________________
કાળની ગતિ. -
વેદમાગમાં મૂળ કારણથી એટલે બ્રહ્મથી ઉત્પત્તિ બતાવેલ છે. બ્રાહદારણ્યક ઉપનિષદુમાં એક એવી કથા છે કે બ્રહ્મા (અથવા બ્રહ્મ) પહેલાં એકલા હતા. તે વખતે તેને આનંદ લાગ્યું નહિ એટલે તેમણે પોતાના સ્વરૂપમાંથી પુરૂષપ્રકૃતિનું જોડલું ઉત્પન્ન કર્યું. પુરૂષ મન થયા અને સ્ત્રી શતરૂપા થઈ. શતરૂપાને આ સમાગમમાં એમ શંકા થઈ કે મને ઉત્પન્ન કરી તે મારી સાથે કેમ રમે છે? તેથી શતરૂપા ગાય થયા એટલે મનુ બળદ થયા. તેમાં પણ તેજ સંબંધ રહેવાથી શતરૂપા ઘડી થયા એટલે મનુ ઘડો થયા. તેમાં પણ ફેરફાર ન થ એટલે શતરૂપા બકરી થયા એટલે મનુ બકસે થયાં વિગેરે. જેમ જેમ અરીસાના આકારમાં ફેર પડતે ગમે તેમ તેમ નવા સંસકારમાં નવા શરીર અને નવા ક્ષેત્ર ઉત્પન્ન થતા હોય એમ શતરૂપાને લાગવા માંડયું; પણ મનુને પિતાની દ્રષ્ટીએ ફેરફાર લાગતે રહેતે કારણ કે તે બધા શરીરમાં શતરૂપાને જોતા હતા. ઉત્પત્તિની આ રીત હાલના નવા સાયન્સની શોધને ઘણે અંશે મળતી આવે છે.
યુરેપના હાલના નવા સાયન્સે થોડાં વર્ષ થયાં પ્રગથી એમ સિદ્ધ કર્યું છે કે જગતની બધી
૨૪૦
