________________
કાળને સ્વભાવ. વૃત્તિ એક ભાગનો પરિચય આપે છે અને તેથી દ્રષ્યને કાળ બતાવે છે પણ જે સતાથી દ્રષ્ય બની રહ્યું છે તે આખી વસ્તુ છે. આખી વસ્તુને સ્વભાવ, સામાન્ય વૃતિથી જાણી શકાય નહિ. એમ ન કહી શકાય કે આખી વસ્તુ અમુક ભાગમાં જ સમાઈ ગઈ છે, અથવા અમુક વખતેજ પુરી થઈ ગઈ છે. માણસ પિતાના નખમાં કે વાળમાં સમાઈ જતું નથી. નખ કે વાળને માણસનું નામ આપવામાં આવતું નથી. માણસના હાથ, પગ, મોટું, પેટ, નાક, કાન, જીભ, વિગેરે તપાસવામાં આવે અને માણસને ચીરવામાં આવે તે. પણ ખરે માણસ મળશે નહિ. સંસારી વૃત્તિઓથી ગાયન સંભળાય છે પણ ગાવાવાળે દેખાતું નથી.
પારમાર્થિક સતાના કાળમાં દ્રષ્ટા પહેલે છે અને જે પહેલે છે તેનાથી પાછળનું જગત ઉત્પન્ન થયું છે, તેમાં રહેલું છે અને તેમાંજ સમાશે. તે દ્રષ્ટા પુરૂષનું શરીર માણસ જેવું હેય નહિ. બ્રાહ્મણે એટલે બ્રહ્મજ્ઞાન તે પુરૂષના મુખમાંથી નીકળેલ છે, ક્ષત્રીએ અથવા રક્ષણ શક્તિ અથવા સત્વ ગુણ એ પુરૂષના હાથમાંથી. નીકળેલા છે. વૈશ્ય અથવા રજોગુણ એ પુરૂષના.
૩૩
