________________
સમાગમના સરસ સ્વાદુ ફળો તેમજ સ્વાધ્યાયના મીઠાં મધુરા ફળો પણ તેમના ભાગ્યમાં રહેવા પામતા નથી. કેવળ, જાણી બુઝીને પોતાના અહંને પોષવામાં અને વધારવામાં, અમૂલ્યતમ માનવજીવન, સંયમી જીવન, આધ્યાત્મિક જીવને, જેને મેળવવા માટે ઘણો જ પુરુષાર્થ કર્યો હતો. તે સમાપ્ત થાય છે. ફળ સ્વરૂપે જે પદ્ધતિએ કર્મો ક્ય હોય છે, તેવાંજ ફળો, જેમકે, નીચજાતિ, હલકી ખાનદાની, દાંત અને અનાજનું વૈર, ભણતરનો ભોપો, કોલસાને પણ શરમાવે તેવું શરીરનું રૂપ, ત્રણ સાંધે ત્યાં તેર તૂટે, મન-વચન અને કાયાના મડદાલ, ખાઉધરા, ઉંઘણશી અને બધે સ્થળે તિરસ્કાર પામે તેવી પરિસ્થિતિ પ્રાપ્ત થતાં આખું જીવન આર્તધ્યાનમાં પૂર્ણ કરે છે.
માન પણ કષાય છે, જેની શકિત ક્રોધ કરતાં પણ વધારે છે, ઘણી વધારે છે સ્વાધ્યાય અને મનન શકિત વિનાનો સાધક કેવળ ક્રોધને જ કષાય માને છે પણ માન- અભિમાન કષાય ક્રોધ થી પણ ભયંકર છે નાશક છે તેની સમજણ હજી આત્માને પ્રાપ્ત થઈ નથી. અનન્તાનુબંધી રસ મિશ્રિત અહંકારીઓને ઘમંડી રામોને તમે સડક પર ચાલતા જોશો તો ખબર પડશે કે, તેમની ચાલમાં શરાબનો નશો નથી પણ અહંકારનો નશો છે. તેમની પાસે બેસો ત્યારે આ ભાઇસાબ! પોતાની આપ બડાઈ માં થી જ ઉંચા આવે નહી અને તમને બોલવા પણ દે નહી. તો પછી તમને સાંભળવાની વાત જ ક્યાં રહી? માટે જીવનમાં ઉપાર્જેલા, પોથેલા, વધારેલા સદ્ગુણોનો નાશ કરાવી દુર્ગુણોને આમંત્રણ અપાવનાર માન કષાય છે. હવે આપણે જૈનાચમો માંથી શાસ્ત્રીય ભાષામાં માનને સમજવાનો પ્રયત્ન કરીએ. (१) मानोवन्दनाऽभ्युत्थानाऽलाभ निमित्तः (दसवैकालिक १८७)
શાલીભદ્ર વસ્તુપાલ, તેજપાલ, અનુપમાદેવી, જગડુશાહ, પેથડકુમાર, વિજ્યશેઠ-શેઠાણી, આદિ મહામાનવોને જે કંઈ ભૌતિક પદાર્થો મળ્યા હતાં તેની આગળ આપણી પાસે કંઈ નથી છતાં પણ જેમ જેમ શ્રીમંતાઈ સત્તા, જ્ઞાન, યશ અને ભિન્ન ભિન્ન જાતના લાભ વધતા જાય છે. તેમ તેમ તે સાધક સૌથી પહેલા દેવ, ગુરુને વન્દન અને નમન કરવાના મળેલા અવસરને ખોઇ નાંખે છે. એટલે કે – વ્યવહારના બધાય કાર્યો કરવા માટે તેમની પાસે સમય હોય છે, પણ અરિહંત દેવોની પૂજા, આરતિ, જાપ તથા પંચ મહાવ્રતધારી ગુરુદેવના ચરણોમાં બેસવા જેટલો સમય તેમની પાસે હોતો નથી. માટે જ પોતાના શ્રી મુખે કહેતો રહે છે કે, ગુરુદેવ! આ સંસારની માયામાં પૂરે પૂરો ફસાયેલો હોવાથી પૂજા-પાઠ અને
૧૧૩
