________________
૯ લોભ પાપ ૧૮, પાપસ્થાનકોમાં નવમું પાપ લોભ છે. જેને શાસ્ત્રકારોએ રાક્ષસ ની ઉપમાં આપી છે. યદ્યપિ ફોધ, માન, માયા કષ્ટસાધ્ય છે. છતાં અમુક જીવવિશેષને સુસાધ્ય પણ બની શકે છે. પરન્તુ સંસાર વર્તી રાક્ષસ કરતાં પણ લોભ નામનો રાક્ષસ અત્યન્ત દુય મનાયો છે. આપણું ગુણસ્થાનક ચોથું, પાંચમું કે છ ધારી લઇએ જ્યારે આપણા કરતાં ઉત્કૃસ્તમ તપશ્ચર્યા, સંયમ, મનોનિગ્રહ, ઇન્દ્રિયનિગ્રહ અને લગભગ નિસ્પૃહતાની ચરમ સીમામાં પહોંચી ગયેલા મુનિરાજને પણ સત્તામાં લોભ નામનો રાક્ષસ પડયો હોવાથી તેની એકાદધારાને લઈ અગ્યારમાં ગુણસ્થાનકથી નીચે પટકાઇ જાય છે. મોહનીય કર્મની ૨૮ પ્રકૃતિઓમાં પણ લોભની વ્યાપકતા માન્યા વિના છુટકો નથી. જેમકે, “લોભાત્ ક્રોધઃ સંજાયતે” ક્રોધ થવાના કારણોમાં લોભ પ્રચ્છન્ન રૂપે રહેલ છે. ક્રોધ થી માન, માન થી માયા, હાસ્ય રતિ, અરતિ, ભય શોક જુગુપ્સા ઉપરાન્ત પુરુષવેદ સ્ત્રીવેદ અને નપુંસકવેદ ના ઉદય કાળમાં ક્યાય આત્માના એકાદ ખૂણામાં લોભ કષાય છુપાઇ રહેલો હોય છે. માટે સર્વવ્યાપક અને સર્વગુણ ભક્ષક લોભને રાક્ષસની ઉપમાં યથાર્થ છે. મળેલી કે મેળવેલી ગમે તેટલી ધનરાશિથી પણ જેનું પેટ ન ભરાય તે ભુખડી બારશ જેવા લોભ માં સંસાર ભરની લક્ષ્મી તેના પેટમાં નાખી દઇએ તો પણ ભૂખ્યોને ભૂખ્યો જ રહેવા પામે છે. પાપનો બાપ લોભ હોવાથી બધાચ દુર્ગુણો અપરાધો, પ્રપંચોને સમુદાય લાભના ારણે છે.
શાસ્ત્રની ભાષામાં લોભની ભયંકરતા - (૧) તોપો નક્ષr: (ઝીમામ સૂત્ર ૧૫) (૨) ત્રી: પૂર્જી(
પ્ર કરણ ૨૫) (૩) તો વિમોહનમ્ (રન ચા., ૨૭) (૪) તોમ: તૃછાપ પરિણામ: (કાવારં ૨૭૦) (५) लोभनं अभिकांक्षणम् (ठाणांग सूत्र १७३) (૬) વ્યારામાં સામ: (ઉત્તરા. ર૧૨) (७) लोभ: अभिष्वंगः (दशवैकालिक १०७ (८) लब्ध वस्तु गृद्धयात्मकम् (भगवतीसूत्र ८०४)
૧૨૬
