________________
કાળને સ્વભાવ. આત્માનો અનુભવ જે વખતે થાય તે વખતે આત્મા ઉત્પન્ન થતું નથી.
તેથી જ્યાં સુધી આત્માનો અનુભવ થયે ન હોય ત્યાંસુધી બે પ્રકારનો કાળ રહે છે. એક દ્રષ્યનો કાળ અને બીજે દ્રષ્ટાન કાળ. તે બે કાળના સ્વભાવ પણ નીચે પ્રમાણે જણાવેલ સ્થીતિમાં ફરતા રહે છે – ૧. જગ્યાની સ્થીતિ અને લાગણીની દ્રષ્યને કાળ સ્થીતિ.
(કાળની સ્થીતિ ૨. જગ્યાની ગતિ અને લાગણીની ગતિ ૩. ઉપગના ૩ પ્રકાર એટલે કે અર્થ, કાળની ગતિ કામ અને ધર્મ.
) કાળની દિશા
૪. મોક્ષને અથવા આત્માનો ઉપયોગ. દ્રષ્ટાનો કાળ.
જગ્યાની સાથે માણસને સંબંધ થાય ત્યારે જે જગ્યા ચાલતી ન હોય તે સમજણમાં ભૂલ આવતી નથી પણ બે સાથે ચાલતી ટ્રેન વખતે જ્યારે જગ્યાની ગતિને માણસ સાથે સંબંધ થાય છે ત્યારે ગતિને સાચે વખત જાણ મુશ્કેલ પડે છે. એ જ પ્રમાણે
