________________
૧૩ અભ્યાખ્યાન પાપ -
૧૮ પાપસ્થાનકોમાં “અભ્યાખ્યાન” નામનું પાપ ૧૩ મી સંખ્યાનું છે. સામાન્ય કે વિશેષ વ્યકિતમાં કોઈપણ જાતની ખરાબ વૃત્તિ કે પ્રવૃત્તિ ન હોય તો પણ તેના પ્રત્યે રહેલા અંગત રાગદ્વેષથી પ્રેરાઈને ગમે તે રીતે ગમે ત્યાંથી પણ ગોતાગોતીને દોષારોપણ કરવું તેને અભ્યાખ્યાન કહે છે જેને વ્યવહારમાં કલંક કહેવાય છે. જે આ ભવને નિંદનીય બનાવવા ઉપરાન્ત ભવિષ્યના ભવોને બગાડનાર મહાપાપ
છે.
પુણ્ય પવિત્ર મહાપુરુષો, શકિતસંપન્ન શૂરવીરો, તપસ્વીઓ અને શીયળવતી કુમારિકા-સધવા કે વિધવા સ્ત્રીઓને કલંકિત કરવી, વ્યવહારમાં પણ જઘન્યતમ પાપ
દેવી દેવેન્દ્રોથી પણ વિશેષ ગુણોને ધારણ કરાવનાર, અથવા વિશિષ્ટ પુરુષાર્થથી સદ્ગણોને ઉત્પન્ન કરાવવાની ક્ષમતાપૂર્ણ મનુષ્યાવતારમાં પરિણતિ અને પ્રવૃત્તિ એક સમાન બનાવવાનો પ્રયતા સૌથી પ્રથમ કરવો જરૂરી હતો, પરન્તુ સમ્યગુજ્ઞાનના અભાવમાં તેમ કરવા સમર્થ ન બનવાથી જીવનમાં એક પછી એક વિસંવાદોની હારમાળા થતી ગઈ અને વધતી ગઈ. તે કારણે ધર્મધ્યાનના માર્ગે ગમન (ગતિ) ન થતાં આર્તધ્યાન તથા રૌદ્રધ્યાનમય જીવન બનવા પામ્યું છે. જે જીવનની ભણતર-ગણતરની, હોશિયારી અને ચાલાકીની કરૂણતા જ કહેવાય છે. ગમે તે પ્રકારે શ્રીમંત અને સત્તાધીશ બનવા માટે, તથા કોરાધાકોર જેવા જીવનમાં મફતની મિશ્ર પ્રતિષ્ઠા મેળવવાને માટે પ્રાપ્ત કરેલું જ્ઞાન પણ, સમ્યજ્ઞાન કહેવાતું નથી. માટે જ માનવ પોતાની પરિણતિ અને પ્રવૃત્તિમાં સત્યદેવના દર્શન પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી. પરિણતિનો સીધેસીધો સંબંધ આત્મા અને અંતઃકરણ સાથે હોય છે. તથા પ્રવૃત્તિનો સંબંધ શારીરિક ક્રિયાઓ સાથે મનાયો છે. સભાન (સાવધાન) ડ્રાઇલ્ડર પોતાની ચતુરાઈથી પોતાને, મોટરમાં બેસનારાઓને તથા મોટરને પણ એકસીડન્ટમાંથી બચાવી લે છે, તેવી રીતે સમ્યમ્ દર્શનના માલિકે પોતાની પરિણતિ (અધ્યવસાય) ને સુંદરતમ બનાવી દીધી હોવાથી શરીરની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિને પણ તે સુંદર, સ્વચ્છ અને અહિંસક બનાવ્યા વિના રહેતો નથી. આનાથી અતિરિકત સમ્યજ્ઞાનનો ફળાદેશ
૧૭૧
