________________
કાળની ગતિ
જો કે આપણે આ પૃથ્વી ઉપર રહી પૃથ્વીને સ્થીર માની આપણા વ્યવહાર કરી શકીએ છીએ પણ આ પૃથ્વી સૂર્યંની આસપાસ એક સેકડના ૧૮ માઇલની ઝડપે ફરે છે. તેથી જો કેાઈ માણસ આ પૃથ્વીથી અલગ રહી આ પૃથ્વીના સ્વભાવ જુએ તે બધી વસ્તુમાં તેને ચેતન જણાય એટલે કે જે વસ્તુઓ આપણને જડ લાગે છે તે પણ તેને ચેતન રૂપ લાગે અને તેની લાગણી પ્રમાણે તે કાળની ગણત્રી કરે.
જગ્યાના સમધ વીના માત્ર લાગણીથી પણ કાળના સ્વભાવ ફરતા લાગે છે તે વિષે થોડીક હકીકત ઉપર આપેલ છે. તે ઉપરાંત, સ્વપ્નામાં લાગણી ફરવાથી, ઘણા દીવસનું કામ થાડા સમયમાં થઈ જતું લાગે છે અને ઉંઘમાં ૭-૮ કલાક કેવી રીતે જાય છે તેની ખખર પડતી નથી કારણ કે તે સુખની લાગણીના વખત છે. સ્વપ્નામાં જેમ આપણી વાસનાથી વસ્તુઓ અની જાય છે તેમ તે તે ક્રિયાને જરૂર પડતા કાળ પણ તેવી વાસનાથી ખની જાય છે.
જ્યારે લાગણી ઉપરાંત ઉપયાગને વિચાર તેમાં ઉમેરાય છે ત્યારે જાગ્રત અવસ્થામાં પણ જેવા જે
૩૦
