________________
વૃધ્ધિ પામે છે અને માતાની કુક્ષિમાં વૃધ્ધિ પામેલું શરીર ઇશ્વરની સહાયતા વિના જ અપાનવાયુની મદદથી બહાર આવે છે જેને વ્યવહારની ભાષામાં જન્મ થયો તેમ બોલીએ છએ.
આ પ્રમાણે શરીર અને જીવની માયાને મિથ્યા માનનારાઓની માન્યતા જૂઠી છે. વ્યવહારમાં તેની સંગતિ કઈ રીતે બેસશે? સંસારમાં રહેતા અને ભોગ-વિલાસોને ભોગવતા તથા સંતાનોના માતા-પિતા બનતા જીવમાત્રને સંસાર સત્ય સ્વરૂપે જણાઇ રહ્યો હોય ત્યારે ગત્મિધ્યાની કલ્પના હાસ્યાસ્પદ જેવી લાગ્યા વિના રહેતી નથી. જીવ યદિ સર્વવ્યાપી હોય તો તેના જ્ઞાનાદિ ગુણો સર્વત્ર દેખાવા જોઇએ પણ કોઈને પણ દેખાયા નથી, દેખાતા નથી. માટે આત્માને સર્વવ્યાપી માનવા કરતાં શરીર વ્યાપી જ માનવો જોઈએ. આત્મા પોતાના કરેલા કર્મોનો ભોકતા છે - આ વાત તો નાના બાળકને પણ સમજાય તેવી છે. જે કર્મ કરશે તે ભોગવશે, માટે કર્મયુકત આત્મા આ ભવનું નાટક પૂર્ણ કરી બીજા સ્થળે જન્મ ધારણ કરે છે. અને તેમ કરવું સર્વથા અનિવાર્ય છે માટે જીવ પાણીના પરપોટા જેવો નથી.
ઉપરની બધી વાતો સત્યસ્વરૂપે હોવા છતાં તેને મિચ્છારૂપે માનવી, તે હઠાગ્રહ છે, કદાગ્રહ છે. મિથ્યા અને ભ્રમ જ્ઞાન છે. પરમાત્માની વાતો સત્યરૂપે યથાર્થ હોવાથી સર્વથા અકાચ્ય બ્રાહ્મણ વિદ્વાનો પરમાત્માનાં ચરણસેવક બન્યા, રાજાઓએ મિથ્યાજ્ઞાનને છેડી સત્ય સમજ્યાં અને કામદેવના ઝુલણામાં ઝુલતી રાજાઓની તથા શ્રીમંતોની બેકરીઓ ચન્દનબાળાની ઉપાસિકાઓ બનવા પામી છે.
ઇત્યાદિ કારણે ભાષા વ્યવહારમાં પણ- લગાડીને વાત કરવી. -વચન વ્યવહાર સાપેક્ષ સાચો એટલા કે વસ્તુમાં (દ્રવ્યમાં, પદાર્થમાં) રહેવા અનઃ પર્યાયો (ગુણધર્મો)નો અપલાપ કરી, એક જ પર્યાયને માનવો તે ઠીક નથી. પરન્તુ જે સાપેક્ષવાદનો સ્વીકાર કરીએ તો સંસાર અને સંસારની માયા જેવા સ્વરૂપ છે તેવા સ્વરૂપે સૌને પ્રત્યક્ષ થશે. આ વિષયની વિસ્તૃત વ્યાખ્યાઓ મારા, વિવેચનપૂર્વક લખેલા 'ભગવતીસૂત્ર સંગ્રહ', 'પ્રશ્નવ્યાકરણ' અને 'અનુયોગદ્વાર સૂત્ર' ગ્રંથોથી જાણવી. પૂર્વભવમાં કરેલાં કર્મોને સાથે લઈને જ જીવમાત્ર બીજો અવતાર ગ્રહણ કરે છે. તે સમયે ઈન્દ્રિયાવરણીય કર્મો અને મતિજ્ઞાનાવરણીયકર્મોનો ક્ષયોપશમ જેટલા અંશમાં થયો હશે તેટલા અંશમાં તે જીવને જ્ઞાનની માત્રા પ્રાપ્ત થશે. મતિજ્ઞાનમાં અવગ્રહ ઇહા, અવાય અને ધારણાનો સમાવેશ હોવાથી અવગ્રહમતિજ્ઞાન દ્વારા યદ્યપિ જાતિ ગુણ અને આકાર રહિત વસ્તુની સત્તાનો બોધ થાય છે. ત્યાર
૧૫૪
