________________
પ્રાપ્તિ પણ સુલભ બને છે જે સંસારભરના ઇન્દ્રિયોની મર્યાદા માં રહેસા પ્રત્યેક વિષયનું જ્ઞાન આત્માને કરાવવા માટે પૂર્ણ સમર્થ છે, એટલે કે મકાનમાલિક ઉઘડેલી બારીમાંથી પદાર્થોને જેમ ભણી લે છે, તેવી રીતે આત્મા પણ શરીર સાથે લાગેલી ઇન્દ્રિયોના માધ્યમથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવામાં સમર્થ બને છે. વિષયને ગ્રહણ કરવાની શકિત નિયત હોવાથી પ્રત્યેક ઇ ન્દ્રિય પોતપોતાના વિષયને ગ્રહણ કરે છે.
કામભોગ એટલે શું?
પાંચે કર્મેન્દ્રિયોનો સમાવેશ જૈનશાસને સ્પર્શેન્દ્રિયમાં કરેલો હોવાથી આત્માને પ્રત્યેક પદાર્થોનું જ્ઞાન કરાવે, અનુભવ કરાવે તે જ્ઞાનેન્દ્રિયો પાંચની સંખ્યામાં જ છે. અને સંસારભરમાં જેટલા પૌદગલિક પદાર્થો છે. તેમાં કેટલાક પદાર્થો ચક્ષુરિન્દ્રિય (આંખ) નો વિષય બને છે એટલે કે તે પદાર્થોમાં રહેલા રૂપનું ગ્રહણ આંખ દ્વારા જ થશે કેટલાક શ્રવણેન્દ્રિય (કાન), કેટલાક ઘ્રાણેન્દ્રિય (નાક) અને કેટલાક સ્પર્શેન્દ્રિયના વિષય બને છે. કર્મસત્તા બલવાન હોવાથી વિષયોને ગ્રહણ કરવામાં ઇન્દ્રિયોનો ક્રમ ક્યારેય બદલાતો નથી. જીવ અનાદિકાળથી પુદગલોમાં રચો પચચો હોવાથી જેમ જેમ ઉમ્રનો પરિપાક થશે તેમ તેમ પુદગલોનો સહવાસ પણ કરતો જશે વધારતો જશે. અને તેમાં મસ્ત બનતો જશે. ચક્ષુરિન્દ્રિયથી જોવાયેલા અને શ્રવણેન્દ્રિય થી સાંભળેલા પદાર્થો આંખ કે કાન પાસે આવતા નથી તેમ ક્માં જીવને પૂર્વભવોનો તેવો જ અભ્યાસ હોવાથી જોયેલા અને સાંભળેલા પદાર્થોની કામની ઉતપત્તિ થશે એટલે કે તે પદાર્થોથી માયા લાગશે, વધરો, વધારશે અને પછી તો “ધ્યાયતો विषयान् पुंसः संगस्तेष्वुपजायते.” આ કારણે જોયેલા અને સાંભળેલા પદાર્થોને ભોગવવા માટે ની આશા, તૃષ્ણા, માયા લાગશે. અને નાક, જીભ અને સ્પાન્દ્રિયથી તે પદાર્થોને ભોગવશે. આમાં ઇન્દ્રિયવરણીય કર્મોના ક્ષયોપશમ જેટલા પ્રમાણમાં થયેલો હશે તેટલી માત્રામાં ઇન્દ્રિયો પોતાના વિષયોને ગ્રહણ કરશે.
જીવ અને કર્મો અનાદિકાળથી સાથીદાર છે. છઠ્ઠાં પરસ્પર આપ અને નોળિયાની જેમ કટ્ટર વૈરી પણ છે. આ પ્રમાણે બંનેના ખેલ તમાશામાં કોઇક સમયે કર્મોને હરાવીને જીવ આગળ વધે છે ત્યારે તેની ક્ષયોપશમની શકિત પણ વધે છે. આ કારણે જ ક્ષયોપશમ, ચૈતન્યરૂપી આત્માનો ધર્મ છે. જ્યારે શરીર, ઇન્દ્રિયો, મન અને જડાત્મક મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મના કારણે પ્રાપ્ત થયેલી દુર્બુદ્ધિ જડ છે આ પ્રમાણે કરેલા કર્મોના વિપાક (ફળાદેશ) ને ભોગવવા ને માટે ઇન્દ્રિયોના માધ્યમથી આત્મા સમર્થ બનવા પામે છે. અને સુખ દુઃખ નો અનુભવ કરે છે મતલબ કે
૧૩૭
