________________
માણસ અને રૂષી. છે તેમ તેમ તેનામાં વાસના વધતી જાય છે અને તે પિતે પિતાના સંસ્કારથી માબાપથી દૂર થતું જાય છે. પરણ્યા પછી માબાપને ઘણીવાર ભૂલી જાય છે. છતાં મોટી ઉમરે પણ માબાપની દ્રષ્ટીથી પુત્ર કે પુત્રી જુદા થતા નથી. આ નિયમથી જોતાં જણાશે કે જે માબાપના પણ માબાપ છે, પ્રભુ છે, તેનાથી તેની દ્રષ્ટીમાં જીવ કદી જુદો થતો નથી. પણ જીવ જેમ પોતાના સંસ્કારના દેષથી પોતાના શરીરના માબાપને પિતાથી જુદા માનતા શીખે છે તેમ પિતાના સ્વભાવના માબાપ પ્રભુને પણ પિતાના સંસ્કારથી જુદા માનતા શીખે છે.
ચેતન-બિંદુના, ચેતન ભાગમાં સત્તા, જ્ઞાન અને આનંદ રહે છે. બિંદુના ભાગમાં શક્તિ રહે છે. પહેલા ભાગને ચિદાકાશ પણ કહે છે. જ્ઞાન માગવાળાને પહેલે ચિદાકાશનો અનુભવ થાય છે અને પછી તેમાં જીવ અને જગત દેખાવા લાગે છે. લેગ માર્ગ વાળાને પહેલાં તેજોમય બિંદુનો અનુભવ થાય છે અને પછી ચિદાકાશને અનુભવ થાય છે. છતાં આ બન્ને નિત્ય સાથે રહે છે. તેને શિવ-શક્તિ પણ કહે છે. તેમનો સંબંધ સામાન્ય ભાષાથી સમજાવો મુશ્કેલ પડે છે.
૨૩૯
