. dhana ane bhAryAno tyAga karIne te sAdhutva grahaNa karyuM che to pachI je kAmabhoganuM te vamana karyuM che teno pharIthI aMgIkAra karIza nahIM. tuM hamaNAM mokSa mArge vicare che tema jANIne he gautama kadI pramAda karIza nahIM. he gautama! tuM saMsAra samudrane tarI gayo che. have kAMThe AvIne zA mATe aTakI gayo che? tvarAthI bhavapAra utarI jA, pramAda karIza nahIM. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20 AtmasthitanI sanAthatA adhyayana ra0 : mahAnizIya - anAthatA magadha samrATa zreNika (biMbisAra) eka vakhata vihArayAtrAe nIkaLyA tyAre udyAnamAM eka jhADa nIce eka kAMtivAna ane prabhAvaMzALI yuvAna sAdhune samAdhimAM beThelA joyA. AvA tejasvI purUSane AvI yuvAna vayamAM ja saMsArano tyAga karela jovAthI kutuhalavaza zreNika rAjAe prazna karyo ke saMsAra bhogavavAnI A vaye Apa zA kAraNathI pravrajita thayA cho? munie kahyuM, "mahArAja ! meM pravrajyA lIdhI kAraNa ke huM "anAtha" chuM." zreNike kahyuM, "ApanA jevA tejasvI purUSa anAtha hoya te kema bane? cAlo, huM tamAro hAtha jhAlIza. saMsAramAM pAchA Avo." munie kahyuM, "rAjana ! tamo pote ja anAtha cho tyAre tamo bIjAnA nAtha kevI rIte thazo?" AvA vacana sAMbhaLI zreNika vismaya pAmyA. kahyuM, "mahArAja! huM magadhano samrATa. huM aizvarya saMpanna - huM anAtha?" muni kahe, "rAjana ! tame "nAtha" zabdano kharo artha jANatA nathI. tamane mArI vAta sAMbhaLo to khAtarI thaze." (gA. 1 thI 13) kauzAMbI nAmanA nagaramAM mArA pitA rahe che, je aDhaLaka saMpattivALA che. mArI AMkhomAM bhayaMkara pIDA thaI ane AkhA zarIre asahya dAha upaDyo. mArA upacAra mATe mArA mAtApitAe puSkaLa prayatno karyA, zreSTha vaidyo pAse mArI cikitsA karI, maMtroccAra karyA. mArA bhAIo, mArI strI ane mArA badhA sagAvahAlAoe rAtadina mArI athAga sevA karI, mArA pitA mane sAjo karavA mATe potAnuM badhuM dhana kharca karavAne taiyAra hatA. paraMtu AmAnuM kAMI paNa mane sAjo karI zakyuM nahIM. mAruM duHkha to vadhatuM ja cAlyuM. mArI A anAthatA hatI. dhana, vaibhava, zreSTha vaidyo, premALa sagA koI mane kAma AvI zakyuM nahIM. mane vicAra Avyo ke A aMta vinAnA saMsAramAM vipula vaibhava ane bhautika sukhasaMpatti ane sneha mane mArA duHkhamAMthI choDAvI zakatA nathI. mATe A zArIrika pIDAmAMthI ja mukta thAuM to A badhI kSaNika vastuono tyAga karI janma-maraNanA A saMsAracakramAMthI mukti meLavI pravrayA lauM. Avo nirNaya karI rAtre huM sUI gayo. savAre jAgyo tyAre mArI badhI vedanA dUra thaI gaI ane pUrve nirNaya karyA mujaba meM utarAyayana - sAra 2010_03 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-20 pravrajyA lIdhI. have huM anAtha maTIne mAro potAno temaja bIjA sthAvara jaMgama prANIono nAtha thayo chuM. kAraNa ke huM Atmasthita chuM. have mane khAtarI thaI che ke, appA naI veyaraNI, appA me kUDa sAmalI / appA hrAmavudAdenu appA me saMtanuM vaLa|| (rU6) arthAt, mAro AtmA eja vaitaraNI nadI samAna che, eja zAlmalI vRkSa che, eja kAmadudhA dhenu samAna che ane eja naMdanavana che. (gA. 36) appAkattA vikattAya dukkhANa suhANaya / ammA mitanamitte haiM, TuTiI supaTio || (39) 63 arthAt, eja AtmA sukha ane duHkhano kartA ane akartA che ane sadAcArathI varte to mitra samAna che, jyAre durAcArathI varte to zatru samAna che. (gA. 37) noMdha : A pachI gA. 38 thI 53 Ave che te mo. jekobI tathA zrI gopAladAsa paTelanA mata mujaba mULa adhyayananA prasaMgathI judI paDe che. tethI te pAchaLathI umerAyela hovAno saMbhava che. te gAthAo dIkSAgrahaNa karyA bAda je sAdhu pramAda vaza thaI paMca mahAvrata barAbara pALato nathI tene anulakSIne che. jo koI sAdhu cirakALa sudhI muMDana kare ane zarIrane kaleza upajAve paraMtu tapaniyamathI bhraSTa thAya, sAmudrika vidyA, svapra vidyA, nimita vidyA, najarabaMdI, maMtrataMtra Adi sevIne AjIvikA kare tene koInuM zaraNa maLatuM nathI. je sAdhu managamatuM bhojana mAge, amuka gharethI ja nitya bhojana vahore te bhraSTa thaIne durgatine pAme che. je sAdhu saMyamarUpI uttama mArgane viSe viparIta varte che te A loka ane paralokanA sukhathI bhraSTa thAya che. je sarvottama saMyama pALe che, jeNe sarva Asavone rUMdhyA che, jeNe ATha karmane khapAvyA che te vipula, uttama ane nizcala muktine pAme che. (gA. 41-4549-52) A upadeza sAMbhaLIne zreNika saMtuSTha thayA ane kahyuM ke anAthatva zuM tenuM Ape mane barAbara darzana karAvyuM che. Apa pote sanAtha cho ane anAthanA nAtha cho. (gA. 55-56) 2010_03 uttama prayatna - sAra Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zramaNAcArano prakAra noMdha : A adhyayananI pazcAt bhUmikA ane tenuM aitihAsika mahattva zuM che te bAbatano ullekha upodghAtamAM ryo che, tethI ahIM tenuM punarUccAraNa nathI . zrI kezI munie zrI gautama sAdo caturyAma ane paMcazIla bAbata tathA sAdhue digaMbara avasthAmAM rahevuM joIe ke vastra paheravA joIe te bAbata carcA rela ane tatkAlina zramaNAcAra kyA prakArano hato te bAbata paNa praznottarI thayela je ghaNA agatyanA viSayo hoIne ahIM teno ullekha rela che. adhyayana 23 : kezI-gautama saMvAda zIgautamIya) adhyayana sAra kezI : mahAmuni zrI pArzvanAtha bhagavAne upadezelA dharmamAM cAra mahAvratono svIkAra karelo che. jyAre zrI vardhamAna bhagavAne pAMca mahAvratono upadeza karelo che. baMne eka ja kAryane viSe udyata hovA chatAM Avo matabheda zAthI thayo ? adhyayana-23 gautama : buddhi vaDe dharmanuM rahasya pArakhI zakAya che. prathama tIrthaMkaranA samayanA manuSyo saraLa prakRtinA paraMtu jaDa buddhinA hatA. vaccenA samayanA jIvo saraLa ane paMDita hatA. jyAre chellA tIrthaMkaranA samayanA jIva vakra ane jaDa buddhinA hatA. AthI prathama tIrthaMkaranA samayanA sAdhuone dharma samajavo muzkela hato ane chellA tIrthaMkaranA samayanA sAdhuone dharma pALavo muzkela hato. paraMtu vaccenA samayanA sAdhuone dharma samajavo temaja pALavo te baMne saraLa hatA. (tethI A pheraphAra vardhamAne karyo.) kezI : he gautama, Apa prajJAvAna cho. mAro saMzaya dUra thayo che. bIjo saMzaya e che ke zrI vardhamAna bhagavAne 'acela' (vasrarahita) rahevAno upadeza sAdhuone Apela che jayAre bhagavAna pArzvanAthe vastra paheravA pharamAna karela che. AvuM zAthI ? gautama : A badhA bAhya sAdhano bAhya lakSaNo - loko temane oLakhI zake 2010_03 uttarAdhyayana mAra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-23 te mATe ApavAmAM Avela che. paraMtu tIrthakaronI to evI AzA che ke jJAna, darzana ane cAritra ja mokSanA sAdhana che. AvA bAhya lakSaNo nathI. (gA. 18 thI 33) kezI : he gautama ! hajAro zatruonI vacamAM tame ubhA cho, teo tamArA upara humalo kare che tene Apa zI rIte jItI zakyA cho? gautama : ekane jItavAthI pAMcane jItI zakAya che ane pAMcane jItavAthI dasane jItI zakAya che ane A dasane jItavAthI sarva zatruone jItI zakAya che. eTale ke eka AtmAne jItavAthI pAMca kaSAyo - kAma, krodha, mAna, mAyA ane lobhane jItI zakAya che. (gA. 35-36). kezI : he gautama ! Apa "baMdhana' (pAza) kone kaho cho? gautama : rAga, dveSAdi ati tIvra pAza che ane putra, kalatra AdinA snehapAza ati bhayaMkara che. (gA. 41 thI 43) kezI : aMtara-dbhayane viSe eka latA utpanna thAya che. jenA phaLa ghaNA viSamaya che te zuM che? gautama : bhava-tRSNA (jIjIviSA) rUpI A latAnA phaLa duSkarmo che tene mULamAMthI ja chedI nAMkhavI joIe. (gA. 45 thI 47) kezI : eka ghora 'agni A saMsAramAM saLagI rahyo che je jIvanane bALe che te zuM che? gautama : kaSAyo agnirUpa che ane jJAna, zIla tathA tapa jaLarUpa che. tenI dhArAe sIMcAyela agni olavAya che. (gA. 50 thI 53) kezI : eka duSTa azva mANasane unmArge laI jAya che te zuM che? gautama : "mana" A duSTa azva che. tene dharma zikSArUpI lagAmathI vaza karAya che. (gA. pa5 thI 58) kezI : mahA jaLapravAhathI ghasaDAtA prANIone bacAvavA koI sthAnaka che? te pravAha ane sthAnaka zuM che? gautama : jarA ane maraNa e jaLapravAha che ane dharmarUpI mahAdvIpa che te AdhArarUpa sthAnaka che. kezI : A saMsAra-sAgaranA pravAhamAM eka nAva paribhramaNa kare che te upara uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ArUDha thaIne samudrano pAra zI rIte pamAya ? gautama : A zarIra nAvarUpa che, jIva nAvika che ane saMsAra samudra che. jene laIne chidrorahita nAvavALA maharSio pAra pAme che. (gA. 70 thI 73) kezI : he gautama ! prANIo zArIrika ane mAnasika duHkhothI pIDAya che. temane mATe kalyANakArI sthAnaka zuM che ? : te che gautama H te siddhinuM sthAnaka che je prApta thavuM durlabha che paraMtu te zAzvatu ane saMsArapravAhano aMta lAvanAra che. (gA. 80 thI 84) kezI : he gautama ! Apa prajJAvaMta cho. mAro saMzaya dUra thayo che. 2010_03 uttarAdhyayana . sAra adhyayana-23 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-33 tuM ja tAro mitra ke zatru noMdha 1 : jaina darzana pramANe AtmA tenI nirbheLa ane nirlepa sthitimAM sarva zaktimAna ane sarvadarzI che. paraMtu pauolika saMsargane laIne tenI zakti vividha rIte DhaMkAI gayela che. A pauolika saMsarga kapAjita che. je prakAranA karmo te prakAre AtmazakitanuM AvaraNa ane te prakAre jIvanamAM duHkha-sukhanA prasaMgo upajAvatI sAMsArika ghaTanAo. saMsAramAM koI paNa prasaMga ke vastu kAraNa vinA banatI ja nathI ane dareka kAraNa koI jJAta agara ajJAta kAryanuM ja pariNAma hoya che. te kArya - sAruM ke narasuM phakta AtmAnI cetana zaktithI ja thAya che. AthI to ghanikoe kahyuM ke tAro mitra ke zatru tAro ja AtmA che ane tAruM bhaviSya tArA ja hAthamAM che. koI bAhA zaktinA hAthamAM nahIM. rmanA A siddhAMtamAM leI apavAda nathI. tIrthakonA jIvane paNa te siddhAMta teTalo ja lAgu paDejeTalo vanaspatinA jIvane lAgu paDe mATe rma zuM che, Atmika zakita upara tenuM AvaraNa kvI rIte ane zA mATe thAya che tenuM A adhyayanamAM vizleSaNa che. noMdha 2 : ApaNe joyuM ke AtmazaktinI saMpUrNa khIlavaNI mATe samyaga jJAna, darzana ane cAritranI jaruM rahe che. bIjA zabdhamAM kahIe to jeTale aMze samyaga jJAna, darzana ane cAritranI khAmI teTale aMze Atmazakitano prabhAva ocho. jIva vividha prakAranA karma paramANuo grahaNa kare tyAre te paramANuo jIvanA jJAna, darzana ane cAritranA vikAsane avarodha kare che. A pRSThabhUmi dhyAnamAM rAkhIne have A adhyayananI gAthAo joIe. adhyayana 33 : rma prata adhyayana sAra bhagavAne kahyuM, je karmothI baMdhAyela jIva saMsAramAM parivartana kare che tenA ATha prakAra che : (1) jJAnAvaraNIya (samyaka jJAnane avarodhanArA karma), (2) darzanAvaraNIya (samyapha darzanane avarodhanArA), (3) vedanIya (zAtA-azAtA upajAvanAra), (4) mohanIya (jenAthI AtmA moha pAme), (5) AyuSa (jenA udayathI deva, manuSya, uttarAdhyayana - sara 2010_03 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 adhyayana-33 tiryaMca ane naraka gatimAM javuM paDe), (6) nAma (janA udayathI jIvanI gati, zarIra, AkRti ane varNa nakkI thAya), (7) gotra (janA udayathI uccanIca gotramAM janma thAya), (8) aMtarAya (jenA udayathI bhoga upabhogamAM aMtarAyo ubhI thayA kare). noMdha : A rItanA ATha prakAranA karmonA peya prakAro che tenI vigatamAM atre utaratA nathI. paraMtu karmanA A ATha prakAro dareka jIvanI mULa prakRti sATo baMdhAyela hoI tene "prakRtibaMdha' vhevAya che. zrI gopAlaghasabhAI paTela temanA pustamAM rma baMdhanone cAra vibhAgamAM nIce mujaba varNave che. "jIva rma paramANuo grahaNa kyuM che te vakhate ja teomAM nIcenAM cAra aMzo nirmANa thAya che. (1) jJAnane AvRta karavAno ke darzanane aTakAvavAno ke sukhadu:kha anubhavavAno vagere svabhAva - tene prakRti-baMdha' dhe che. (2) te svAbhAvathI amuka vakhata sudhI gruta na thavAnI Ala maryAya - tene "sthiti baMdha" kahe che. (3) svabhAvanuM nirmANa thavA sAthe ja temAM tIvratA, maMtai AdipaNe phalAnubhAva rAvanArI vizeSatAo baMdhAya che tene'anubhAva baMgha' dhe che. (4) svabhAvadITha te paramANuo amuka amuka parimANamAM vaheMcAI jAya che tene pradeza baMdha" che. A adhyayanamAM dareka prakAranA karmanI lAMbI kALasthitinuM varNana che ane chevaTe gA. ra5 mAM kahe che : tamhA osiM kammANaM aNubhAge viyANiyA / oosiM saMvare ceva khavaNeya jo buhe tibemi / / (ra5) arthAt, mATe upara kahelA ATha karmanA anubhAgane saMsAranA kAraNarUpa jANI paMDitoe teno kSaya karavAno yatna karavo. (gA. 25) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-6 mamatva rahita vicAro adhyayana 6 : kSullaka nigraMtha ajJAnI ane mUDha manuSyo A saMsAramAM aneka prakAranA duHkho bhogave che, paraMtu jJAnI purUSa prANImAtra sAthe maitrIbhAva sthApI ema vicAreche ke mAtA, pitA, bhrAtA, bhAryA ane putrAdi jyArehuM mArA karmonA phaLa bhogavato hoIza tyAre mAruM rakSaNa karavAne samartha nathI. Ama samajI buddhimAna purUSa mithyAtva ane mohane tyAge che. (gA. 1 thI 4) A ja rIte tamAma prakAranI milakata, dhAnya ke alaMkAro paNa karma-janya duHkhathI muktiapAvavAne zaktimAna nathI. potAnI mAphaka anya jIvone paNa potAnA prANa vahAlA che tema jANIne bhaya ane vairathI viramelo AtmA koI paNa prANIonA prANone na haze. (gA. 6-7) keTalAka loka baMdha-mokSanI vAto kare che ane mAne che ke jJAnathI ja mukti maLe che, paraMtu kAryamAM kAMI mukatA nathI. teo khAlI ADaMbarathI ja potAnA AtmAne chetare che. aneka prakAranuM bhASAjJAna ke korI paMDitAI manuSyanuM rakSaNa kevI rIte karI zake ! (gA. 10-11) vivekI purUSe karma-bIjano vicAra karIne saMyamI banI nirdoSa bhojana ane pANI grahaNa karavA, lezamAtra paNa saMgraha karavo nahIM ane jema pakSI pAMkhane sAthe laIne ja phare che tema saMyamI muni paNa mamatva rahita thaIne vicare tema bhagavAna mahAvIre kahyuM che. (gA. 16 thI 18) 2010_03 $ uttarAdhyayana - sAra Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7 karmaphaLanA dRSTAMto noMdha : A adhyayana karma-phaLanA STAMtothI bharapUra che. adhyayana 7: elaka- meMDha adhyayana sAra mAMsAhArI paroNAne tRpta karavA pALelA meDhAne java, maga, maTha vagere sAro AhAra ApI puSTa karavAmAM Ave che. paraMtu paroNA Ave tyAre tene kApIne tenuM vadheluM mAMsa upayogamAM levAya che. teja rIte mUrkha ajJAnI mANasa jIMdagI AkhI hiMsA, mRSAvAda, adattAdAna, kAmasukha ane AraMbha parigrahamAM racyopacyo rahI pApathI puSTa thAya che paraMtu mRtyu jema najIka Ave che tema duHkhI thAya che ane pApa karmonA pariNAme narakanI yAtanAo bhogave che. jema eka yAtrike eka koDI mATe hajAra suvarNamahoro gumAvI ane jema eka rAjA eka AmraphaLa khAvAthI potAnuM AkhuM rAjya hArI gayo tema ajJAnI mUrkha nAnA kAmabhogomAM rAcyo rahIne sArI jIMdagI duHkhamAM vitAve che ane puNya prApta karIne je daivI sukha meLavI zakAya te paNa gumAve che. (gA. 1 thI 12) noMdha : yAtrinI vAta evI che ke te hajAra suvarNamahoro laI yAtrAe nIkaLela tyAre temAMthI eka mahora rastAnA kharca mATe vAvI. temAMthI eka koDI amuka gyAe bhulI gayo ane AgaLa gayo tyAre te koDI yAda AvI, te levA te pAcho pharyo paraMtu sAthe bAkInI mahoro pheravavI na paDe te mATe te eka jagyAe khADo khodIne ghaTI dIdhI. khovAI gayela oDI laIne pAcho Avyo tyAre bAkInI ghaTelI mahoro tyAMthI koI bIjI vyakti laI gayela teTalI te badhI gumAvavI paDI. eka koDIne khAtara badhI mahoro gumAvI. rAjAnI vAta evI che ke ghaNI kerI khAvAthI tene sakhata maraDo thayo tyAre sAravAra ranAra vedhe tene bhaviSyamAM eka paNa kerI khAvI nahIM tevI salAha ApI hatI chatAM te saMyama rAkhI zakayo nahIM ane eka kerI khAdhI. pariNAme pharI sakhata maraDo thayo ane jAna khoyo. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-7 adhyayana sAra traNa vepArI viSenI kathA paNa tevI ja che. te traNe puMjI laIne vepAra karavA nIkaLyA to temAMnA eke lAbha meLavyo, bIjo muLa rakama bacAvIne pAcho Avyo ane trIjAe to tamAma muDI gumAvI. manuSyabhava puMjIrU5 che. teno sAro ane buddhipUrvakano upayoga thAya to uMcI gatine pAme ane koI, bIjA vepArIne peThe sAmAnya manuSyatvathI AgaLa vadhI zaktA nathI. paraMtu koI to jIvanane niSphaLa banAvI manuSyatva hArI bese che. manuSyanA ati alpa AyuSyamAM kAmabhoga to DAbhanA agrabhAga upara rahela jaLabiMdu jeTaluM paNa TakI zakatA nathI chatAM manuSya janmano lAbha meLavI levAne badale tene veDaphI nAMkhavAnuM kyo mUrkhA Icche? ' are ! A mUrkha ane pelA buddhizALI mANasanI tulanA to karo ! eka adharmano aMgIkAra kare che ane narka yAtanA pAme che, bIjo dharmano aMgIkAra karI deva gatine pAme che ! AthI DAhyo purUSa mUrNanI mUrkhAI ane buddhizALInI buddhinI tulanA karI buddhipUrvaka varte che. (gA. 13 thI 30) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 adhyayana-13 karmaphaLanI anivAryatA noMdha : rmaphaLa anivArya rIte bhogavavA ja paDe che te darzAvatI A vAta be harijana bhAIonI che. te bhAIonA nAma citta ane saMbhUti hatA. baMne vacce evo prabaLa prema hato ke pAMca janmo sudhI sAthe ja jamyA ane jIvyA paraMtu karmabaLe chaThThA bhavamAM pRthaka pRthaka utpanna thayA ane tyArathI temano jIvanakrama ane sAdhanA sthiti badalAI gayA. bhautika prema temane kAyama mATe sAthe rAkhI zakyo nahIM. citta ane saMbhUtinA bhavamAM teo eka caMDAlane tyAM kazI nagarImAM janmyA. te nagarImAM namuci nAmano pradhAna mahAna saMgItazAstrI hato paraMtu tevo ja mahAna vyabhicArI hato. te vyabhicAra teNe rAja aMtaHpuramAM karyo tethI rAjAe tene motanI sajA karI. te sajAno amala karavAnuM citta-saMbhUtinA jaMgala pitAnA hAthamAM hatuM, tene namucinI dayA AvI tethI bacAvI lIdho ane potAne tyAM guptavAsamAM rAkhyo. teNe citta ane saMbhUtine saMgItavidyAmAM pAvaradhA karyA. baMne bhAIo potAnI saMgIta zaLatA thI ghaNA lokone AkarSavA lAgyA. paraMtu teo caMDAla kuLanA che tema jayAre loko jANatA tyAre tenuM ghora apamAna karI herAna tA. AvI apamAnita sthitithI trAsI jaI baMne bhAIoe ApaghAta karI mRtyune bheTavAno prayatna ryo. paraMtu aNIne samaye zramaNa mahAtmAe temane bacAvyA ane karma, rma-phaLa ane rmasiddhinA siddhAMto samajAvyA jene pariNAme baMne bhAIoe munivrata dhAraNa karyuM. baMne munio vihAra karatAM karatAM hastinApuramAM AvI caDyA. temanI khyAti sAMbhaLI tyAMno rAjA cakvata sanatakumAra rANI sunaMgha sAthe temanA darzane gayo tyAre rANI sunaMdAe jayAre temane namaskAra karyA tyAre teNInA vALanI eka laTa saMbhUti muninA page akkI. saMbhUti cakvartI rAjA sanatakumAranA vaibhava ane aizvaryathI aMjAI gayela ane te mana:sthitimAM jayAre rAjAnI suMdara rANInA zanI laTa tene akkI tyAre tenuM mana atyaMta caMcaLa thaI gayuM ane teNe manamAM nizcaya bAMdhyo ke tenA tapano prabhAva hoya to A jAtano vaibhava ane sauryano upabhoga karavAno lAbha tene paNa maLavo joIe. A prakAranA nizcayane jeno "niyANuM" kahe che. A niyANAnA prabhAve baMne bhAIone karma baMdhanamAM pharaka paDyo kemake citta muni to potAnA munipaNAmAM aDaga rahRA. 'niyANA'ne pratApe saMbhUti bIjA janmamAM kapilapuramAM rANIne peTe janmyo ane uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-13 brahmadatta cakravartI tarIke mazahura thayo. citta purimatAla nagaramAM eka zrImaMtane tyAM utpanna thayo ane dharmanuM zravaNa prApta thatAM gRhatyAga ryo. vipula sukha ane aizvaryamAM rahetA cavartI brahmadattane eka samaye nRtya saMgItano AnaMda mANatA pUrvanmanI yAda AvI ane te jnmamAM bhAI citta sAthe je premamaya jIvana gALyuM hatuM tenI smRti tAjI thaI. tene thayuM ke je bhautika vaibhava te pote bhogavI rahyo hato temAM tenA baMdhu cittane paNa bhAgIdAra ravo joIe. AthI teNe traNa pahno ardha zloka racyo jemAM agAunA pAMca jnmo te ane citta sAthe jIvyA hatA teno ullekha karI chellA chaThThA janma bAbatanI pAdapUrti karavA potAnA sArAye rAjayamAM DhaMDhero pITAvyo, jene pariNAme jayAre citta munine A vAtanI jANa thaI tyAre temaNe pAdapUrti karI kyuM, "mA no chaThThiyA nA akramannena nA vinA / " (A ApaNo cho jnma che, temAM ApaNe ekbIjAthI chUTA paDyA chIe.) A rIte citta chatA thayA ane baMne bhAIono meLApa thayo, tyAre saMbhUtinA jIva brahmatte citta munine hyuM, bhAI, have tamo mArA sAmrAjayanA ardha hissedAra cho ane A rAjya vaibhava ane aizvarya tamo paNa bhogavo. A samaye baMne vacce bhautika sukha, karmaphaLa ane zIlaguNamAM rata vairAgyamaya bhikSu jIvananI Rddhi-siddhi vize je saMvAda thAya che te A adhyAyamAM che. adhyayana 13 : cittasaMbhUtIya - be harijana bhAIo adhyayana sAra baMne bhAIo ekabIjAne oLakhyA bAda pUrva janmonI yAda tAjI karavA lAgyA ane pote karela karmanA phaLarUpa sukhaduHkhanI vAta karavA lAgyA tyAre saMbhUtinA jIva brahmadatte kahyuM ke, ''bhAI, dareka zubhAzubha karmanuM phaLa maLe ja che. mArA zubha karmonA phaLarUpe A bhavamAM huM sarvotkRSTa Rddhine pAmyo chuM paNa bhAI, tAruM paNa zuM temaja che ? 93 citta : bhAI, rAjana ! bhoganI IcchA karavAthI karma baMdhAya che. teM niyANuM karela tethI tArA tapanA phaLarUpe tane A bhautika sukha maLyuM ane ApaNo viyoga uttarAdhyayana sAra 2010_03 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 thayo. (gA. 8) sau koIne potAnA puNya karmanuM phaLa maLe che. karela karmanA phaLathI koI chUTI zakato nathI. mane paNa mArA puNyanuM phaLa maLI cUkyuM che. paNa zIla guNothI yukta sAdhu purUSonI gAthA sAMbhaLIne huM zramaNa thayo chuM. (gA. 9 thI 12) sarjA sudhinna sAta nALa DALa jaimmAna na mova thyi / (gA. 9) brahmadatta (saMbhUti) : he bhAI, mArA dhAryA pramANe tArI A pravrajyA tane bahu du:kharUpa paDatI haze. tuM mArI sAthe mugdhAonA gIta, nRtya-nATya ane AbharaNonA bhoga bhogava. citta : he rAjana, sarvAM viviyaM nIyaM sarva gIta vilApa tulya che, sarvAM naTTa viDaMviyaM sarva nATya viDaMbanA rUpa che, satve AmaraLA mArA sarva AbharaNa bhArarUpa che, satne hrAmA DhuvA sarva kAmabhoga duHkha ja utpanna karavAvALA che. he rAjana, kAmabhoga bALakane ane mUrkhane ja harSa utpanna kare che. mATe azAzvata kAmabhogone choDIne mokSadAtA cAritra dharma aMgIkAra karo. jema siMha mRgane pakaDI jAya che tema kALa manuSyane laI jAya che tyAre mAtA, pitA, bAMdhava koI tene bacAvI zakatuM nathI ane tenA duHkhamAM te koI bhAga paDAvI zakatuM nathI. kAraNa ke karmanA phaLa te karma karanArane ja bhogavavA paDe che - ttAramevam anunApha mnam | brahmadatta (saMbhUti) : he bhAI, tamo je kaho cho te huM paNa sArI rIte samajuM chuM. paraMtu mArA jevA ajJAnIthI dharmamAM aMtarAya karanArA A bhogavilAsa choDI zakAtA nathI . nAnamALA vinaM dhamma gama bhogesu muThThiyo / dharma zuM che te huM jANuM chuM chatAM kAmabhogamAM Asakta rahuM chuM. jema kAdavathI bharela jagyAmAM kheMcAyela hAthI kAMTho najare dekhAvA chatAM kAdavamAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI tema kAmabhogamAM kheMcAyelA ame dharma zuM che te jANavA chatAM temAMthI nIkaLI zakatA nathI. citta : he rAjana, kALa tvarAthI vahe che ane manuSyanA kAmabhoga anitya che. AthI kAmabhoga choDavAne tuM azakta ho to uttama kAryo kara ane sarva jIvo upara anukaMpA rAkha. huM to tArI AjJA mAMgIne jAuM chuM. A rIte sarvotkRSTa cAritra dharma pALanAra maharSi citta kAmabhogathI virakta rahIne siddha gatine pAmyA. (gA. 14 thI 33) 2010_03 uttarAdhyayana - adhyayana-13 sAra Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 adAyana-30 karmakSayano mArga noMdha : upara adhyayana 33, 6, 7 ane 13mAM karmanA siddhAMtanI carcA karI batAvyuM ke sArAnarasA karmanA pariNAmo ApaNe ja anivArya rIte bhogavavA ja paDe che. kAraNa ke te ApaNA karelA che. AdarI adhyayana 33mAM jaNAvyuM ke tuM tAro ja mitra ke zatru che. adhyayana 6mAM jaNAvyuM ke vivekI purUSa AcAra upara nahIM paraMtu karma-kSaya upara ja AdhAra rAkhe che. adhyayana 7 ane 13mAM A bAbatanA STAMto ApyA. have A adhyayanamAM saMcita thayela karmonA hAya mATe tapazcaryA kevI rIte kAma lAge te darzAvyuM che. A adhyayanamAM tapazcaryAnA vividha prakAronI uMDI vigato Apela che te choDI daI hAlanA jIvanamAM gRhastho rI zake tevI vigatono ja ahIM ullekha karela che. A adhyayana tapazcaryA aMgenuM hoI pUrvenA adhyayana ra8 (mokSa mArga gati) tathA upodaghAtamAM jaina darzananI sAmAnya rUparekhA' Apela che temAM 'karma muktinA upAyo" tathA mAnasika parivartana'nA mathALA nIcenA lakhANo vAMcavAnI khAsa bhalAmaNa che. adhyayana 30 : tapomArga - - - - adhyayana sAra hiMsA, asatya, corI, maithuna, parigraha, rAtrIbhojana, jIvananI tamAma pravRttiomAM asAvadhAnI, krodha, mAna, mAyA, lobha, garva, daMbha ane mithyAtva te tamAma pApa karmonA dAkhala thavAnA kAro che. (jene Asrava kahe che, paraMtu te tamAmathI rahita thavAthI navA karmonuM upArjana thatuM aTake che. tethI jIva anAgnava bane che. (gA. 1 thI 3) paraMtu pUrve karela ane saMcita thayela karmono kSaya karavA zuM karavuM joIe te have ekAgra manathI sAMbhaLo. jema koI taLAvanA pANI AvavAno mArga rUMdhIne ekaThA thayela pANIne sUryanA tApathI zoSI nAkhe che te ja rIte anAgnava banela jIvanA saMcita karmone tapazcaryAthI kSaya thaI zake che. A tapa be prakAranA che : (1) bAhya uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9K adhyayana-30 tapa ane (2) abhyatara tapa. je baMnenA cha-cha prakAro che. (gA. 4 thI 7) bAhya tapanA prakAroH (1) anazana, (ra) uNodarI, (3) bhikSAcaryA, (4) rasa parityAga, (5) kAyakaleza ane (6) saMlInatA. (A darekanA peTA vibhAgo che jeno ullekha ahIM nathI karyo.) anazana eTale AhAra tyAga, uNodarI eTale bhUkha hoya tethI ochuM khAvuM agara dravyanI apekSAe, kSetranI apekSAe, phaLanI apekSAe, bhAvanI apekSAe agara paryAyanI apekSAe maryAdA bAMdhIne ane te maryAdA paripUrNa thAya toja ane tevo AhAra levo. rasa parityAga eTale ghI, dUdha, dArU vagere koI paNa rasano tyAga karavo. kAyakaleza eTale TADha, taDako sahana karavo agara vividha Asano karavA agara zarIrane kaSTa sahana karavAnI Teva paDe tevI jagyAnI pasaMdagI karavI ane saMlInatA eTale Indriyone saMyamamAM rAkhI ekAMtamAM dhyAnastha rahevuM. (gA. 8 thI 8) atyaMtara tapanA prakAroH (1) prAyazcita (AlocanA) eTale thayela bhUlano svIkAra ane temAMthI nivRtti, (2) vinaya, (3) vaiyAvRtya (zuzruSA), (4) svAdhyAya, (5) dhyAna ane (6) utsarga eTale aham - mamatvano tyAga. (A cha prakAronA peTA prakAro ahIM nathI ApyA.) A agAu upoddhAtamAM jaNAvyA mujaba atyaMtara tapa vinAnuM bAhya tapa phakta zArIrika stare ja che ane bhautika lAbha meLavavAnA hetuthI karela bAhya tapa karmopArjana kare che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-31 cAritra khIlavaNInA upAyo noMdha : jJAna, darzana, ane cAritra te Atmika unnati mATenA traNa ratno che. AmAMnA cAritra ratnanI khIlavaNI thAya to rmanI saravANI AvavAnA (AsavanA) dvArA baMdha thAya. A mATe zuM zuM jIve javuM joIe tenI A adhyayanamAM vigatathI carcA che. pati sukhalAlajIe jaina dharmane nivRtti dharma hRAo che, paraMtu zarIra hoya tyAM sudhI kAMIka pravRtti anivArya che tethI kyA kSetramAM nivRtti ane kyA kSetramAM pravRtti karavI teno ahIM bodha che. adhyayana 31 : cAritra vidhi adhyayana sAra agao viraI kujjA , agaoya pavattaNaM / asaMjame niyataMca saMjameya pavattaNaM / / (2) arthAt, nivRtta thavAnuM sthAna eka che ane pravRtta thavAnuM sthAna paNa eka ja che. asaMyamathI nivRtta thavuM ane saMyamamAM pravRtti karavI. (gA. 2) rAga ane dveSa baMne pApa karmanA utpanna karanArA che mATe je tene alaga kare che te saMsArathI mukta thAya che. (gA. 3) mana, vacana ane kAyAnI asat pravRtti traNa che - riddhi, rasa ane zAtA temaja daMbha, bhogecchA ane mithyAtvarUpI zalyano je nAza kare che te saMsArathI mukta thAya che. (gA. 4) rAjaya, deza, bhojana ane strIsaMbadhanI vikathA, krodha, mAna, mAyA ane lobha - te cAra kaSAyo, AhAra, bhaya, parigraha ane maithuna - te cAra saMjJA ane Arta tathA raudra dhyAnano je parityAga kare che te paNa saMsArathI mukta thAya che. (gA. pa-6) je pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane pAMca kriyA, cha vezyA, madanA prakAra, brahmacaryanI vADo vageremAM jAgRta rahe che ane te badhA sthAno vize yatnazIla rahe che te saMsAranA bhramaNamAMthI mukta thAya che. (gA. ra1) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 adhyayana-24 jIvana vyavahAramAM viveka noMdha : pravacana mAtAno ullekha upodaghAtamAM TUMkamAM karela che. jina pravacana - upadezano TUMsAra pAMca 'samiti' ane traNa 'guptI'mAM AvI jAya che. tethI A Anne pravacana mAtA ThThI che. "samiti' eTale vivekapUrvaknAM maryAghabaddha kAryo. 'guptI' eTale mana, vacana ane kAyAnuM vivekapUrvakanuM niyamana. jIvananI tamAma pravRttiomAM vivekapUrvakanI yogya maryAdA jaLavAI rahe te mATe A ATha tattvonuM ahIM nirUpaNa kyuM che. adhyayana ra4 : pravacana mAtA adhyayana sAra pAMca samitio che : (1) IrSA samiti eTale ke koI paNa jIvane duHkha na pahoMce te rIte tamAma halanacalana ane daihika kriyA karavI. (2) bhASA samiti eTale krodha, mAna, mAyA, niMdA, lobha, hAsya, bhaya ane vAcAlatAno tyAga karI maryAdita vANI bolavI. (3) eSaNA samiti eTale AhAra, vastra, raheThANa vagere levAmAM sAvadhAnatApUrvaka vartavuM. (4) AdAna samiti eTale vastumAtrane joI tapAsIne levImukavI. (5) uccAra samiti eTale jyAM jaMtuo na hoya tyAM joI tapAsIne binaupayoganI vastuo nAMkhavI. traNa guNIo : (1) mano guNI : anyane upadrava thAya tevA manobhAvathI nivartavuM. (2) vacana guNI : jIvono ghAta thAya yA to anyane upadrava thAya tevA vacanathI nivartavuM. (3) kAya gukhI : upara jaNAvela upadravo thAya tevA kRtyothI nivartavuM. A pAMca samitio sadAcAramAM pravRtti rahe te mATe che, jayAre traNa guNIo mana, vacana ane kAyAthI azubhamAMthI nivRtti rahe te mATe che. (gA. 1 thI ra6) * * * uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-34 AtmavikAsanI oLakha noMdha 1 : lezyA viSenA jaina siddhAMtanI TUMkI noMdha upodghAtamAM lIdhI che. temAM jaNAvyA pramANe manuSyanA Atmika vikAsanI ArasI eTle lezyA. vicArakoe AtmAne sphaTika sAthe sarakhAvyo che. jema sphaTiknI najIka koI paNa raMgIna vastu lAvIe tyAre te vastuno raMga sphaTika grahaNa kare che. teja rIte jIve rela krmano raMga jIvAtmA grahaNa kye che ane tethI te 'rma-lezyA' kahevAya che . te kula cha prakAranI che. jemAMnI prathama traNa aprazasta-anicchanIya ane chellI traNa prazasta-IcchanIya che. AthI koI paNa jIvanA Atmika vikAsanuM mApa kADhavuM hoya to tenI lezyAno raMga nakkI karavo joIe. eka vAra te raMga nakkI thAya te bAda tenA tamAma lakSaNonuM mApa nakkI AI zake. A bAbatanI vigatavAra noMdha A adhyayanamAM levAmAM AvI che. . adhyayana 34 : lezyA 79 adhyayana sAra A lezyAone oLakhavA mATe tenA (1) nAma, (2) varNa (raMga), (3) rasa, (4) gaMdha, (5) sparza, (6) pariNAma, (7) lakSaNa, (8) sthAna, (9) sthiti, (10) gati ane (11) AyuSya tema agiyAra pAsAo che. noMdha ra : adhyayanamAM A dareka pAsAonuM vigatathI varNana che, paraMtu ahIM je pAsA rojIMdA jIvanamAM upayogI che tenI ja noMdha levAmAM Avela che. 2010_03 nAma : A cha lezyAonA nAma (1) kRSNa, (2) nIla, (3) kapota, (4) tejo, (5) padama ane (6) zukala. (gA. 1 thI 3) varNa : kRSNano raMga kALA megha jevo, nIlano azoka vRkSa ke nIlamaNI jevo, ke kapotano pArevAnI Doka jevo, tejono hiMgaLA jevo agara ugatA sUrya jevo, padamano haLadaranA bhUkA jevo, zukalano dUdhanI dhAra agara rUpA jevo hoya che. (gA. 4 thI 9) rasa H kRSNano kaDavA lIMbaDAnA svAda karatAM anaMta gaNo vizeSa kaDavo, nIlano uttarAdhyayana - sAra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 adhyayana-34 atyaMta tIkho, kapotano kAcI kerInA svAda karatAM anaMta gaNo khATo, tejono pAkI kerInA svAda karatAM vadhu mITho, padamano Asava agara madhunA svAda karatAM anaMta gaNo svAdiSTa, zukalano khajUra, drAkSa ane sAkaranA svAda karatAM anaMta gaNo madhura hoya che. (gA. 10 thI 15). gaMdhaH prathamanI traNa vezyAonI gaMdha gAya, kUtarA ke sApanA maDadA karatAM kharAba ane chellI traNa lezyAonI gaMdha sugaMdhIdAra puSpo karatAM ati uttama hoya che. (gA. 16-17) pariNAma : hiMsA, asatya, zaurya, parigraha ane abrahmacarya e pAMca AsravothI yukta jenuM mana che, je Aloka ke paralokanI paravA nathI karato te ajiteMdriya mANasa kRSNa lezyAno hoya che. (gA. 21-22). IrSyA, avidyA, mAyA, nirlajjatA, viSayalaMpaTatA vagere vividha pApa pravRttiomAM rata raheto mANasa nIla glezyA pAme che. (gA. ra3-24) zaTha, vAMku bolanAra ane AcaranAra, kapaTayukta, duSTa bolavAvALo mANasa kapota lezyA pAme che. (gA. 25-26) namra, acapala, akutUhalI, vinayI, IndriyanigrahI, dharmapriya, sarvano hitaiSI mANasa tejo vezyA pAme che. (gA. ra7-ra8) je prazAMta citta che, jenA kaSAyo bahu ochA thaI gayA che, je svalpabhASI ane jitendriya che te padama lezyA pAme che. (gA. ra9-30). je dharmadhyAna ane zukala dhyAnamAM rahe che, prazAMta citta che, je samitio pALe che ane vitarAgI che te zukala lezyA pAme che. (gA. 31-32) maraNa samaye aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe che tyAre pachInA bhavanI vezyA pariName che. A pariNamavAno chello samaya bAkI hoya tyAre jIva paralokamAM jAya che. (gA. 58 thI 60) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-16 81 brahmacaryanA dasa samAdhi sthAno noMdha : brahmamAM - paramAtma svarUpamAM satata carcA karavI te brahmacarya phakata jAtIya saMbaMdha na bAMdhavA #tAM ghaNo ja vyApaka A khyAla che, je khyAlamAM mAnasika ane kAcIka pravRtti saMpUrNapaNe brahma parAyaNa ja rahe. AvI paristhitinA nirmANamAM madadarUpa thAya tevA dasa sthAnonI ahIM carcA che. game te ucca koTinA sAdhaka mATe paNa nimitta maLatAM brahmacaryanA smalananI bhIti rahe che. tethI ahIM banAvelA dasa sthAno viSenI mAhitI ati Avazyaka che. adhyayana 16 : samAdhi sthAno adhyayana sAra he AyuSyamanuM! zrI bhagavAna mahAvIre brahmacaryanA je dasa samAdhi sthAna prarUpyA che te nIce mujaba che : (1) nirgathe potAnA zayana AsanAdi mATe strI, pazu ane napuMsaka je sthAne rahetA hoya tevA sthAnane pasaMda na karavuM. (2) nirgathe strI-kathA tathA zRMgAranI vAtacIta karavI nahIM. (3) nirgathe strI saMgAthe eka ja Asane besavuM nahIM. (4) nirgathe strInA sauMdarya tathA manoharatA tarapha jovuM nahIM ke tenuM ciMtvana paNa karavuM nahIM. (pa) nirgathe paradAne aMtare rahIne strInA kalaha, rUdana, gIta, hAsya, vilApa Adi sAMbhaLavA nahIM. (6) nirgathe bhUtakALamAM strI saMgAthe je bhoga bhogavyA hoya te yAda karavA nahIM. (7) nirgathe bhAre AhAra karavo nahIM. (8) nirgathe ati khAnapAna sevavuM nahIM. uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-16 (9) nirgathe potAnA zarIrane vibhuSIta karavuM nahIM. (10) nirgathe zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzanI Idriyone vaza rahevuM nahIM. nigraMtha mATe uparanI tamAma tyAjya vastuono tyAga karavAnuM muzkela hovA chatAM teno tyAga Avazyaka che. kAraNa ke te tamAma 'tAlapuTa' (jenAthI tALavuM phATI jAya) viSa samAna che. je brahmacArI kAmabhoganI A sarva vastuone haMmezane mATe tyAga kare che tene deva, dAnava, gAMdharva, yakSa ane kinnara paNa namaskAra kare che. zrI tIrthakara deve bhAkhela A dharma pALIne aneka jIvo siddhine pAmyA che ane pAmaze. noMdha : bhagavAna mahAvIre caturyAmamAM brahmacaryano umero krI paMcazIlanI prarUpaNA zrI strIne paNa purUSa jeTalo ja brahmacaryano hakka Apyo. tethI ahIM purUSane uddezIne sthAnonI je carcA karI che te strIone paNa lAgu paDe ja ane tethI jyAM jayAM strIsaMga tyAgavAnI vAta Ave che tyAM strIo mATe purUSasaMganI vAta samajavI. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8 haMmezA atRpta rahetI tRSNAo noMdha : kapila muni kozAMbInA kAsyapa brAhmaNanA putra hatA. temanA pitA kAsyapa rAjburohita hatA paraMtu kapilanI bAlyavayamAM ja temanuM mRtyu thayuM hatuM. pitAnA mRtyu bAda * pitAnuM sthAna potAne maLe tevI IcchAthI teo zrAvastI nagarImAM abhyAsa karavA gayA. tyAM AgaLa eka zeThane tyAM nokarIe rahIne abhyAsa ravAnI vyavasthA TAI. daramyAna te zenI eka svarUpavAna ghasI sAthe anurAga thayo ane kapila bhaNavAnuM bhUlI gayA. Arthika taMgImAM gharasaMsAra calAvavAnuM muzkela thatuM gayuM. daramyAnamAM temanA jANavAmAM AvyuM ke tyAMnA rAjA prasannati prabhAtamAM temane je vyakti sauthI prathama AzIrvAda Ape tene be sonAmahora bheTa Ape che. A bheTa levA kapile prabhAtamAM sauthI prathama AvavA mATe rAtrInA samaye jarAjmahela bAju prayANa karyuM, paraMtu AvA samaye mahela pAse temane bhaTaktA joIne te cora che tema samajIne rAjAMnA mANaso temane pakkIne rAjA pAse laI gayA. kapile kharI hakIkta rAjAne ii tyAre khuza thaIne rAjAe te mAMge teluM dravya sAMja sudhImAM ApavA IcchA darzAvI. AthI keTaluM dravya mAMgavuM ke jethI kAyama mATe tenuM daLadara phITI jAya teno vicAra karavA kapila bAjunA udyAnamAM gayA. vicAra ravA mATe sAMja sudhIno samaya hato. ra to phakta be sonAmahoronI ja hatI paraMtu jema jema vicAra karatA gayA tema tema so, hajAra, lAkha ane roDa sikkAthI paNa pote tAA pelI dAsI ezaArAmathI rahI zakze ke kema teno nirNaya karI zakyA nahIM. tema karatAM sAMja paDI gaI ane tethI rAjAe Apela vacana vyartha gayuM !! A prasaMge kapilanA manovyApAramAM je mathAmaNa AI temAM temane jJAna thayuM ke teo to phakta be sonAmahoro levA Avela paraMtu tRSNAne koI sImA hotI nathI ane atRpta mana ii tRpta thatuM nathI. saMsAranA tamAma kAmabhoganI Aja tAsIra che tema samajI teoe bhautika saMsArano tyAga ryo ane svayaM saMbuddha thaIne viraktine pAmyA. bAdamAM paramArthe rAjgahI nagaranA vanamAM eka balabhadra ane tenA pAMcaso sAthIone je bodha Apyo te A adhyayanamAM che. 2010_03 uttarAdhyayana - sAra C3 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 adhyayana-8 adhyayana 8 : kapilika adhyayana sArI aduve asAsayaMmi saMsAraMmi dukhkha paurAo / kiM nAmahUjjatta kammayaM jeNAhaMduggaiM nagachejjA / / (1) arthAt, A adbhava ane azAzvata saMsAra aneka duHkhothI bharela che. temAM kayuM karma evuM che ke te karavAthI durgati na thAya? (gA. 1). saMsAranA tamAma pUrva saMbaMdho choDIne koInA upara para moha na kara. potAnA upara moha rAkhanAra upara paNa sAdhake moha karavo na joIe. je vyakti moharahita che ane je jJAna-darzana sahita che te to sarva jIvonuM hita ane mokSa Icche che. krodhAdika prakAranA je baMdhanA hetuo che temAM sAdhake lubdha thavuM joIe nahIM. A (gA. ra thI 4). jenI buddhi maMda che, je mUDha che ane mokSathI vimukha thaI dharmane viSe ALasa kare che te baLakhAmAM coMTI gayela mAkhInI peThe saMsAramAM ja baMdhAI rahIne nAza pAme che. (gA. 5). kAyara purUSo A kAmabhogane sahelAIthI choDI zakatA nathI paNa vyApArI jema vahANathI samudrane tare che tema sAdhu purUSa saMsAra samudra tarI jAya che. (gA. 6) jahAlAbho tahA lobho lAbhAlobho pavaI / do mAsakayaM kajjaM koDI avi nAnIThiyaM / / (17) arthAta, yathA tAmastathA noma - jema lAbha thAya tema lobha vadhato jAya. be mAsAthI jarUriyAta pUrI paDatI hatI chatAM koTI dhanathI paNa temane) saMtoSa thayo nahIM. (gA. 17) strI-pAza rAkSasI che. purUSane te dAsa banAve che. jeo kAmabhogamAM Asakta uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-8 banI jIvananuM niyamana nathI karatA teo cittanI sthiratA gumAvI A janma gumAve che ane mRtyu bAda paNa AsurI yonI prApta kare che. (gA. 14 thI 19) kasiNaMpi jo imaM loga paDipugnaM dalejja agassa / teNAvisena tUsejjava ii duSTapUTao Ime AyA / / (16) arthAtu, AkhI pRthvI dravya vagerethI bharI koIne ApIe to paNa tRSNAno aMta Avato nathI ane jIvane saMtoSa thato nathI. (gA. 16) je purUSa sAvadha che ane je jIva hiMsA karato nathI tene pApa karma lAgatuM nathI. sAdhue zuddha-nirdeza AhAra zarIra nirvAhane arthe ja levo joIe. (gA. 10-11) jeo lakSaNazAstra, svaprazAstra, aMgavidyA vagerethI bhaviSya bhAkhI zubhAzubha phaLa kahI banAvIne kamANI kare che te sAcA zramaNo nathI. (gA. 13) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 huM ekalo chuM, mAruM koI nathI noMdha : rAjarSi namirAja mithilAnA mahArAjA hatA. temane AkhA zarIre bhayaMkara ghaha thayo. AdarI temanI badhI rANIo temanA zarIre caMhna ghasavA lAgI. AthI te tamAmanA kaMkaNono avAja eTalo moTe thavA lAgyo ke rAjAne te asahA thaI paDyuM. AthI rANIoe hAtha upara phakta eka eka kaMkaNa rAkhI caMdana ghasavAnuM cAlu rAkhyuM tenI prathamano kolAhala baMdha thayo. AthI te vicAravaMtA rAjAne ni:saMgatA ane eklapaNAnI zAMtinuM jJAna thayuM. te jJAnamAMthI vairAgyanA bhAva jAgyA ane nirNaya karyo ke A rogamAMthI mukti maLe eTale tarata ja dIkSA grahaNa karI ni:saMga banavuM. rAtrI vItatA dAha zAMta thayo ane bAdamAM pUrva janmamAM rela sAdhanA yAda AvI hovAthI muni veSa dhAraNa karyo. saMnyAsa dhAraNa rkyu bAda rAjarSi namirAja ane tenI pAse brAhmaNaveze Avela IMdra vacce je saMvAda ahIM thAyache te tattva dRSTie to ati uttama che ja paraMtu sAMsArika mAyAmAM khuMcelA mAnavInI tamAma dalIlono yogya uttara ahIM maLI rahe che. adhyayana 9 : namipravrayA adhyayana sAra saMnyAsI thayela te rAjarSi pAse IMdra brAhmaNa veze tenA saMnyAsanI parIkSA karavA Avyo ane rAjarSine kahyuM, "are ! Aje tArI mithilAmAM A bhayaMkara kolAhala zAno macI rahyo che? tArA mahelomAM ane lokonA gharamAM A dayabhedaka AkraMda zAnuM saMbhaLAya che?" nami rAjarSi A praznano hetu samajI gayA ane javAba Apyo ke tyAM AgaLa ghaNA pakSIonuM AzrayasthAna che tethI teonuM AkraMda saMbhaLAya che. (gA. 6 thI 10) Idra : bhagavad, ahIM to agni ane vAyu pratyakSa dekhAya che. juo tamAro mahela bhaDake baLe che. tamArA aMtaHpura sAmuM to juo. rAjarSiH sudaM vasAmo nIvAno geliM monazmi hiMai | mihilAo DajhamANIje name Dajhai kiMcaNaM / / (14) uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 arthAta, he brAhmaNa, temAM mAruM koI nathI tema samajIne huM sukhI chuM ane sukhethI rahuM chuM. mithilA nagarI baLI javAthI mAruM kAMI baLatuM nathI. (gA. 14). catta puta kalatassa nivAvArasa bhikhkhuNo / piyaM na vijjaye kiM ci appiyaM pi navijjaye / / (15) arthAtu, je bhikSue putra kalatra (patnI)no tyAga karyo che tene koI priya nathI ke apriya nathI. (gA, 15). je muni grahasthanA vyApArathI ane saghaLA AraMbhathI mukta che ane je ekAMta mAM rahIne mokSanuM ciMtvana kare che tenuM kalyANa thAya che. IdraH he kSatriya ! prathama nagaranA rakSaNArthe koTa baMdhAva, tene daravAjA mukAva, tenA upara burajo banAva, tenA pharatI khAI khodAva, yuddha sthAna upara zatadana yaMtra mukAva, tyArabAda A dIkSArthe javuM yogya che. (gA. 18) rAjarSiH dharma tattva upara zraddhArUpI nagara vasAvI, tene pharato kSamArUpI koTa bAMdhI, tapa-saMyamarUpI daravAjA mUkI, te prakAre (jIvananA) killAne abheda banAvyA bAda parAkramarUpI dhanuSya dhAraNa karI IriyA samitirUpI tenI pratyaMcA karIne, saMtoSarUpI mUTha banAvI, satyarUpI baMdhanathI tenI mUTha lapeTIne tArUpI loha bANa caDAvI karmarUpI kavacane bhedavAthI buddhimAna sAdhaka vijaya meLavIne saMsArathI mukta thAya che. (gA. 20 thI 22) IdraH he rAjan ! prathama bhavya mahela ane kriDAthAno banAvo. (gA. 24) rAjarSi: je mArgamAM ghara banAve che tene bhaya rahe che tethI je nagarane viSe mAre javuM che tyAM ja zAzvatu ghara karavuM yogya che. (gA. ra6) Idra : he rAjan ! tamone je rAjAo namatA nathI tene to vaza karo. (gA. 32) rAjarSi : no sai saEsA saMme sujJa nine ! oThAM jiNijja appANaM asase paramojao / / (34) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 adhyayana-9 arthAta, raNasaMgrAmamAM hajAro yoddhAone jItavA karatAM potAnA AtmAne jIte te ja parama vijaya che. (gA. 34) apANameva bujhAhiM kitte jujheNa bajhao / appANameva appANaM jaittA suhamehao / / (35) arthAta, potAnA AtmA sAthe yuddha karo. bahAranA sAthe yuddha karavAnI zI jarUra che! AtmA pote potAne ja jIte toja te kharA sukhane pAme che. (gA. 35) paMciMdriyANaM kohaM mANaM mAyaM taheva lobhaMca / dujjayaM ceva appANaM salamappe jijiyaM / / (36) arthAta, pAMce Idriyo ane krodha, mAna, mAyA ane lobhathI AtmAne jItavo te ati durlabha che. jeNe potAnA AtmAne jItyo teNe sarva jItyuM che tema samajavuM. (gA. 36). IdraH he rAjan ! mahA yajJo kara, zramaNa-brAhmaNone jamADa, suvarNAdinA dAna kare, homahavana kare ane te pote paNa bhogava. (gA. 38) rAjarSi koI vyakti dara mAse lAkho gAyonA dAna de tenA karatAM sAdhu purUSo je kAMI dAna karatAM nathI temano saMyama zreSTha che. (gA. 40) IdraH rAjan ! gharamAM rahIne poSadha vrata vagere karIne paNa dharma thaI zake che. rAjarSi : he brAhmaNa ! ajJAnI mANasa eka mAsanA upavAsa pachI paNa je pAraNuM kare ane te phakta kuzAgra AhAra laIne ja kare - AvI ghora tapazcaryA kare topaNa tenuM jJAnInA zrI bhagavaMte bhAkhela cAritranI tole tenA soLamA bhAga jeTaluM paNa phaLa nathI. Idra : rAjana ! sonuM, rUpu, maNI, motI, ratno vagereno bhaMDAra vadhAryA bAda mikA-jIvana jIvo. (gA. 46) rAjarSiH sonArUpAnA kalAsa parvata jevaDA asaMkhya DhagalA hoya to paNa lobhI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-9 mANasane saMtoSa thato nathI kAraNa ke tenI tRSNA AkAzanI peThe anaMta che. (gA. 48). IdraH rAjan ! AzcaryanI vAta che ke saMsAranuM vAstavika sukha choDIne tamo koI adezya ane kAlpanika sukhanI pAchaLa paDyA cho. (gA. 51) rAjarSi sattAnA vilaM mA, mA savisomavA | kAmeya patthemANA, akAmA janti doggaiM / / (53) he brAhmaNa ! A badhA kAmabhoga kSaNika che, zalyarUpa ane jherarUpa che ane kSaNe kSaNe pIDA utpanna kare che. kAmabhoganI abhilASavALA mAnavInA manoratho pUrA thatAM nathI. krodha, mAna, mAyA, lobha A loka ane paraloke bhaya utpanna kare che. (gA. para thI pa4). A saMvAda bAda IMdra potAnA mULa svarUpe dekhAya che ane kahe che ke he mahAnubhAva ! Ape, krodha, mAna, mAyA ane lobhane jItyA che. ApanI saraLatA vismayajanaka che. dhanya che ApanA uttamottama bhAvone. (gA. papa thI pa7) * * * uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1ra mAhAbhya tapanuM - jJAtinuM nahIM noMdha : janme caMDala paraMtu meM yoganiSTha uttama cAritranA dhAraka evA hariza muninI A kyA che. temAM tatkAlina bhAratIya samAjamAM jJAti vyavasthAnuM je dUSaNa ghara karI gayuM hatuM (je haju paNa cAlu che) tenI niSphaLatA tathA yajJa-yAganI hiMsaka ane arthahIna pravRttionI bAlizatA pratyeno nirdeza che. zrI gopAlaghasabhAI paTelanA mata mujaba 'harikeza' eTale caMDAla. muninuM nAma 'bala' hatuM AthI teo 'harikeza bala" tarIke oLakhAya che. teo aSTavaknI peThe dekhAvamAM taddana beDoLa ane vikta hatA. bALapaNamAM svabhAve kajyiAkhora hatA paraMtu eka samaye temaNe joyuM ke jherI sApane badhA mArI nAkhe che jayAre bInajherIne koI IjA pamAtuM nathI; A uparathI temanA pUrva janmanA saMskAra jAgRta thayA ane munivrata dhAraNa zrI dIkSA lIdhI. bAdamAM teo mahAna yoganiSTha tapasvI thayA. ektA teo vArANasInA eka yakSa maMdiramAM ubhA ubhA kAussaganI sthitimAM hatA tyAre rAtrInA samaye yakSanA darzane Avela tyAMnA rAjAnI putrI bhadrA te maMdiranA staMbhone bheTatI hatI tyAre munizrI bala je ubhA ubhA kAussaga jatA hatA temane staMbha samajIne bheTI paDI paraMtu tene jANa thaI ke A to koI beDoLa ane gaMdhe muni che tyAre tenI bhatnanA ravA lAgI, paraMtu muniAnA tapanA baLe ke yakSanI dakhalagIrIthI te gAMDI banI gaI tyAre yakSe rAjAne kahyuM ke AvA mahAna yogInI azAtanI ravANI rAjakumArInI AvI sthiti thaI che. jeno eka ja upAya che ke rAjakumArIne te muni sAthe paraNAvavI. rAjAe majaburIthI te bulyuM paraMtu munizrI je brahmaniSTha hatA temaNe te prastAva skUla nahIM jethI rAjapurohita sAthe te kuMvarInA lagna thayA. bAdamAM te purohitane tyAM moTo yajJa thato hato tyAM munizrI bhikSA levA gayA paraMtu temano gaMdo paheraveza ane vikta cahero joIne yajJanA brAhmaNoe temanuM apamAna krI bhikSA ApavAno InkAra ryo ane yajJane abhaDAvavA badala sakhata mAra mAravA lAgyA. te daramyAna rAjakuMvarI bhadrA tyAM AvyA ane temanI oLakhANa ApI. (sthA evI che ke A vakhate paNa yase munine bacAvavA munine mAra mAratA brAhmaNone pITyA.) yajJanA brAhmaNone potAnI bhUla samajAI. temaNe muninI mAphI mAMgI. sAco yajJa uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-12 kone kahevAya tenI samaja muni zrIe temane ApI. te aMgeno je saMvAda dAyo te A adhyayanamAM che. zrI gopAlaghasabhAIe kharuM kahyuM che ke, "yakSanI umeraNI vArtAnA svAbhAvika pravAhamAM bhaMga pADe che ane vArtAnA mULa prayonane ja mArI nAMkhe che. " adhyayana 1ra : hAriNIya adhyayana sAra munizrI harikeza balane eka mAsanA upavAsa bAda pAraNu karavAno samaya hato tyAre rAjaya purohitane tyAM yajJa thato hato tyAM bhikSArthe teo jaI caDyA. temane joIne yajJanA asabhya brAhmaNo temano upahAsa karavA lAgyA ane kahyuM ke tuM Avo bibhatsa rUpavALo, kALo, cIMtharehAla koNa che? cAlyo jA. ahIM je bhojana taiyAra karyuM che te brAhmaNo mATe ja che. munizrIe kahyuM huM zramaNa chuM, brahmacArI chuM temaja bhikSAjIvI chuM. mATe mane bhikSA Apazo to puNya prApti thaze. brAhmaNoH ame brAhmaNo ja uttama jAtinA ane veda pAraMgata chIe ane tethI puNya prAptinuM kSetra chIe. munizrI : jeo krodha ane mAnathI bharelA hoya, prANavadha karatA hoya, asatya bolatA hoya, parigraha sevatA hoya, veda bhaNatA hoya paraMtu teno artha samajatA na hoya tevA brAhmaNo jAti ane vidyAe hIna ane pAparUpa che - puNyanA kSetre nahIM. (kathA kahe che ke AthI brAhmaNo ciDAyA ane munine sakhata mAra mAravA lAgyA. paraMtu rAjakumArI bhadrAe vacce paDI munizrInI kharI oLakha ApI. A kSaNe yakSa paNa vacce AvyA jethI brAhmaNoe potAnI bhUla svIkArI kSamA yAcI.) (gA. 1 thI 37) tyArabAda yajJano kharo prakAra kevo hoya te viSe brAhmaNoe munizrIne vividha prazno puchyA tenA javAbo nIce mujaba che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 brAhmaNo ! tame pANI vAparI bAhya zuddhi zodho cho tathA darbha, yajJastaMbha, kASTa ane agnino upayoga karI aneka prakAranI jIvahiMsA karo cho jethI pApanI ja vRddhi thAya che. jitendriya purUSa to tamAma prakAranI hiMsA, jUTha, corI, parigraha, abrahmacarya, mAna ane mAyAno tyAga karI, zarIranI mamatAno tyAga karI zreSTha mahAyajJa kare che. ''A 'yajJa'no agni kayo ?'' ''tamAro agnikuMDa kevo hoya ?" ''dhI homavAno tamAro cATavo kevo hoya ?'' ''tamArA IMdhana kevAM che ?'' '"tame agnimAM homahavana zAno karo ?'' vagere praznonA javAbamAM temaNe kahyuM, "tapa mAro agni che, mana vacanano zubha vyApAra mAro cATavo che, zarIra IMdhana che ane temAM karmane bALuM chuM ane saMyama, yoga tathA zAMtino huM homahavana karuM chuM." (gA. 43-44) "ApanuM tIrtha kayuM ? jaLAdharI kaI? mela TALavAne kevI rIte snAna karo cho ?'' te praznonA javAbamAM munizrIe kahyuM, .. "" dharma mAruM tIrtha che, brahmacarya jaLAdharI che jenA vaDe tejo padma ane zukala lezyAthI snAna karI huM maLarahita thAuM chuM.' "dhyAna dhUpaM manopuSpaM, paMcendriya hutAzanaM, kSamA jApa saMtoSa pUjA pUjo deva niraMjanam / 2010_03 uttarAdhyayana adhyayana-12 sAra Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18 - 3 cAgnizIlatAnuM mahattva noMdha : bhagavAna mahAvIranA samayamAM je gharzaniko hatA tenA mukhya cAra prakAro hatA : (1) kviAvAdIo (2) aksiAvAdIo (3) vinayavAdIo ane (4) ajJAnavAdIo. A cAra prakAranA gharzanikono ullekha zrI sUtra tAMganA kutaskaMdhanA bAramAM adhyayanamAM paNa Ave che. A adhyayanamAM rAjA saMyata ema kahe che ke A badhA vAghe aMge alpa jJAnavALA zuM nirNaya zI zakvAnA hatA? huM to jJAtaputra zrI mahAvIre je prakAza pADyo che te svIkArI vartu chuM. ahIM A cAra prakAranA vAghenI spaSTatAnI japhTa che. (1) kviAvAdIo eTale je gharzaniko AtmAnA astitvamAM mAne che ane sAthe ema paNa mAne che ke AtmA karmano kta che temaja tevA karmanA phaLano bhoktA paNa che. A rIte te kriyAzIla che. (2) azciAvAIomAMnA amuka AtmAnA astitvamAM agara tenA kApaNAmAM mAnatA nathI, jayAre amuka tenA astitvamAM mAne che. paraMtu tenA #paNAmAM mAnatA nathI. prathama vargamAM cArvAkvAdhIo jenI gaNanA nAstikomAM thAya che te Ave jayAre bIjA vargamAM sAMkhyavAdhIo jeo prakRtinI sattva, raksa ane tamasanI prakriyAmAM AtmA alipta che tema mAne che. (3) vinayavAdIo e che ke je jJAAna vinAnI bhakita agara AcArazuddhimAM ja mAne che. (4) ajJAnavAdIo e loko che ke je AtmA, paraloka, rma, punarjanma vagere zAmAM ja mAnatA nathI. gha.ta. cArvAko. A cAra prakAranA dArzanikomAM paNa ghaNA peya prakAro ane matabhede che. gha.ta. bauddho AtmAnA astitvamAM ane kyAzIlatAmAM mAne che. paraMtu tenA nityatvamAM nathI mAnatA. te kSaNika che ane pUrva saMskAranA baLe navo janma le che tema mAne che. koI gharzaniko mAne che ke saMsAranA tamAma banAvo 'kALathI ja niyaMtrita che. jayAre koI ema mAne che ke saMsAranI tamAma ghaTamALa kudarate murara rela rIte ane samaye ApoApa cAlyA kare che. temAM jIvanA prayatnanI kAMI jarUra nathI. A vicArane ''niyativAda"dhe che. "AjIvike'', nA netA gozalaka hatA, uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 adhyayana-18 te AvI mAnyatA dharAvatA hatA. jJAtaputra zrI mahAvIre A tamAma matamatAMtarono samanvaya temanA nayavAda" ane "syAdvAda''nA siddhAMtothI karIne kahyuM ke dareka mAnyatA saMpUrNa satya to nahIM, paraMtu amuka apekSAe ane daSTikoNathI ekAMtika satya che. jenadarzane te tamAmano sumeLa karIne samanvayAtmaka anekAnta ISTa apanAvI. jainadarzana kviAvAdI gaNI zakAya kemake te AtmAmAM ane tenA ktatvamAM mAne che. A adhyayanamAM "ksiApada'no je ullekha che teno artha munizrI saMtabAlajI "samajaNa vinA mAtra kyiA karanAra" ema kare che te yogya che. ahIM kliAvAdanI nApasaMdagI A arthamAM ja samajavI. adhyayana 18: saMyatIya adhyayana sAra kApilya nagaramAM saMjaya nAme rAjA rAjaya karato hato. eka samaye te bAjunA kezarI nAmanA udyAnamAM zikAra karavA gayo. tyAM eka mRgane rAjAe bANa mArI mArI nAkhyo. paraMtu te mRga eka dhyAnastha muninI bAjumAM ja marelo paDyo. rAjAe joyuM ke zikAranI dhUnamAM te munine paNa IjA pahoMcAData. AthI te ghoDA parathI utaryA ane munine namaskAra karI potAnA aparAdhanI kSamA mAMgavA lAgyo. munizrI dhyAnamAM hovAthI kAMI javAba Apyo nahIM. tethI rAjA vadhu gabharAyo. potAnI oLakhANa ApI vizeSa kSamAyAcanA karI. bAdamAM munizrIe kahyuM, rAjan ! nirbhaya thAo ane samajAvyuM ke je mRtyunA bhaye te kSamAyAcanA karato hato te ja mRtyu tarapha bIjA prANIone dhakelavuM tadana ayogya che. munie kahyuM, "he rAjan ! A lokamAMthI sarva vastuone tyAgIne eka divasa avazya ApaNe badhAne cAlyA javAnuM che ane AyuSya tathA rUpa jemAM tuM moha pAmI rahela che te vIjaLInA camakArA jevA ja caMcaLa che. strI, putra, mitra ane sagAsaMbaMdhI to mANasa jIvato hoya tyAM sudhI ja sAthe che paraMtu mRtyu bAda koI tenI uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-18 sAthe jatuM nathI. sAthe jAya che phakta tenA zubhAzubha karmanA phaLa. mATe he rAjan ! tapa kara. (gA. 1 thI 17) A rIte rAjAe dharmanuM zravaNa karyuM. temane vairAgya utpanna thayo. potAnuM rAjya tyajI dIdhuM ane te muni, jenuM nAma gardabhAlI hatuM temanI pAse pravrajyA grahaNa karI. thoDAka samaya bAda koI bIjA kSatriya rAjavI ke jeNe paNa A rIte ja dIkSA grahaNa karela temanI sAthe saMjaya rAjarSine meLApa thayo tyAre teoe saMjaya rAjarSine pUchayuM ke temaNe kevA saMjogomAM pravrajyA lIdhI. tenA javAbamAM saMjaya rAjarSie kahyuM, ''he mahAmuni ! tattvathI ajJAna manuSyo kriyAvAda, akriyAvAda, vinayavAda ane ajJAnavAda vagere vividha vAdomAM aTavAI jaIne mithyA vAdavivAda kare che, paraMtu tattvanA jANakAra zrI mahAvIra prabhue kahyuM che ke A badhA vAdonI khaTapaTamAM paDyA sivAya cAritrazIlatA keLavI saMyamanA mArge je vicare che te divya gatine pAme che. huM mArA AtmAne oLakhuM chuM ane punarjanma che tema paNa mAnuM chuM. sAdhue nAnA prakAranA (vividha prakAranA) matonA khaMDanamaMDanamAM paDyA vinA hiMsAdi anarthanA mULarUpa kRtyono tyAga karI saMyamano mArga grahaNa karavo joIe. (gA. 18 thI 30) DAhyo purUSa AtmAnA astitvamAM mAne che ane samyak darzana sahita cAritra dharma pALe che. AvA jinamArganA siddhAMtone grahaNa karIne ja bharata cakravartIe dIkSA grahaNa karI. (gA. 31 thI 34) noMdha : tyArabAda je je cakvartIoe, rAjvIoe ane mahApurUSoe dIkSA grahaNa karI tenuM lAMbuM varNana Apela che. je phakta aitihAsika dRSTie ja upayogI hoI atre Apela nathI. (gA. 35 thI 51) 95 upara kahelA purUSo sva parAkrama karIne uttama gatine pAmyA che to pachI paMDita purUSoe mithyAtva dazAmAM unmattanI peThe zA mATe rakhaDavuM joIe ? je purUSa sarva saMbaMdha ane pApothI mukta thAya che te siddha gatine pAme che. (gA. 51 thI 54) 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 adhyayana-19 aho ! dukhodu saMsAro noMdha : sugrIva nAmanuM manohara nagara hatuM. temAM balabhadra nAme rAjA rAja karato hato. mRgA nAmanI tenI pANI hatI. tene lazrI nAme yuvarAja putra hato. je mRgAputranA nAmathI prasiddha hato. ahIM tenI sthA che. mRgAputrane nimitta maLatAM rIkSA levAnA bhAva thAya che tyAre mAtApitA zramaNa sAdhue veThavI paDatI hADamArIno khyAla Ape che paraMtu mRgAputra jene pUrva janmonuM jJAna thayuM che te potAnA nirNayamAM anna rahe che ane chevaTe mAtApitAnI saMmati meLave che. mAtApitA sAthenA saMvAmAM narka yAtanAnuM je varNana Ave che temAM kalpanAtIta kratA ane jugupsAnita varNano Ave che tenI vigata tattva carcAmAM agatyanI nahIM hovAthI ahIM ApavAmAM AvI nathI. adhyayana 19: mRgAputrIya adhyayana sAra mRgAputra atyaMta ezaArAmamAM rahe che. ekadA temanI ratnajaDita aTArIe ubhA hatA tyAre rastA upara eka tapasvI zramaNane joyA. temane thayuM ke A prakAranA tapasvIne temaNe agAu kyAMka joyA che. teo AMtara nirIkSaNamAM pahocI gayA tyAre temane pUrva janmonuM jJAna thayuM ane aMtaramAM vairAgyanA bhAva jAgyA, saMsAranI asAratA jaNAI ane dIkSA levAno vicAra karyo. mAtApitAnI rajA levA gayA ane kahyuM, "he mAtA ! he tAta! vipaphaLa sarakhAM sAMsArika bhoga meM ghaNA bhogavyA, jenA pariNAma kaDavA che. A azAzvata zarIra pANInA parapoTA jevuM che. jemAM have mAruM mana saMtoSa pAmI zake tema nathI. temaNe kahyuM, (gA. 1 thI 11). jammadukhkhaM jarAdukhkhaM rogAya maraNANiya / do! TuravoTuM saMsAro naththasiMti gaMto ! (16) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 arthAt, janma duHkharUpa che, jarA duHkharUpa che, roga ane maraNa paNa duHkharUpa che. ahA ! saMsAra sarva duHkhanuM mULa che jemAM sarva jIva kaleza pAme che. (gA. 16) je manuSya sAthe bhAthu lIdhA sivAya lAMbI musApharIe nIkaLe che te mArgamAM kSudhAthI ane tRSAthI pIDAya che ane duHkhI thAya che. avaM dhammaM akAUNaM jogachai paraMbhavaM / gachaMtose duhIhoi vAhIrogehiM pIDio || (20) arthAt, tevI ja rIte je manuSya dharma karyA sivAya parabhavamAM jAya che te mArgamAM vyAdhi ane rogathI pIDAya che. (gA. 20) loo palittaMmi jarAo maraNeNaya | appANaM tAraissAmi tujhehi aNumanio / / (24) arthAt, A saMsArane jarA tathA maraNarUpI agni lAgelo che to ApanI AjJAthI mArA AtmAne temAMthI taravavA IcchuM chuM. (gA. 24) A sAMbhaLIne mAtApitAe kahyuM, "he putra ! sAdhunuM cAritra pALavuM ghaNuM muzkela che. zatru tathA mitra upara samatAbhAva rAkhavo. jIMdagIbhara prANImAtrane azAtA upajAvavAthI dUra rahevuM, kadI pramAdapaNe paNa mRSAvAda bolavuM nahIM, dAMta sApha karavAnI saLI suddhAMnuM paNa adattA-dAna levuM nahIM, bhogavilAsathI dUra rahevuM, brahmacaryanuM pAlana karavuM, dareka prakArano parigraha tathA mamatvano tyAga karavo, sudhA, tRSA, TADha, taDako, DAMsa, maccharAdino pariSaha, durvacana, du:khamaya raheThANa, bhikSAcaryA, keza-loca - te badhuM sahana karavuM - A badhuM he putra ! tArAthI thaze nahIM kemake tuM ati sukhamAM ucharyo che. he putra ! sAmA pravAhe taravuM athavA bhujabaLathI samudra taravo jeTaluM duSkara che teTalo saMyama duSkara che. te to veLunA koLIA jevo nisvAda, khAMDAnI dhAra para cAlavA jevo ane loDhAnA caNA cAvavA jevo, agninI baLatI zikhAnuM pAna karavA 2010_03 97 uttarAdhyayana - sAra Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-19 jevo havAthI kothaLo bharavA jevo ane merU parvatane trAjavAmAM toLavA jevo muzkela che. mATe zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzanA bhoga bhogavyA bAda dharma Adaraje. (gA. 25 thI 42) putra javAba Apyo, Apa kaho cho te satya che paraMtu jene A lokanI spRhA nathI tene kAMI paNa muzkela nathI. zarIra ane manasaMbaMdhInI mahA vedanAo meM anaMta prakAre (gata janmomAM) bhogavI che. A manuSya lokane viSe agni jeTalo uSNa che tenA karatAM narkano agni anaMta gaNo vadhAre uSNa che. tenI vedanA paNa meM (gata janmomAM) sahana karela che. (gA. 45 thI 48) (pachI narkanI asahya vedanAonuM varNana karI kahe che ke te badhuM teNe sahana karyuM che.) (gA. 49 thI 76) he mAta ! he tAta ! Apa kaho cho te tadana sAcuM che, paNa araNyamAM pazupakSIonI saMbhALa koNa le che? jema mRga ekalo araNyamAM bhaTake che tema huM paNa tapa ane saMyamathI dharmanA mArgamAM vicarIza. (gA. 78) jema mRga potAnI meLe ThekaThekANe pharatuM phare che, aneka sthAne vAsa kare che ane nitya potAno khorAka meLave che tema mane bhikSAcaryAmAM game tevo AhAra maLe to te laIza ane maganI mAphaka vicarIza. (gA. 79 thI 84) A sAMbhaLI mAtApitA kahe, "putra! jema ThIka lAge tema karo." bAdamAM mRgAputre paMca mahAvrata dhAraNa karI dIkSA lIdhI ane atyaMtara tapa karI, mamatva, ahaMkAra ane anurAgarahita thayo. te traNa garvathI, cAra kaSAyathI, traNa daMDathI, traNa zalyathI, sama bhayathI, harSa-zokathI, rAgadveSathI ane niyANAthI baMdhanarahita thayA. tene A lokanI to ThIka paNa paralokanI paNa vAMcchanA hatI nahIM ane adhyAtma dhyAnanA yoge karIne eka mAsanuM aNasaNa karIne sarvottama siddhine prApta thayA. (gA. 86 thI 96). mATe he bhavya jIvo ! mahApratApI mRgAputrane anusarIne duHkhane vadhAranAra ane ahamathI bAMdhanAra je mAyA che tene dhikkAro ane muktinA sukha denAra dharmanI pUrA dhAraNa karo. (gA. 98-99) uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-21 karo tevuM pAmo noMdha : A adhyayanamAM kadA-vastu karatAM sAdhujIvana kevuM hoya tenuM vigatae/ varNana che. adhyayana ra1 : samudrapAlIyA adhyayana sAra caMpA nagarImAM pAlita nAme zrAvaka vyApArI rahetA hatA. vahANavaTuM kheDatAM teo pihuDa nAme nagaramAM gayA. tyAM samRddha thayAM ane eka vyApArInI dIkarI sAthe lagna karyA. patnI sagarbhA thaI tyAre teo samudra raste svadeza pAchA pharatA hatA te daramyAna eka putrano janma thayo. janma samudrayAtrA daramyAna thavAthI tenuM nAma samudrapAla pADyuM. te badhI kaLAmAM pAraMgata thaI uMmaralAyaka thayo eTale tenuM lagna eka rUpiNI nAmanI svarUpavAna kanyA sAthe karavAmAM AvyuM. eka samaye jyAre samudrapAla potAnA mahelanA jharUkhAmAM beTho hato tyAre motanI sajA pAmela eka vyaktine vadhasthaLe laI javAto teNe jovo. AvA sAmAnya banAve samudrapAlane vicArato karI mUkyo. tene thayuM ke mANasa jevuM kare tevuM pAme ja che, to pachI durlabha evA manuSyajIvana daramyAna buddhimAna purUSe mokSa mATe ja udyamavaMta thavuM joIe. AvA vicArothI te aMtarmukha thayA ane mAtApitAnI rajA laIne teNe pravajayA lIdhI. (gA. 1 thI 10) ahiMsa saccaMca ateNagaMca tatto yabamaM apariggahaM ca / paDivajjiyA paMcamahaLbayAI carijja dhamma jiNadesiyaMviU / / arthAtu, ahiMsA, satya pALavA, adattAdAna na levuM, brahmacarya sevavuM ane parigraha na rAkhavo - e pAMca mahAvratA aMgIkAra karIne jinabhApita dharma sAdhue uttaradhyayana - sAra 2010_03 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 adhyayana-21 sevavo joIe. te pramANe teNe paMca mahAvrato dhAraNa karI badhA jIvo tarapha anukaMpAyukta thaI teo vicaratA hatA. kALane yogya dhyAna anuSThAna karatAM, priyaapriya ekasarakhI rIte sahana karatAM. stuti-niMdA pratye samabhAva rAkhatAM, judA judA manuSyonA judA judA abhiprAyo tenA kharA svarUpamAM samajatA, jema saMgrAmane mokhare rahela rAjahasti nAsato nathI tema game teTalA pariSaha Ave to te calita thatAM nahIM. rAga, dveSa ane mohane tyajI daIne niraMtara sAvadhAna ane merU parvatanI peThe daDha rahetA. (gA. 11 thI 19). vidvAna sAdhu rati-arati sahana kare che, koIno paricaya sevato nathI ane sarva vastuthI virakta rahI potAnA AtmAnuM hita vicAre che ane zoka, mamatva tathA parigrahathI mukta rahe che. te ja rIte samudrapAla sarvottama cAritra pALIne AkAzamAM sUrya birAje che tema kevaLa-jJAna ane tapanA prabhAve birAjavA lAgyA. (gA. 21 thI 23). uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-22 101 rAjImatInuM sAtatya noMdha 1 : yAritra saMpanna ane prajJAvAna mahilAo jeNe potAnA cAritra saMpanna vyakitatvanI patanane mArge jatAM purUSone bacAvyA hoya tevA daSTAMto jaina sAhityamAM avAranavAra maLI Ave che. temAMnA eka mahilAnI A kyA che. tenuM nAma rAjImatI che ane je purUSane patanane mArge tAM temaNe bacAvyA tenuM nAma rathanemI che, jenA nAma upara A adhyayana racAyuM che. kharekhara to A adhyayananuM kendrabiMdu rAjImatInI pratibhA ja che. adhyayana rara : rathanemIya adhyayana sAra sauryapura (mathurA ?) nAme nagarane viSe vasudeva nAme mahA RiddhivAna rAjA rAjaya karatA hatA. temane rohiNI ane devakI nAmanI be rANIo hatI. rohiNIne rAma (balarAma) ane devakIne kezava (kRSNa) nAme putro hatA. teja gAmamAM samudravijaya nAme bIjA rAjA hatA jene ariSTanemI (nemInAtha) nAme putra hatA, jezyAma kAMtivALA, vajanA jevA majabuta bAMdhAnA hatA. vasudeva-putra kezave ugrasena rAjAnI putrI rAjImatI sAthe ariSTanemInuM vevizALa nakkI karAvyuM. rAjImatI sarva lakSaNa saMpanna ane vIjaLI jevI dedIpyamAna tathA capaLa, suzIla ane dekhAvaDI hatI. (gA. 1 thI 7) noMdha ra : A kA bhagavAna zrI kRSNanA yadu kuTuMbanI che. te jamAnAmAM rAjavaMzamAM janmelA purUSo "rAjA" EvAtA. zrI kRSNanA pitA vasudeva ane nemInAthanA pitA samudravijya baMne sagA bhAIo hatA, ugrasenanA putra kta hatA jenA trAsane laIne zrIkRSNa temano vadha karela. kaMsanA sasarA rAsaMdha hatA. zrIkRSNe kaMsano vadha kya teTalI rAsaMgha mathurA upara avAranavAra humalA karavA lAgyo. tethI zrIkRSNa saurASTramAM samudrakinAre dvArakA vasAvI. A kyAnuM sthAna dvArikA ane revata parvata (giranAra) che. harivaMza tathA viSNupurANamAM rAjImatInuM nAma 'sutanu" Apela che tema zrI gopAladAsabhAI "mahAvIra svAmIno aMtima upadeza" pustakamAM jaNAve che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 adhyayana-22 adhyayana sAra zrI nemInAtha ane rAjumatInA lagna levAyA tyAre zrI nemInAtha lagnamaMDapa tarapha ravAnA thayA. rastAmAM eka vADAmAM purAyela pazuonI ciciyArIno avAja sAMbhaLatAM te aMge zrI nemInAthe potAnA sAthIne pRcchA karatAM jANavA maLyuM ke A pazuo lagnanI mijabAnI mATe kala karavA puravAmAM Avela che. potAnA lagnanI ujavaNI arthe ATalI vyApaka hiMsA thavAnI che te vicAre zrI nemInAtha atyaMta vyagra thayA. teo jema jema aMtarmukha thatAM gayA tema tema saMsAranI viSamatAono temane khyAla Avato gayo. temaNe parivrajayA laI AtmakalyANa arthe bAkInuM jIvana gALavA nirNaya karyo. AbhuSaNo utArI nAkhyA ane rathane pAcho vALavA sArathIne hukama karyo. dIkSA laIne raivata (giranAra) parvata upara cAlyA gayA. A samaye zrIkRSNa vasudeva, samudravijaya Adi nRpatioe AzIrvacana ApI kahyuM, "he damIzvara ! ApanA darzana, jJAna, cAritra, kSamA ane nirlobha sadA vRddhi pAmo." (gA. 8 thI 27). rAjakumArI rAjImatIe uparanA samAcAra sAMbhaLyA tyAre ghaNA duHkhI thayA. paraMtu ghaNA vilApane aMte temane paNa dunvayI bhogonA nirarthakapaNAnuM bhAna thatAM temaNe paNa zrI nemInAthanA mArge javAnuM pasaMda karyuM ane dIkSA laI teo paNa raivata parvata upara gayA. ekadA parvata upara ativRSTi thavAthI rAjImatI bhIMjAI gayA ane parvatanI koI eka guphAmAM Azraya lIdho. tyAM AgaLa ekAMta jANI potAnA bhInA kapaDA kADhI korA karavA lAgyA. paraMtu teja guphAmAM nemInAthanA jayeSTa baMdhu rathanemI paNa hatA. temaNe paNa dIkSA grahaNa karela. temanuM dhyAna nivastra thayela rAjImatI tarapha gayuM ane teNInA adbhuta sauMdaryathI vicalita thayA. temaNe rAjImatI pAse kAmasukhanI mAMgaNI karI kahyuM, "he bhadra ! sutanuM mAro aMgIkAra kara. tethI tane kAMI hAni thaze nahIM. manuSyabhava maLavo durlabha che to ApaNe te AnaMdathI bhogavIe ane bAdamAM jina mArgane viSe vicArIzuM. (gA. 28 thI 38) rathanemI paNa dIkSIta hatA. temanA saMyamano A rIte bhaMga thato joIne rathanemIe svastha banI makkama svare temanuM kahyuM, "he rathanemI! tuM sAkSAt IMdra svarUpa ho to paNa huM tArI IcchA karatI nathI. 'agaMdhana' kuLamAM utpanna thayela sarpa dhumaketunA uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-22 103 agninI javALAo (ja sahana karatI duHsaha che te) kadAca sahana kare, paraMtu eka vAra vamana karela viSa teo pAchuM pIvAnI IcchA karatA nathI (teja rIte tArA bhAIthI mukAyela huM mane tAre icchavI joIe nahIM), he apayazane IcchanArA ! dhikkAra che tane ke tuM A jIvitane arthe vamana karela AhAra pharI khAvAnI IcchA kare che. AvA jIvana karatAM to mRtyu sAruM che. he rathanemI ! ApaNe baMne ucca kuLamAM utpanna thayA chIe te dhyAnamAM rAkhI saMyamamAM sthira thAo. jo tuM harakoI svarUpavAna strIne joIne bhoganI IcchA karIza to vAyarAthI vanaspati jema calAyamAna thAya che tema tuM paNa asthira cittavALo thaIza ane jema koI govALa gAyonA ghaNano mAlika nathI (mAtra rakhevALa che) tema tuM paNa zramaNa dharmano mAlika gaNAIza nahIM (tane mokSa prApta thaze nahIM) .'' (gA. 41 thI 46). A vacano sAMbhaLIne rathanemInA saMskAra jAgRta thayA ane hAthI jema aMkuzathI pAcho phare che tema te paNa dharmamArgamAM pAchA pharyA. bAdamAM paMca mahAvratamAM daDha rahIne rathanemIe nirmaLa manathI sAdhanA karI ane kevaLI padane prApta karyuM. (gA. 48 thI 50) ovaM karaMti saMbuddhA paMDiyA paviyakhkhaNA / viNiyaTRti bhogesu jahAse purisottamo tibemi / / (51) ardhAtu, tattvanA jANakAra paMDita, vicakSaNa ane vivekI purUSo A pramANe varte che. teo purUSomAM uttama evA rathanemInI peThe nivarte che. (gA, 51) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 adhyayana-25 sAco yajJa ane sAco brAhmaNa adhyayana rapa : yajJIya jayaghoSa' nAme eka mahAyazasvI brAhmaNa zrAmaNa dharmanA paMca mahAvratadhArI hatA. te vihAra karatAM eka divasa vArANasI nagarImAM AvI caDyA. tyAM 'vijayaghoSa' karIne eka vedajJa brAhmaNa hatA. te yajJa karatA hatA tyAM "jayaghoSa' jaI caDyA. teo bhikSAne arthe AvyA che tema samajI vijayaghoSe temane kahyuM, "he bhikSuka ! huM tamane bhikSA nahIM ApuM kemake A yajJano khorAka to je brAhmaNo veda pAraMgata, yajJArthI che, jayotiSamAM pAraMgata che, dharmanA jANakAra che, je potAne tathA anyane saMsAra samudramAMthI tAravAne samartha che, temanA mATe che. (gA. 1 thI 8) jayaghoSa tyAM bhojana vagerenI prApti mATe nahIM paraMtu te lokone karma-baMdhanathI mukta karAvavA gayelA tethI temaNe kahyuM, "he vijayadhoSa ! tuM vedanuM, yajJanuM, nakSatranuM temaja dharmanuM mULa tattva jANato nathI temaja je potAnA temaja anyanA AtmAne tAravAne samartha che tene paNa oLakhAto nathI. A badhuM tuM jANato hoya to kahe ke te zuM che ? (gA. 10 thI 12) uttara devAne asamartha vijayaghoSa tathA anya brAhmaNoe kahyuM, he muni ! Apa ja te badhuM batAvo. jayaghoSa : he vijayaghoSa! vedanuM mULa tattva agnihotra - eTale dharmadhyAnarUpI agnimAM karmarUpI Idhanano homa karavo, yajJanuM tattva uttama bhAvanA - satya, saMtoSa, kSamA vagere che. nakSatranuM tattva caMdra ane sarvadharmanuM tattva kAzyapa (zrI RSabhadeva)no dharma che. tattvanA jJAnarahita yajJavAdI brAhmaNo yajJanA jANapaNAno DoLa kare che. agni jema rAkhamAM DhaMkAyela hoya che, tema teo bAhya kriyAothI DhaMkAyela paraMtu aMtaramAM krodha, mAna, mAyA vagere kaSAyothI dagdha rahe che. (gA. 13 thI 19) je dIkSA lIdhA pachI saMsArIno saMga karato nathI, je sAdhu thayA bAda sthAnattara thavAthI goca karato nathI ane je Arya vacanathI saMtoSa pAme che te kharo brAhmaNa che. - - uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-25 je rAgadveSathI rahita hoya, je agnithI zuddha karela suvarNanI mAphaka pApa maLathI rahita hoya te kharo brAhmaNa che. je krodhathI, hAsyathI, lobhathI athavA bhayathI jUThuM bolato nathI te kharo brAhmaNa che. je mana, vacana ane kAyAthI maithuna sevato nathI, adattAdAna leto nathI, je pANImAM rahela kamaLanI peThe kAmabhogathI alipta rahe che te kharo brAhmaNa che. (gA. 20 thI 27) jeNe potAno pUrva saMyoga choDI dIdho che, jeNe jJAti ane bAMdhavono saMga choDI dIdhoche ane je kAmabhogane viSe tatpara raheto nathI te kharo brAhmaNa che. he vijayaghoSa ! pazuono vadha karI yajJa karavAnuM tuM kahe che te pApanuM kAraNa che. (gA. 29-30) navi muMDioNa samaNo na oMkAreNabamaNo / na muNI rannavAseNa na kusa cIreNa tAvaso || (31) arthAt, mAthuM muMDAvyAthI zramaNa thavAtuM nathI, oskAra bhaNavAthI brAhmaNa thavAtuM nathI, araNyamAM vAsa karavAthI muni thavAtuM nathI ane valkala dhAraNa karavAthI tApasa thavAtuM nathI. (gA. 31) samayAo samaNo hoi baMbhacareNa baMmaNo / nANoNao muNI hoi taveNa hoi tAvaso || (32) arthAt, samatAbhAva rAkhe che te zramaNa, brahmacarya seve te brAhmaNa, jJAna prApta kare te muni ane tapazcaryA kare te tApasa kahevAya. (gA. 32) 105 kammuNA baMsaNo hoi kammuNA hoi khkhattio / vaisso kammuNA hoi suddo havai kammuNA / / (33) arthAt, karma pramANe ja brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra kahevAya che. (gA. 33) 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 savva kamma viNimuM taM vayaM bUma mAhaNaM || (34) arthAt, je sarva karmathI mukta thayo hoya tene amo brAhmaNa kahIe chIe. (gA. 34) (upara pramANe upadeza thavAthI) vijayaghoSanA saMzayo dUra thayA ane kahyuM, he mahAmuni ! Apa ja yajJanA kharA jANakAra cho. kRpA karI amAre tyAMthI bhikSA grahaNa karo. (gA. 36 thI 38) : jayaghoSa H bhikSAnI mane jarUra nathI paraMtu tame dIkSA grahaNa karo ane saMsAranuM paribhramaNa aTakAvo. jema mATIno lIlo goLo bhIMtane coMTI rahe che tema kAmalAlasAvALA manuSyo karmane coTI rahe che paraMtu jeo virakta che teo mATInA sukA goLAnI peThe karmathI vegaLA thAya che. (gA. 40 thI 43) A pramANe jayaghoSa muni pAsethI dharma zravaNa karIne vijayaghoSe dIkSA grahaNa karI. (gA.44) 2010_03 uttarAdhyayana - adhyayana-25 sAra Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-1 sAdhu dharma adhyayana 1 : ziSya dharma - vinayazruta adhyayana 2 : pariSa adhyayana 11 : sAco jJAnI adhyayana 15 : sAco bhikSu adhyayana 17 : pApI zramaNo adhyayana 26 : bhikSunI dinacaryA - samAcArI adhyayana 27 : gaLiyo baLada - khaluMkIya adhyayana 35 : sAdhuno karma : aNagArAdhyayana noMdha : A sAta adhyayano sAdhuoe rAkhavAnA AcAradharmanI nAnAmAM nAnI vigatavALA che. tenI jhINI jhINI vigatomAM utaravAne badale agatyano sAra ahIM ApavAmAM Avela che. adhyayana 1 : ziSya dharma vinayazruta zrI gopAladAsabhAI kahe che tema bAhya vinaya te AMtarika namratAnuM lakSaNa che. A adhyayanamAM ziSye potAnA gurU pratye besavA, uThavA, bolavA vagere tamAma dainika kriyAomAMthI kaI jAtano vinaya rAkhavo joIe te jhINAmAM jhINI vigatathI samajAvyuM che. 2010_03 - 107 gurUnI AjJAnI rAha joyA vinA temano manobhAva samajI laIne temaNe batAvelA mArgane ziSye anusaravo. (gA. 1 thI 7) ziSye gurU pAse potAnI vAcALatA dekhADavAne badale zAMta rahevuM ane gurU koI bhUla batAve to gusse na thavuM. (gA. 8-9) koI duSkRtya thaI jAya to gurU pAse chupAvavuM nahIM. (gA. 10) gurUnA AdezanI vAraMvAra rAha jovI nahIM. (gA.12) jAheramAM ke ekAMtamAM gurU samIpe zatrubhAva darzAvavo nahIM. koI uttarAdhyayana - sAra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 adhyayana-1 nizcayAtmaka bhASA vAparavI nahIM. potAnA mATe agara koI bIjA mATe athavA vinA prayojane artharahita agara mArmika vacana bolavuM nahIM. (gA. 24-25) koI sUnA gharamAM, neLamAM ke rAjyamArga upara ekalI strI saMgAthe ubhA rahevuM nahIM. gurUnA zItala ke kaThora vacano mArA lAbhane arthe che tema samajavuM. (gA. ra7) yogya samaye gocarIe (bhikSArthe) javuM ane pAchA pharavuM. jamaNavAranI paMgata beThI hoya tyAM na javuM ane pRthaka pRthaka gocarI karavI. agAuthI bhikSA mATe Avela sAdhune ulaMdhIne tenI AgaLa thaI javuM nahIM. (gA. 32-33) uparanA lakSaNothI vibhUSIta vinayI ziSya sarvathI pUjAze. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-2 109 bhikSa jIvananA pariSaho adhyayana ra : pariSaha zramaNa bhagavaMta zrI mahAvIre sAdhu jIvanamAM saheje AvI paDatI bAvIsa muzkelIo batAvI che te tamAma sAdhuoe zIkhavI, jANavI ane sahana karavI joIe. A muzkelIo nIce mujaba che : (1) sudhA : bhUkhane lIdhe baLavAna tapasvI bhikSu paNa kAgaDInA paganA sAMdhA jevI AMgaLIovALo bane ane zarIra hADakAnA mALA jevuM banI gayuM hoya to paNa teNe prasanna manathI saMyama mArge pravartavuM. (2) tRSA : vana, aTavI vageremAM tRSAe pIDAto hoya, moTuM sukAI jatuM hoya to paNa saceta jaLa pIvuM nahIM. (3) zIta : TADhane dUra karavA agninuM tApaNuM sevavuM nahIM. (4) uSNa : garamIthI thatI pIDAthI rAhata meLavavA zItaLatAnI vAMcchanA karavI nahI ke paMkhAno upayoga karavo nahIM. (5) DAMsa-maccharathI pIDAyela muni temanA pratye manane dUSita kare nahIM paNa vIrapurUSanI peThe muzkelIno sAmano kare. (6) kapaDAM te phATI jatAM navA kapaDA meLavavanI ciMtA na kare. (7) arati : gAmogAma vicaratA saMyama mArga tarapha arati (aNagamo) utpanna thavA devo nahIM ane dharmamAM ja ramamANa rahevuM. (8) strIsaMgano parityAga karavo. (9) rAgadveSa rahita nirdoSa AhAra upara nirvAha karI gRhasthothI alaga rahI vihAra karavo. koI eka sthaLe paDI rahevuM nahIM. (10) smazAnamAM, vRkSa nIce ke ekAMtamAM dhyAnamAM bese tyAre je upasarga upaje tethI DarIne bIje na javuM paNa zAMtithI sahana karavA. (11) zayA : sArInarasI zaiyAno vicAra karyA vinA sUvuM. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 adhyayana-2 (12) bIjAnI krUra ane kaTu vANI sAMbhaLI mana rahevuM. (13) bhikSune koI mAre to krodha na karavo. 'jIvano nAza nathI te yAda rAkhavuM. (14) bhikSue Avazyaka vastu mATe bhikSA mAMgavI paDe te vAta kaSTadAyaka che paraMtu tethI gRhastha jIvana sAruM che tema na mAnavuM. (15) vadhyA-ghaTyA annanI ja bhikSA levAnI hoya che. paraMtu te paNa maLe nahIM tyAre nirAza nahIM thatAM "Aje nahIM to kAle' tema mAnavuM. (16) roga Ave to te karma-phaLa che tema mAnI potAne mATe kAMI paNa karavuM ke karAvavuM nahIM. (17) kaThora sparzavALA tRNa upara sUtI vakhate zarIre pIDA thAya tyAre paNa kaThora sparzane sahana karavo. (18) unALAmAM zarIre prasveda thAya ane mela-rajathI zarIra kharaDAya to te paNa sahana karavuM. AvA pariSaho to mRtyu sudhI rahevAnA. (19) gRhastho taraphathI AdarasatkAranI apekSA na rAkhavI agara tevo satkAra pAmanAra bIjA sAdhunI IrSA na karavI. (20) potAnAmAM vizeSa jJAna na hoya to khinna thavuM nahIM paraMtu vicAravuM ke A jJAnAvaraNIya karmanuM phaLa hoI zake. (ra1) meM maithunano tyAga karela che, huM tapa karuM chuM, siddhAMta bhaNuM chuM chatAM dharmano svabhAva barAbara jANI zakato nathI. temaja (rara) "paraloka nathI", "tapathI to siddhi thatI nathI', "jino hatA nahIM, che nahIM ane thaze paNa nahIM AvuM ciMtana karavuM nahIM. upara pramANenA pariSado dhIrajavAna sAdhue sahana karI saMyamano bhaMga karavo nahIM. (gA. 1 thI 40) uttarAciyana - sAra 2010_03 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-26 te nIce pramANe che : bhikSunI dinacaryA adhyayana 26 ; samAcArI samAcArI eTale zuddha AcAra. bhagavAne dasa prakAranI samAcArI kahI che. (1) AvazyakI : koI jarUranA kAma mATe upAzrayanI bahAra javuM. (2) naiSedhikI : bahArathI AvI upAzrayamAM praveza karavo. (3) ApRcchatA H potAne ka2vAnA kAryomAM gurUnI AjJA mAMgavI. (4) pratipRcchatA : anyanA kArya mATe gurUnI AjJA levI. (5) chaMdanA : potAnI pAse anna, pANI vagere hoya te bIjA sAdhune ApavuM. (6) IcchAkAra : 'ApanI IcchA hoya tema karuM' tema kahI bIjAnuM kAma karavuM. (7) mithyAkAra : potAnI bhUla thaI hoya to te kabulI 'micchAmIdukaMDa' karavuM. (8) tathAkAra : gurU kAMI kAma kahe to 'tathAstu' kahI svIkAravuM. (9) abhyasthAna : gurUnA AdezomAM kAryarata rahevuM. (10) upasaMpadA : jJAnAdi meLavavA anya AcAryo pAse javuM. (gA. 1 thI 7) bhikSue divasa tathA rAtrInA cAra bhAga (paurUSI) pADavA ane nIce mujaba temAM kAryo karavA. prathama bhAgamAM svAdhyAya, bIjAmAM dhyAna ane trIjAmAM bhikSA ane cothAmAM svAdhyAya. te pramANe divasanA. 2010_03 rAtre svAdhyAya, dhyAna, nidrA ane svAdhyAya. prathama paurUSImAM svAdhyAya karatAM pahelAM badhA vastro, muhapattI, guccho vagere tapAsI jIvajaMtu hoya to te kALajIthI dUra karavA. (A tapAsa paNa atyaMta kALajIthI jIvarakSA kevI rIte karavI tenI jhINI vigato ahIM nathI ApI temaja 'paurUSI'nA bhAga kevI rIte pADavA tenI bArIka vigato paNa ahIM nathI ApI). bhikSue gAcarI (bhikSA) kevI rIte karavI te bAbata kahyuM che ke nIcenA paikI ekAda kAraNasara AhAra pANI levA javuM. 111 uttarAdhyayana - sAra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 adhyayana-26 (1) vedanAnuM upazama karavA, (ra) gurU mATe gocarI karavA, (3) IrSA samiti (cAlavAmAM kALajI) barAbara paLAya te mATe, (4) saMyamanA nirvAha mATe, (5) jIvana TakAvavA arthe, (6) dharmadhyAna karI zakAya te mATe. nIcenA cha kAraNosara sAdhu gocarIe na jAya to tethI AjJAnuM ullaMghana thayuM na kahevAya : (1) bImArIne kAraNe, (2) koI upasarga (vipna)ne kAraNe, (3) brahmacarya ke mana-vacana ane kAyAnA koI niyamane kAraNe, (4) jIvadayA arthe, (5) tapa arthe, (6) saMllekhanA arthe. (gA. 30 thI 35) cothI paurUSInA chellA bhAgamAM gurUne vaMdanA karI pratikramaNa karI maLamutrAdi nAMkhavAnI jagayA tapAsavI ane tyArabAda kAyotsarga (kAusagga) karavo. tyArabAda divasa daramyAna jJAna, darzana ane cAritrane viSe je aticAra (doSa) lAgyA hoya tenuM ciMtana karI tenI gurU pAse kabulAta karavI. (gA. 38 thI 41) rAtre paurUSImAM svAdhyAya karatI vakhate bIjAone nidrAmAM khalela na pahoce tenuM dhyAna rAkhavuM. rAtrInI cothI paurUSInA aMta bhAgamAM rAtrI daramyAna darzana, jJAna ane cAritra ne tapane lagatA je doSa thayA hoya te yAda karI gurU pAse kabulAta karavI ane pratikramaNa karavuM. bAdamAM vicAravuM ke have kayA prakAranuM tapa karIza. bAdamAM siddha purUSonI stuti karavI. (gA. 45 thI para) A prakAranI samAcArI karavAthI saMsAra sAgara tarI zakAya che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-27 113 gaLIo baLada noMdha : kuziSyo AjanA jamAnAmAM ja hoya che tevuM nathI. junA jamAnAmAM paNa hatA ane te gaLIyA badaLa jevA kevI rIte hoya te ahIM batAvyuM che. ziSya tevA na thavAno upadeza che. adhyayana ra7 : khaluMkIya adhyayana sAra garga nAmanA eka zAstravizArada ane moTA ziSya vRMdavALA gaNadhara hatA. potAnA ziSyothI kaMTALIne te vicAravA lAgyA. jema sArA baLadavALA vAhanamAM besI vaTemArga jaMgala pAra karI jAya che tema yogarUpI vAhanamAM besanAra gurU-ziSya saMsAra samudrane pAra karI jAya che. paraMtu jo vAhana kheMcanAra baLada ja gaLIo hoya to tene paroNo bhAMge tyAM sudhI mArIne calAvo to paNa te ADe mArge caDI jAya che, kAMto pAsAbhera paDI nIya, agara besI jAya. agara ThekaDA mAre, gusse thaI pAcho phare agara marI gayo hoya tema sthira ubho rahe agara doDavA lAge vagere tophAno kare ane palAyana paNa karI jAya. (gA. 1 thI 7). khAsa te rIte ja mArA kuziSyo vartana kare che. temAMnA koIne Rddhino varga che to koIka rasalolupa che, koI zAtA-garvita hoya che to koI kopI hoya che. koI bhikSA levA javAnA ALasu hoya che to koI apamAnathI DarIne bIi rahe che. AvA ziSyo gurUnA zikSaNamAM doSa kADhe che ane temAM khoTI kalpita muzkelIo kADhI batAve che. koI gRhasthane tyAM ahArAdi vahoravA gurU mokale to "te zrAvikA mane oLakhatI nathI'', "te gharethI bahAra gaI haze" vagere prakAranA bahAnA kADhe che. koI temane batAvela kAma karatA nathI ane potAne phAve tyAM bhaTakyA kare che. koI to evA che ke tene zAstrAbhyAsa karavyo, samyaka dhAraNa karAvyuM, khAnapAnathI temanuM poSaNa karyuM, pachI haMsanA baccAne pAMkho AvavAthI te uDI jAya che tema (gurUno tyAga karI) dase dizAmAM yoccha vihAra kare che. AvA gaLIA baLada jevA duSTa ziSyonuM mAre zuM karavuM? (gA. 8 thI 15) uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAdhuno dharma adhyayana 35 : sAdhuno dharma aNagArAdhyayana je mArge cAlavAthI bhikSu sarva duHkhono aMta ANI zake che, evo zrI buddhe (tIrthaMkare) batAvelo mArga huM tamone kahI saMbhaLAvuM chuM. gRhavAsano tyAga karIne pravrajyA lenAra munie hiMsA, mRSAvAda, corI, maithuna, IcchA, kAmabhoga ane lobha vagereno tyAga karavo ane teNe suzobhita karela manohAra maMdira-upAzrayanI manathI paNa IcchA karavI nahIM. (gA. 1 thI 4) - smazAnamAM, sUnA gharamAM, vRkSanA thaDa taLe ekAMta sthaLamAM temaja jyAM jIvajaMtu na hoya temaja svAdhyAyamAM aMtarAya na Ave tathA strIno vAsa na hoya tevA sthaLe rahevuM. sAdhue ghara bAMdhavAnA AraMbha samAraMbhathI dUra rahevuM. (gA. 6 thI 9) sAdhue pote AhAra-pANI rAMdhavA nahIM ke bIjA pAse gaMdhAvavA paNa nahIM. agni sarva dizAmAM patharAIne ghaNA jIvono nAza kare che tethI sAdhue agni saLagAvavo nahIM. (gA. 10 thI 12) sAdhue sonArUpAnI manathI paNa IcchA karavI nahIM. kAMcana ane pASANane samAna gaNI krayavikrayathI dUra rahevuM (gA. 13-14) ane bhikSAvRttithI ja peTa bharavuM ane tema karatAM je maLe tethI saMtoSa mAnavo. (gA. 15-16) bhikSA zAstrokta rIte ja levI. sarasa AhAranI abhilASA karavI nahIM ane bhojanano saMcaya paNa karavo nahIM. AhAra saMyamanA nirvAhane arthe che svAda mATe nathI. 2010_03 adhyayana-35 puSpa vaDe pUjA, Asana vaDe satkAra, vaMdanA, bheTa ane sanmAnanI IcchA sAdhue manathI paNa karavI nahIM. zukala dhyAna dharIne ane dhana tathA zarIranA mamatvane tyAgIne mRtyuno samaya AvatA sudhI pratibaMdharahita vicAravuM. (gA. 19) Avo sAdhu maraNakALa najIka AvetyAre cAre AhArano tyAga karI pArthiva zarIrane choDI de che ane lobha, mamatA, ahaMkAra, rAgadveSa ane Asrava rahita banI kevaLa jJAna pAmI siddha gatine prApta kare che. (gA. 20-21) zrI sudharmA svAmIe zrI jaMbu svAmIne Ama kahyuM. uttarAdhyayana . sAra Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-15 115 sAco bhikSu adhyayana 15 : sabhikSuka sAco sAdhu teja kahevAya ke je vivekapUrvaka dharma aMgIkAra karI IcchArahita thaI vicare ane pUrvAzramanA saMbaMdhIonI Asakti choDI de ane je ajJAta rahIne kAyama vihAra kare. Avo sAdhu rAgarahita thaIne saMyama mArgamAM daDha rahe ane sarva prANIone Atmavat jove. tevo sAdhu durvacana, mAra vagere sahana kare ane saMsAranI ciMtAmAM paDe nahIM. te zItoSNa sahana kare, DAMsa maccharAdino upadrava sahe, Adara-satkAra, pujA, vaMdana ane prazaMsAnI IcchA kare nahIM. te svapra, daMDa ane vAstuvidyAnA lakSaNa, amuka kArya ke vijaya thaze ke kema? te tamAma jANavAnI vidyA dvArA potAnuM jIvana calAvavuM te tyAgIo mATe yogya nathI. A lokanA lAbha arthe bIjA gRhasthono paricaya sAco bhikSu seve nahIM. bhikSAmAM maLela svAdiSTa bhojananA sarakhA bhAga karI bIjA bhikSune Ape nahIM te sAco bhikSu nathI. osAmaNa, javanuM pANI, cokhAnI kAMjI vagere svAdarahita AhArane je sAdhu niMde nahIM ane te vahorAve tevA garIbanA ghare bhikSA levA jAya te sAco bhikSu che. ati raudra ane bhayaMkara avAjothI DarIne potAnA dhyAnamAMthI calita na thAya ane vividha prakAranA dharmavAdane je jANe che ane je bAhya temaja abhyatara gAMThothI mukta che teja kharo sAdhu che. uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sAco jJAnI noMdha : phakta paMDitAIthI agara zAstronA adhyayana mAtrathI sAco jJAnI thavAtuM nathI. sAcA jJAnI sAdhuno AcAra kevo hovo joIe tenuM ahIM gitathI varNana che. adhyayana 11 : bahuzruta varNana adhyayana sAra saMgonA viSvamu lRttva je AMtara-bAhya tamAma saMyoga (baMdhano)thI mukta thayo che tevA sAdhupurUSano AcAra kahuM chuM te sAMbhaLo. je sAdhu vidyArahita che, ahaMkAra kare che, rasAdimAM lubdha rahe che, Indriyone aMkuzamAM rAkhI zakato nathI ane ati vAcALa che te bahuzruta kahevAya nahIM. pAMca prakAre zikSA grahaNa thaI zakatI nathI. te pAMca che : (1) garva, (2) krodha, (3) pramAda, (4) roga ane (5) ALasa. (gA. 1 thI 3) ATha prakAre sAdhu suzIla gaNAya che : (1) hAsya tyajavAthI, (2) Indriya nigrahathI, (3) bIjAnI niMdA na karavAthI, (4) sadAcArI thavAthI, (5) anAcAra na karavAthI, (6) atilolupa na thavAthI, (7) krodha na karavAthI, (8) satyamAM anurakta rahevAthI. adhyayana-11 avinIta sAdhu cauda prakAre vartato hoya che. je krodha kare, jJAnano mada kare, pArakAnA chidro zodhe, mitranuM pAchaLathI vAMku bole, nizcayAtmaka bhASA bole, rasAdimAM lubdha rahe, bIjA sAdhuone AhAra vageremAM bhAga na Ape vagere. paraMtu suvinIta sAdhu namra, capaLatA ane kutuhalarahita kaThora vacana, niMdA ane madarahita hoya che. (gA. 4 thI 13) je sUtra paThanAdimAM utsAhI che, jenA vANI ane nRtya ya che te ziSya zikSAne yogya che. jema dUdha bharela zaMkha ujjavaLa dekhAya che tema bahuzruta sAdhunA dharma ane jJAna 2010_03 uttarAdhyayana - sAra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana-11 117 vizeSa zobhA pAme che. Avo sAdhu jAtavAna azvanI mAphaka jIvananI viSamatAothI bhaDakato nathI ane sAdhanAmAM vegavAna hoya che. te daDha parAkramI, baLavAna ane dudharSa hoya che, parAkramI vAsudevanI peThe baLavAna ane cakravartanI peThe RddhizALI hoya che. sUryanI peThe tejasvI pUrNimAnA caMdra jevo nirmaLa, mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza karanAra, samudranI peThe gaMbhIra tevo bahuzruta sAdhu sarva karmono kSaya karI uttama gatine prApta kare che. (gA. 14 thI 31) * * * uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 adhyayana-17 pApI zramaNo adhyayana 17 : pApa zramaNIya je koI zramaNe dIkSA laI dharmanuM zravaNa karyuM hoya ane samyaka lAbha, je prApta thavo durlabha che, te prApta karyA bAda yatheccha varte ane kahe ke "mane sArI zayyA maLI che, TADha ane tApathI bacavA sArA vastro maLe che, sArA khAnapAna maLe che ane saMsAranuM cakra kevI rIte cAle che te amo jANIe chIe to pachI have mAre siddhAMta bhaNIne zuM karavuM che?" A rIte je vicAre che ane khAIpIne sukhe sUI rahe che te pApI zramaNa che. je mUrkha, je AcArya ane upAdhyAya pAsethI siddhAMta zIkhyo tene ja niMde che te pApI zramaNa che. je sAdhu prANIone, sacena dhAnyAdine, phaLa, puSya Adine pIDA upajAve, je AtmasaMyamamAM daDha na hoya chatAM potAne daDha mAne, je bhikSAdi arthe utAvaLo pramAdasahita cAle ane vinayarahita tathA krodha tathA unmAdasahita vicare te pApI zramaNa kahevAya. je sAdhu vivAda ane kalaha kare, buddhine bhraSTa kare, jayAMtyAM asAvadhapaNe bese uThe, rajathI bharela pagasahita zayAmAM sUve, dUdha, dahIM ItyAdino vAraMvAra AhAra kare, gurU zIkhAmaNa Ape tyAre sAmo zIkhAmaNa ApavA lAge, vAraMvAra navA gacchamAM dAkhala thAya, dravya upArjana karavA zubhAzubha bhaviSya bhAkhe, gRhasthane tyAM jaI tenA Asane bese, potAnA sagAvahAlAne tyAMthI AhAra le ane judA judA gharethI bhikSA levAnuM pasaMda na kare - AvA paMca mahAvratano bhaMga karanAra veSadhArI sAdhuo adhama gaNAya che paraMtu je sAdhu A sarva doSone tyaje che te jagatamAM pUjAya che. (gA. 1 thI 21) uttarAdhyayana * sAra 2010_03 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhASito subhASito 1. bAlANaM akAmaM tu maraNaM asaI bhave / vaDiyALa sAmaM tu lRoseLa sarphe bhave || ajJAnI manuSyonuM akALa (IcchArahita) maraNa paMDitonuM sakAma maraNa eka ja vakhata thAya che. 2. vALiva suvAgheva mittAya tadda vAndhavA | jIvaMta maNu nItaMti mAM nAgunavaMtiya / / (u.a. 18 gA. 14) 3. 4. (u.a. pa gA. 3) vAraMvAra thayA kare che, jyAre strIo, putro, mitro ane baMdhujano - te badhAM jIvatAnAM ja sagA che. maraNa pachI te koI sAthe AvatuM nathI. samayA savvabhUasu, sattumitte suvAjage / vALAvAya vid nAvaninAme tuaex / / (u.a. 19 gA. 26) jagatanA tamAma prANIo - zatru hoya ke mitra hoya - te tamAma pratye samabhAve vartavuM. jIMdagIparyaMta prANImAtra pratye A rIte samabhAve vartavAnuM duSkara che (tema samajo). jarA maraNa vegeNaM bujhamANANa pANiNaM / immovIto pAya, gaD saraLa muttamaM || (u.a. 23 gA. 68) 119 2010_03 jarA ane maraNanA pravAhamAM ghasaDAtA prANIone mATe eka dharma ja mahAdvIpa che, AzarA rUpa che ane teja uttama zaraNa che. uttarAdhyayana - sAra Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra0 subhASito 5. gaDu vi LiyAne se vare, na vi . munira mAsamaMtaso | ne mAvA mina, mAtA bhAve khaMtaso | (sutrakRtAMga 2-1-9) koI nagnAvasthAmAM vicare ke mahinAne aMtare eka ja vAra khAya, paraMtu jo te mAyAthI baMdhAyela hoya to te vAraMvAra garbhavAsa pAmavAno (janma levAno). 6. je yAbudhdhA mahAbhAgA, vIrA asamatta daMsiNo / sudhdha tesiM paraonta, lahed to savaso || (sutrakRtAMga 8-22) je manuSyo lokomAM pUjaya gaNAtA hoya temaja dharmAcAraNamAM vIra gaNAtA hoya paraMtu vastunuM tattva samajayA na hoya ane mithyA daSTi hoya, teono badho purUSArtha azuddha che ane tene karmabaMdhana ja (saphala) thAya che. 7. saMbujjhaha ! kiM na bujjhaha ? saMbohIkhalu pecca dullahA / no vaNamaMti rAThyo. no sunama puORva jhIviyaM || (sUtra kRtAMga-ra-1-1) jAgo! tame kema samajatA nathI? mRtyu bAda jJAna prApta thavuM durlabha che. vItI gayela rAtrio pAchI AvatI nathI ane manuSyajanma pharI maLavo sahelo nathI. * * * uttarAdhyayana - sAra 2010_03 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. ra. 3. 4. 5. 6. 9. 8. 9. 10. lekhakanA pustakarUpustikAo pAtha opha arhata : e rIlIjIasa DImokrasI (aMgrejImAM) jaina dharmanA pAyAnA siddhAMto Adhunika, bhautika ane manovaijJAnika zAstrone anurUpa kevI rIte che tenI spaSTatA karatuM pustaka. vhoTa Ijha dainijhama ? (aMgrejImAM) praznottara rUpe jaina dharmanI TUMkI samaja. saMtabAla e seInTa vItha e DIpharansa (aMgrejImAM) gAMdhI vicArasaraNIne anurUpa karmayogane varela eka jaina saMtanI jIvanakathA tathA vyaktigata temaja sAmAjIka praznone gAMdhIvAdI paddhatithI temaNe kevI rIte ukelyA tenA preraNAdAyaka kissAo. munizrI saMtabAlajI - eka anokhI mATInA saMta (gujarAtI anuvAda) anuvAdaka zrI maganabhAI paTela bombe pablika TrasTa ekTa (aMgrejImAM) mahArASTra temaja gujarAtamAM lAgu thatAM TrasTanA kAyadAnI samaja tathA kAnUnI samIkSA. IslAmanuM rahasya - sUphIvAda (gujarAtImAM) IslAmanuM rahasya pAmela sUphIsaMto bhAratIya vicAradhArAnI taddana najIka kevI rIte AvyA tenuM ane temanA jIvananuM rasaprada varNana. mokSamArganA pagathiyA (gujarAtImAM) zrImad rAjacaMdrajInA ''apUrva avasara'' kAvya uparanuM vivecana. nyAyataMtranI kSatio ane zuddhio (gujarAtImAM) bhAratanA nyAyataMtranI nikhAlasa samIkSA ane tenA upAyonuM sUcana. AnaMdadhana-stavano (gujarAtImAM) avadhUzrI AnaMdadhanajIe racela bAvIza tIrthaMkaro uparanA stavanonI tathA tenA rahasyanI sAdI bhASAmAM apAyela spaSTatA. jaina ane jainetara samAjane upayogI thAya tevI rIte stavanomAM carcAtA jainadarzananA mULabhUta siddhAMtonI samaja. uttarAdhyayana-sAra (gujarAtImAM) 2010_03 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhaka paricaya A pustakanA lekhaka zrI caMbakalAla u. mahetA (uM.va. 82) himAcala hAIkorTanA mukhya nyAyamUrti tarIke sane 1980mAM nivRtta thayAM. te pahelAM teo sAta varSa sudhI gujarAta hAIkorTanA nyAyamUrti rahA. nivRtti bAda teo bhAratanI suprIma korTamAM chellAM sattara varSa thayAM sinIyara eDavokeTa tarIke prekTisa kare che ane hAla chellAM cha varSa thayAM dilhIno vasavATa choDI amadAvAdamAM sthira thayAM che. munizrI saMtabAlajIe pacAsa varSa pahelAM sthApela bhAla naLakAMThA prAyogika saMghanA tathA vizvavAtsalya phAunDezananA teo hAla pramukha che ane gAMdhI dRSTie grAmavikAsa tathA grAma paMcAyatonI svAyattatA, sattA tathA arthataMtranuM vikendrIkaNa, kauTuMbika kAnUnomAM strIone thato anyAya tathA jAhera jIvananA bIjA sAmAjika ane jAhera praznomAM UMDo rasa dharAve che. amadAvAda sthita Teksa peparsa proTekzana kAunsIlanA teo hAla pramukha che. vizvanA pracalita tattvaciMtananA ane khAsa karIne jaina darzananA teo abhyAsI che. temaNe aMgrejI ane gujarAtImAM lakhela pustaka-pustikAonuM lIsTa aMdaranA pAnA upara che. 2010_03