________________
અભાવ હોવાથી દુર્બુદ્ધિ (અજ્ઞાનોદય) જ ભાગ્યમાં રહેલો હોવાથી પ્રાણાતિપાતાદિ અસત્કાર્યો તરફ જ આત્માનો ઝુકાવ હોવાથી તે પાપો કોઠે પડી ગયાં છે. પ્રતિમિનિટ, પ્રતિસેકંડ અને પ્રતિસમય આત્માની લેયાઓ, અધ્યવસાયો પરિણામે અને વિચારધારાઓ સ્થિર નહી રહેતા હોવાથી જેટલીવાર લેશ્યાદિ બદલાય. તેટલાજ કર્મો નું ઉપાર્જન અનુભવગમ્ય છે પણ સંસારભરમાં જેટલી સંખ્યામાં પાપ હોઈ શકે તે બધાઓનો સમાવેશ ૧૮ ની સંખ્યામાં શાસ્ત્રમાન્ય છે.
કોઈને પણ કહેવાનો અવસર પ્રાપ્ત થઈ શકે છે કે અનાદિકાળના સંસારમાં પ્રાણાતિપાત (હિંસા), મૃષાવાદ (ઠ), અદત્તાદાન (ચૌર્ય), મૈથુન દુરાચાર) અને પરિગ્રહ તથા ક્રોધ - માન - માયા અને લોભાદિ તત્વો પણ અનાદિકાળના છે. માટે માનવમાત્રનો સહજ સ્વભાવજ હિંસાદિનો છે અને તે તે કર્મો જીવમાત્રને કર્યા વિના છુટકો નથી. આના જવાબમાં પ્રાણાતિપાતાદિ ભાવો સાહજિક નથી પણ વૈકારીક, વૈવાભિક, હોવાથી આત્માનો સહજ ધર્મ હોઈ શકે નહી કેમ કે જે કાર્યો કરવાથી માનવને પાછળ થી પસ્તાવો થાય, દુખ-મહાદુખ, ગ્લાનિ કે પ્લાનિ થાય તેવા કર્મો આત્માના ધર્મો શી રીતે હોઈ શકશે? જેમ કે પરજીવોની હત્યા કર્યા પી કે જપ્રપંચ કરી બીજાની સાથે છેતરપીંડી કર્યા પછી સહદય માનવને થોડે ઘણેઅંશે પણ અફસોસ થયા વિના રહેતો નથી. તેમ અધાર્મિક મૈથુન સેવ્યા પછી “પતનાન્ત શોવ તતિ શુ આ ન્યાયે વયનાશ થયા પછ ઘણામાનવોને હતપ્રભ થયેલા અને શોકસંતાપ કરતા જોયા છે. સીમાનીત પરિગ્રહ નો પરમભકત કયારેય, સ્વપ્નામાં પણ, સુખશાન્તિ તથા સમાધિ મેળવી શકતો નથી. પૈસાની માયામાં ગધેડૂબ થયેલાઓને તમે જાણો છે? તે દયાપાત્ર બિચારા ધર્મપતી કે પુત્રપરિવાર સાથે બેસીને ખાઈ પણ શકતા નથી સુખદુખ કે તેમના પઠનપાઠન માટે સમય પણ આપી શકતા નથી. થોડા આગળ વધીએ. પોતાનો લાડકવાયો પુત્ર મરણપથારીએ હોય તો પણ ડાકટરને બોલાવવા જેટલો સમય પણ તેમની પાસે નથી હોતો. પ્રતિશ્વાસે વ્યાપાર, ચોપડા, ગ્રાહક, તિજોરિ ચેકબુક, આદિ કામકાજમાંથી ઉચું માથું પણ કરી શકતા નથી. કોધમાં ધમધમતા માનવને પરદયાળુ પરમાત્મા પણ શાન્તિ આપી શકતા નથી. મંત્રજપ, જંત્રતંત્ર દોરાધાગા કે જમણા શાંખો પણ ક્રોધાન્યને શાન્ત કરી શકતા નથી અભિમાન ના ફૂંફાડા મારતા માનવનો જ્યારે તેનાથી સવાયો માણસ તિરસ્કાર કરે છે ત્યારે તેવા ઘમંડીરામોને ધુંઆપૂંઆ થતાં સૌ કોઈ જઈ શકે છે અને લોભાન્ય માનવ પછે ચાહે વિષયવાસનાનો લોભી હોય, પૈસા ટકાનો લોભી હોય, મિથ્યાપ્રતિષ્ઠા કે ઈજ્જત આબરૂનો લોભી હોય,
૧૯
