________________
કાળની ગતિ.
રૂષીને સમાધિમાં મળ્યું હતુ. અને મહાભારત પશુ વ્યાસ મુનિને સમાધિમાં મળ્યું હતું.
તે ઇતિહાસ અને પુરાણેામાં માત્ર માણુસના સામાન્ય જીવનનું વર્ણન નથી પણ માણસને ભગવાન સાથે કેવા સ’ખ’ધ છે, જગત કેવીરીતે ઉત્પન્ન થયુ' છે, કેવી સ્થીતિમાં છે અને કયાં તેને લય છે વિગેરેનું વણુ ન આપેલુ છે. તેના આંહી વિસ્તાર થઈ શકે તેમ નથી.
પૃથ્વીની ઉત્પતિ પહેલાં જળ હેતુ એમ શાસ્ત્રા કહે છે, જળ પહેલાં સૂર્ય, સૂર્ય પહેલાં વાયુ, તે પહેલાં આકાશ, આકાશ પહેલાં મન, મન પહેલાં તન્માત્રા, તે પહેલાં અહુકાર, અહંકાર પહેલાં મહુતત્વ, તે પહેલાં પ્રકૃતિ, તે પહેલાં બ્રહ્મ અને બ્રહ્મ પહેલાં ?
આંહી બુદ્ધિ અટકી પડે છે. પ્રશ્ન પહેલાં શુ' ? એને અતિપ્રશ્ન કહે છે કારણ કે જે માપથી ખીછ વસ્તુના કાળ માપી શકાય છે તે માપથી બ્રહ્મને કાળ માપી શકાય નહિ. જો પ્રશ્ન પહેલાં કાંઈક હાય તે તે પહેલાં પણ કાંઇક હાવું જોઇએ, એટલુંજ નહિ
૧૮
