________________
(૧) ભૂતનિબવ (૨) અભૂતાવન (૩) અર્થાન્તર (૪) ગર્દી આ ચારે પ્રકારોને કંઇક વિસ્તારથી જાણીએ. (૧) ભૂતનિબવ - .
આત્મા છે, સંસાર છે, ચારે ગતિઓ છે, તેમાં પરિભ્રમણ કરનાર જીવો પણ છે. કર્મોનું ઉપાર્જન અને નાશ પણ છે જે સર્વે જીવોને સ્વસંવિદિત છે. આવા અનાદિકાળના વિદ્યમાન આત્માનો નિષેધ કરવો તે ભૂતનિદનવ નામનું અસત્ય ભાષણ છે. (૨) અભૂતોદ્ભાવન
બીજા પ્રકારનું અસત્ય બોલનારા ભાગ્યશાળી આત્માનો સ્વીકાર કરે છે. પરન્તુ અજ્ઞાનગ્રન્થિઓ, પૂર્વગ્રહ, મતાગ્રહ અથવા સંપ્રદાયવાદમાં ફસાયેલા હોવાથી. આત્મા કેવો છે ત્યારે જવાબમાં તે કહેશે કે ચોખાના દાણા જેવડો, અંગૂઠા જેવડો તથા શ્યામ અને પંચ ભૂતોથી ઉત્પન્ન થઈ તેમાંજ પાછે વિલીન થનારો છે. આના જવાબમાં જૈનશાસનનું કહેવું છે કે – “આત્મા ચોખા કે અંગૂઠા જેવો નથી પણ શરીરવ્યાપી છે. કેમકે-પગના તળીએ કાંટો કે કાંકરો વાગ્યો હોય તો તેની અસર શરીરવ્યાપી આત્માને તે જ સમયે પહોંચી જાય છે. દૂધમાં વ્યાપીને રહેલા ધીની જેમ આત્માને પણ શરીરવ્યાપી માનવાથી જ સુખ-દુઃખનો અનુભવ સરળતાથી થઇ શકે છે. પૃથ્વી - પાણી - અ - વાયુ અને આકાશ આ પાંચે ભૂતો સ્વયં જડ હોવાથી ચૈતન્યસ્વરૂપી આત્મા તે જડ તત્વોમાં થી ઉત્પન્ન થાય તે સર્વથા અશક્ય છે. અન્યથા આજના વૈજ્ઞાનિકો પાંચભૂતોને ભેગા કરીને અગણિત આત્માઓને ઉત્પન્ન કરી શક્યા હોત? પાણીને પરપોટો પાણીમાંથી ઉત્પન્ન થાય, ફૂટે અને પાછે પાણીમાં મળી જાય છે. આવી રીતે આત્માને માનવા જતાં તેનું સંસારી વિશેષણ નિરર્થક જશે. જે કોઈને પણ ઈષ્ટ નથી. આ વિષયનો વિસ્તાર મારા લખેલા “ભગવતીસૂત્રસારસંગ્રહ” -પ્રશ્ન વ્યાકરણ અને અનુયોગ દ્વાર સૂત્રોમાંથી જાણી લેવો. પ્રતિશરીર - જૂદા જૂદા આત્માઓને નહીં માનવાના કારણેજ જગતમાં અકિરિયાવાદની ઉત્પત્તિ થતી હિંસા, દુરાચાર, ભોગવિલાસ આદિ પાપ વધવા લાગ્યા છે. અને ઈતિહાસ પણ સાક્ષી આપે છે કે કથિત ધર્મોની આડમાં ગુપ્ત નાસ્તિકતા, શરાબપાન આદિ ગુમ કે અગુપ્ત પાપો વૃદ્ધિગત થયા છે.
૪૦
