________________
ક્રોધ નામનું ભૂત અને તેની ચેલી ચાપટીઓ રીસ અને ઈષ્ય જીવમાત્રના ચારે તરફ આંટા મારતી જ હોય છે. શક્ય હોય તો સાધકને મૃત્યુના દ્વાર સુધી પણ લઈ બ્લા માટેનું તેમાં સામર્થ્ય છે.
પાંડવો અને કૌરવો પિતરાઇ ભાઇઓ છે. પાંડવોની સંખ્યા પાંચની અને ૌરવોની સંખ્યા સોની છે. નાની ઉમ્રમાં હતાં ત્યારે સંપીને રહેવાવાળા તથા એકબીજાની મર્યાદા સાચવવાવાળા હતાં. પરંતુ જેમ જેમ મોટા થતાં ગયા તેમ તેમ હસ્તિનાપુરની રાજગાદીનો લોભ લાગ્યો, વધ્યો, તેમાં એક પછી એક (One by one) નિમિત્તે કારણે મળતાં ગયાં. ગાદીના વારસદાર પાંડવો હતા પણ, “તોમાન : મંત્રાયતે” આ ન્યાયે પરસ્પર ક્રોધની આડમાં મોહકર્મ પણ વધ્યું અને મોહરાજની હાજરીમાં મતિભ્રંશ, બુધ્ધિનાશ, કિંકર્તવ્યમૂઢતા આદિની પ્રવેશ પણ સુલભતમ હોય છે. જન્મ-જન્મના ફેરા ફરતા કેટલાક જીવો વૈરાગ્ય પ્રધાન હોય છે અને કેટલાક છલ-પ્રપંચમાં ઘણા જ પાવરધા હોય છે. રાજ્યગાદી પર પાંડવો બેસી ન જાય માટે કૌરવોએ છળ, પ્રપંચ, પોલીટીકલ (માયામૃષાવાદ) આદિનો આશ્રય લઈ પાંડવોને જુગાર માટે તૈયારી થઇ અને જુગાર ખેલતાં (રમતા) પાંડવો હાર્યા, પરાજિત થયા. શરત પ્રમાણે ૧૨ વર્ષ પર્યત વનવાસ ભોગવવા માટે પહેરેલ વચ્ચે નગરીથી બહાર નીકળી ગયા. માતા કુંતી અને ધર્મપત્ની દ્રપદી પણ વનવાસમાં સાથે હતાં. અંતે વનમાં આવીને પાંડવોએ સ્થિરવાસ કર્યો. કોઇપણ પ્રકારે તેમને અપમાનિત કરવાના દાવપેચની રમત રમવા માટે કૌરવો (દુર્યોધનાદિ) નિમિત્તો ગોતવા લાગ્યા. સંસારની સ્ટેજનો આ ચમત્કાર છે કે, કોઇને નિમિત્તે ગોતવા પડે છે, જ્યારે કોઈને ગોત્યાવગર નિમિત્તે મળી જાય છે. કેમકે – જૈસે કો તૈસા મિલે– આ ન્યાયે એકદા 28ષ મહર્ષિના વેશમાં પણ ક્રોધ-કષાયના સાગરસમાં, મુનિષમાં આશીર્વાદ આપવાના સ્થાને શાપ દેવામાં પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત દુર્વાસા નામના મહાત્મા પોતાના હજારો શિષ્યો સાથે દુર્યોધનના અતિથિ બન્યા. ભોજનપાણીથી સ્વાગત કર્યા પછી, કરબધ્ધ પ્રાર્થના કરતાં દુર્યોધને કહ્યું કે – મહાત્મન! આપશ્રી મારી વિનંતીને માન્ય કરી બપોરના સમયે જ્યારે દ્રપદી પાસે રહેલું સૂર્યપાત્ર શકિતહીન બની જાય ત્યારે, વૈતવનમાં પધારી પાંડવોનું આતિથ્ય સ્વીકાર કરો, જેથી અમે કૃતકૃત્ય બનવા પામીએ. સમ્યજ્ઞાનનો અભાવ હોય ત્યારે ત્યાગી, તપસ્વી મહાત્માઓ પણ નિર્ણય કરી શકતા નથી કે આ રાજાની પ્રાર્થના પાછળ કયો હેતુ સમાયેલો છે? વિનંતીનો સ્વીકાર કરી દુર્વાસા ત્રઈષ પોતાના શિષ્યો સાથે પાંડવોને ત્યાં આવ્યા. દ્રૌપદીએ હાથ જોડી નમ્રભાવે આવવાનું કારણ પૂછ્યું. તેઓએ જ્વાબમાં
૧૫૭
