________________
રાજદરબારમાં બહુમાનિ તો, દયાળુતા, દાનેશ્વરીતા આદિ સાધારણ કે અસાધારણ ગુણોને જોઈ માનવના મનમાં સૌથી પ્રથમ અસહિષષ્ણુતા તથા બળતરા થાય છે. તે માંથી ધીમે ધીમે કાળી નાગણ અને જીવતી જાગતી ડાકણ કરતાં વધારે ખતરનાક ઈષ્યનો જન્મ થાય છે. નાગણને એક પ્રસુતિમાં ૧૦ ઇડા ની ઉત્પત્તિ મનાઇ છે. કુંડાળું કરીને નાગણ વચ્ચે બેસે છે અને પોતાના એક એક ઇંડોને મોઢામાં લઈ આકાશ તરફ ફેકે છે. યદી તે ઇડ ફડાળાની બહાર પડે તે જીવતું રહે છે, અન્યથા નાગણ (ઇડાઓની માતા) જ ખાઈ જાય છે માટે જીવસૃષ્ટિમાં તેને પુત્રઘાતિની કહેવામાં આવી છે. તેવી રીતે વ્યવહાર કે આત્મ કલ્યાણને માટે અથવા સાધુસંતોની વચ્ચે બેસી થોડા ઘણા ગુણો ઉપાર્જન કર્યા હોય તે સર્વે ઈર્ષ્યાની જ્વાળામાં એક પી એક ભસ્મસાત્ થાય છે માટે “જુuથતિની રૂં” અર્થાત ગુણો ને ઉત્પન્ન કરાવનારી લજ્જા છે તો ગુણોનો સમૂળ નાશ કરાવનારી ઈર્ષ્યા છે. તેને યદિ સમ્યજ્ઞાન દ્વારા વશમાં ન કરી શકયા તો તેમાંથી કોધ, મહાક્રોધ નામનું ભૂત દેખાડો દેશે અને એક દિવસે તમારા માનવ જીવનને પોતાના સકંજામાં લઇ જન્મ જન્મની તપશ્ચર્યાઓને તથા સત્કર્મોને સમૂળ ખતમ કરી દેશે.
જૈનાગમ કોના વિષયમાં શું કહે છે?
જુદા જુદા આગમૂશાસ્ત્રોની સાક્ષીએ કોધની વ્યાખ્યા કરીએ છએ. (૧) કારણે વાર વા તિ શ્રધ્યવસાય: શોધ: (ઝાવાર સૂત્ર ૨૬૨)
સામેવાળા તરફ થી એકાદ કારણ મળે અથવા ન મળે તો પણ ભૂતકાળની વાતો ને જ્યારે સ્મૃતિમાં લાવવામાં આવે છે ત્યારે માનસિક જીવનમાં ક્રૂર અધ્યવસાયો, પરિણામો, વેશ્યાઓ થયાજ કરે છે. તેમાં ક્રોધનો ચમત્કાર અનુભવમાં આવતો હોય છે. અને આ કુર અધ્યવસાયો જ આત્માને કૃષ્ણ-નીલ અને કાપાત લેશ્યાઓમાં વધારો કરનારા બને છે. કલાક કે અર્ધા કલાક પહેલા સાધક પવિત્રભાવોને માલિક બન્યો હશે. પણ ક્રોધનો ઉદય થતાંજ તેટલા સમય પૂરતી શુભ લેશ્યાઓના સ્થાને અશુભ લેશ્યાઓ હાજર થઈ જાય છે. અને તે સમયેજ શ્વાસ બંધ પડી જાય તો દુર્ગતિ સિવાય બીજી ગતિ નથી. (૨) તત્ર શાસ્ત્રીયાપધાતી, ધર્મ વિપાશ્ચાત્ : (માવાર ૨૭૦)
આત્મા એટલે પોતે અને ઇન્દ્રિયો, મન તથા શરીરને સ્વવશ કરી સાધેલા %, અઠ્ઠમ, આયંબીલ, એકાસણ, પૂજા, જાપ, પૌષધ, પ્રતિક્રમણ આદિથી ઉપાર્જન
૧૦
