________________
૧૪ પૈશુન્ય પાપ ૧૮ પાપસ્થાનકમાં ૧૪ મું પાપ પશુન્ય છે. “પશુની માવ: પૈણામ” એટલે કે, પોતાની જાતને, પોતાની આદતોને તેમ જ સ્વ પર હાનિ કરનારા દોષોન પંડિત-મહાપંડિત-તપસ્વી અને ત્યાગી પણ ન જાણી શકે તેવું આ પાપ છે બીજાની ચાડી ખાવી (દૂસરોં કી ચુગલી ખાના) આગળ પાછળનો વિચાર કર્યા વિના બીજાની વાતોને બીજા-ત્રીજા-ચોથાના કાનમાં નાખવી તે પશુન્ય કહેવાય છે. આજે પણ તેવા ભાઈ બહેનોને આપણે જાણીએ છીએ કે, તેમના કાને પડેલી વાતોને, જ્યાં સુધી બીજાને ન કહે ત્યાં સુધી તેમને કરેલા ભોજનનું પાચન પણ થતું નથી. અનાદિકાળના મોહમિથ્યાત્વ અને અનન્તાનુબંધી કષાયોના કારણે આત્મપ્રદેશોમાં છુપાયેલા પાપકર્મો અને તેના કારણે પડી ગયેલી ખોટી આદતો તથા અપરાધોની પરમ્પરાનું સર્જન થતાં, પારકાના શેષોને જોવાની અને બોલવાની આદતોથી લાચાર બનેલા જીવોને મોહરાજાને આધીન રહેવું અનિવાર્ય બને છે. શાસ્ત્રીય ભાષામાં પશુન્ય એટલે શું? (१) पिशुनं परदोषाविष्करण रूपम् (प्रश्नव्याकरण ३५)
પોતાના જીવનમાં પડી ગયેલી તેવા પ્રકારની આદતોને કારણે જ્યારે ને ત્યારે બીજાઓને માટે ખરાબ શબ્દોનો પ્રયોગ કર્યા વિના રહેતા નથી તેવી રીતે પોતાના જીવનમાં વખાણવા લાયક એક પણ ગુણનો સદ્ભાવ ન હોવા માં પોતાની આપબડાઈની વાતો વિના પણ રહેતા નથી. આપબાઈની વાતોનો અર્થ એટલો જ છે કે - જે કંઈ છે તે મારામાં જ છે. બીજાની પાસે જ્ઞાન નથી, ચારિત્ર નથી, ક્રિયાકાંડ નથી, દાન નથી, દયા નથી. આ પ્રમાણે પોતાની પ્રશંસા કરવા પાછળ બીજાઓને હલકા દેખાડવાનો ભાવ હોય છે. મતલબ કે, પોતાના દોષોનું પ્રાગટય મહાન સદ્ગણ છે અને પારકાને માટે ખરાબ બોલવું મોટામાં મોટું પાપ છે. (૨)પશુન: પુષ્ટિવ: (દુશવંતત્તિ ર૧૨)
સામેવાળી વ્યકિતની જ્યારે વિદ્યમાનતા ન હોય ત્યારે તેમના માં અછમાં દુર્ગણોની અપરાધોની અને સ્વભાવોની રામાયણ કરવી કનિષ્ઠતમ પાપ છે, અક્ષમ્ય અપરાધ છે. વાઘ - વરૂ અને સિંહાદિ પશુયોનિના જીવાત્માઓ પણ માણસની સામે આવીને શિકાર કરે છે અને લોહી - માંસ ખાય છે. તે હજી નિંદનીય નથી કેમકે - ભૂખ્યા પેટ માટે તેમ કરવું પડે છે, જ્યારે માનવ યોનિ પ્રાપ્ત માનવ જેવો માનવ,
૧૭૪
