________________
અથવા થઇ જ્વાની તૈયારીમાં છે સોનાનાં ઇંડાં મૂકનારી ચકલી જેવા ભારતદેશને પરદેશથી અનાજ મંગાવવું પડે, તેલ મંગાવવું પડે, છેવટે લાખો, કરોડો અને અબજો રૂપિયા મંગાવવા પડે તે દિવસોને સૌ કોઇ અનુભવી રહયાં છે. આના કારણે જળના ભંડાર સદેશ નદીઓમાં તથા સરહદોના કારણે આન્તરિક કલેશો, ભાષા તથા પ્રાન્તના ગડાઓને પતાવી દેવાની ક્ષમતા, સમતા પણ સત્તાધીશો પાસે નથી રહી. આ વાત વીશમી શતાબ્દીના ઉત્તરાર્ધની છે. કલહપાપની વ્યાખ્યા શાસ્રકારોની ભાષામાં આ પ્રમાણે છે -
(૧) ઋનદ્દો રાટિ: (પ્રજ્ઞાપના ૪રૂ૮ નીમિયમ ૨૩૮) (૨) તદ્દોવષન રાટિ: (ભગવતી સૂત્ર (૧૮)
ઉપરના ત્રણે આગમોથી કલહ શબ્દનો અર્થ સ્પષ્ટ થાય છે કે, ઉતાવળમાં આવી આગળપાછળનો વિચારર્યા વિના જ રાડો પાડીને, ઘાંટા કાઢીને બકવાદ કરવો, સામેવાળા પ્રત્યે ઇર્ષ્યા અદેખાઇના કારણે અને પૂછ વિનાની વાતો જોરજોરથી કરવી તે કલહ નામના પાપને આભારી છે. આનાથી સામેવાળાને હાનિ થશે કે નહીં તે ભગવાન જાણે પણ કલહ કરવાવાળાના મસ્તિષ્કમાં ઉષ્ણતા વધશે અને ઠંડુ મગજ પણ ગરમ થતાં વાર લાગશે નહીં. અનન્ત, અસંખ્ય કે સંખ્યાત જીવો સાથે સામાન્ય કે વિશેષ રૂપે, પ્રગટ કે અપ્રગટરૂપે દ્વેષ. વૈર, વિરોધ કર્મોના નિયાણા બાંધેલા હોવાથી સામેવાળાની સાથે વાતો કરવાનો અવસર આવે અથવા ગમે ત્યાં તેની વાતો ચર્ચાય ત્યારે તડ કે ફડ કરી સામેવાળાનું પાણી ઉતાર્યા વિના માનવ રહેતો નથી. ઘણા માનવો સ્વમુખે જ કહેતા ફરે છે કે “હું તો તડ ને કરનારો ફંડ છું” “કોઇની પણ શરમ રાખે તે બીજા” આવી સ્થિતિમાં જૈનશાસન તેવાઓને હિતબુદ્ધિથી સમજુતિ આપતાં કહે છે - ભાઇ! આ સંસાર તારો નથી, તેનું સંચાલન કરવા તું અવતર્યો નથી, તેમ સંસારનું આધિપત્ય તને કોઇએ સોંપ્યુ નથી, માટે તડ અને ફડ કરવાનું છેડીને સમાધિસ્થ બન. કેમ કે સંસારના જીવો પોતપોતાનાં કરેલાં કર્મોને આધીન થઇ પોતપોતાનું નાટક રમી રહયાં છે, તેમાં વિષ ઘોળીશ મા આગ લગાડીશ મા અને વાતે વાતે તડફડ કરવાની તારી પાપભાવનાને જ કંટ્રોલમાં કરી લેજે; માની લઇએ સંસારનું કંઇપણ બગડવાનું નથી. આજ સુધી તડફડ કરનારાઓની જીવનયાત્રા એવી રીતે પૂર્ણ થઇ છે કે, ઇતિહાસના પાના પર તેમને યાદ કરનારા પણ મળતા નથી.
(૩) વાનિાવિન્દ્વ (ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર રૂ૪૭)
૧૬૭
