________________
મોહનીય કર્મના કારણે, આત્માના શુદ્ધિકરણ માટે સર્વથા બેધ્યાન, બેભાન જ રહીએ છએ. આ કારણે જ, શ્રાવકધર્મને યોગ્ય બાર વ્રતોનો સ્વીકાર કરવા જેટલો પુરુષાર્થ પણ થઇ શકતો નથી. કેવળ પોપટની જેમ સંસાર અસાર છે. પાપો ભયંકર છે. સંસાર તજવા લાયક છે. હવેથી મારે પાપો આચરવા નથી. દુર્ગતિમાં ક્યું નથી. રાગ-દ્વેષ કરવા નથી ઇત્યાદિ શબ્દોનું ઉચ્ચારણ જરૂર કરે છે પણ તેનું અમલીકરણ કરવા માટે ક્યારે પણ શકિતનો ઉપયોગ કરતો નથી. મોહકર્મોનાં તોફનોને દબાવવા માટે, કલેશ કંકાસના વર્જન માટે, તથા સંસારની માયામાંથી મુકત થવા માટે સમર્થ થતો નથી. ઊલટું તે કર્મોને વધારવા માટે જ પ્રયત્નશીલ બની, સંસારની સ્ટેજ પર બેફામ વર્તે છે.
મિથ્યાત્વના પ્રગાઢ અન્ધકારમાં અટવાયેલા માનવનું શરીર, તેના અંગોપાંગ, ઈન્દ્રિયો, મન આદિના પ્રતિપ્રદેશે અકલ્પનીય, અશોભનીય અને અકથનીય કુસંસ્કારો નિકાચિત થયેલા હોવાથી, અનન્ત શકિતના માલિક આત્માનો પુરુષાર્થ કામે આવતો નથી. મહરાજાના સૈનિકોની માયાજાળમાં ફસાયેલો બિચારો આત્મા કરે પણ શું? આ બધા પાપોમાં કલહ નામનું પાપ પણ જબરદસ્ત શકિત ધરાવનારું છે. વાતે વાતે બીજા સાથે કલહકંકાસ, જીભાજોડા (દંતકલેશ) કરવાના સ્વભાવવાળા આ પાપને જિનેશ્ર્વર દેવોએ મહાપાપ કહયું છે. યદ્યપિ કલહ પાપના મૂળમાં અન્ય પાપોના સંસ્કારો નકારી શકાતા નથી તો પણ પ્રાયઃ કરીને ક્રોધની વિશેષ મુખ્યતા હોય છે, જે અનુભવથી જાણી શકાય છે અને ક્રોધના મૂળમાં જુદા જુદા વિષયોનો લોભ હોય છે જે આપણે લોભના પ્રકરણમાં જોઇ ગયા છએ. ખાનપાન, રહેણીકરણી અને વ્યાપાર-વ્યવહાર આદિમાં સામેવાળા સાથે જ્યારે ફાવી શકાતું નથી, ત્યારે ક્રોધ આવે છે અને જ્યારે ક્રોધ પણ કામે લાગતો નથી ત્યારે કલહ પાપને સેવવાનું મન થાય છે. કેમ કે ક્રોધાતિશયમાં કાં તો મુખમાંથી થુંક ઊડે છે અથવા જીભાજોડીના માધ્યમથી અસત્ય ભાષાનો પ્રયોગ થાય છે. તરવાર ધારીયું કે લાકડી લેવાની તાકાત ગુમાવી બેસનારના ભાગ્યમાં જોરજોરથી રાડો પાડવી, ગમે તેમ અને ગમે તેવી ભાષામાં બકવાદ કરવો આદિ કલહ કરવાનું સુલભ બને છે. પરિણામે આનાથી માનવમાત્ર આન્તરિક જીવનમાં સુખ-શાન્તિ અને સમકિતને તિલાંક્લી આપે છે. સાથે સાથે લક્ષ્મી સરસ્વતીની પ્રસન્નતા પણ ગુમાવી બેસે છે. લક્ષ્મી દેવીને વાસ ક્યાં હોય છે? તેનાં જવાબમાં અનુભવીઓએ કહયું કે -
૧૬૫
