________________
કાળની ગતિ.
નાત ગંગાના પ્રવાહ કહેવાય છે. ગીતાના ઉપદેશની શરૂઆતમાં, અર્જુનની એક મીક એ હતી કે મહાભારતના યુદ્ધથી કુલધર્મ નાશ પામશે. વ્યક્તિના ધર્માંમાં જેમ સગવડ અને અગવડ રહે છે તેમ કુલ ધર્મ અથવા સઘધર્મમાં પણ સગવડ અને અગવડ રહે છે.
પ્રજાતંત્ર રાજ્યમાં પ્રજાના ઘણા ભાગને રાજ રાજનીતિના વિચાર કરવા પડે છે તેથી તેમને બીજા સગુણા પ્રાપ્ત કરવાના વખત મળતા નથી. તેએ રાગદ્વેષ શીખે છે અને સમાજની અંદર અંદરના જીવનમાં પણ તે વાપરતાં શીખી જાય છે. ધનવાનેાને નેકર બનાવી પેાતે શેઠ બનવું એ આદર્શ મજુરીવાળા ગુપ્ત રીતે બતાવે છે. તેથી પ્રજામાં સારા સંસ્કાર વધારવાના ઉપાય થતા નથી. ખરીરીતે સમાજમાં ઘણા માણસ સુધરતા નથી પણ બહુ થાડા સુધરે છે.
પ્રજાતંત્ર રાજ્યમાં બહુ મતવાળા, ઓછા મતવાળા ઉપર આછે. જુલમ કરતા નથી. રાજ્યતંત્ર ગેાઠવવામાં આ દેષને વિચાર આ દેશમાં પ્રાચીનકાળમાં થયેા હતેા. તેથી રૂષીમુનીએએ એમ નકી કર્યુ.
૨૦૮
