________________
૧ કૃતકારિત અને અનુમોદિત હિંસકર્મનો સર્વથા એટલે મન, વચન અને કાયાથી પણ ત્યાગ કરનાર સાધકને પોતાના શરીર અને આહાર પર પણ માયા રહેતી નથી. વૃક્ષ ના ઠુંઠાની જેમ પોતાના શરીરના અંગોપાંગો પણ સ્થિર કર્યા હોય તે મહાપુરુષો નિર્પ્રન્થ કહેવાય છે (નિર્જાતા મેળાં ગ્રન્થિ: સ નિગ્રન્થઃ ।।) એટલે ચારિત્રની ચરમસીમા જેવા યથાખ્યાત ચારિત્ર તરફ જેમનું પ્રસ્થાન ર્નિબોધ ચાલુ છે, માટે જ તેમના જીવનમાં દ્રવ્યહિંસા અને ભાવહિંસા પણ હોતી નથી, રહેતી નથી. આકારણેજ કેવળજ્ઞાન ની ભૂમિકામાં પદાર્પણ કરેલા દેવાધિદેવ ભગવાન મહાવીર સ્વામીને નાગરાજ ચંડકૌશિકે કે સંગમદેવે જીવલેણ ઉપસર્ગ કર્યા, સુરાધમ કમઠે. પોતાના દેવત્વની સમ્પૂર્ણ શકિત લગાડીને પણ પાર્શ્વનાથ પ્રભુને હેરાન કરવામાં કચાસ રાખી નથી. છ્તાં પણ તેમના જીવનના અણુ અણુમાંથી ભાવદયાનું ઝરણુ વહયું છે.
(૨) આટલી કક્ષા સુધી પહોંચવાની ભાવના હોવા છ્તાં પણ શરીર, મન અને ઇન્દ્રિયો માં તેવા પ્રકારનું સ્વૈર્ય, ધૈર્ય અને ગાંભીર્ય આદિ પ્રાપ્ત થયેલુ ન હોવાથી, નવકોટિક પૂર્ણ અહિંસાની મર્યાદા પ્રાપ્ત કરી શકાતી નથી. માટે તેવા સાધકોનો વર્ગ બીજા નંબરે છે. જેમનું સમ્પૂર્ણ જીવન સંયમલક્ષી છે. છમાં જીવનધારણ માટેના પ્રશ્નો જ્યારે ઉપસ્થિત થાય છે ત્યારે અહિંસાની આરાધનામાં ઉત્સર્ગ અને અપવાદ, તથા દ્રવ્ય અહિંસા અને ભાવ-અહિંસાના વિકલ્પો ઉભા થયા વિના રહેતા નથી.
(૩) પૂર્ણ સંયમી બનવા જેટલી માનસિક ઇચ્છા છતાં પણ ગૃહસ્થાશ્રમ સ્વીકારવાની ફરજ પડે છે. પૂર્વભવની અલ્પ કે વધુ આરાધનાના કારણે માનસિક સંકલ્પપૂર્વકની, નિરપરાધી, ત્રસ જીવોની હિંસાને છેડી દેવા માટે શ્રદ્ધળુ છે. તેમ છમાં પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ વાયુ અને વનસ્પતિના જીવો પ્રત્યે ઉપયોગપૂર્વકનો વર્તાવ કરે છે અને જેમ બને તેમ મર્યાદિત હિંસાથી પોતાનું જીવન પૂર્ણ કરે છે.
(૪) જૈન શાસન પ્રરૂપિત નળતત્ત્તત્રેના અભિરુચિ ક્ર્માં પણ પોતેપોતાના જીવનમાંથી એકપણ પાપનું દ્વાર બંધ કરવા માટે સંયમિત કે મર્યાદિત કરવા માટે પણ તૈયારી કરી શકતા નથી. કેવળ વ્રતોની મર્યાદા વિનાની વાંઝણી શ્રદ્ધાના બળે પોતાની નાવ ચલાવનાર ગમે ત્યારે પણ મોટા કે નાના પાયે આરંભ સમારંભ તથા પરિગ્રહ અને મૈથુન કર્મની મર્યાદાને ઉલ્લંધી અવળે માર્ગે જઇ શકે છે કેમકે
તેમના જીવનમાં વ્રતોની મર્યાદા છે જ નહીં. તો પછી વ્રતોની મર્યાદા વિનાની
૩૦
