________________
કાળની ગતિ.
આત્મજ્ઞાનના માર્ગમાં પહેલું એ જાણવાની જરૂર છે કે આપણે પહેલાં ભગવાનથી જુદા થયા શી રીતે ? ભગવાનને પૂછીએ તે તે કહે છે કે મારાથી કોઈ જુદું થયું નથી. તેથી જ્યારે માત્ર તેના વિચાર કરીએ ત્યારે જણાઈ આવશે કે આપણે હમેશાં તેની સાથેજ છીએ. બધી ક્રિયા એક સાથે ચાલે છે.
ખીમાંથી અંકુર ઉત્પન્ન થાય છે, તે પછી પાંદડા, તે પછી ફૂલ અને પછી ફળ ઉત્પન્ન થતા દેખાય છે. પણ ખરીરીતે જોતાં જ્યારે અંકુર ઉત્પન્ન થાય છે તેજ વખતે ફૂલ અને ફળના તવાની ઉત્પતિ શરૂ થઇ હાય છે. મીની બીજી દશાને અંકુર કહે છે, ખીની ત્રીજી દશાને છેડ કહે છે, તેની ચેાથી દશાને ઝાડ કહે છે, તેની પાંચમી દશાને ફૂલ અને ફળ કહે છે. બધી દશામાં એકજ વસ્તુ મળે છે. છતાં પાંદડા, ફૂલ અને ફળના કાળ જુદા જુદા હોય છે. જ્યારે ફૂલ પડી જાય છે ત્યારે ફળ પડી જતા નથી અને ફળ પડી જાય છે ત્યારે પાંદડા પડી જતા નથી. જુદા જુદા કાળવાળા આ ભાગે એક તત્ત્વમાં એક સાથે સમાઇને રહે છે; તેવીજ રીતે પરમાત્મામાં આખું જગત પરમાત્મારૂપ થઇને રહેલું છે.
૨૫૬
