________________
પ્રારબ્ધ.
એવું સ્વર્ગ બતાવે કે જ્યાં હું અને મારે હકો સાથે રહી શકીએ તે આવા માણસ માટે સ્વતંત્રતા નથી.
પ્રકૃતિના ક્ષેત્રમાં માણસ અને પશુ બન્ને પરતંત્ર છે. ત્યાં “પર” ઉપર આધાર રહે છે. જ્યારે આત્મજ્ઞાન થાય છે ત્યારે “સ્વ” ઉપર આધાર રહે છે. તેથી માણસ સ્વતંત્ર રહે છે. તે જ્ઞાન, આપણે જે જે વસ્તુ જોઈએ તેની સાથે આપણને એકદમ એકતા કરી આપે છે. જાણે કે આપણે જ બધા રૂપ લીધા હોય તેમ જણાવા લાગે છે. જેમ આપણે દાંત આપણી જીભને કાપતા નથી તેમ આપણે બહારના રૂપ, આપણુ માણસના રૂપને વિન કરતા નથી. આત્મા શબ્દથી જવાબ આપતા નથી પણ જે વસ્તુ જોઈએ તે આપીને જવાબ આપે છે.
વસ્તુ જોઈએ ત્યારે બીજે ઠેકાણેથી લાવવી પડે છે અને તેને ઉપભોગ કરવો પડે છે. તેમાં વખતની જરૂર પડે છે. જેને આત્મા જ જોઈએ તેને માટે બધી વસ્તુ જેમ છે તેમ બરાબર છે. જ્ઞાની પુરૂષે એક જગ્યાએથી એકજ વખતે બધા સાથે સંબંધ રાખી શકે છે. ૧૯૧
