________________
બીજો કયો? સૂત્રકારોએ પણ કહયું કે “જ્ઞાનસ્ય નં વિરતિ” પરન્તુ વિરતિ એટલે શું ? દ્રવ્યલિંગમાં, (બનાવટી સાધુતામાં) સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન અને ચારિત્રનો પ્રાયઃ કરી અભાવ મનાયો છે. કેમકે - નવા પાપોની નિવૃત્તિ (વિરતિ) પ્રાયઃ ત્યાં હોતી નથી. માટે તેને દ્રવ્યલિંગી કહેવાય છે. જ્યારે ભાવલિંગનો માલિક વ્યલિંગીથી સર્વથા વિપરીત હોવાથી જેમ જેમ તેના ચારિત્ર પર્યાયો આગળ વધતા જશે, તેમ તેમ તેની પરિણતિ (જ્ઞાનનો વિપાક) શુદ્ધ બનતાં તેની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ જેવી કે ગમન, ભ્રમણ, ભોજન, રહેણી-કરણીમાં અથવા સમાજલક્ષી કરાતી કોઇ પણ પ્રવૃત્તિમાં નિર્મમતા, નિર્લોભતા, નિઃસ્પૃહતા, પરોપકારિતા અને સર્વથા અનાસકત ભાવોની પરમ્પરા ચમકયા વિના રહેવાની નથી તેમ જ તેમની ગમે તેવી પ્રવૃત્તિ પણ ખૂલ્લા (ઉઘડેલા) પુસ્તકની જેમ સર્વ કોઇને માટે શંકા વિનાની હોય છે. જ્યારે વ્યલિંગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓ શંકાસ્પદ બને છે. કેમકે, સંયમ સ્વીકારતાં પહેલાં પોતાના જીવનમાં રહેલી ભોગૈષણાનો ત્યાગ જરૂરી હતો, પરન્તુ આત્મિક પરિણામોમાં સમ્યજ્ઞાન અને ચારિત્રની રૂપરેખા પણ ન હોવાથી, ભવભવાન્તરોના આશ્રવ સંસ્કારોને કારણે રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ અને શબ્દોની માયામાં જીવ લપટાઇ જાય છે. પરિણામે, સારા રૂપો જોવામાં, મનોગમ્ય રસવતીમાં (ભાજનમાં) સુગંધી પદાર્થોમાં, પ્રિયપાત્રોના કર્ણપ્રિય શબ્દોના શ્રવણમાં પણ કરી શકતા નથી માટે જ તેમનું આત્મરૂપી વસ્ર આનવના પાપોથી મલીન થયેલું હોવાથી કંયાય પ્રશંસનીય બનતું નથી. તેથી કેવળજ્ઞાન પ્રતિ (તરફ) પ્રસ્થાન કરવાની ગરજ હોય તો મલીન વસ્ત્રને જેમ નિર્મળ કરવા માટે ધોબીની સહાયતા અનિવાર્ય છે, તે જ પ્રમાણે આનવ દ્વારા પ્રવેશ થતાં પાપોથી મલીન થયેલાં આત્મરૂપી વસ્રને સ્વચ્છ અને નિર્મળ કરવા માટે સંવર તત્ત્વની આરાધના પણ અનિવાર્ય રૂપે કરવી જરૂરી છે. ક્રોધ, માન, માયા અને લોભથી કરેલા, કરાવેલા અને અનુમોદેલા પાપોથી અત્યન્ત વજનદાર બનેલો આત્મા અનન્તકાળ પર્યન્ત સંસારના રણમેદાનમાં ભ્રમણ કરતો રહયો છે. જ્યાં અસહ્ય ક્ષુધા - તૃષા - ઠંડી - ગરમી - ડાંસ - મચ્છ અને ગંદગી આદિ ભયંકરતમ કષ્ટો સહન કરવા પડ્યા છે. માટે પુનઃ એકવાર મળેલા મનુષ્યાવતારમાં પાપોને સમખ્વા સમજીને ત્યાગવા થી આવનારા ભવો બગડવા ન પામે.
વંદિતુ સૂત્રમાં ગૃહિતકારી, ભાવદયાળુ, પરમાત્મા શ્રી મહાવીર સ્વામીએ ફરમાવ્યું કે - “સહસા રહસ્યારે”- એટલે કે હે સાધક ! બીજાના કે, તારા દુશ્મનના પણ, પ્રત્યક્ષ જોયેલા કે સાંભળેલા પાપોને જીભ પર લાવીશ નહીં, કેમકે સુખશાન્તિ અને સમાધિના ચાહક આત્મા માટે આનાથી અનન્ય પવિત્રતમ માર્ગ અન્ય કોઇ
૧૭૨
