________________
ખતમ થઈ ગઈ હોય છે. સમ્યજ્ઞાનનો પ્રકાશ તેઓ મેળવી શક્યા નથી માટે ઉદીરણા વડે તોફાને ચઢાવેલી મૈથુનેચ્છને અભયન્તર પરિગ્રહ રૂપે સ્વીકારવામાં આવી છે. ઉપરોક્ત બંને પ્રકારના પરિગ્રહને મર્યાદિત કરવા અથવા છેડી દેવા એ શ્રેયસ્કર સાધના છે. પરમાત્માની સાથે તાદાત્મ સંબંધ જોડવા માટે આનાથી બીજા પ્રકારના યોગસાધના કેવળ આત્મવંચના છેબેશક ! ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહેલાઓને પરિગ્રહ રાખ્યા વિના બીજો માર્ગ નથી. તે માટે વ્યાપાર, રોજગાર કરવા જરૂરી છે. તો પણ વિવેકનો દીપક બુઝાઈ ન જાય તે ધ્યાનમાં રાખીને વ્યાપારાદિ કરવામાં આવે તો માડલા ગૃહસ્થાશ્રમને કંયાચથી પણ વાંધો આવતો નથી જેનાથી બુદ્ધિ,આત્મિક બળ, સત્કર્મો આદિ બગડવા ન પામે તેવા વ્યાપારો કરવા અને જે મળે તેમાં સંતોષ રાખવો. કેમકે - આ વર્તમાન ભવ, ગતભવોને ફળાદેશ (રીઝલ્ટ) છે. તેમ સમજીને તથા પોતાના ભાગ્ય પર વિશ્વાસ રાખી જીવનવ્યવહાર સુન્દરતમ બનાવવાનો પ્રયત્ન કરવો આ ભવને સુધારવા કરતાં આવનારા ભવો બગડવા ન પામે તેની કાળજી રાખવી. ૧૫ કર્માદાનોના વ્યાપારો જે સીમાનીત આરંભ સમારંભોથી પરિપૂર્ણ છે તેને છેડી દેવા. આવી રીતે ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને જૈનત્વની જૈનદર્શનની પ્રાપ્તિ સુલભ રહેશે. પરિગ્રહમાં આર્તધ્યાનને વધારવાના ત્રણ દોષો છે.
૧) અસંતોષ, ૨) અવિશ્વાસ અને ૩) આરંભ
આ ત્રણે દોષોથી દૂષિત બનેલા આત્માને ધર્મધ્યાન સાથે શત્રુતા સધાઈ હોય છે. કારણકે છે ગુણસ્થાનકે બિરાજમાન પંચમહાવ્રતધારી મુનિરાજના જીવનમાં યદિ બાહય અને અભ્યત્તર પરિગ્રહનો પ્રવેશ થઈ ગયો હોય છે ત્યારે તેમને પણ આર્તધ્યાનની મુખ્યતા સિધ્ધાંતે નકારી નથી. અને જ્યાં આર્તધ્યાન રહેલું હોય ત્યાં ધર્મધ્યાનનિ એટલા માટે રહેલી છે કે આ બંને ધ્યાનોને લગબગ શત્રુતા હોય છે. આર્તધ્યાનનું નિમિત્ત પરિગ્રહ છે કે અને મૂડ્ઝયુકત પરિગ્રહધારીને ધર્મધ્યાન સાથે સ્નાનસૂતક લગભગ હોતું નથી. જ્યારે મુનિરાજોની આ વાત છે ત્યારે ગૃહસ્થાશ્રમીઓની શી વાત કરવાની હોય? જીવનમાં દુઃખોત્પાદક, દુઃખવર્ધક અને પરમ્પરક પરિગ્રહ છે, જે સુખ-શાંતિ અને સમાધિનો નાશક છે. થોડી વાર માટે કદાચ વિનય-વિવેક-અહિંસા અને સત્યાદિ ગુણો ત્યાં દેખાય પરન્તુ તે ઔપચારિક વ્યવહાર પૂરતા જ છે. માટે પરિગ્રહ કારણ છે અને અસંતોષ કાર્ય છે. જે અમેરિકાનું સુવર્ણ એની પાસે આવી જાય તો પણ તેને તૃપ્તિ થઈ શકે તેમ નથી. સંતોષામૃત
८६
